24 11 metod篸a艅緃

24.11. 2013 r.

METODOLOGIA BADA艃 BEHAWIORALNYCH

UDZIA艁 ZWIERZ膭T LABORATORYJNYCH W BADANIACH NEUROBIOLOGICZNYCH

wi臋kszo艣膰 laureat贸w Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny korzysta艂o w swoich badaniach z modeli zwierz臋cych

Obszary bada艅, w kt贸rych uczestnicz膮 zwierz臋ta laboratoryjne: genetyczne, fizjologiczne, farmakologiczne, onkologiczne, immunologiczne, hematologiczne, toksykologiczne, stomatologiczne, radiologiczne, embriologiczne, transplantologiczne

Cechy zwierz膮t laboratoryjnych predysponuj膮ce je do bada艅:

-podobie艅stwa strukturalne i funkcjonalne m.in. materia艂u genetycznego, proces贸w fizjologicznych, narz膮d贸w, uk艂ad贸w cia艂a

-mo偶liwo艣膰 precyzyjnej kontroli warunk贸w 艣rodowiska oraz analizy wp艂ywu modyfikacji 艣rodowiska na 偶ycie zwierz臋cia

-wzgl臋dnie kr贸tki cykl 偶ycia- co pozwala na prze艣ledzenie analizowanych parametr贸w od urodzenia do 艣mierci

-z艂o偶ony rozw贸j

-liczne potomstwo

-stosunkowo niskie koszty utrzymania

Czy zwierz臋ta laboratoryjne mo偶na zast膮pi膰?

-badania In vitro prowadzone na hodowlach kom贸rkowych, b膮d藕 tkankowych (nieraz r贸wnie偶 na bezkom贸rkowych)

-s膮 po偶yteczne w fazie wst臋pnej procesu badawczego

-dostarczaj膮 cennych informacji o procesach wewn膮trzkom贸rkowych

-pozwalaj膮 na wst臋pne testowanie toksyczno艣ci

-pomagaj膮 w poznaniu mechanizm贸w dzia艂ania substancji aktywnych

-pozwalaj膮 testowa膰 zwi膮zki chemiczne na kom nowotworowych pozyskanych od ludzi

-badania In sillico (wykonywane za pomoc膮 komputera)

-s膮 mo偶liwe gdy zebrano informacje o mierzonych parametrach podczas bada艅 In vitro i In vivo

-wykorzystuj膮 programy komputerowe, kt贸re w oparciu o dotychczas uzyskane dane i wyniki bada艅 przeprowadzaj膮

-analizy zale偶no艣ci aktywno艣ci: np. substancji od struktury

-prognozuj膮 przewidywane dzia艂anie biologiczne

-wyniki bada艅 In silico wymagaj膮 potwierdzenia w badaniach na zwierz臋tach

Nie mo偶na na razie zast膮pi膰 niczym bada艅 na zwierz臋tach, poniewa偶 偶ywy organizm to uk艂ad r贸偶nych struktur powi膮zanych ze sob膮 na tylu p艂aszczyznach, 偶e jest to nie do odtworzenia

Gatunki zwierz膮t laboratoryjnych

  1. Bezkr臋gowce

Formica rufa- mr贸wka rudnica

Drosophila melanogaster- muszka owocowa

Caenorhabditis elegans- nicie艅

  1. Kr臋gowce

-ryby Danio Reno (Danio pr臋gowany)

-p艂azy Xenopus laevis (platana szponiasta)

-ssaki Mus musculus (mysz domowa)

Rattus norvegicus (szczur w臋drowny)

Cotumix japonica (przepi贸rka japo艅ska)

Felis catus (kot)

Canis lupus (pies)

Udzia艂 zwierz膮t laboratoryjnych w badaniach neurobiologicznych

Gryzonie jako zwierz臋ta dla neurobiolog贸w

W badaniach neurobiologicznych w Wielkiej Brytanii w 2005 roku u偶yto:

-1910110 myszy, 464727 szczur贸w, 37475 innych gryzoni

Co stanowi艂o 84,5% wszystkich zwierz膮t laboratoryjnych

U szczur贸w wyst臋puj膮 zbli偶one parametry proces贸w fizjologicznych jak u cz艂owieka, badania: farmakologiczne, hematologiczne, immunologiczne, transplantologiczne, onkologiczne, toksykologiczne, 偶ywieniowe

Genom myszy w 99% zbie偶ny z genomem cz艂owieka, badania: genetyczne, hematologiczne, immunologiczne, transplantologiczne, onkologiczne, toksykologiczne

Pomiary zachowa艅 zwierz膮t w badaniach neuroetologicznych dotycz膮:

-behawioru

-z艂o偶onego systemu zachowa艅 zwierz臋cia b臋d膮cych odpowiedzi膮 na sygna艂y docieraj膮ce ze 艣rodowiska zewn臋trznego organizmu lub z wn臋trza organizmu

-w obr臋bie gatunku pomiar zachowa艅 zwierz膮t zale偶y od wieku, p艂ci, pory roku, pory dnia, temp

-dokonywany jest przy pomocy r贸偶norodnych test贸w behawioralnych

Testy behawioralne

-socjalne (zachowania socjalne, test interakcji socjalnej)

-poznawcze

-l臋kowe

Test interakcji socjalnej

Przebieg testu

  1. Umieszczenie zwierz膮t w klatce obserwacyjnej

  2. 20-minutowa obserwacja zwierz膮t zwracaj膮c szczeg贸ln膮 uwag臋 na:

  1. Zachowania ofensywne (agresywne)

Atak: gryzienie, gro偶enie, pozycja on the top

  1. Zachowania defensywne (obronne)

Unikanie, odwr贸t, znieruchomienie, pozycja on the back

  1. Zachowania ambiwalentne

Boksowanie, odpychanie, zwracanie uwagi

  1. Zachowania oboj臋tne

Czyszczenie futra, eksploracja

Klasyfikacja zwierz膮t 鈥 podzia艂 na dominuj膮ce i submisywne

okre艣laj膮c pozycj臋 socjaln膮 badanego zwierz臋cia bierze si臋 pod uwag臋 jedynie zachowania agresywne i obronne, kt贸re wykazywa艂 podczas szeregu interakcji z innymi osobnikami

wsp贸艂czynnik agresji = $\frac{suma\ zachowan\ ofensywnych}{suma\ zachowan\ defensywnych}$

wsp贸艂czynnik agresji > 1 鈥 zwierz臋 dominuj膮ce

wsp贸艂czynnik agresji < 1 鈥 zwierz臋 submisywne

R贸偶nice mi臋dzy grupami zwierz膮t

Dominuj膮ce Submisywne

wy偶szy poziom agresji

tendencja do obrony w艂asnego terytorium

ucieczka po przegranej

wysoki spoczynkowy poziom testosteronu

niska podatno艣膰 na uzale偶nienia

ni偶szy poziom agresji

brak obrony terytorium

reakcja wycofania lub znieruchomienie

niski spoczynkowy poziom testosteronu

wysoka podatno艣膰 na uzale偶nienia

Testy poznawcze- Test nowo艣ci

Przebieg testu

1. umieszczenie zwierz臋cia w nowym 艣rodowisku ( jest to pleksiglasowa klatka o wymiarach 43 x 43 x 20 cm )

2. 120-minutowa automatyczna obserwacja aktywno艣ci ruchowej zwierz臋cia, podczas kt贸rej aparat zlicza liczb臋 przes艂oni臋膰 fotokom贸rek w p艂aszczy藕nie pionowej i poziomej obliczaj膮c ruch

a) ruchy horyzontalne ( poruszanie si臋 zwierz臋cia w p艂aszczy藕nie poziomej (np. eksploracja)

b) ruchy wertykalne ( wywo艂ywane przez zwierz臋 stoj膮ce na tylnych 艂apkach (tzw. s艂upki)

c) ruchy ambulatoryjne

Klasyfikacja zwierz膮t 鈥 podzia艂 na wysoko- (HR) i niskoaktywne (LR)

- okre艣laj膮c aktywno艣膰 lokomotoryczn膮 badanego zwierz臋cia bierze si臋 pod uwag臋 jedynie liczb臋 ruch贸w w p艂aszczy藕nie horyzontalnej

wynik wy偶szy od 3 500 鈥 zwierz臋 HR (wysokoaktywne)

wynik ni偶szy od 2 000 鈥 zwierz臋 LR (niskoaktywne)

Wysoka aktywno艣膰 eksploracyjna zwierz膮t HR wynika z niskiego poziomu l臋ku wywo艂anego now膮 sytuacj膮 lub nowym otoczeniem

Cechy charakteryzuj膮ce zwierz臋ta wysokoaktywne

1. wykazuj膮 behawior poszukiwania nowo艣ci

2. wy偶sza reakcja motoryczna po iniekcjach psychostymulant贸w, np.

amfetaminy (rozwijaj膮 r贸wnie偶 szybciej sensytyzacj臋 oraz 艂atwiej wykszta艂caj膮 model

do偶ylnego samopodawania amfetaminy)

3. r贸偶nice w poziomie neuroprzeka藕nik贸w

a) wy偶szy poziom dopaminy w uk艂adzie mezolimbicznym i w pra偶kowiu

b) ni偶szy poziom serotoniny w j膮drze p贸艂le偶膮cym i pr膮偶kowiu

c) w sytuacji stresowej 鈥 silniejsza aktywacja osi PPN oraz wy偶szy wysiew kortykosteronu

4. mniejsza podatno艣膰 na choroby

a) nowotworowe i autoimmunologiczne

b) parodontoz臋

c) chroniczne zapalenie ko艣ci i chrz膮stek

5. ni偶sze st臋偶enie prolaktyny, estradiolu, tyroksyny i tyreotropiny

Przyk艂ad testu nowo艣ci- Test Labiryntu Wodnego

Przebieg testu

1. umieszczenie zwierz臋cia w okr膮g艂ym zbiorniku (艣rednica = 140 cm) cz臋艣ciowo wype艂nionym wod膮

2. pomiar czasu od momentu umieszczenia zwierz臋cia w wodzie do odnalezienia platformy, kt贸ra znajduje si臋 w przeciwleg艂ym ko艅cu zbiornika

-do艣wiadczenia oryginalne 鈥 test powtarzano w ci膮gu trzech

nast臋puj膮cych po sobie dniach, by oceni膰 鈥瀙ost臋py szczura鈥 Pod艂o偶e teoretyczne testu

-do艣wiadczenie stanowi behawioralny model badania pami臋ci

-gryzo艅 umieszczony w wodzie aktywnie p艂ywa, by odnale藕膰 wyj艣cie ze stresogennej sytuacji 鈥損latforma, ka偶da kolejna pr贸ba przy艣piesza uczenie si臋, 偶e platforma jest miejscem ucieczki

-zwierz臋ta lokalizuj膮c platform臋 kieruj膮 si臋 kszta艂tem pomieszczenia i znajduj膮cymi si臋 wewn膮trz obiektami tworz膮c map臋 przestrzenn膮 ca艂ego pomieszczenia

-podczas ka偶dej kolejnej pr贸by zwierz臋 odnajduje platform臋 szybciej

zdolno艣膰 zapami臋tywania =

X czas odnalezienia platformy dla pr贸by 3 dnia / X czas odnalezienia platformy dla pr贸by 1 dnia

Pami臋膰 o po艂o偶eniu platformy utrzymuje si臋 przez kilkadziesi膮t dni

-test pami臋ci polega na wyj臋ciu platformy, zwierz臋 pami臋taj膮c w艂a艣ciw膮

lokalizacj臋 b臋dzie kr膮偶y膰 w miejscu, gdzie kiedy艣 znajdowa艂a si臋 platforma TEST UNIESIONEGO LABIRYNTU KRZY呕OWEGO

Przebieg testu

1. test EPM przeprowadza si臋 w labiryncie sk艂adaj膮cym si臋 z:

a) dw贸ch ramion otwartych o wymiarach 50 x 10 cm

b) dw贸ch ramion zamkni臋tych (nieprzezroczystych) o wymiarach 50 x 10 cm

ramiona umieszczone s膮 100 cm nad pod艂og膮

2. 5-minutowa obserwacja pocz膮wszy od momentu umieszczenia zwierz臋cia w labiryncie (w polu 艣rodkowym pyszczkiem w stron臋 ramienia zamkni臋tego) 3. parametry obserwowane podczas testu

a) latencja startu 鈥 czas po jakim zwierz臋 rozpocznie eksploracj臋

b) liczba wej艣膰 i wyj艣膰 w obr臋bie ramion zamkni臋tych i otwartych

c) wychylenia z ramion zamkni臋tych na pole 艣rodkowe

d) czas sp臋dzony w obr臋bie ramion zamkni臋tych, otwartych i polu 艣rodkowym

e) poziom defekacji i mikcji Pod艂o偶e teoretyczne testu

-test bazuje na naturalnej tendencji gryzoni do aktywnej eksploracji nowego 艣rodowiska, kt贸r膮 ograniczaj膮 awersyjne w艂a艣ciwo艣ci uniesionej i otwartej cz臋艣ci

-czas sp臋dzony na eksplorowaniu ramion zamkni臋tych por贸wnany do czasu przebywania w ramionach otwartych 艣wiadczy o poziomie l臋ku badanych zwierz膮t

TEST ZACHOWA艃 L臉KOWYCH NA NATURALNEGO DRAPIE呕NIKA (PREDATOR STRESS)

Pprzebieg testu

1. test rozdzielony jest na dwa dni:

a) pierwszego umieszcza si臋 zwierz臋 na czas 15 minut w klatce identycznej do mieszkalnej, kt贸ra z kolei znajduje si臋 boksie wykonanym z bia艂ej laminowanej p艂yty o wymiarach 100 x 100 x 60 cm 鈥 pozwala to okre艣li膰 reakcj臋 na nowe otoczenie

b) drugiego ponownie umieszcza si臋 zwierz臋 w klatce, jednak偶e po minucie od rozpocz臋cia do boksu trafia drapie偶nik 鈥 kot i badanie trwa kolejne 15 minut 2. podczas obu pomiar贸w zapisuje si臋 nast臋puj膮ce parametry:

a) aktywno艣膰 eksploracyjna 鈥 liczona dwojako, jako czas sp臋dzony na poruszaniu [1] oraz liczb臋 epizod贸w [2]

b) zahamowanie zachowa艅 鈥 liczone jako 艂膮czny czas epizod贸w znieruchomie艅 (brak ruchu) oraz stan贸w wzmo偶onej czujno艣ci (brak aktywnej eksploracji) [1] oraz liczb臋 epizod贸w przytoczonych zachowa艅 [2]

c) wspinanie si臋 鈥 liczona liczba epizod贸w

d) czyszczenie cia艂a 鈥 liczona liczba epizod贸w pod艂o偶e teoretyczne testu

1. badanie zwi膮zane z bezpo艣rednim wp艂ywem naturalnego drapie偶nika na zachowania gryzoni wskazuj膮 na:

a) wzrost poziomu l臋ku

b) zwi臋kszenie liczby zachowa艅 l臋kowych (np. znieruchomie艅)

2. na podstawie pomiar贸w okre艣lono r贸wnie偶 struktury m贸zgowe aktywne podczas obecno艣ci drapie偶nika, a nale偶膮 do nich:

a) hipokamp

b) cia艂o migda艂owate

Modele do艣wiadczalne, kt贸re znajduj膮 wykorzystanie w badaniach naukowych uzyskiwane s膮 przede wszystkim na drodze selekcji genetycznej prowadz膮cej do powstania tzw szczep贸w wsobnych

Szczep wsobny mo偶na uzyska膰 w wyniku kojarzenia zwierz膮t blisko ze sob膮 spokrewnionych (brat x siostra), przez minimum dwadzie艣cia pokole艅. Poza selekcj膮 genetyczn膮 wykorzystuje si臋 r贸wnie偶 metody chirurgiczne np.: poprzez modele ludzkich jednostek chorobowych, opartych na niewydolno艣ci narz膮d贸w, czy poprzez indukcj臋 niekt贸rych schorze艅 np.: cukrzycy.

Pierwszym szczepem wsobnym by艂 szczep DBA, stworzony przez Clarenca Cook鈥檃 Little, kt贸ry wielokrotnie kojarzy艂 mi臋dzy sob膮 samice i samce pozostaj膮ce w bliskim pokrewi艅stwie.聽

Popularny obecnie szczep myszy BALB/c zosta艂 wyhodowany przez Halsey鈥檃 J. Bagg鈥檃, z myszy, kt贸re zakupi艂 w Ohio w 1913 roku. 聽Do 1920 roku uzyska艂 dwadzie艣cia sze艣膰 pokole艅 zwierz膮t, uzyskuj膮c tym samym szczep wsobny, kt贸ry od 1935 roku nale偶y do Jacksons Laboratory, za艣 od 1961鈥 prawa do jego u偶ytkowania uzyska艂 National Institute of Health. W 2005 roku, Jackson Laboratory poda艂o, 偶e uzyskano, a偶 235 generacji myszy BALB/c. Model ten powszechnie wykorzystywany jest do produkcji przeciwcia艂 monoklonalnych.

DBA/2J- szczep uzyskany w 1930 roku; Zwierz臋ta o umaszczeniu jasnobr膮zowym do ciemnego br膮zu.

Wykorzystywane g艂贸wnie w badaniach neurobiologicznych, geriatrycznych, uk艂adu sercowo-naczyniowego. Szczep podatny na wady t臋cz贸wki, jaskr臋, problemy zwi膮zane z uchem wewn臋trznym, padaczk臋 s艂uchowopodobn膮, gruczolakoraka sutka.

-Model powszechnie wykorzystywany w badaniu jaskry dziedzicznej.

BALB/c聽鈥撀燼lbinotyczne, o bia艂ym umaszczeniu i czerwonych oczach. Cechuj膮 si臋 d艂ugootrwa艂膮 zdolno艣ci膮 do rozmna偶ania, przy czym s膮 bardzo wra偶liwe na napromieniowanie. Znajduj膮 wykorzystanie w badaniach biomedycznych, immunologicznych, s膮 idealnymi modelami do badania nowtowr贸w sutka, p艂uc, nerek, uk艂adu limfatycznego czy sercowo-naczyniowego.

C57BL/6 鈥撀爌opularnie zwane 鈥瀊lack鈥 od umaszczenia; szczep wsobny wyhodowany przez Little鈥檃 w 1921 roku. Oporne na napromieniowanie, wykazuj膮 d艂ugotrwa艂e zdolno艣ci rozrodcze, wyj膮tkowo agresywne w stosunku do ludzi. W 2002 roku zsekwencjonowano ich genom.

AKR聽鈥撀爏zczep wysokobia艂aczkowy, popularny model do bada艅 nowotwor贸w uk艂adu krwiono艣nego.

Szczury Wistar聽鈥撀燼lbinosy, wyj膮tkowo 艂agodne i proste聽 w hodowli. Wykorzystywane jako modele do bada艅 偶ywieniowych, farmakologicznych, toksykologicznych, behawioralnych i onkologicznych.

Szczury SHR聽鈥撀爏zczep wyselekcjonowany w kierunku bada艅 nad nadci艣nieniem t臋tniczym.

Szczury WKY 鈥撀爏zczep wyselekcjonowany w kierunku bada艅 nad聽 zbyt niskim ci艣nieniem krwi.

Chomiki聽鈥撀爓ykorzystywane przede wszystkim w badaniach parazytologicznych, wirusologicznych i stomatologicznych.

Kot聽鈥撀爄dealne modele wykorzystywane w badaniach neurofizjologicznych, onkologicznych,聽 modele zespo艂u Klinefeltera (XXY), wn臋trostwa, g艂uchoty, zaniku siatk贸wki, mukopolisacharydozy.

Psy聽鈥撀爂艂贸wnie pies Haraka, wyhodowany przez czeskich lekarzy; model powszechnie wykorzystywany w badaniach transplantologicznych, chirurgicznych, 偶ywieniowych.

Przepi贸rka japo艅ska聽鈥撀爄dealny model do bada艅 embriologicznych i genetycznych, coraz poszechniej wykorzystywana w do艣wiadczeniach.

Prowadzenie bada艅 na zwierz臋tach

Prowadzenie bada艅 na zwierz臋tach, wymaga dog艂臋bnego przeanalizowania dost臋pnej literatury i metodyki.

Przygotowanie wniosku do Komisji Etycznej, jest pierwszym krokiem zanim przyst膮pimy do bada艅. Przygotowanie prawid艂owego wniosku, uwzgl臋dnienie istotnych informacji, a przed wszystkim dok艂adny opis projektu s膮 niezb臋dne, aby otrzyma膰 zgod臋 na realizacje jakiegokolwiek pomys艂u.

Zasada 3R

Podstawow膮 zasad膮, kt贸r膮 bezwzgl臋dnie nale偶y przestrzega膰 w trakcie pracy ze zwierz臋tami jest zasada 3 R. Tworz膮c projekt bada艅 przeprowadzanych na zwierz臋tach, bezwzgl臋dnie nale偶y przestrzega膰 wymienionych zasad - przede wszystkim, w celu mo偶liwego ograniczenia liczby u偶ywanych zwierz膮t czy ograniczenia materia艂u badawczego, kt贸ry nie b臋dzie nam potrzebny w naszych analizach.聽 Zasada 3 R zosta艂a wprowadzona w 1959 roku przez Williama Russela i Rexa Burcha.

REPLECMENT聽鈥 zast膮pienie do艣wiadcze艅 na zwierz臋tach metodami In vitro (hodowle kom贸rkowe, tkankowe), zast膮pienie zwierz臋tami o ni偶szym stopniu rozwoju ewolucyjnego;

REDUCTION聽鈥 zmniejszenie liczby zwierz膮t poprzez lepsze wykorzystanie metod statystycznych;

REFINMENT聽鈥 zmiana procedury eksperymentalnej na przysparzaj膮c膮 zwierz臋tom mniej cierpie艅.

Ustawodawstwo w Polsce

Obowi膮zuj膮ca obecnie ustawa z 21 stycznia 2005 roku 鈥濷 do艣wiadczeniach na zwierz臋tach鈥 zawiera wszystkie niezb臋dne informacje, kt贸re przydadz膮 si臋 przy projektowaniu do艣wiadczenia. Ustawa podaje obowi膮zuj膮c膮 definicj臋 zwierz臋cia laboratoryjnego, jako zwierz臋cia do艣wiadczalnego hodowanego w obiektach jednostek hodowlanych lub do艣wiadczalnych, w szczeg贸lno艣ci: myszy, szczury, 艣winki morskie, chomiki z艂ote, kr贸liki, psy, koty, przepi贸rki oraz zwierz臋ta naczelne. Ponadto, ustawa zawiera szczeg贸艂owe zasady wykorzystywania zwierz膮t do艣wiadczalnych, ich utrzymywania, hodowli i metod dostarczania zwierz膮t do wiwari贸w, procedur do艣wiadczalnych, definiuje i charakteryzuje Komisje Etyczne, oraz zawiera wykaz przepis贸w karnych, wynikaj膮cych z nie stosowania si臋 do ustawy.

Klasyfikacja do艣wiadcze艅 i stopie艅 inwazyjno艣ci

Ocena stopnia inwazyjno艣ci realizowanych procedur jest jednym z podstawowych element贸w opinii wydawanych przez lokalne komisje etyczne. S艂u偶y temu Skala Inwazyjno艣ci bada艅 na 偶ywych kr臋gowcach. Ma ona na celu dokonanie oceny oraz ujednolicenie i zobiektywizowanie sposobu oceniania inwazyjno艣ci procedur proponowanych we wnioskach.

Przy okre艣laniu stopnia inwazyjno艣ci ocenia si臋: procedur臋 i konsekwencje jej zastosowania, gatunek zwierz臋cia, metody eutanazji, mo偶liwo艣膰 zmniejszenia cierpie艅.

Stopie艅 inwazyjno艣ci Przyk艂ad
1-Procedury nie inwazyjne Behawioralne obserwacje ma艂ych zwierz膮t w zamkni臋ciu, 艂膮cznie ze stosowaniem behawioralnych test贸w na zwierz臋tach nie poddawanych 偶adnym zabiegom.
2- Procedury powoduj膮ce lekki chwilowy b贸l, stres lub d艂ugotrwa艂y lekki dyskomfort m.in. Pobieranie pr贸b krwi, kr贸tkotrwa艂e unieruchomienie, terminalne do艣wiadczenia pod narkoz膮, eutanazja
3-Procedury powoduj膮ce kr贸tkotrwa艂y, umiarkowany stres lub b贸l, przy czy nie wolno doprowadzi膰 do istotnych zmian聽 w zachowaniu zwierz膮t,czy zmian podstawowych parametr贸w fizjologicznych. Procedury te nie mog膮 wywo艂ywa膰 u zwierz膮t samookaleczania, odwodnienia, anoreksji, zwi臋kszonej aktywno艣ci ruchowej, zwi臋kszonej wokalizacji m.in. kaniulacja naczy艅, drobne zabiegi operacyjne w znieczuleniu jak biopsja, kr贸tkotrwa艂a deprywacja wodna/pokarmowa ponad okresy wyst臋puj膮ce w przyrodzie,
4-Procedury powoduj膮ce silny b贸l/stres i zwykle nieodwracalne uszkodzenie cia艂a i funkcji psychicznych m.in. stres behawioralny (pozbawianie opieki matki, agresja, interakcja drapie偶nik-ofiara), 鈭 unieruchomienie na kilka lub wi臋cej godzin, podawanie pe艂nego adjuwantu Freunda
X-Procedury powoduj膮ce skrajne cierpienia 艣mierci. i m.in. u偶ycie 艣rodk贸w zwiotczaj膮cych bez znieczulenia, 鈭 metody u艣miercania niezalecane przez KKE, wywo艂ywanie ostrych psychoz (np. przez nara偶anie unieruchomionych zwierz膮t na ostry stres, zast膮pienie matki 鈥瀔arz膮cym鈥 fantomem) i agonistycznych zachowa艅 prowadz膮cych do samookalecze艅

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ostre bia艂aczki 24 11 2008 (kurs)
24 11 (3)
24 11 id 30514 Nieznany (2)
Instrukcja J, Poniedzia艂ek - Materia艂y wi膮偶膮ce i betony, 08. (24.11.2011) 膯w J - Badanie cech u偶ytko
MPLP 268 24.11.2009, lp
24 11 11 wyk艂ad 8
24 11 10
Ergonomia w przemy艣le 24 11 12
P Spo艂eczna Tre艣ciWord, 7. p spo艂eczna 24.11.2010, PSYCHOLOGIA SPO艁ECZNA - wyk艂ad, dn
P Spo艂eczna Tre艣ciWord, 7. p spo艂eczna 24.11.2010, PSYCHOLOGIA SPO艁ECZNA - wyk艂ad, dn
Kartkowka K4A 24 11 12
Geografia ekonomiczna, geoeko 24 11 2009a
BYT Wzorce projektowe wyklady z 10 i 24 11 2006
24 6 11
24 (11)
24 3 11
24 2 11

wi臋cej podobnych podstron