Rozdział VII

1. Pieniądz - jest to cokolwiek , co służy za powszechnie przyjęty środek

przenoszenia wartości w przestrzeni lub w czasie . Podstawową cechą pieniądza jest

płynności, którą możemy zdefiniować jako cechę aktywów, która oznacza stopień

możności ich natychmiastowej wymiany bez straty na inne dobra czy usługi.

Inna definicja pieniądza określa tę kategorię jako pewien powszechnie

akceptowalny towar za pomocą którego dokonywane są płatności za dostarczone dobra lub kontrahenci wywiązują się ze swoich zobowiązań.

2. Funkcje pieniądza:

a) środek wymiany lub inaczej środka transakcji - jest pośrednikiem transakcji

i umożliwia ich dochodzenie do skutku

b) miernika wartości czyli jednostki rozrachunkowej - dzięki istnieniu pieniądza dobra mają swoją cenę

c) środka tezauracji, czyli przechowywania wartości - dzięki pieniądzu możemy

oszczędzać

1. Stopa procentowa - możemy nazwać ceną pieniądza. Z jednej strony jest to

cena, jaką skłonny jest zapłacić biorca pieniądza za dysponowanie przez pewien czas

pożyczonym pieniądzem, z drugiej natomiast strony jest to cena, za jaką dawca

pieniądza jest skłonny zrezygnować z dysponowaniem pieniądzem.

Jej wysokość zależy od:

- wysokości stóp bazowych banku centralnego

- popytu na pieniądz i podaży na pieniądz

- jakość biorcy pieniądza

4. Rodzaje pieniądza:

a) pieniądz gotówkowy - czyli banknoty i monety emitowane przez banki

centralny, będącego w posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

b) pieniądz bezgotówkowy - który istnieje w formie zapisu na rachunkach

rozliczeniowych klientów banków

c) pieniądz elektroniczny - czyli elektroniczny odpowiednik znaków

pieniężnych przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji i przyjmowany

jako środek płatniczy.

5. Agregaty pieniężne definicje pieniądza służące w celu analizy statystycznej

jego ilości.

a) baza monetarna - kategoria pieniądza banku centralnego na którą składa się gotówka i depozyty na rachunkach w banku centralnym MB,

b) M1 dotyczy pieniądza w postaci gotówki będącego w dyspozycji podmiotów nie bankowych oraz wkładów płatnych na żądanie w bankach lub innych instytucjach

nie będących bankami.

b) M2 zawiera w sobie M1 oraz rachunki oszczędnościowe terminowe,

rachunki rynku pieniężnego, czyli aktywa o wysokim stopniu płynności.

c) M3 obejmuje agregat M2 oraz wkłady mniej płynne, które możemy nazwać

depozytami długoterminowymi.

* Agregat M1 podkreśla rolę pieniądza jako środka wymiany, podczas gdy M2

jest miarą zasobów pieniądza jako potencjalnej siły nabywczej. W Polsce do 2002 roku podstawową miarą ilości pieniądza był agregat M2, od marca 2002 roku NBP przyjął

jako główną miarę ilości pieniądza agregat M3.

6. System bankowy - rozumie się ogół jednostek organizacyjnych, zajmujących się działalnością bankową w kraju, a także cele, reguły i procedury według których jest ona wykonywana oraz wzajemne więzi występujące między nimi.

Klasyczny system bankowy składa się z:

- banku centralnego

- banków komercyjnych

7. W gospodarce rynkowej w każdym systemie bankowym, banki pełnią trzy

podstawowe funkcje ekonomiczne:

- kreują pieniądz centralny

- kreują zdecentralizowany pieniądz wkładowy, jako instrument kredytowy i

środek płatniczy

- pośredniczą pomiędzy posiadaczami zasobów pieniężnych

8. Bank centralny - pełni funkcje regulacyjne, która mają na celu zapewnienie

bezpieczeństwa banków i zgromadzonych w nich wkładów pieniężnych oraz

zachowanie płynności w systemie bankowym. Jest odpowiedzialny za funkcjonowanie całego systemu finansowego państwa.

Podstawowe funkcje banku centralnego:

1. banku emisyjnego - jest jedyną instytucją, mającą wyłączne prawo

emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w danym

kraju. Bank centralny kontrolując emisję pieniądza, ma wpływ na bazę monetarną.

1. bank banków - organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące

rozrachunki międzybankowe, aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku

pieniężnym, a przy tym jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego

systemu bankowego.

1. centralnego banku państwa - prowadzi obsługę bankową budżetu państwa,

jak też rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych

funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia

płatnicze.

9. Zadania banków centralnych:

-emisja banknotów

- definiowanie i realizacja polityki pieniężnej

- kształtowanie polityki kursowej, dewizowej, oraz zarządzanie rezerwami walutowymi

- zapewnienie bezpieczeństwa obiegu pieniądza gotówkowego

- gwarantowanie bezpieczeństwa i stabilności pieniądza gotówkowego

- regulowanie płynności banków i ich refinansowanie

- świadczenie usług bankowych na rzecz państwa

* Inne kwestie dotyczące NBP w notatkach od finansów !

10. Polityka pieniężna - celem polityki pieniężnej jest osiągnięcie stabilizacji

poziomu cen, a więc ograniczenie wahań wewnętrznej wartości pieniądza. Od 1999 roku w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu

inflacyjnego ( obecnie 2,5% +/- 1 punkt procentowy ).

Z punktu widzenia makroekonomicznych konsekwencji funkcje autonomicznej polityki pieniężnej można opisać za pomocą swoistej triady "trzech s":

- stabilizowanie poziomu cen krajowych

- stanie na straży stabilności systemu finansowego

- stabilizowanie procesów i zmiennych ekonomicznych

11. Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego można podzielić na

trzy grupy:

a) Instrumenty kontroli ogólnej

b) instrumenty kontroli selektywnej ( skierowane do określonego segmentu

sektora bankowego)

c) oddziaływanie przez perswazję ( dokonujące się w interakcjach zachodzących pomiędzy różnymi podmiotami)

12. Instrumenty kontroli ogólnej - do nich zaliczamy:

a) stopy procentowe banku centralnego, które bank centralny wyznacza dla transakcji realizowanych z bankami komercyjnymi:

- stopa lombardowa stosowana przy udzielaniu kredytu lombardowego

bankowi komercyjnemu 6%

- stopa redyskontowa - według której bank centralny skupuje weksle handlowe

od banków komercyjnych. 4,75%

- stopa referencyjna - która określa dochodowość bonów pieniężnych sprzedawanych przez bank centralny bankom komercyjnym. 4,5%

- stopa depozytowa - która jest wyznacznikiem oprocentowania jednodniowych lokat banków komercyjnych w banku centralnym.3%

b) rezerwy obowiązkowe - polityki rezerw obowiązkowych polega na ustalaniu przez

banki centralny minimalnych rezerw banków komercyjnych na rachunku banku

centralnego oraz rezerw w gotówce, jakie muszą posiadać banki . Ma ona na celu

łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy

procentowe na rynku międzybankowym.

3. operacje otwartego rynku - to zestaw transakcji kupna i sprzedaży

skarbowych papierów wartościowych pomiędzy bankiem centralnym a bankami

komercyjnymi. Wyróżniamy wśród nich:

- bezwarunkowe operacje otwartego rynku polegają na nieuwarunkowanych

zakupach bądź nieuwarunkowanej sprzedaży papierów wartościowych.

- warunkowe operacje otwartego rynku wśród nich wyróżniamy:

*operacje repo- bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków

komercyjnych, a te drugie z kolei zobowiązują się do ich ponownego nabycia

w określonym terminie w przyszłości, po z góry ustalonej cenie.

*operacje reverse repo - bank centralny sprzedaje papiery wartościowe

bankom komercyjnym z równoczesnym zawarciem umowy ich odkupu w określonym

terminie w przyszłości, po z góry ustalonej cenie.

3. polityka refinansowa - polega ona na udzielaniu kredytów przez bank

centralny innym bankom, na ogół pod zastaw ich aktywów, które w ten sposób są

upłynniane.

- kredyt redyskontowy zaciągnięcie kredytu redyskontowego przez bank

komercyjny odbywa się na zasadzie przekazania bankowi centralnemu do redyskonta

zdyskontowanych przez banki komercyjne weksli. Banki te przyjmują do dyskonta

weksle swoich klientów, które następnie mogą przed terminem ich wykupu przedstawić do redyskonta w banku centralnym, aby w ten sposób je upłynnić, tzn. odzyskać

określone środki pieniężne, które wypłaciły swoim klientom.

- kredyt lombardowy - jest on udzielany według ustalonej przez bank

centralny stopy procentowej, a jego zabezpieczeniem jest zastaw papierów

wartościowych. Jest to kredyt krótkoterminowy, udzielony na okres nie przekraczający 90-ciu dni ( szczegółowo opisane w notatkach od finansów!)

13. Jak bank centralny wpływa na podaż pieniądza:

a) jeśli chce zwiększyć podaż pieniądza to może:

- obniżyć stopę redyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielanych bankom komercyjnym.

- zakupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku

- obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych

b) jeśli chce zmniejszyć podaż pieniądza to może:

- ograniczyć ogólną sumę kredytów udzielanych bankom komercyjnym poprzez podwyższenie stopy redyskontowej

-sprzedaż posiadane w wyemitowane przez rząd papiery wartościowe

- podwyższyć poziom wskaźnika rezerwy obowiązkowej

14. Ekspansywna (miękka) polityka pieniężna - ma miejsce gdy bank

centralny podejmuje któryś z trzech pierwszych rodzajów działać, i gdy wzrost

podaży pieniądza zostaję przyspieszony.

15. Polityka restrykcyjna (twarda) - ma miejsce gdy bank centralny podejmuje jeden z trzech następnych typów działań i podaż pieniądza się zmniejsza lub tempo jego wzrostu spada.

16.Polityka kursowa - polega na kupnie, bądź sprzedaży walut w celu stabilizacji kursu walutowego danego pieniądza.

17. Wkład pierwotny klientów banków, wkład pochodny gdy bank udziela

kredytu, który uznaje się za nowo wykreowany pieniądz bankowy.

18. Popyt na pieniądz to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie

zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Wielkość popytu na pieniądz zależy w związku z tym m.in. od takich czynników jak: wielkość produkcji różnych dóbr, liczba

zawieranych transakcji, przeciętny poziom cen produktów i usług, nominalna i realna

stopa oprocentowania środków pieniężnych , koszt posiadania pieniądza oraz koszt

zamiany jednych aktywów w drugie.

19. Wielkość popytu na pieniądz jest określane prze trzy rodzaje motywów:

a) Motyw transakcyjny związany jest z koniecznością zapłaty za przewidywane zakupy dóbr i usług. Podmioty gospodarujące dokonują przewidywanych zakupów dóbr i usług, a ponieważ między zrealizowanymi dochodami pieniężnymi a zapłatą za

nabywane dobra i usługi zachodzą różnice w czasie, więc fakt ten zmusza podmioty

do utrzymywania rezerw pieniężnych.

b) motyw ostrożnościowy wynika natomiast z dążenia do zapewnienia

określonej wartości rezerw pieniężnych przechowywanych na nieprzewidziane

wydatku lub korzystne inwestycje.

3. motyw spekulacyjny - polega na tym że podmioty dążą do ograniczenia

niepewności, co do poziomu stopy procentowej w przyszłości