ĆWICZENIA RYTMICZNE, ZABAWY Z PIOSENKĄ, WYBRANE TAŃCE

Ruch i Rytm

są istotą życia. ruch ciała, ruch komórek naszego organizmu.

Dzięki rozwiniętemu najwcześniej zmysłowi słuchu, muzyka, dźwięki są pierwszą formą kontaktu dziecka ze światem zewnętrznym.

Rytmika

polega na ćwiczeniach ciała, które są wykonywane na różne “polecenia” muzyczne(np. na poszczególne elementy muzyki): na przeżywaniu a następnie wyrażaniu ruchem i gestem ciała treści emocjonalnych zawartych w muzyce.

Zabawy taneczne

Piosenki, w których elementem dominującym jest muzyka o tanecznym charakterze(na co wskazuje charakterystyczne dla danego taca metrum, rytm i tempo), opracowywuje się ruchowo jako taniec a nie ilustracje ruchów tekstu.

Zabawy taneczne oparte na prostych tacach ludowych s przygotowaniem do nauki tańców regionalnych i narodowych. Z każdym tańcem wiążą się odpowiednie kroki taneczne, zgodnie z tradycją, gdyż stanowimy ogniwo w łańcuchu pokoleń i jesteśmy odpowiedzialni za przekazywanie tej tradycji w oryginalnym kształcie. Możemy jednak rozbudować taniec poprzez nowe figury i układ przestrzenny dodając do tradycji cos od siebie.

Kroki taneczne nie zawsze są tak łatwe, aby moc je stosować w pacy z dziećmi. Wymagają pewnego przygotowania ruchowego. Właściwe przygotowanie osiągają dzieci 6-7 letnie, które w poprzednich latach, w młodszych grupach przedszkolnych, poznały wiele zabaw rytmiczno- ruchowych wykonywanych przy muzyce, przez co osiągnęły pewien stopień korelacji ruchowej i już swobodnie poruszają się w grupie i w określonej przestrzeni.

Zabawy taneczne stanowią syntezę umiejętności, są również przedłużeniem realizacji wielu zadań z zakresu wychowania muzycznego. Tak więc dobór zabawy jest niezwykle istotny w realizacji tych założeń. Przy doborze zabawy tanecznej dokładnie analizujemy kroki, figury, układy, ale zabawa wykorzystywała umiejętności dzieci i była odpowiednia dla danego wieku, i aby wnosiła nowe wartości, ale nie przekraczała możliwości dzieci.

Przygotowanie do zabawy tanecznej rozkładamy w czasie, to znaczy wykonujemy je podczas wielu zajęć. Do zabawy zachęcamy przez stosowanie początkowo nietrudnych, atrakcyjnych ćwiczeń. Ćwiczenie trudniejszych kroków, figur przeplatamy łatwiejszymi. Gdy elementy zabawy są opanowane, stopniowo łączymy je w większe całości oraz wprowadzamy zawsze atrakcyjny dla dzieci rekwizyt, strój lub chociaż jakąś część stroju

Zabawy ruchowe

Zabawy ruchowe ze śpiewem są najbardziej dostępną i lubianą, zwłaszcza przez dzieci, formą aktywności muzycznej. Piosenka, łącząc w sobie melodię i tekst słowny, najczęściej sama inspiruje ruch i sposób poruszania się. Słuchając piosenki łatwo można zorientować się, który czynnik w niej przeważa: czy dominuje w niej rytm, czy tekst słowny, który pobudza naszą wyobraźnię, a może tylko melodia jest w piosence ciekawa i można jej jedynie posłuchać lub zaśpiewać. Szczególnie interesują nas takie piosenki, które przez swój charakter wywołują ruch, inspirują do układania inscenizacji ruchowej, pobudzają do tańca. Takimi są niemal wszystkie piosenki dziecięce.

Zabawy ilustracyjne

Zabawy ilustracyjne polegają na przedstawianiu treści piosenki dowolnymi ruchami naśladującymi. Wszyscy pamiętają takie zabawy. Jest ich wiele wśród zabaw ludowych. Są to między innymi: Julijanka, Ojciec Wirgiliusz itp.

Zabawy inscenizowane

Zabawy inscenizowane, podobnie jak i zabawy ilustracyjne, ściśle związane są z tekstem piosenki. Również w tych zabawach występują ruchy naśladowcze, ilustrujące czynności lub postacie występujące w słowach piosenki. Dodatkowym urozmaiceniem jest możliwość podziału na role oraz stworzenie pewnego rodzaju scenki odtwarzającej akcję zawartą w tekście. Większość elementów takiej inscenizacji piosenki powinna opierać się na improwizacji wykonywanej przez dzieci. Mowa tu o improwizowaniu ruchów naśladowczych. Rola nauczyciela powinna ograniczyć się do czynności organizacyjnych: wyznaczanie dzieci do odpowiednich ról itp.

Zabawę powinno poprzedzić przygotowanie polegające na bardzo dobrym poznaniu piosenki, ćwiczeniach rytmiczno-ruchowych, zachęcaniu do improwizacji ruchowej poprzez pokaz odpowiednich ilustracji i wykonanie strojów lub rekwizytów.

Opowieści ruchowe

Opowieść ruchowa polega na układaniu kompozycji ruchowej lub słowno-ruchowej w taki sposób, aby powstała określona całość fabularna ilustrowana ruchem, której może towarzyszyć muzyka lub tekst. Inspiracją do tworzenia takiej kompozycji ruchowej może być: temat, słuchana muzyka, wiersz lub proza.

Rytmiczna interpretacja

Rytmiczno-ruchowa interpretacja utworów instrumentalnych to dział szczególnie lubiany, dający satysfakcję płynącą z poczucia współdziałania z intencją dzieła przez podkreślenie jego walorów estetycznych i formalnych.

Oprócz ruchowej realizacji rytmu zawartego w utworze (na ogół obowiązuje ścisłe wykonanie rytmu) i odtworzeniu pozostałych elementów muzyki, dużą rolę w interpretacji ruchowej odgrywa układ przestrzenny ćwiczących, rysunek liniowy, gest, a więc cała sfera plastyki ruchu podkreślającej wyraz muzyczny danego dzieła.

„Obiektywną postawę interpretacji stanowi tekst muzyczny, który nigdy jednak nie określa dokładnie wszystkich elementów utworu (np. dynamiki, agogiki, artykulacji, frazowania itp.). O jakości interpretacji świadczy stopień zbliżenia do zgodnego z określonym pojęciem stylu muzycznego. To ogólnie sformułowanie dotyczące interpretacji muzycznej (interpretacja wokalna, instrumentalna) stanowi także podstawę i punkt wyjścia do wszelkiej interpretacji muzycznej (interpretacja wokalna, instrumentalna) stanowi także podstawę i punkt wyjścia do wszelkiej interpretacji rytmiczno-ruchowej utworów muzycznych.

Dziecięca ruchowa interpretacja utworów instrumentalnych

Poznane dotychczas interpretacje utworów instrumentalnych, które polegały przede wszystkim na ścisłej realizacji rytmu i podkreślania elementów muzycznych, mogły zaistnieć i zostać zrealizowane dzięki syntezie umiejętności i wrażliwości muzycznej ukształtowanej w dotychczasowym kształceniu studentów.

Również w pracy z dziećmi interpretacje ruchowe są owocem wcześniejszych doświadczeń zdobytych z zakresu techniki ruchu, umiejętności poruszania się w przestrzeni i improwizacji ruchowej oraz współdziałania w zespole; są także wynikiem gromadzenia doświadczeń w reagowaniu na rytm i na inne elementy muzyki.

W związku z koniecznością wielokierunkowego przygotowania dzieci do ruchowych interpretacji utworów wprowadza się je dopiero w grupie sześcioletnich, a rozwija w nauczaniu początkowym.

Należy zapamiętać, że opracowując z dziećmi ruchowe interpretacje, nie możemy wymagać ścisłej realizacji rytmu krokami.

Przy słuchaniu muzyki dzieci ujawniają naturalną potrzebę ruchu. Najczęściej ruchami rąk spontanicznie reagują na element dominujący w danym utworze, wyrażają ruchem ogólną motorykę muzyki. Konieczne więc należy wykorzystać tę naturalną potrzebę dzieci , potrzebę wyrażania przeżycia muzycznego przez ruch i z obserwacji ich reakcji należy wysnuć ruchową interpretację utworu, a nie narzucać gotowych układów.

Spotkanie dzieci z muzyką na zasadzie niemal współtwórcy w interpretacjach ruchowych sprawia, że dzieci chętniej słuchają i rozumieją muzykę.

Ten dział wychowania muzycznego uzależniony jest od ogólnego rozwoju danej grupy dzieci, jest wypadkową ich wrażliwości muzycznej i rozwoju psychomotorycznego . Realizacja programu w tym zakresie może mieć różny kształt. Wyrażanie muzyki może dokonywać się za pomocą samych tylko ruchów rąk lub może być spełnione w układzie przestrzenno-ruchowym.

Tańce Polskie

Polskie tańce narodowe, ludowe i regionalne są naszym wielkim bogactwem, pięknym świadectwem kultury narodowej. Zachwycają różnorodnością, bogactwem możliwości artystycznych i twórczych narodu.

Nauka tańców polskich pomaga spełnić określone założenia współczesnej pedagogiki, między innymi podnosi sprawność psychomotoryczną, kształtuje postawę i smak estetyczny.

Naszym obowiązkiem przy nauczaniu tańców jest korzystanie z autentycznych wzorów i przekazywanie ich w autentycznej formie, by nasi uczniowie przenieśli tradycję na dalsze pokolenia.

W dziele, najczęściej określanym w programach jako Rytm i ruch przy muzyce, nauka tańców musi przebiegać systematycznie i ze stopniowaniem trudności. Zwykle jest ostatnim etapem pracy nad techniką ruchu i nad orientacją w przestrzeni oraz nad kształtowaniem wrażliwości na sygnały muzyczne i na elementy muzyczne, a także nad umiejętnością wprowadzania stopniowania tempa i dynamiki.

Należy tu rozróżnić sposób opracowania tańców od opracowań rytmicznych interpretacji utworów instrumentalnych. Taniec, choć nierozerwalnie związany z rytmem, nie opiera się na jego ścisłej analizie i wykonaniu, lecz na przypisywaniu mu tradycją figurach. W dziale tym przedstawione są gotowe opracowania niektórych tańców o różnym stopniu trudności.

Tańce narodowe

Spośród bardzo wielu rodzimych tańców ludowych, związanych z regionem, są i takie, które przekroczyły jego granice, zyskały szerszą popularność. Podlegały wpływom innych tańców, a także same wywierały wpływ na ich charakter. Z czasem też ich ludowy charakter uległ wpływom muzyki szlacheckiej i mieszczańskiej. Do tańców tych, łączonych najczęściej z pieśnią, przenikały często treści patriotyczne. Tak powstały tańce narodowe. Tańczone po domach w różnych warstwach społecznych w trudnych latach niewoli utrwalały uczucia patriotyczne i dumę narodową. Dla kompozytorów stały się przedmiotem stylizacji oraz materiałem cytowania i przetwarzania w utworach własnych.

Do polskich tańców narodowych należą: polonezy, krakowiaki, mazury, kujawiaki i oberki. Obecnie, liczne zespoły folklorystyczne i zespoły pieśni tańca utrwalają tradycję, pokazują piękno tych tańców.

Krakowiak

Wywodzi się on z okolic Krakowa i związany był szczególnie z obyczajami weselnymi wsi krakowskiej. Niektórzy badacze jednak przypisują mu pierwiastki tańca wojennego. Na pierwowzorowe formy tańca składały się przyśpiewki wykonywane przez wodzirejów lub innych tancerzy przed kapelą i cwał, galop dookoła izby. Formy rozwojowe wykształciły wiele różnorodnych, urozmaiconych ruchowo kroków i figur tanecznych. Nazwa krakowiak pojawiła się w XVIIIw. określają dwumiarowy taniec krakowski o różnych nazwach. Wtedy taniec ten, o charakterystycznym rytmie synkopowym i metrum parzystym 2/4 stał się popularny, wszedł do muzyki symfonicznej i scenicznej. W XVIII i XIX w. powstało wiele tańców o nazwie krakowiak wyróżniających treści patriotyczne. Wydawano je, tworząc zbiory. W końcu krakowiak zyskał rangę tańca narodowego.

Bardziej znane stylizacje krakowiaka w muzyce artystycznej to:

Krakowiak na fortepian i orkiestrę op. 14 F. Chopina,

Krakowiak Fantastyczny I. J. Padarewskiego,

Krakowiak K. Szymanowskiego,

Krakowiak z opery „Życie za cara” M. Glinki.

Krakowiak jest tańcem żywym, skocznym, chociaż jednocześnie posuwistym, wesołym w swoim emocjonalnym wyrazie. Kroki taneczne oparte są o podskoki, przeskoki, doskoki, przesunięcia, wymachy, „krzesanie”, chody, bieg, przytupywania. Towarzyszące krokom tanecznym ruchy rąk jak wymachy, przemachy, unoszenia, krążenia nadają im specyficzną ruchowa wyrazistość, rozmach i dynamikę. Wyraźne jest też ich oddziaływanie na kształtowanie sprawności ruchowej tańczących. Ruchowo-muzyczna struktura tańca oparta jest o takt 2/4. Tempo muzyki dość szybki (MM = 120-126) wyznacza żywość i intensywność tańca. W rytmizacji muzycznej występuje charakterystyczny motyw synkop () uwidoczniony w niektórych trudniejszych odmianach kroków tanecznych oraz często występujący motyw () znajdujący swe odbicie w charakterystycznym trzykrotnym przytupnięciu wiążącym kroki i figury taneczne. Krakowiak jest tańcem par tanecznych, które tworzą taneczny zespół. Bogactwo kroków i figur tanecznych krakowiaka pozwala na różnorodne przeformatowanie się zespołu tanecznego, stwarzając możliwość wspólnej zabawy, rozrywki, wyżycia ruchowego czy twórczego wypowiedzenia się w widowisku tanecznym.

Tańce śląskie

Śląsk jest bardzo bogatym w folklor taneczny regionem Polski. Istnieje wiele znanych, opisanych i popularnych tańców śląskich. Towarzyszy im zwykle śpiew zespołu lub solisty. Niektórzy autorzy tańce śląskie nazywają pieśniami tanecznymi (47). Typowa jest ich dwuczęściowość. Podstawowym uszeregowaniem tańczących jest korowód par, ale często tańczący grupują się w trójki, w których tancerzowi towarzyszą dwie tancerki lub czwórki, które tworzą dwie pary taneczne. W bogactwie różnorodnych kroków tanecznych wyróżniają się kroki polki, walca, podskoki, chody ozdobne, przytupywania i ukłony.

Trojak- Melodia dwuczęściowa o wyraźnie kontrastujących częściach. Część I, melodia A (16 taktów)ujęta jest w takt trójmiarowy i tempo wolne, natomiast część II melodia B (16 taktów) - w takt dwumiarowy i tempo żywe, szybkie. Taniec ten posiada wiele odmian, szczególnie II część. Dlatego tą część tańczy się w kilku figurach. Powtarzając taniec kilkakrotnie, tańczy się za każdym razem I część tak samo, natomiast II część w kolejno innej figurze.

cha - cha

Jest to popularny w formie towarzyskiej taniec kubański. Wywodzi się z kubańskiej rumby, ale jednocześnie jest wynikiem wielu dalszych przeobrażeń. W jego krokach i figurach można dość wyraźnie identyfikować motywy w oparciu o zbliżenie się różnych nurtów afroamerykańskiej tradycji tanecznej. Taniec ten tańczy się parami. W ustawieniu podstawowym tańczący stoją nieco oddaleni naprzeciwko siebie. Tancerz prawą ręką obejmuje tancerkę, trzymając dłoń nieco poniżej jej lewej łopatki. Tancerka lewą dłoń składa na prawym barku ( nieco z przodu) tancerza. Ręce wolne są złączone, ugięte i uniesione w górę na wysokość głowy niższej osoby w parze. W tańcu para taneczna często zmienia objęcie. Stosuje się objęcie zamknięte, otwarte, a nawet para taneczna rozdziela się i tańczący tańczą oddzielnie. Oryginalna wersja tego tańca oparta jest na skomplikowanej rytmicznie synchronizacji rytmu ruchowego z taktem i rytmem muzyki. Dlatego też przyjęła się łatwiejsza, uproszczona wersja tańca. Muzyka ujęta jest w takt 4/4, tempo dość żywe: 32-34 takty na minutę.

Polonez

Polonez jest tańcem narodowym wywodzącym się z tańca ludowego, który na drodze swojego rozwoju przybierał różne nazwy: chodzony, wielki, polski, (co francuzi zasłyszawszy zaczęli nazywać polonaize, i tak powstała nazwa polonez) by wreszcie przerodzić się w uroczysty taniec dworski. Jest to taniec korowodowy, tańczony para za parą. Najbardziej charakterystyczne cechy poloneza to: umiarkowane tempo, metrum ¾. Muzyka jest raczej poważna o różnym wyrazie od bardzo spokojnej, smętnej do niezwykle dynamicznej, występuje w trybie majorowym lub minorowym (MM= 88-90). Charakterystyczny rytm poloneza nadaje ruchom specyficzny styl przejawiający się z jednej strony w dostojeństwie i godności wykonywanych ruchów, z drugiej w posuwistości i zamaszystych , ale jednocześnie opanowanych gestach rąk. Tempo tańca bywa wolne lub umiarkowane. Charakterystyczną cechą rytmu jest akompaniament oparty na grupie nut.