2. Oczekiwania właścicieli ferm wobec lek.wet. i oczekiwania lek.wet. profilaktyka wobec fermy
Oczekiwania producentów wobec lekarzy wet.
1. Prowadzenie dokumentacji kosztów obsługi weterynaryjnej, wiedząc, że ochrona zdrowia sprzyja wysokiej produkcyjności i zwiększa dochodowość fermy.
2.Planowanie na przyszłość przewidywanych kosztów i proponowanie rozwiązań finansowych.
3. W obliczu rosnącej presji ekonomicznej na fermy, lekarz wet. powinien wiedzieć, że diagnozowanie i leczenie chorych zwierząt osłabia potencjał wzrostu produkcji w
rozumieniu długoterminowym.
4. Stabilny, długoterminowy postęp w chowie zwierząt występuje, gdy lekarz profilaktyk jest w stanie pomóc producentowi podejmować decyzje ważne dla zdrowia stada, traktując stado jako całość.
5.Podstawowe zadanie dla lekarza wet. profilaktyka, to zmiana gaży z zależnej od zabiegów, na gażę za doradzanie, lub doradztwo biznesowe, które skupia się na finansowej wydajności fermy.
6. Lekarz profilaktyk jest logicznie postrzegany jako osoba dostarczająca danych z innych źródeł.
7. Niezdolność lekarzy wet. do przestawienia się na management produkcyjny, nastawiony na zdrowie zwierząt i doradzanie wynika najczęściej z ich niedostatków edukacyjnych.
8. Jeśli lekarz wet. może poprawić swoją wiedzę w zakresie żywienia zwierząt, managementu, czy rozrodu i ekonomiki fermy, zyskuje potencjał, dzięki któremu producenci będą chcieli korzystać z kontaktów z nim w zakresie ochrony zdrowia i problemów produkcyjnych.
Podstawowe wymagania niezbędne dla podjęcia pracy ze stadem(niezbędne minimum)
1) Zagrody, zastawki, miejsca udojowe pozwalające na łatwe i szybkie przeprowadzenie badania rektalnego, badania zdrowotności wymienia, i pobierania próbek
2) Dokładna i wyróżniająca identyfikacja każdego zwierzęcia –wymrażanie, duże kolczyki na obu uszach, lub identyfikacja elektroniczna
3) Dokładny, ale prosty dziennik prowadzony przez farmera, który musi wnosić raporty z każdego miesiąca, informacje nt. zmian w managemencie, które mogą wpływać na występowanie niektórych chorób lub na wydajność
4) Wyposażenie ułatwiające gromadzenie i przetwarzanie danych szybko i bezbłędnie (np. centralne biuro, lub komputer z odpowiednim programem).
3. Zasady monitorowania zdrowia stada zwierząt
Monitorowanie, a cele właściciela
• określenie celów jest krytyczną częścią ogólnego procesu monitorowania
• cele maja dostarczyć motywacji i ukierunkowaćfermę
• są różne na różnych fermach i ewoluują w czasie
• powinny być mierzalne i mieć ramy czasowe (np. wzrost liczby odchowywanych prosiąt do 9,5/miot do przyszłego stycznia)
• wybór właściwych celów może być procesem kompleksowym i musi być dokonany we współpracy z klientem – który ma prawo stawiania własnych celów, nie zawsze zgodnych z typowymi w danej branży.
Najważniejsze zasady monitorowania zdrowia stada
1.Zebrać i oszacować logiczny zestaw parametrów zbiorczych
• zbierać i porządkować dane w sposób uzgodniony i zrozumiały dla klienta
• dopasować oceniane parametry do danej fermy
• okres podlegający ocenie zależy od typu jednostki produkcyjnej i jej wielkości
• (dla ferm bydła mlecznego typowym okresem jest 1 miesiąc, dla dobrych ferm może wystarczyć raz na kwartał lub pół roku, dla dużych porodówek nawet co
tydzień, im bardziej skomplikowany system produkcji, tym krótsze odstępy).
2. Monitorowanie powinno być na tyle, na ile to możliwe efektywne, proste, szybkie idostosowane do potrzeb fermy
• im mniej dodatkowych danych, tym lepiej
• jeśli to możliwe, wykorzystywać dane zebrane dla innych celów
3. Zachowuj tylko te dane, które są przydatne, ale wykorzystuj dane, które zebrałeś
• Monitoring służy do wpływania na plany, decyzje i przedsięwzięcia fermy.
• Zbieranie danych, które nie są wykorzystywane psuje współpracę z farmerem, a kosztuje czas, wysiłek i pieniądze
4. Dobre systemy monitorowania segregują/organizują dane w celu uzyskania informacji
• z monitorowania muszą wynikać jednoznaczne konkluzje
5. Informacja musi być dostępna w czasie, w którym jest wykorzystywana
• ważne jest, aby czas przetwarzania danych był jak najkrótszy
• system przetwarzania danych ma za zadanie zebrać, przechowywać i analizować dane i prezentować informację hodowcy w sposób prosty i zrozumiały (komputeryzacja)
6. Monitorowanie powinno poszukiwać wyjaśnienia interakcji między czynnikami oddziałującymi na efekty fermy.
• Powinno zawierać ocenę ekonomiczną powstałych odchyleń od realizacji celu stada.
• Np. zmiany w produkcji mleka mogą być obiciem problemów z mastitis, programem
żywienia, sezonem, czy efektywnością rozrodu
7. Monitorowanie dotyczy populacji, a nie osobników
• Do interpretacji łatwiejsze są np. odsetki (śmiertelność na 100 jagniąt, liczba
przypadków mastitis/miesiąc, średnia liczba prosiąt w miocie).
8. Uzyskane informacje należy przedstawić hodowcy w jasny, zrozumiały i najlepiej graficzny sposób.
• Jeśli mamy tabelki, to dane najważniejsze należy podkreślić.
• Najlepiej prezentować dane osobiście.
4. Cel i sposób prowadzenia monitoringu laboratoryjnego stada zwierząt
Wysoka wydajność krów wymaga ich żywienia dostosowanego do faktycznych
potrzeb, a błędy żywieniowe, czy niedostatki/nadmiar niektórych składników odbijają
się na równowadze metabolicznej krów. Zaburzenia metaboliczne sprzyjają występowaniu: zalegania, ketozy, ochwatu, stanów zapalnych narządu rozrodczego, zaburzeń cyklujajnikowego, skrętowi/przemieszczeniu trawieńca i in.
Rokowanie w przypadku takich zachorowań jest zdecydowanie gorsze, jeśli współistnieją z nimi zaburzenia metaboliczne.Parametry potrzebne jako odniesienie dla monitoringu laboratoryjnego
• Analiza wydajności
• BCS (raz na miesiąc przez cały rok)
• Wyniki rozrodu
• Występowanie chorób (rodzaj, częstość,
nasilenie)
• Sposób tworzenia TMR, jakość składników
• Dokładne oględziny fermy
• Inne w razie potrzeby…
Pożądane cechy systemu dokumentacji
1.Motywacja dla prowadzenia zapisów (np. wyniki badania narządu rozrodczego, szczepienia), wizytalek.wet. powinna zaczynać się od analizy dokumentacji.
2.Identyfikacja zwierząt musi być niezawodna
3.Prostota – gdy są wątpliwości, trzeba zapisać wersję prostszą
4.Trwałość zapisów
5.Szybkość dostępu do danych i ich przetwarzanie (komputer)
6.Szybki dostęp do informacji (systemy, menu, poprawa poleceń, struktura bazy danych)
Po co prowadzić monitoring laboratoryjny stada? (na przykładzie bydła mlecznego)
u bydła wczesne objawy choroby są często trudne do zauważenia;
- grupowy system utrzymania utrudnia, a często uniemożliwia szybkie wykrycie zwierząt chorych;
- im wcześniej zostaną wykryte zaburzenia, tym mniej zwierząt zachoruje i tym mniejsze będą koszty choroby;
- wyniki badań laboratoryjnych mogą wskazywać na istotne odchylenie od normy, gdy nie występują jeszcze objawy kliniczne patologii
Sposób prowadzenia monitoringu
Wybór grupy reprezentatywnej
a) 3 grupy po 7 sztuk w każdej:
I –– krowy w szczycie laktacji
II –– krowy u schyłku laktacji
III –– krowy zasuszone
b) 3 grupy po 7 sztuk w każdej:
-- ok.. 4--5 tydzień po porodzie
-- ok.. 4 m--ca ciąży
-- krowy zasuszone
c) Wybieramy po 10 sztuk w I, II i III trymestrze ciąży
d) Model Madeja i Pinkiewicza
10 –– 15%
20 –– 30 %
2.I. określenie potrzeby badań
II. wybór grupy reprezentatywnej i oględziny
III. wywiad i zbieranie informacji o stadzie
IV. wstępna diagnoza
V. weryfikacja przy użyciu badań celowych :
- badania biochemiczne krwi
- badania morfologiczne krwi
- badanie treści żwacza
- badanie paszy
Analiza
- wydajności
-żywienia
-upadków
-zachorowań
-określenie warunków zoohigienicznych
VI. rozpoznanie ostateczne
Pobranie krwi do badań
Sposób pobierania krwi do badań
• W naszych oznaczeniach pobieramy krew z żyły szyjnej zewnętrznej, gdyż normy dla
parametrów biochemicznych krwi dotyczą najczęściej krwi pobranej z żyły szyjnej zewnętrznej.
• Pobranie krwi z żyły / tętnicy ogonowej może utrudnić ocenę parametrów gazometrii, a w przypadku żyły mlecznej będzie zmieniony wynik tych składników, które są
przekazywane do mleka z krwi. Terminy pobierania krwi
• polecane jest pobranie krwi ok. 2 godzin po porannym odpasie krów,
• w większości ferm „dobrąporą” jest czas między 8,00-10,00,
• powyższy termin dobrze współgra z godzinami pracy laboratoriów diagnostycznych
• Typowe odstępy dla stada „zdrowego” to 3-12 miesięcy, w zależności od wielkości stada
• W przypadku istotnej zmiany karmy/ karmienia pobranie próbek co najmniej 3 tygodnie po fakcie
• Im większe stado, bardziej skomplikowana organizacja, tym częściej powtarzamy monitoring
• W stadzie „problemowym” wskazane powtórzenie badań po 1 miesiącu.
Inne materiały biologiczne badane w monitoringu laboratoryjnym
MOCZ: pH, ciała ketonowe,
MLEKO: mocznik, komórki somatyczne,
bakterie, białko, tłuszcz
SOK ŻWACZOWY: pH, ocena ruchliwości oraz
wielkości wymoczków
KAŁ : badanie bakteriologiczne
KARMA: zmiana silosu, nowy zakup,
zastrzeżenia
PARAMETRY ŚRODOWISKA:bioaerozol
5. Zasady monitorowania zdrowia stada przy użyciu bof.
Określanie poziomu białek ostrej fazy w stadzie zwierząt umożliwia określenie statusu zdrowotnego, wychwycenie odchyleń od normy, które mogą zwiastować wystąpienie choroby oraz sprawdzenie czy jest zachowany dobrostan zwierząt.
Zasady:
1. Należy wybrać reprezentatywną grupę zwierząt, która będzie dobrze obrazować stan całego stada
2. Oznaczamy kilka parametrów - na pewno powinny być oznaczone długodziałające jak i krótkodziałające, aby określić dynamikę zmian
3. Kontrole powinny być regularne, wtedy na bieżąco możemy oceniać stopień zagrożenia stada
4. Dla poszczególnych gatunków oznaczamy odpowiednie białka np u bydła: Hp, Fb, SAA, u świń: Hp, Fb, SAA, Crp, pigMAP
5. Grupa reprezentatywna zwierząt utrzymywanych w warunkach zapewniających wysoki dobrostan powinna wykazywać prawidłowe poziomy wszystkich jednocześnie badanych bof.
6. Odpowiednia analiza i przedstawienie wyników badań - warto wyliczyć indeks ostrej fazy
6. Zasady monitorowania choroby przy użyciu bof
Biiałłka ostrejj fazy najjczesciiejj wykorzysttywane
w diiagnosttyce u zwiierzatt gospodarskiich
- Haptogllobiina (Hp) – wszystkiie gatunkii
-Fiibrynogen (Fb) – wszystkiie gatunkii
-Surowiiczy Amylloiid A (SAA) – bydłło,, swiiniie
-Biiałłko C-RP (CRP) – kon,, swiiniie
-PiigMajor Acute Proteiin (piigMAP)- swiiniie
Propozycja oznaczania bof
- co najmniej dwukrotne
- na poczatku
- pod koniec procesu leczenia
- w przypadkach watpliwych/przy
braku widocznej poprawy klinicznej
Przykłady chorób w których możemy wykorzystać BOF do monitoringu:
Cielęta: Bronchopneumonia cieląt, biegunki cieląt,
Krowy: choroby kończyn, mastitis, metritis, zespół oddechowy
Przykład monitoringu:Prognozowanie w przebiegu infekcji
bakteryjnych na podstawie poziomu Hp
u bydła:
0,2 g/L wskazuje na wczesna-steżenie Hp
lub łagodna infekcje
0,4 g/L wskazuje na ostra- steżenie Hp
infekcje
1,0 g/L rokowanie jest-steżenie Hp wątpliwe
7. Różnice w sposobie sprawowania opieki nad pacjentami między lekarzem terapeutą, a lek. Profilaktykiem
Lekarz terapeuta
Cel: leczyć
Działalność: leczenie profilaktyka
Moment interwencji; choroba
Zarobki wprost proporcjonalne do patologii / niepowodzeń fermy
Lekarz profilaktyk
Cel: - chronić zdrowie stada zwierząt
-współpracować z hodowcą by
osiągnąć wysoką produkcyjność
stada
Działalność:
-profilaktyka
-doradztwo
-leczenie
Moment interwencji
-zagrożenie stada
Zarobki wprost proporcjonalne do efektów fermy
Zadania profilaktyka
A. Regularne monitorowanie zdrowia
i prowadzenie diagnostyki zagrożeń
B. Kontrolowanie mechanizmów naturalnej
obrony
C. Prowadzenie i retrospektywne
wykorzystywanie dokumentacji
D. Wdrażanie stosownych programów ochrony
przed zagrożeniami i ocena ich skuteczności
Badanie krów w kierunku jednej czy większej liczby
chorób podlegających zwalczaniu
• Ocena wyników powyższych badań oraz danych
zebranych przez hodowcę w ostatnim miesiącu w
celu określenia sytuacji stada pod względem
płodności, występowania mastitis, i innych chorób
• Przedyskutowanie z hodowcą, dlaczego w zakresie
każdego ze wskaźników zdrowia efekty są dobre,
akceptowalne lub nie do zaakceptowania w świetle
posiadanych wiadomości
• Przedyskutowanie indywidualnych danych i
przedstawienie rekomendacji nt. zmienności w
zastosowaniu dostępnych indykatorów lub
wprowadzenie nowych, lepszych.
8. Ocena zdrowia stada na podstawie przeprowadzonego wywiadu
Na początku trzeba się zapytać właściciela o problemy zdrowotne zwierząt na fermie. Czy coś zdiagnozowano, czy robi się w tym stadzie jakieś przeglądowe badania i jakie są ich wyniki. Jakie grupy zwierząt na fermie chorują, czy występowanie tych chorób jest cykliczne. Następnie czy są wdrażane jakieś programy profilaktyczne w stadzie.
O stanie zdrowia stada najlepiej świadczy jego produkcyjność i rozrodczość.
Tak więc w przypadku świń musimy poznać średnie wyniki stada w przeciągu kilku lat jeśli chodzi o: ilość miotów w ciągu roku od jednej lochy, średnia ilość prosiąt urodzonych w miocie, ilość prosiąt odchowanych w ciągu roku od jednej lochy, ilość martwo urodzonych prosiąt itd. Następnie przyrosty dzienne masy ciała, wykorzystanie paszy, wykorzystanie białka, dzienne spożycie paszy, długość tuczu, wiek w dniu uboju, końcowa masa ciała, procentu upadków i w którym okresie odchowu.
W przypadku bydła również ważne są dane z rozrodu zwierząt: średni wiek przy 1. Porodzie, średni okres międzywycieleniowy, od porodu do 1. Rui, od porodu do pokrycia, średnia ilość inseminacji do zapłodnienia krowy, procent ronień rocznie, procent cieżkich porodów, procent zatrzymanych łożysk, średni okres laktacji, średni okres zasuszenia, odsetek brakowań rocznie z powodu trudności w rozrodzie. W przypadku bydła mlecznego oczywiście najważniejsza jest produkcja mleka tak więc pytamy o średnia roczną produkcję mleka na krowę, o średnia roczną produkcje białka na krowę, o zawartość tłuszczu białka laktozy w mleku, liczba komórek somatycznych w mleku zbiorczym, o krzywą laktacji. Z pytań bezpośrednio o zdrowie zwierząt najważniejsze jest procent porażeń poporodowych, zespołu krowy zalegającej, ketozy, przemieszczenia trawieńca w lewo i w prawo, zatrzymanie błon płodowych, kulawizny, mastitis- odsetek ćwiartek zakażonych w toku laktacji i przy zasuszeniu, całkowity odsetek brakowań bydła powyżej 1 roku rocznie, upadki krów dorosłych rocznie, śmiertelność do 28 dnia życia, średni liczba laktacji na krowę.
Dowiadujemy się czy przeprowadzane są rutynowe badania krwi/surowicy i o ich wyniki: BOF, glukoza, związki ketonowe, wolne kwasy tłuszczowe, trój glicerydy, cholesterol, fosfolipidy, GGT, AST, mocznik, szczawiooctan
Na podstawie tych wszystkich danych weterynarz może już sobie wykreować jakieś zdanie na temat stanu zdrowia zwierząt w stadzie. Wstępnie może się zorientować gdzie jest problem i jakie trzeba przeprowadzic badania by postawić konkretne diagnozy.
Blok 2
1.Zawartość Ig w siarze u kóz i owiec oraz znaczenie analizy stężeń Ig osiąganych przez potomstwo
U kóz poziom Ig w siarze wacha się pomiędzy 25-70 g/l , średnio koło 54 z czego IgG- 49,1 IgM- 3,19,a IgA- 2,0
U owiec poziom średni to około 90-110 Ig g/l .
Poziom Ig zarówno u kóz jak i u owiec jest w pewnym stopniu uzależniony od rasy, ale różnice są niewielkie.
Poziom Ig w surowicy u owiec przed podaniem siary wynosi ok. 0.1- 0.2 g/l , natomiast po pierwszym wypiciu siary 30-40 g/l
Poziom Ig w surowicy u kóz po wypiciu siary w 48 h powinien wynosić 15-25 g/l
Czym wyższy poziom w surowicy tym mniejsze prawdopodobieństwo zachorowania i większa odporność na napór środowiskowy.
Koźlęta wykazują syntezę własnych przeciwciał swoistych klasy IgG1 już w pierwszym tygodniu życia, a znacznie później (w 5-6 tygodniu) rozwijają odpowiedź w klasie IgG2
Koźlęta, które nie piły siary w ciągu pierwszych 48 godzin życia wykazują syntezę przeciwciał klasy IgG2 już w 3-4 tygodniu z tego powodu są dość odporne jednak analiza stężenia Ig w surowicy potomstwa jest przydatną . Jeśli poziom tychże przeciwciał jest zbyt niski należy koźlęciu lub jagnięciu podać siarę z dużą ilością przeciwciał od innej kozy /owcy lub krowy. Pewnie jak analiza przeprowadzona zbyt późno, żeby przeciwciała się wchłonęły to można jakąś surowice podawać, ale w prezentacji nic na ten temat nie ma.
| owca | koza | |
|---|---|---|
| Ig w siarze | 90-110 Ig g/l . | 25-70 g/l , średnio koło 54 |
| Ig w surowicy w 24 | 30-40 g/l | 15-25 g/l |
2.Czynniki zależne od matki:
Długotrwałe sytuacje stresowe,jakim poddawana jest matkaprzed porodem
Stan zdrowia matki
Jakość i ilość siary, stężenieimmunolaktoglobulin siarowych, zdrowotnośćgruczołu mlekowego
Zaburzenia behawioralneu matki mogące utrudniaćssanie siary przez noworodka (owce) (pomoc porodowa musi być wyrafinowana, by matka nie odrzuciła jagnięcia)
Pozycja matki w hierarchii stada (kozy!!) (dominantki odbierają jagnięta innym samicom, a nie mają już immunoglobulin)
Czynniki zależne od koźlęcia/jagnięcia
żywotność w pierwszych godzinach pourodzeniu
Masa ciała przy urodzeniu
Liczebność miotu
Odruch ssania
Czy nie ma zaburzeń we wchłanianiu Ig
Czynniki zależne od człowieka:
Organizacja i wielkość stada (nadzór nadporodami – kontrola porodówki co najmniejco 4 godziny)
Tworzenie wydzielonych boksów dla kocących się matek
Rodzaj podłoża, temperatura w koźlarni/owczarni – zagrożenie „syndromem zimno-głód”
3. Anemia hemolityczna u jagniąt i koźląt
Przyczyną jest tworzenie się kompleksów immunologicznych na młodocianych erytrocytach po podaniu jagniętom/koźlętom siary od krowy, w której są obecne przeciwciała anty-owcze/kozie.
Ostry syndrom hemolityczny pojawia się zwykle około 8-10 dnia życia – występuje silna anemia (przy spadku wartości hematokrytu do 3-4 śmierć lub eutanazja ze względów humanitarnych)
Objawy kliniczne: słabość, depresja, bladość błon śluzowych, tachykardia, hiperwentylacja, polidypsja, obwisłe uszy
Diagnostyka:
- na sekcji patognomiczny blado-biały szpik kostny
- w badaniu laboratoryjnym serwatka siary podanej chorującym jagniętom/koźlętom zwykle silnie aglutynuje/hemolizuje ich krwinki czerwone
Leczenie:
- transfuzja krwi
- antybiotyki
- kortykosterydy
- anaboliki sterydowe
- preparaty żelaza
- witaminy
Zapobieganie:
- wykluczanie siary silnie aglutynującej/hemolizującej krwinki owcze/kozie
- tworzenie puli siary uzyskiwanej od kilku krów nie wykazujących aglutynacji/hemolizy
krwinek owczych/kozich
4. Wskazania do stosowania Ig obcogatunkowych u jagniąt i koźląt oraz sposób ich podawania
Wskazania do stosowania siary krowiej u jagniąt i koźląt
Zwalczanie chorób przenoszonych drogą siary/mleka [np. wirusowe arthritis-encephalitis kóz (CAE), maedi-visna, mykoplazmoza
Przy maksymalizacji wydajności/ znacznym udziale ciąży mnogich
W przypadkach losowych (śmierć matki, mastitis, itp.)
Zalecane dawki siary krowiej
50 ml / kg masy ciała (5%), nie mniej, niż250 ml/sztukę.
Sposób podania â z butelki lub sondą w ciągu pierwszych kilku godzin życia