Akcent wyrazowy

Wymawiane wyrazy dzielą się na takty, zwane sylabami, np. wo-da, ma-te-ma-ty-ka. Niektóre sylaby wymawiane są z większą siłą wydechu. Takie wyróżnienie sylaby w wyrazie nazywamy akcentem wyrazowym. W języku polskim akcent jest stały pod względem pozycji w wyrazie i zasadniczo pada na sylabę przedostatnią, np. szko-ła, przed-szko-le, przed-szko-lan-ka.

Istnieją wyjątki od akcentowania wyrazów na sylabie przedostatniej. Spośród wyrazów polskich akcent na 3. sylabie od końca mają następujące formy wyrazowe:

• formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, np. ro-bi-liś-my, czy-ta-liś-cie,

• formy liczby pojedynczej oraz 3. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, np. zro-bił-bym, czy-tał-by, zro-bi-li-by,

• formy liczebników od 400 do 900, np. czte-ry-sta, pię-ciu-set, o-siem-set.
  Na ogół także akcentujemy na trzeciej sylabie od końca wyrazy: rzeczpospolita, ogółem, w ogóle, szczegóły, okolica.

Na czwartą sylabę od końca pada akcent w formach 1. i 2. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, np. zro-bi-li-byś-my, czy-ta-li-byś-cie. Ten sposób akcentowania również jest uzasadniony ruchomością cząstek: -byśmy, -byście.

Trzecią sylabę od końca akcentujemy także w niektórych wyrazach zapożyczonych, zwłaszcza w zakończonych na -yka, -ika, np. fizyka, gramatyka, matematyka, kronika, republika.

1. AKCENT - polega na podkreśleniu głosem niektórych składników wypowiedzi: sylab w wyrazie lub wyrazów w zdaniu. Dokonuje się to za pośrednictwem siły lub melodii głosu, albo przez wydłużenie czasu brzmienia samogłosek.

2. AKCENT WYRAZOWY - w j. polskim akcent wyrazowy ma charakter przycisku i pada w ogromnej większości na przedostatnią sylabę słowa. Taki akcent nazywamy akcentem paroksytonicznym.

Wyjątki:
* akcent na 3-sylabę od końca: Wyrazy zakończone na -"yka"-"ika" oraz formy czasu przeszłego.
* akcent zakończony na 4-sylabę od końca: Tryb przypuszczający.

Akcent wyrazowy – polega na tym, że jedną z sylab w wyrazie wymawiamy silniej (z większą siłą wydechu):

• w wyrazach więcejzgłoskowych akcent pada na przedostatnią sylabę wyrazu. Tak dzieje się w większości wypadków, ale zdarzają się też wyjątki (chodzi o staranną wymowę). Wtedy akcent pada na trzecią sylabę od końca (pod warunkiem, że wyraz składa się co najmniej z trzech zgłosek):
wio-sna      sa-mo-chód
czło-wiek    przed-szko-le
dro-ga       zna-jo-my

– 1 i 2 osoba liczby mnogiej czasu przeszłego,

Szczególnie w tym przypadku złe akcentowanie jest rażące:
by-liś-my
wy-po-ży-czy-liś-my
o-bie-ca-liś-cie
wró-ci-liś-cie
przy-nieś-liś-cie
przy-wró-ci-liś-cie

– wszystkie osoby (1, 2, 3) liczby pojedynczej i 3 osoba liczby mnogiej trybu przypuszczającego:
by-ła-bym 
wy-po-ży-czył-byś
o-bie-cał-by
wró-ci-ła-by
przy-nieś-li-by
przy-wró-ci-ły-by

– liczebniki np.: 400, 700, 800, 900:
czte-rys-tu
pię-ciu-set
sie-dem-set
o-siem-set
dzie-wię-ciu-set

– liczebniki, które mają w drugiej części -kroć:
ty-siąc-kroć

– wyrazy zapożyczone zakończone na -ika, -yka:
gra-ma-ty-ka
fi-zy-ka
ma-te-ma-ty-ka
gim-nas-ty-ka
re-pu-bli-ka
cha-rak-te-rys-ty-ka

Wyrazy: Rzeczpospolita, okolica (oprócz form dopełniacza i narzędnika liczby mnogiej) i wyrazy: szczegół, ogół (w trzygłoskowych formach przypadkowych) mogą mieć akcent albo na przedostatniej sylabie, albo na trzeciej od końca:
Rzecz-pos-po-li-ta              Rzecz-pos-po-li-ta
o-ko-li-ca                           o-ko-li-ca
szcze-gó-łom                      szcze-gó-łom

Istnieją także sytuacje, gdy akcent pada na czwartą sylabę od końca:
• 1 i 2 osoba liczby mnogiej trybu przypuszczającego:
by-li-byś-my
wy-po-ży-czy-li-byś-my
o-bie-ca-li-byś-cie
przy-nieś-li-byś-cie
przy-wró-ci-ły-byś-cie