T: Rzeczpospolita i Habsburgowie w XVII-XVIII w.
Rzeczpospolita i Habsburgowie w XVII w.
W okresie rządów Zygmunta III Wazy ( 1587-1632) Polska prowadziła politykę pro habsburska, dopiero do takiej polityki wróci Jan III Sobieski, który w 1674r obejmie tron Polski. 31 marca 1683 zawrze on przymierze polityczne i wojskowe z cesarzem Leopoldem Habsburgiem skierowane przeciwko Turcji, której armia zagrażała Austrii. Jan III Sobieski stanie na czele 25 tys. armii koronnej, której trzon będzie stanowiła husaria ( ok. 10 tys) po wodzą Jana Kazimierza Sapiehy.
Ta armia będzie Stanowic odsiecz wiedeńską. Zostanie stworzona 70 tys. armia niemiecko-austracko-polska na której czele stanie Jan III Sobieski. 12 wrzesnia 1683 dojdzie do wielkiego zwycięstwa tej armii nad wojskami tureckimi wezyra Kary Mustafy.
Po tym zwycięstwie oddziały Sobieskiego jeszcze raz pokonały Turków w bitwie pod Parkanami koło Wiednia 9 października 1683r- ostatnie wielkie zwycięstwo oręża polskiego aż do upadku Rzeczpospolitej 1795r
Skutki bitwy pod Wiedniem
Załamała się ofensywa Turków w Europie Środkowej i zostali oni z niej wyparci.
Po tej bitwie powstała w marcu 1684r koalicja antyturecka ( Liga Święta), w której były m.in. Wenecja, Austria i Rzeczpospolita.
Bitwy pod Wiedniem i Parkanami były zwycięskie dzięki husarii i były to ostatnie wielkie zwycięstwa Polaków o charakterze militarnym aż do utraty bytu państwowego.
Pojęcia
Jasyr- wzięcie w niewolę
Janczarowie- doborowa piechota turecka złożona z wziętych do niewoli Europejczyków ( dzieci) wychowanych fanatycznie w Islamie. Byli skoszarowani i nie mogli posiadać rodzin. Z oddziałami Janczarów armia polska ścierała się przez cały XVII w.
Wezyr- odpowiednik hetmana koronnego u Turków, naczelny dowódca sił zbrojnych
Po powstaniu Ligi Świętej na czele ich wojsk stanął książe Eugeniusz Sabaudzki. W 1697 doprowadził on do wielkiego zwycięstwa na Turkami pod Zentą. Po tej klęsce sułtan Mustafa II musiał zgodzić się na traktat pokojowy w Karłowicach 26 stycznia 1699.
Pokój w Karłowicach przekazuje Habsburgom Środkowe Węgry i Siedmiogród. Od tej pory w monarchii Habsburgów znalazły się całe Węgry. W wyniku tego pokoju Rzeczpospolita uzyskała ziemie utracone na rzecz Turcji w 1672r( pokój w Buczaczu) m.in. Kamieniec podolski, Bracławszczyzne, woj. Kijowskie.
Tej pokój był sukcesem dyplomatycznym króla Polski Augusta II Sasa.
Skutki
Turcja została odsunięta od wpływów i przestała zagrażać nie tylko Austrii ale też Rzeczpospolitej. Pozostały jej posiadłości na Bałkanach i staną się one celem działań Habsburgów w I poł. XVIII w. ( pokój w Belgradzie 1739r ). Po tym pokoju dochodzi do sojuszu Rzeczpospolitej, Saksonii, Rosji, Danii – powstaje Liga Północna w 1699r, skierowana przeciwko Szwecji Karola XII.
Okopy świętej Trójcy- pas umocnień na pograniczu Mołdawii i Kamieńcem Podolskim skierowanym przeciwko Turcji. Symbol przedmurza chrześcijaństwa jakim była Rzeczpospolita. Okopy Świętej Trójcy w „Nie-boskiej Komedii”.
2. Rzeczpospolita i Habsburgowie w XVIII w.
W 1713 Karol VI ogłosił sankcję pragmatyczna- akt prawny dający prawo dziedziczenia tronu przez córkę Marię Teresę.
W okresie rządów Karola VI Austria od 1724 zaczęła prowadzić politykę stania na straży złotej wolności szlacheckiej w Polsce. W związku z tym przystępuje ten kraj do Paktu Loevenwolda ( pakt Trzech 3 Czarnych Orłów) z 1732r.
W 1739 dochodzi do śmierci Karola VI, a na początku 1740r tron obejmuje jego córka Maria Teresa.
Wówczas Prusy rozpoczynają wojnę z Austria i dochodzi do zajęcia przez wojska pruskie w grudniu 1740 m.in. Wrocławia, Głogowa i Przemkowa.
Wojny prusko-austriackie trwały z przerwami do 2 lutego 1763 i zakończył je traktat pokojowy z Hubertsburgu. W tym czasie współcesarzem w Austrii razem z matką był Józef II.
On zaakceptował idee polepszenia stosunków z Prusami: 26 sierpnia 1768r doszło do spotkania w Nysie władców Obu krajów i tam umówiono projekty rozbioru Rzeczpospolitej.
W 1769 Austriacy zajęli Spiż i Czorsztyn a w 1770r starostwo Nowotarskie, Sadeckie i Czorsztyńskie.
W związku z ty Austria zaczęła przejmować już przed pierwszym rozbiorem. 5 sierpnia 1772 Austria podpisała konwencję rozbiorową i w ramach I rozbioru kraj Józefa II otrzymał 83 tys km2 i 2,6 mln mieszkańców m.in. Ruś Czerwoną z Haliczem, Lwów, część Wołynia i Podola, kopalnię soli w Bochni i Wieliczce.
Józef II przystąpił do I rozbioru, gdyż uważał Rzeczpospolite za kraj anachroniczny, który jest symbolem zacofania i odrzuca idee oświecenia.
W 1790r Józef II umiera a tron cesarski w Austrii przejmuje Leopold II. W okresie jego rządów Austria w kwietniu 1792 przystępuje do wojny z Francją.
W związku z tym Austria nie przystąpi do II rozbioru Polskim. W 1795r będzie uczestniczyc w III rozbiorze Polski otrzymując 47 tys. km2 i 1,4 mln mieszkańców. Ogółem Austria uzyska 130 tys. km2 ziem polskich i ok. 4 mln mieszkańców Rzeczpospolitej
Wniosek
Polityka Rzeczpospolitej w XVII w. przyczyniła się do utrzymania tego państwa zagrożonego ekspansją Turcji. W XVIII w. dojdzie do sytuacji, gdy Habsburgowie wystąpią przeciwko idei wzmocnienia Rzeczpospolitej i przyczynią się do upadku państwa.