EGZAMIN PRAKTYCZNY - OPISY
Aparat Golgiego w komórkach nerwowych zwoju międzykręgowego
zwój międzykręgowy otoczony jest 2 torebkami – zewnętrzną (zb. z włókien kolagenowych) i wewnętrzną (utworzoną przez 2-3 warstwy fibroblastów)
masę zwoju tworzy łącznotkankowy zrąb oraz skupiska komórek nerwów zwojowych (neurony rzekomojednobiegunowe), poprzedzielanych pęczkami włókien nerwowych
ciała komórkowe neuronów leżą w części obwodowej zwoju i oddają jedną wypustkę ku środkowi zwoju, która rozgałęzia się na kształt litery T na akson i dendryt
każda komórka zwojowa otoczona jest warstwą komórek satelitarnych (komórki glejowe) o gwiaździstym kształcie, od których ograniczona jest szparą obkurczeniową
preparat jest specyficznie barwiony (metodą srebrzenia AgNO3) dzięki czemu w komórkach zwojowych uwidoczniono aparat Golgiego
aparat otacza duże, pęcherzykowate jądro komórki zwojowej, widoczny jest w postaci zygzaków, czy wężyków
aparat Golgiego składa się z spłaszczonych, błoniastych woreczków oraz połączonych z nimi licznych rurek i pęcherzyków tworzących diktiosom
w diktiosomie można wyróżnić biegun cis – położony od strony jądra, błony cystern zawierają częściowo rybosomy oraz biegun trans – błony nie mają rybosomów, cysterny są miejscami rozdęte i w pobliżu nich znajdują się pęcherzyki (hydrol azowe) i wakuole (zagęszczające)
Deutoplazma w komórkach tkanki tłuszczowej
tkankę tłuszczową stanowią przede wszystkim komórki tłuszczowe (adipocyty) między którymi znajduje się mała ilość substancji międzykomórkowej
komórki tworzą układ ściśle upakowany, są bardzo zróżnicowane wielkościowo, najczęściej są wielokątne
grupy komórek są oddzielone od innych grup komórek pasmami tkanki łącznej właściwej, w której znajdują się naczynia krwionośne i nerwy
komórka tłuszczowa zawiera jedną dużą kroplę tłuszczu otoczoną rąbkiem cytoplazmy
krople tłuszczu na preparacie są widoczne dzięki wybarwieniu Sudanem III (zwykle na skrawkach widać jedynie puste miejsca pozostałe po wypłukaniu tłuszczu przez rozpuszczalniki organiczne używane w technice histologicznej)
w niektórych miejscach widoczne są grubsze rąbki cytoplazmy – są to miejsca w których znajduje się jądro komórkowe i inne organella
Stadia podziału mitotycznego
preparat przedstawia komórki roślinne, na co wskazuje obecność ich ścian komórkowych
komórki znajdują się w różnych stadiach cyklu komórkowego
na cykl komórkowy składa się okres międzypodziałowy – interfaza, oraz okres podziału – mitoza
komórki interfazowe mają typowe, okrągłe lub owalne jądro komórkowe z otoczką jądrową, jąderkiem i chromatyną
możemy zaobserwować 4 subfazy mitozy:
w profazie następuje kondensacja chromatyny do chromosomów widocznych jako splątane nici, zanika otoczka jądrowa i jąderko, 2 pary centrioli rozsuwają się wyznaczając przyszłe bieguny komórki
kondensacja chromosomów trwa aż do końca metafazy, dlatego chromosomy profazowe są dłuższe niż metafazowe
w metafazie chromosomy ustawione są w płaszczyźnie równikowej komórki tworząc charakterystyczną płytkę metafazową (oglądane od strony bieguna z góry) lub gwiazdę (oglądane z boku)
w anafazie następuje rozdzielenie się chromosomów na 2 chromatydy, każda jest przemieszczana do innego bieguna komórki
w telofazie następuje odtworzenie struktury jądra i rozpoczyna się podział cytoplazmy (cytokineza nie jest widoczna pod mikroskopem świetlnym)
Nabłonek jednowarstwowy płaski krezki jelita
preparat rozciągnięty na szkiełku podstawowym co uwidacznia powierzchnię nabłonka jednowarstwowego płaskiego od góry
preparat został poddany metodzie srebrzenia dzięki co zarysowało szczelnie dopasowujące się i nieregularne granice komórek
nabłonek składa się ze spłaszczonych komórek tworzących ciągłą powierzchnię podtrzymywaną przez leżącą pod nią błonę podstawną
występuje bardzo mała ilość istoty międzykomórkowej
widoczne zarysy okrągłych/owalnych jąder leżących w centrum komórek
Skóra nieowłosiona
składa się z 3 zasadniczych warstw: naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej
naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym, składającym się z 6-20 pokładów komórek ułożonych w 5 warstwach:
- w-wa podstawna – najgłębsza, jeden rząd cylindrycznych komórek – keratynocytów z owalnymi jądrami ułożonymi prostopadle do bł. podstawnej; występują tu melanocyty których wypustki siegają do w-wy ziarnistej
- w-wa kolczysta – kilka pokładów wielobocznych keratynocytów, ulegających coraz większemu spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry, po zastosowaniu techniki histologicznej cytoplazma jest obkurczona i miejsca połączeń komórek widoczne są jako kolce; występują tu komórki Langerhansa – gwiaździste, z licznymi wypustkami, z owalnym jądrem i jasną cytoplazmą
- w-wa ziarnista – kilka pokładów wrzecionowatych komórek ułożonych długą osią do powierzchni skóry, jądra komórek spłaszczone, częściowo zanikają, całą cytoplazmę wypełniają ziarnistości
- w-wa jasna – występuje tylko w grubym naskórku, np. podeszwy
- w-wa zrogowaciała – składa się z warstwy zbitej (kom. bezjądrzaste, ściśle do siebie przylegają – płytki rogowe) i warstwy złuszczającej się (kom. luźno ułożone)
skóra właściwa, zbudowana z tk. łącznej włóknistej (luźna), skł. się z 2 warstw:
- w-wa brodawkowa – tkanka łączna wiotka tworzy dobrze wykształcone wzniesienia – brodawki skórne wpuklające się w naskórek
- w-wa siateczkowa – z tkanki łącznej zbitej (wł. kolagenowe splatają się ze sprężystymi)
tkanka podskórna – zb. ze zrazików tkanki tłuszczowej otoczonych pasmami tkanki łącznej
występujące przydatki: gruczoły potowe
Skóra owłosiona
składa się z 3 zasadniczych warstw: naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej
naskórek jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym, składającym się z 6-20 pokładów komórek ułożonych w 5 warstwach:
- w-wa podstawna – najgłębsza, jeden rząd cylindrycznych komórek – keratynocytów z owalnymi jądrami ułożonymi prostopadle do bł. podstawnej; występują tu melanocyty których wypustki siegają do w-wy ziarnistej
- w-wa kolczysta – kilka pokładów wielobocznych keratynocytów, ulegających coraz większemu spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry, po zastosowaniu techniki histologicznej cytoplazma jest obkurczona i miejsca połączeń komórek widoczne są jako kolce; występują tu komórki Langerhansa – gwiaździste, z licznymi wypustkami, z owalnym jądrem i jasną cytoplazmą
- w-wa ziarnista – kilka pokładów wrzecionowatych komórek ułożonych długą osią do powierzchni skóry, jądra komórek spłaszczone, częściowo zanikają, całą cytoplazmę wypełniają ziarnistości
- w-wa jasna – występuje tylko w grubym naskórku, np. podeszwy
- w-wa zrogowaciała – składa się z warstwy zbitej (kom. bezjądrzaste, ściśle do siebie przylegają – płytki rogowe) i warstwy złuszczającej się (kom. luźno ułożone)
skóra właściwa, zbudowana z tk. łącznej włóknistej (luźna), skł. się z 2 warstw:
- w-wa brodawkowa – tkanka łączna wiotka tworzy niewielkie wzniesienia – brodawki skórne wpuklające się w naskórek
- w-wa siateczkowa – z tkanki łącznej zbitej (wł. kolagenowe splatają się ze sprężystymi)
tkanka podskórna – zb. ze zrazików tkanki tłuszczowej otoczonych pasmami tkanki łącznej
występujące przydatki: gruczoły potowe, łojowe, włosy:
- włos tworzy korzeń tkwiący w skórze i trzon/łodyga wystająca ponad skórę
- korzeń włosa mieści się we wpukleniu naskórka – mieszku włosowym
- w tkance podskórnej znajduje się cebulka włosa do której wpukla się łącznotkankowa brodawka z naczyniami i nerwami
- przy korzeniu włosa znajduje się gruczoł łojowy i pęczek komórek mięśniowych gładkich – miesień przywłośny przyczepiony jednym końcem do torebki włosa a drugim do w-wy brodawkowej skóry
- gruczoł łojowy otwiera się do mieszka włosowego, ma postać rozgałęzionych pęcherzyków
Tkanka łączna włóknista wiotka z krezki
widoczne komórki rozproszone w substancji międzykomórkowej, na którą składają się włókna i substancja podstawowa – wskazuje to na tkankę łączną
luźny układ włókien i duża ilość substancji podstawowej wyraźnie dominująca nad włóknami – wskazuje na tkankę łączną włóknistą wiotką
włókna o odmiennym wyglądzie luźno przeplatające się ze sobą
włókna kolagenowe – ułożone najczęściej w pęczki rzadko rozgałęziające się, barwią się kwasochłonnie
włókna sprężyste – cienkie, mocno barwiące się, wykazujące liczne odgałęzienia
pomiędzy włóknami widoczne są wolne przestrzenie wypełnione substancją podstawową w której występują komórki należące do wszystkich typów tkanki łącznej, m.in.:
- fibroblasty i fibrocyty – wydłużone lub gwiaździste
- komórki tuczne – z widocznymi licznymi ziarnistościami
oraz komórki migrujące z krwi:
- granulocyty obojętno- lub kwasochłonne – z płatowatym jądrem
Tkanka łączna zbita o układzie regularnym
tkanka budująca ścięgna i więzadła
równoległe grube pęczki włókien kolagenowych (kolagen typu I) o uporządkowanym, falistym przebiegu
skąpa istota podstawowa
między pęczkami włókien leżą fibrocyty układające się w szeregi leżących blisko siebie komórek (szeregi Ranviera)
poszczególne pęczki włókien kolagenowych (pęczki pierwotne) otoczone są luźniejszą tkanką łączną tworzącą ościęgnę wewnętrzną
całe ścięgno otacza ościęgna zewnętrzna zbudowana z tkanki łącznej zwartej (włókna kolagenowe o okrężnym przebiegu)
charakterystyczne barwienie orceiną
Chrząstka szklista z wyrostka mieczykowatego mostka
od zewnątrz pokryta ochrzęstną - tkanka łączna włóknista zwarta, składająca się z równolegle biegnących włókien kolagenowych między którymi występują wrzecionowatego kształtu jądra fibroblastów
w ochrzęstnej zawarte są naczynia krwionośne
pod ochrzęstną leży strefa podochrzęstnowa chrząstki, w której leżą wrzecionowate chondroblasty; znajdują się one w jamkach oddzielonych dużą ilością substancji międzykomórkowej
w głębi występują większe i kuliste chondrocyty tworzące grupy (chondrony)
komórki jednego chondronu wywodzą się z tej samej komórki macierzystej i noszą nazwę grup izogenicznych
w obrębie grupy izogenicznej chondrocyty oddzielone są od siebie cienką warstwą substancji międzykomórkowej
w dojrzałej chrząstce szklistej silnie zasadochłonna istota podstawowa otacza wąskim pasmem pojedyncze chondrocyty lub grupy izogeniczne nazywane terytorium chrzęstnym
terytoria chrzęstne rozdzielone są obszarami o słabszej barwliwości nazywanymi macierzą międzyterytorialną
u osób młodych substancja międzykomórkowa jest zasadochłonna (przewaga istoty podstawowej)
u osób starszych substancja międzykomórkowa jest kwasochłonna (przewaga włókien kolagenowych)
Chrząstka sprężysta z nagłośni
bardzo liczne jamki chrzęstne rozmieszczone w małej ilości substancji międzykomórkowej
w jamkach słabo widoczne pojedyncze chondrocyty, niektóre tworzą 2-, 3-komórkowe grupy izogeniczne
jamki chrzęstne otacza silnie barwliwa substancja międzykomórkowa, w której znajdują się liczne wiązki rozgałęziających się włókien sprężystych
Chrząstka włóknista z tarczki międzykręgowej
zbudowana z naprzemiennie ułożonych warstw istoty podstawowej i grubych pęczków włókien kolagenowych o „jodełkowa tym” przebiegu
między pęczkami włókien leżą nieliczne, małe, nieregularnie porozrzucane chondrocyty umieszczone w jamkach
torebki substancji podstawowej otaczające chondrocyty są wąskie
Tkanka kostna blaszkowata zwarta (zbita)
jednostką budulcową tkanki kostnej blaszkowatej zbitej jest osteon
na osteon składają się: kanał osteonu i ułożone koncentrycznie wokół niego blaszki osteonu
w kanale osteonu przebiega naczynie krwionośne, od którego w poprzek osteonu odchodzą kolejne naczynia biegnące w kanałach Volkmanna
blaszki osteonu buduje substancja międzykomórkowa tkanki kostnej
wyróżnia się także blaszki międzysystemowe – pozostałości po blaszkach osteonu, które uległy przebudowie oraz blaszki zewnętrzne leżące pod okostną i wewnętrzne leżące pod śródkostną
między blaszkami znajdują cię jamki kostne, od których odchodzą kanaliki przebijające blaszki
w jamkach leżą osteocyty, a w kanalikach ich wypustki, którymi łączą się między sobą
powierzchnie kości pokryte są okostną lub śródkostną
okostna – błona z tkanki łącznej włóknistej zwartej, warstwa zewnętrzna jest bardziej zbita i uboga w komórki, odchodzą od niej włókna wnikające Sharpeya, warstwa wewnętrzna jest silnie unaczyniona, zawiera macierzyste komórki osteogenne
śródkostna – wyściela jamę szpikową, kanały naczyniowe, utworzona jest z ciągłej warstwy komórek osteogennych
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana
Przekrój podłużny
zbudowana z długich, cylindrycznych, nierozgałęziających się włókien mięśniowych, które są zespólniami wielojądrzastymi
włókna mają zróżnicowaną średnicę
liczne, spłaszczone jądra leżą w dość regularnych odstępach w obwodowych częściach włókien, tuż pod sarkolemmą
widoczne jest poprzeczne prążkowanie włókien co wynika z uporządkowanego układu miofibryli – filamenty cienkie, aktynowe i fi lamenty grube, miozynowe układają się naprzemiennie powtarzającymi się prążkami: jasne – izotropowe prążki I oraz ciemne – anizotropowe prążki A
Przekrój poprzeczny
włókna mięśniowe są przecięte poprzecznie i wyglądają jak nierówne, wieloboczne komórki
pojedyncze włókna otacza śródmięsna, zbudowana z włókien kolagenowych i siateczkowych, rozprowadza niewielkie naczynia włosowate
włókna mięśniowe zgrupowane są w pęczki, które otacza łącznotkanowa omięsna zawierająca sieć naczyń
cały mięsień otoczony jest namięsną
każde włókno mięśniowe zawiera liczne jądra ułożone pod sarkolemmą, w większości włókien widać tylko jedno jądro, w innych go brak, ponieważ przekrój przechodzi przez komórkę w innym miejscu
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca
włókna mięśnia sercowego tworzą przestrzenną sieć – przeplatają się wzajemnie, łączą i rozdzielają
każde włókno składa się z komórek- fragmentów oddzielonych dwiema wstawkami, specyficznymi dla tkanki serca
komórki mają 1 lub 2 jądra o wydłużonym kształcie umiejscowione przeważnie centralnie
między włóknami występują tkanka łączna, tworząca dobrze unaczynioną, delikatną śródmięsną
widoczne słabsze niż w mięśniu szkieletowym poprzecznie prążkowanie wynikłe z uporządkowanego układu miofibryli – file manty cienkie aktynowe i grube miozynowe układają się naprzemiennie powtarzającymi się prążkami: jasnymi izotropowymi prążkami I oraz ciemnymi anizotropowymi prążkami A
Tkanka mięśniowa gładka w przekroju podłużnym
włókna mięsni gładkich są wydłużonymi wrzecionowatymi komórkami o zawężających się końcach
komórki zawierają tylko jedno, centralnie położone jądro w cytoplazmie najszerszej części komórki
ze względu na to, że komórki są utrwalane w czasie skurczu jądro może mieć czasem kształt wrzecionowaty
włókna mięśniowe gładkie są połączone w nieregularne, rozgałęziające się pęczki, które stanowią czynnościowe jednostki kurczliwe (a nie jak w mięśniu poprzecznie prążkowanym pojedyncze włókna)
w pęczku poszczególne komórki mięśniowe są ułożone w przybliżeniu równolegle do siebie, przy czym najgrubsza część jednej komórki styka się z cienką częścią komórki sąsiedniej
białka kurczliwe komórek mięśniowych gładkich nie tworzą miofibryli i dlatego nie zawierają poprzecznego prążkowania
między komórkami i pęczkami występuje sieć podporowa tkanki łącznej, w której dominują włókna kolagenowe (?)
Komórki nerwowe wielobiegunowe
preparat barwiony karminem obojętnym (?)
komórki o charakterystycznym gwiaździstym kształcie z bardzo licznymi, długimi wypustkami – cecha charakterystyczna komórek nerwowych wielobiegunowych
w obrębie neurocytu wyróżniamy:
- obszar komórki zawierający duże okrągłe jądro i cytoplazmę okołojądrową – perikarion
- wypustki cytoplazmatyczne: liczne dendryty na całej swojej powierzchni licznie rozgałęzione oraz pojedynczy akson, który wychodzi z perikarionu wzgórkiem aksonalnym, jest bardzo długą wypustką osiową, która na całej swej długości ma stałą średnicę i bardzo nieliczne boczne odgałęzienia odchodzące od aksonu pod kątem prostym (kolateralia) i dopiero one się rozgałęziają tworząc telodendron
na preparacie nie można dostrzec precyzyjnych szczegółów budowy wypustek, ponieważ są bardzo liczne i zapętlone
Włókna nerwowe izolowane
preparat barwiony osmem
włókna nerwowe stanowią wypustki komórek nerwowych - aksony
włókna nerwowe pokryte są od zewnątrz osłonkami mielinowymi – wytwór wielu lemocytów (w obwodowym)
każdy lemocyt wytwarza tylko jedno międzywęźle aksonu, więc między lemocytami występują krótkie odstępy, w których akson jest niepokryty osłonką – węzły Ranviera
w użytej metodzie barwią się jedynie błony lemocytów, dlatego nie widoczne są ich jądra
Zwój nerwowy rdzeniowy
zwój stanowi skupisko neuronów poza ośrodkowym układem nerwowym
zwój rdzeniowy znajduje się na przebiegu tylnych korzeni nerwowych rdzenia kręgowego
otoczony jest dwiema torebkami: zewnętrzną utworzoną z wł. kolagenowych, oraz wewnętrzną którą stanowią 2-3 warstwy fibroblastów
zrąb zwoju stanowi tkanka łączna właściwa luźna, która otacza komórki zwojowe
masę zwoju stanowią skupiska różnej wielkości komórek nerwowych (zwojowych) poprzedzielane pęczkami włókien nerwowych
ciała komórek zwojowych leżą głównie w obwodowej części zwoju, tworząc skupienia
od ciała komórki odchodzi jedna wypustka kierująca się do środka zwoju, która rozgałęzia się na kształt litery T na akson i dendryt (komórki nerwowe rzekomojednobiegunowe)
ciało komórki zwojowej ma wyraźne jądro i otoczone jest pojedynczą warstwą spłaszczonych komórek satelitarnych (amficyty) o gwiaździstym kształcie i przeplatających się wypustkach
amficyty mają zwarte jądra i ubogą cytoplazmę, od zewnątrz pokryte są własną blaszką podstawną
Zwój nerwowy autonomiczny
zwój stanowi skupisko neuronów poza ośrodkowym układem nerwowym
otoczony jest łącznotkankową torebką
zrąb zwoju stanowi tkanką łączna właściwa luźna, która podtrzymuje komórki nerwowe (zwojowe)
masę zwoju stanowią równomiernie rozmieszczone komórki nerwowe
komórki zwojowe mają pęcherzykowate jądra ułożone najczęściej mimośrodkowo, są komórkami wielobiegunowymi , odchodzą od nich liczne dendryty i jeden akson, które układają się między ciałami komórek oddzielając je od siebie
komórki zwojowe otoczone są komórkami satelitarnymi , mniej licznymi niż w zwoju rdzeniowym i są one tutaj rozmieszczone nieregularnie z powodu licznych dendrytycznych wypustek komórek zwojowych
występują także komórki pająkowate – mniejsze niż komórki zwojowe, oddają liczne wypustki którymi łączą się między sobą i z komórkami zwojowymi
Pień nerwowy
preparat barwiony osmem
pień nerwowy to inaczej nerw obwodowy
składa się z równolegle ułożonych pęczków włókien nerwowych zarówno zmielinizowanych jak i niezmielinizowanych (jaśniej wybarwione)
zrąb pnia nerwowego jest zbudowany z tkanki łącznej włóknistej, która otacza zarówno cały nerw jak i poszczególne pęczki włókien nerwowych
nanerwie – tkanka łączna otaczająca nerw, łączy się z tkanką okolicy nerwu nazywaną przynerwiem
onerwie – pokrywa pęczki włókien, składa się z kilku warstw spłaszczonych fibroblastów, które łącząc się ze sobą tworzą barierę krew-nerw
śródnerwie – delikatna tkanka łączną otaczająca pojedyncze włókna nerwowe
ze względu na sposób barwienia na preparacie są słabo widoczne tkanki onerwia i śródnerwia, miejsce ich występowania wyznaczają puste przestrzenie między pęczkami i włóknami
Kora móżdżku
makroskopowo widoczna charakterystycznie pofałdowana struktura
móżdżek składa się z istoty szarej tworzącej korę i leżącej w środku istoty białej
kora tworzy liczne głęboko pozawijane fałdy, wyróżnia się w niej 3 warstwy:
w-wa drobinowa – zawiera 2 rodzaje neuronów:
- komórki gwiaździste – leżą w powierzchownej części kory
- komórki koszyczkowe – leżą w dolnej części warstwy
w-wa zwojowa – składa się z dużych komórek zwojowych (Purkinjego, gruszkowate), kształtem przypominają gruszki, swoją węższą częścią skierowane są ku warstwie drobinowej, do której oddaja liczne dendryty, od grubszej części odchodzi akson ; między komórkami zwojowymi występują liczne astrocyty których wypustki biegną do powierzchni kory i tworzą tam błonę glejową
w-wa ziarnista – ma charakter ziarnisty wskutek dużego nagromadzenia leżących blisko siebie komórek ziarnistych małych i dużych
Rogówka oka
jest grubą, pozbawioną naczyń krwionośnych strukturą, dlatego jest przezroczysta
zajmuje przednią 1/6 część powierzchni gałki ocznej
na jej przekroju wyróżnia się 5 warstw:
- nabłonek przedni rogówki – jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim składającym się z 5-6 warstw komórek
- blaszka graniczna przednia (Bowmana) –nie ma w niej komórek jedynie regularnie ułożone włókna kolagenowe
- istota właściwa/zrąb – stanowi 90% grubości rogówki, zbudowana z blaszek włókien kolagenowych o regularnym przebiegu, równoległym do powierzchni rogówki, pomiędzy blaszkami znajdują się nieliczne wrzecionowate fibrocyty
- blaszka graniczna tylna (Descementa) - tworzą ją delikatne włókna kolagenowe
- nabłonek tylny, czyli śródbłonek – nabłonek jednowarstwowy płaski
Siatkówka oka
jest wewnętrzną warstwą gałki ocznej, składa się z części ślepej pokrywającej ciałko rzęskowe i tęczówkę oraz części wzrokowej
w części wzrokowej wyróżnia się 10 warstw (wymieniając od najbardziej zewnętrznej, od strony naczyniówki):
- nabłonek barwnikowy – nabłonek jednowarstwowy sześcienny, z jądrami położonymi u podstawy komórek,w cytoplazmie nad jądrami są liczne ziarna melaniny co nadaje nabłonkowi czarną barwę, spoczywa na błonie podstawnej (błonie Brucha)
- w-wa pręcików i czopków – tworzą ją fotoreceptory, którymi są dendryty komórek pręcikonośnych i czopkonośnych
- błona graniczna zewnętrzna – składa się z zewnętrznych zakończeń komórek glejowych podporowych (Mullera)
- w-wa ziarnista zewnętrzna – jądra komórek pręcikonośnych i czopkonośnych
- w-wa splotowa ta zewnętrzna – aksony komórek pręcik nośnych i czopkonośnych, synapsy i dendryty komórek dwubiegunowych, amakrynowych i poziomych
- w-wa ziarnista wewnętrzna – ciała komórkowe i jądra komórek dwubiegunowych, amakrynowych i poziomych
- w-wa splotowa ta wewnętrzna – aksony komórek dwubiegunowych i poziomych, synpasy oraz dendryty komórek zwojowych
- w-wa komórek zwojowych – ciała komórkowe i jądra komórek zwojowych
- w-wa włókien nerwowych – aksony komórek zwojowych
- błon graniczna zewnętrzna – zbudowana z wewnętrznych zakończeń komórek glejowych podporowych (Mullera)
Rozmaz krwi
widoczne elementy morfotyczne w płynnej istocie międzykomórkowej – osoczu
rozróżnić możemy:
- erytrocyty – (4-5mln/1mm3 krwi) najliczniejsze na preparacie, okrągłe komórki barwiące się he kwasochłonnie (czerwono/różowo) z przejaśnieniem w środku; przestrzenni mają kształt dwuwklęsłych dysków; nie mają jądra komorkowego; wnętrze wypełnia koloidalny roztwór hemoglobiny
leukocyty:
- granulocyty obojętnochłonne – (50-75%) kształt jądra jest zależy od stopnia dojrzałości: młode – pałeczkowate jądro, dojrzałe – segmentowane; płaty połączone są ze sobą wąskim pasmem materiału jądrowego; cytoplazma jest kwasochłonna, uboga w organelle, występują liczne zasadochłonne ziarnistości
- granulocyty kwasochłonne – (2-4%) większe od neutrofili, jedno, najczęściej dwupłatowe jądro, w cytoplazmie liczne duże, kwasochłonne ziarnistości
- granulocyty zasadochłonne – (1%) najmniej liczne z leukocytów, jądro 2-3 płatowe, cytoplazma wypełniona zasadochłonnymi ziarenkami
- limfocyty – (20-40%) najmniejsze z leukocytów, silnie barwliwe jądro prawie całkowicie wypełnia komórkę, zasadochłonna cytoplazma występuje tylko w postaci pasma wokół jądra
ze względu na wielkość: limfocyty duże (szerszy pas cytoplazmy), średnie, małe
ze względu na funkcję: B, T, NK (zawierają ziarna azurofilne)
- monocyty – największe elementy morfotyczne, ma położone obwodowo kształtu nerkowatego, słabo zasadochłonna cytoplazma z licznymi ziarnami azurofilnymi
bezjądrzaste fragmenty cytoplazmy megakariocytów – trombocyty, mają kształt okrągłych lub owalnych dwuwklęsłych krążków, centralna część cytoplazmy barwi się różowo zawiera ziarnistości, obwodowa część jest jaśniejsza
Szpik czerwony
buduje go:
- sieć naczyń krwionośnych tworzące przedział naczyniowy – nieliczne tętnice i liczniejsze drobne żyły i naczynia zatokowe (sinusoidy) o płaskich komórkach śródbłonka z porami (okienkami)
- przedział hemopoetyczny – pasma komórek tkanki łącznej siateczkowatej i komórek hemopoetycznych w różnych stadiach rozwoju ułożonych liniami poszczególnych typów kolonii
dające się zróżnicować liczne megakariocyty – duże komórki z dużymi segmentowanymi jądrami poliploidalnymi i dużej ilości cytoplazmy
widoczne liczne komórki tłuszczowe
Warga (2 BARWIENIA)
fałd skórno-mięśniowy ściany jamy ustnej
widoczne warstwy:
zewnętrzna, skórna – pokryta naskórkiem pod którym znajduje się skóra właściwa z jej wytworami (gr. potowe, łojowe, mieszki włosowe)
środkowa – zrąb zbudowany z mięśni szkieletowych (mięsień okrężny ust)
wewnętrzna, śluzowa – błona śluzowa z grubszym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym (warstwy: podstawna, kolczysta, złuszczająca się); w blaszce właściwej tkanka łączna luźna tworzy niewysokie i rzadkie brodawki
gruczoły wargowe produkujące wydzielinę śluzowo-surowiczą znajdują się między zewnętrzną warstwą skóry a błoną śluzową
występuje czerwień wargowa – strefa przejściowa pozbawiona wytworów skórnych, ma cienką warstwę zrogowaciałą, przez nabłonek prześwitują dobrze ukrwione brodawki łącznotkankowe co powoduje specyficzne różowoczerwone zabarwienie ust
Policzek
budowa warstwowa:
zewnętrzna – skóra: naskórek i skóra właściwa z wytworami oraz ciała tłuszczowe
zrąb stanowi mięsień prążkowany (policzkowy)
błona podśluzowa zawiera grube pączki włókien kolagenowych i gęste pasma włókien sprężystych między którymi są skupiska komórek tłuszczowych i gruczoły policzkowe (śluz-sur)
błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym do którego wpuklają się krótkie, spłaszczone i nieregularne brodawki łącznotkankowe blaszki właściwej
Język – budowa ogólna
budowa mięśniowo-łącznotkankowa
grzbietowa powierzchnia języka pokryta śluzówką specjalną, składa się z nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego i tworzy liczne uwypuklenia – brodawki (widoczne: nitkowate, wysokie, wąskie i ostro zakończone z haczykowatym zagięciem ku tyłowi)
(powierzchnie grzbietowa NIE MA błony podśluzowej)
pod błoną śluzową – warstwa łącznotkankowa
warstwa mięśni: m. podłużny górny, m. poprzeczny, m. pionowy, m. podłużny dolny
błona podśluzowa
powierzchnia brzuszna pokryta nabłonkiem wielowarstwowy płaski nierogowaciejący – bez brodawek, gładka powierzchnia
Język – brodawki liściaste
są to uwypuklenia blaszki właściwej błony śluzowej (leżą na brzegach tylnej części języka)
pomiędzy fałdami błony śluzowej występują głębokie rowki do których uchodzą gruczoły surowicze von Ebnera
między komórkami nabłonka, na powierzchniach bocznych, są liczne kubki smakowe
kubek smakowy jest narządem kształtu beczułkowatego, zawiera ok. 50 długich wrzecionowatych komórek, zajmuje całą szerokość nabłonka i otwiera się na jego powierzchni za pomocą poru smakowego
w każdej brodawce pierwotnej występują 3 wpuklenia błony śluzowej właściwej występujące pod nabłonkiem (brodawki wtórne) które kształtem przypominają liść
Dziąsło
Jest to część błony śluzowej jamy ustnej która otacza szyjki zębów i pokrywa wyrostki zębodołowe szczęk
warstwa zewnętrzna pokryta wyraźnym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym
blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej włóknistej zwartej o regularnym przebiegu włókien kolagenowych
w błonie śluzowej BRAK gruczołów
między brodawkami tkanki łącznej występują charakterystyczne „sople” nabłonka
makroskopowo widoczna bladość preparatu spowodowana silnym rogowaceniem nabłonka, brakiem dużych naczyń krwionośnych i błony podśluzowej
* nabłonek zewnętrzny na szczycie dziąsła wolnego przechodzi w cienki nierogowaciejący nabłonek szczeliny dziąsłowej a następnie nabłonek złącza w którym można wyróżnić tylko kilka pokładów spłaszczonych komórek, tym rejonie blaszka właściwa nie tworzy brodawek
Ślinianka przyuszna
gruczoł surowiczy o budowie zrazikowej otoczony łącznotkankową torebką
zrąb tworzy tkanka łączna wiotka, w niej liczne komórki tłuszczowe, limfocyty, naczynia krwionośne
miąższ zbudowany z odcinków wydzielniczych (pęcherzyków surowiczych) i przewodów wyprowadzających, które tworzą saliwony
ściana pęcherzyków zbudowana z 1 warstwy wysokich, piramidalnych komórek z kulistym jądrem położonym centralnie i zasadochłonną, cienką cytoplazmą z kwasochłonnymi ziarnami zymogenu położonymi w szczytowej części
pęcherzyki są małe, mają bardzo małe, szczelinowate światło
przewody wyprowadzające składają się z wstawki (długiej, o nabłonku jednowarstwowym sześciennym) i przewodów prążkowanych (liczne, dobrze rozwinięte, z nabłonkiem walcowatym i prążkami w części podstawnej komórek)
Ślinianka podżuchwowa
gruczoł śluzowo - surowiczy o budowie zrazikowej otoczony łącznotkankową torebką
zrąb tworzy tkanka łączna wiotka, w niej liczne komórki tłuszczowe, limfocyty, naczynia krwionośne
miąższ utworzony z saliwonów, na które składają się:
część wydzielnicza
pęcherzyki – ściana zbudowana z 1 warstwy wysokich, piramidalnych komórek z kulistym jądrem położonym centralnie i zasadochłonną cienką cytoplazmą z kwasochłonnymi ziarnami zymogenu położonymi w szczytowej części;
pęcherzyki są małe, mają bardzo małe, szczelinowate światło
cewki – zbudowane z 1 warstwy komórek sześciennych o szerokiej podstawie, jądra są spłaszczone i zepchnięte ku podstawie, cytoplazma w części szczytowej jest jasna, piankowata na skutek wypłukania ziaren mucynogenu;
wyraźna granica między komórkami; cewki mają szerokie światło
cewko-pęcherzyki – (półksiężyce surowicze) cewki, których dno tworzy grupa pęcherzyków surowiczych układających się na kształt półksiężycowaty
część wyprowadzająca – dobrze rozwinięta, ale mniej wstawek i przewodów prążkowanych niż w śliniance przyusznej
Ślinianka podjęzykowa
gruczoł śluzowo - surowiczy o budowie zrazikowej otoczony łącznotkankową torebką
zrąb tworzy tkanka łączna wiotka, która dzieli miąższ na zraziki
miąższ utworzony z saliwonów, na które składają się:
część wydzielnicza
cewki – zbudowane z 1 warstwy komórek sześciennych o szerokiej podstawie, jądra są spłaszczone i zepchnięte ku podstawie, cytoplazma w części szczytowej jest jasna, piankowata na skutek wypłukania ziaren mucynogenu;
wyraźna granica między komórkami; cewki mają szerokie światło
cewko-pęcherzyki – (półksiężyce surowicze) cewki, których dno tworzy grupa pęcherzyków surowiczych układających się na kształt półksiężycowaty
część wyprowadzająca – mało liczne wstawki i przewody wyprowadzające
Ząb – przekrój podłużny (2 BARWIENIA)
zbudowany z korony i korzenia połączonych szyjką
w centralne części jama zęba, która w koronie jest komorą korony a w korzeniu przechodzi w kanał korzeniowy zakończony otworem wierzchołkowym
jamę zęba ogranicza zębina stanowiąca główną masę zęba, wyznacza jego zasadniczy kształt, wybarwiona hematoksyliną, w niej charakterystyczne kanaliki zębiny ułożone prostopadle do powierzchni zęba
część koronowa zębiny pokryta szkliwem, który na preparacie jest wypłukany i zdemineralizowany
część korzeniowa zębiny pokryta cementem bezkomórkowym a na zewnętrznej dolnej części – cementem komórkowym
Ząb – przekrój poprzeczny przez korzeń
centralną część stanowi kanał zęba wypełniony miazgą, którą stanowi tkanka łączna galaretowata dojrzała (niewidoczna na preparacie)
kanał ogranicza zębina, która stanowi główną masę korzenia
w zębinie występują charakterystyczne kanaliki biegnące od kanału do granicy zębiny ze szkliwem, układające się prostopadle do powierzchni zęba, znajdują się w nich wypustki odontoblastów, włókna nerwowe i płyn tkankowy
na granicy z cementem kanaliki zębiny są bańkowato rozszerzone, w tych miejscach obserwuje się „ziarnistości zębiny” określane warstwą ziarnistą Tomesa
w zębinie widoczne też pierścieniowate linie konturowe Owena, które są wynikiem okresowego wapnienia zębiny
zębinę pokrywają blaszki cementu
na zewnątrz widoczne pozostałości ozębnej
Miazga
wypełnia jamę zęba
składa się z luźnej tkanki łącznej i przypomina tkankę galaretowatą dojrzałą
składniki rozmieszczone nierównomiernie, można wyodrębnić 3 warstwy:
- odontoblastów – tworzą wielorzędowy nabłonek walcowaty w obrębie korony i jeden szereg sześcienny/płaski w korzeniu
- warstwa jasna, bezkomórkowa, Weila – wypustki pulpalne odontoblastów, włókna srebrochłonne (spiralne Korffa)
- komórkowa, miazga właściwa – duża ilość istoty podstawowej, w niej gwiaździste fibroblasty, bogata sieć naczyń włosowatych, włókna kolagenowe nie tworzą pęczków, przebiegają bezładnie
Listewka zębowa
widoczne zgrubienie ektodermy powstałe z proliferacji komórek nabłonka ektodermalnego (nabłonek wielowarstwowy płaski)
zgrubienie to wpukla się w podścielisko mezenchymatyczne
widoczny fałd zwany jest listewką zębową
w sąsiedztwie komórek ektodermalnych widoczne zagęszczenie komórek mezenchymy z których powstanie brodawka i woreczek zębowy
Późny okres rozwoju zęba
w tym stadium wykształcone są już twarde tkanki zęba: zębina i szkliwo
na zewnątrz widoczny jest aparat szkliwotwórczy powstały z nabłonka ektodermalnego
wyróżnić można w nim: nabłonek zewnętrzny, warstwę pośrednią oraz nabłonek wewnętrzny, który stanowi pojedyncza warstwa walcowatych komórek – ameloblastów, które wytworzyły praszkliwo
praszkliwo znajduje się pod ameloblastami, pod nim zaś zębina pochodzenia mezenchymatycznego
zębinę od wewnątrz ograniczają odontoblasty tworzące wielorzędowy nabłonek walcowaty
wewnętrzną część wypełnia miazga powstała z przekształconej brodawki zębowej
Przełyk
widoczny przekrój przez rurowaty narząd o charakterystycznym szczelinowatym, gwiazdkowatym świetle
zauważalna 4-warstwowość ściany:
- błona śluzowa – zbudowana z nabłonka wielowarstwowego płaskiego nierogowaciejącego (charakterystyczny tylko dla przełyku i dalszej części odbytnicy);
blaszka właściwa zbudowana z tkanki łącznej i samotnych grudek limfatycznych;
blaszka mięśniowa stosunkowo gruba, zbudowana z miocytów gładkich przebiegających różnokierunkowo
- błona podśluzowa – tkanka łączna z włóknami kolagenowymi i sprężystymi, właściwe gruczoły przełyku – cewki śluzowe, widoczne też naczynia krwionośne, głównie żylne i naczynia limfatyczne
- błona mięśniowa – gruba, zbudowana z 2 warstw mięśni: wewnętrzna – okrężna, zewnętrzna – podłużna; pomiędzy mięśniami znajdują się zwoje nerwowe
- zewnętrzna warstwa tkanki łącznej – przydanka (bez nabłonka mesothelium)
cechami odróżniającymi przełyk od jelit jest: nabłonek, brak kosmków i krypt jelitowych oraz charakter błony zewnętrznej
Gruczoły dna żołądka
czterowarstwowość
charakterystyczne grube i pojedyncze fałdy błony śluzowej, między nimi dołki żołądkowe
błona śluzowa zbudowana z nabłonka walcowatego typu gruczołowego – proste cewki
w szyjce i dnie gruczołów – komórki zasadochłonne z przypodstawnymi jądrami i ziarnistościami (komórki główne)
w cieśni gruczołu kwasochłonne komórki z centralnie położonym jądrem (komórki okładzinowe)
w blaszce właściwej błony śluzowej występują grudki chłonne samotne
blaszka mięśniowa tworzy 2 warstwy: wewnętrzną okrężną i zewnętrzną podłużną
cienka błona podśluzowa
gruba błona mięśniowa, zb. z 3 warstw: skośnej, okrężnej i podłużnej
błona surowicza (przydanka + mesothelium)
Dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte
charakterystyczna czterowarstwowa ściana, zbudowana z błony śluzowej, podśluzowej, mięśniowej i surowiczej
błona śluzowa i podśluzowa tworzą fałdy okrężne:
|
|
|
|---|---|---|
|
|
|
powierzchnia błony śluzowej utworzona z charakterystycznego dla przewodu pokarmowego nabłonka jednowarstwowego walcowatego, który stanowi rodzaj nabłonka jelitowego
w błonie śluzowej blaszka właściwa tworzy palczaste wypustki – kosmki między którymi znajdują się wgłobienia – krypty, stanowiące proste gruczoły cewkowe
w skład nabłonka jelitowego wchodzą:
- enterocyty z brzeżkiem szczoteczkowym, przypodstawnie położonym jądrem; są powiązane ze sobą kompleksami połączeń i tworzą listewkę graniczną
- komórki enteroendokrynowe – z odwórconą polaryzacją komórkową – ziarna wydzielnicze w części przypodstawnej skierowane do naczyń włosowatych blaszki właściwej błony śluzowej
- komórki macierzyste na dnie krypt
|
|
|
|---|---|---|
|
|
|
blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej luźnej, naczyń włosowatych
blaszka mięśniowa z 2 warstw: wewn – okrężna, zewn - podłużna
błona podśluzowa zb. z tkanki łącznej luźnej
|
|
|
|---|---|---|
|
|
|
błona mięśniowa dwuwarstwowa: wewnętrzna – okrężna, zewnętrzna –
błona surowicza (łącznotkankowa przydanka + jednowarstwowy nabłonek płaski – mesothelium)
Jelito grube
charakterystyczna czterowarstwowa ściana
błona śluzowa i pod podśluzowa tworzą rzadkie i grube fałdy okrężne (jako struktury nietrwałe)
błona śluzowa nie tworzy kosmków, ale obecne są długie krypty jelitowe
charakterystyczny nabłonek jednowarstwowy walcowaty
w nabłonku wyścielającym krypty bardzo liczne komórki kubkowe
w błonie podśluzowej liczne pojedyncze grudki chłonne
zewnętrzna warstwa błony mięśniowej jest nieciągła i ma postać taśmowatą
w błonie surowiczej wysepki tłuszczowe – przyczepki sieciowe
Wyrostek robaczkowy
przekrój przez narząd rurowaty z szczelinowatym, trójkątnym światłem
czterowarstwowość ściany (zlewające się)
błona śluzowa nie tworzy kosmków, ale nieregularne krypty
w błonie podśluzowej bardzo liczne i duże grudki limfatyczne które zlewają się ze sobą i tworzą nacieki limfatyczne aż do błony śluzowej
limfocyty penetrujące do nabłonka, blaszki właściwej i błony podśluzowej
w błonie podśluzowej obecne komórki tłuszczowe
nieliczne gruczoły śluzowe
Wątroba
otoczona torebką łącznotkankową zawierającą liczne komórki tuczne
zrośnięta z błoną surowiczą pokrytą nabłonkiem surowiczym (mesothelium)
zrąb narządu tworzy tkanka łączna, która wnika z miąższ narządu i dzieli go na zraziki
w odnogach tkanki łącznej występują włókna kolagenowe i sprężyste, biegną naczynia krwionośne i limfatyczne, przewody żółciowe i nerwy
miąższ wątroby stanowią hepatocyty, które tworzą blaszki ułożone promieniście od żyły centralnej (zrazik anatomiczny w kształcie sześciokątów, w wątrobie ludzkiej granice są niewidoczne)
hepatocyty to wielościenne komórki o kwasochłonnej cytoplazmie, niektóre mają po 2 jądra a niektóre jądra są duże – poliploidalne
z obu stron blaszek hepatocytów występują włosowate naczynia typu zatokowego, których śródbłonek ma okienka i nie ma blaszki podstawnej
w świetle naczyń zatokowych duże komórki Browicza-Kupffera
od strony przestrzeni okołozrazikowej (Dissego) – lipocyty
błona szczytowych powierzchni 2 hepatocytów tworzy kanalik żółciowy
na obwodach zrazików anatomicznych występują przestrzenie bramno-żółciowe, w nich tetrada wątrobowa: żyła międzyzrazikowa, tętnica międzyzrazikowa, przewód żółciowy międzyzrazikowy, naczynie limfatyczne
zraziki wrotne, gronka
Trzustka
gruczoł zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczy otoczony niewyraźną torebką łącznotkankową
łącznotkankowe pasma dzielą miąższ trzustki na zraziki
w zrębie tkanki łącznej liczne naczynia krwionośne
miąższ składa się z pęcherzyków wydzielniczych tworzących ciemne struktury na tle których dostrzega się słabiej barwliwe ugrupowania komórek – są to wyspy trzustkowe (część wewnątrzwydzielnicza gruczołu)
pęcherzyki surowicze są dwubarwliwe: część przypodstawna komórek z jądrem barwi się zasadochłonnie, a część szczytowa z ziarnami zymogenu barwi się kwasochłonnie
w niektórych pęcherzykach światło jest niewidoczne, bo występują tam komórki śródpęcherzykowe – przedłużenia wstawek wyprowadzających zb. z nabłonka sześciennego (zaś przewody wyprowadzające z nabłonka sześciennego ale o wyższych komórkach)
w wyspach naczyniach występują komórki A, B, D i PP, których nie da się zróżnicować, widoczne są naczynia włosowate
Tchawica
przewód o trójwarstwowej ścianie:
błona śluzowa pokryta nabłonkiem wielorzędowym walcowatym migawkowym (nabłonek dróg oddechowych) leżącym na grubej błonie podstawnej, wyróżnia się w nim komórki:
- migawkowe (urzęsione) – najliczniejsze, o kształcie walcowatym, z centralnie położonym jądrem
- kubkowe - dość liczne, zajmują całą szerokość nabłonka, część szczytowa jest poszerzona – zawiera śluzowe ziarna wydzielnicze
- podstawne (niezróżnicowane) – kształt piramidalny, spoczywają na błonie podstawnej
- szczoteczkowe – z licznymi mikrokosmkami
- ziarniste (endokrynowe układu APUD)
Blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana z tkanki łącznej luźnej zawierającej dużo włókien sprężystych (zagęszczone tworzą blaszkę sprężystą), występują liczne naczynia włosowate, limfocyty i komórki plazmatyczne
błona podśluzowa (włóknisto-chrzęstna) zawiera gruczoły tchawicze śluzowo-surowicze, występują tu podkowiaste chrząstki szkliste, których końce połączone są mięśniem tchawicznym (m. gładki) i włóknami sprężystymi
narząd otacza łącznotkankowa przydanka zawierające skupiska komórek tłuszczowych
Płuco
narząd miąższowy o wyglądzie siateczki
miąższ stanowią pęcherzyki płucne oddzielone od siebie przegrodami międzypęcherzykowymi, których zrąb jest zbudowany z tkanki łącznej luźnej z fibroblastami, makrofagami śródmiąższowymi, włóknami kolagenowymi i sprężystymi oraz licznymi naczyniami włosowatymi
ścianę pęcherzyków tworzy nabłonek jednowarstwowy płaski (nabłonek oddechowy)
na błonie podstawnej nabłonka leżą komórki:
- pneumocyty typu I – komórki płaskie, uwypuklone jądro
- pneumocyty typu II – komórki zaokrąglone, mają kuliste i silnie wybarwione jadra
* pneumocyty typu III – u ludzi podobno nie ma
- makrofagi pęcherzykowe
na preparacie widoczne też odcinki drzewa oskrzelowego:
- oskrzela – występuje nabłonkiem wielorzędowym migawkowym (nabł dróg oddechowych), występują włóknista sprężyste, gruczoły śluzowo-surowicze, warstwa komórek mięśniowych gładkich o okrężnym przebiegu (bł. Reisessena), płytki chrzęstne ułożone nieregularnie
- oskrzeliki – o mniejszej średnicy niż oskrzela (nie przekracza 1mm), w ścianie nie mają płytek chrzęstnych ani gruczołów, nabłonek jest jednowarstwowy walcowaty lub szcześcienny, pojawiają się w nim komórki oskrzelikowi (Clary)
Tętnica i żyła typu mięśniowego
ściana naczyń zbudowana z 3 warstw: błony wewnętrznej, środkowej, zewnętrznej (przydanki)
tętnica (średnica 0,3 – 10 mm)
- błona wewnętrzna – składa się na nią: komórki śródbłonka oddające w głąb ściany naczynia wypustki do miocytów gładkich błony środkowej
warstwa pośrednia - z włóknami kolagenowymi i nielicznymi włóknami sprężystymi i miocytami gładkimi
warstwa sprężysta wewnętrzna – najgrubsza z warstw błony, zawiera głównie włókna sprężyste o przebiegu okrężnym i podłużnym, które po utrwaleniu obkurczają się co powoduje charakterystyczne fałdowanie powierzchni wewnętrznej tętnicy
- błona środkowa – kilkadziesiąt warstw miocytów gładkich ułożonych okrężnie, włókna siateczkowate i nieliczne sprężyste
warstwa sprężysta zewnętrzna – w jej skład wchodzi bardzo dużo włókien sprężystych
- błona zewnętrzna – tkanka łączna właściwa luźna oraz naczynia naczyń i włókna autonomiczne
żyła
- błona wewnętrzna -
- błona środkowa – nieliczne komórki mięśniowe gładkie układają się w kilka pokładów o luźnym utkaniu poprzeplatanych włóknami kolagenowymi i sprężystymi
- błona zewnętrzna – najgrubsza, zbudowana z tkanki łącznej luźnej, występują liczne pęczki komórek mięśniowych gładkich o przebiegu podłużnym
cechami różnicującymi naczynia są:
- tętnice mają grubsze ściany, silnie rozwiniętą błonę środkową
- żyły mają cienkie ściany, szerokie światło, silnie rozwiniętą błonę zewnętrzną
- w żyłach warstwowość ścian jest bardziej zatarta, w tętnicach wyraźniejsza
- gęste pokłady włókien mięśniówki gładkiej w tętnicy dają się odróżnić od luźnego utkania miocytów w żyle, gdzie występuje więcej włókien łącznotkankowych
- występujące tylko w tętnicy fałdowanie powierzchni wewnętrznej po utrwaleniu włókien warstwy sprężystej wewnętrznej
- zastawki występują tylko w żyłach
Aorta
tętnica typu sprężystego
makroskopowo zauważalna stosunkowo cienka ściana w porównaniu ze średnicą naczynia
mikroskopowo widoczna trójwarstwowość ściany:
- błona wewnętrzna: stanowi ja pojedyncza warstwa spłaszczonych komórek śródbłonka pod którymi znajduje się błona sprężysta wewnętrzna
- błona środkowa: najgrubsza ze wszystkich, budują ją blaszki sprężyste składające się z włókien sprężystych, zawierają okienka
- błona zewnętrzna: zbudowana z tkanki łącznej właściwej, może zawierać naczynia naczyń
charakterystyczny dla tętnic typu sprężystego brak warstwy mięśniowej
Węzeł chłonny
makroskopowo ma kształt nerkowaty o pełnej, pozbawionej światła strukturze
otoczony łącznotkankową torebką, która wnika w głąb narządu jako beleczki
miąższ węzła tworzy tkanka łączna siateczkowata, w której znajdują się liczne limfocyty, makrofagi
miąższ nie przylega ściśle do torebki łącznotkankowej i przegród od niej odchodzących, w tych miejscach występują przestrzenie wypełnione luźnym utkaniem tkanki siateczkowatej - zatoki
w narządzie można wyróżnić część rdzenną, przykorową i korową
- kora w której występują charakterystyczne grudki chłonne pierwotne – z równomiernie rozmieszczonymi komórkami oraz wtórne – w ich części środkowej występuje przejaśnienie, czyli centrum reaktywne, zaś na ciemniejszym obwodzie jest pasmo zagęszczenia
- pas przykorowy tworzy tkanka limfoidalna rozproszona, jej granice są zatarte, występują tu zatoki przykorowe
- rdzeń utworzony przez pasma tkanki limfoidalnej – sznury rdzenne odchodzące od grudek chłonnych i leżące w przestrzeniach między przegrodami łącznotkankowymi i zatokami rdzennymi
Migdałek podniebienny
od strony powierzchni wolnej pokryty jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, który wpuklając się w głąb tkanki limfoidalnej tworzy głębokie krypty
nabłonek w obrębie krypt jest nieciągły i silnie nacieczony limfocytami
krypta wraz z otaczającą tkanką limfoidalną w postaci pojedynczej warstwy grudek chłonnych tworzy mieszek
bezpośrednio pod nabłonkiem występują grudki chłonne wtórne (z centrami reaktywnymi)
migdałek od podłoża oddzielony jest łącznotkankową torebką, która oddziela jego struktury od otoczenia
cechy różnicujące:
- nabłonek wielowarstwowy płaski w podniebiennym, a wielorzędowy migawkowy (dróg oddechowych) w gardłowym
- występowanie łącznotkankowej torebki
- od innych narządów limfatycznych wyróżnia go tkanka nabłonkowa i występowanie krypt
Migdałek gardłowy
pokryty jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym (nabłonek dróg oddechowych), który jest silnie nacieczony limfocytami
nabłonek tworzy wpuklenia w postaci bruzd dające obraz pofałdowanej powierzchni
miąższ składa się z grudek chłonnych i licznych limfocytów leżących między nimi
cechy różnicujące:
- nabłonek wielorzędowy migawkowy, a nie wielowarstwowy płaski jak w migdałku podniebiennym
- brak krypt i torebki łącznotkankowej charakterystycznych dla podniebiennego
Grasica
narząd limfatyczno-nabłonkowy
otoczony łącznotkankową torebką od której w głąb narządu wnikają przegrody dzieląc go na niekompletne płaciki
podział na płaciki występuje tylko w części zewnętrznej, centralna część narządu jest wspólna i nosi nazwę pnia grasicy
zrąb grasicy utworzony jest z sieci nabłonkowych komórek o kształcie gwiaździstym, które mają jasną, kwasochłonną cytoplazmę
w płaciku wyróżnia się:
- część korową – obwodową, o silniejszym barwieniu, w jej skład wchodzi dużo limfocytów (tymocytów)
- część rdzenną – centralną, jaśniejszą, zawierającą mniejszą ilość limfocytów ale więcej słabo barwliwych komórek nabłonkowych zrębu, część z nich jest zdegenerowana - układają się w kuliste struktury zbudowane z koncentrycznie ułożonych, spłaszczonych komórek – ciałka grasicze (Hassala)
cechy różnicujące od innych narządów limfatycznych:
- ciałka grasicze
- nabłonkowy zrąb
- płaciki o jaśniejszym rdzeniu i ciemniejszej korze
- brak grudek chłonnych
Śledziona
otoczona torebką łącznotkankową od której odchodzą w głąb narządu liczne beleczki, które się rozgałęziają i łączą między sobą przenikając cały narząd
zrąb zbudowany z tkanki łącznej właściwej siateczkowatej
miąższ stanowią:
- miazga biała – tworzy ją tkanka limfoidalna rozproszona układająca się wokół tętnic środkowych jako okołotętniczkowe pochewki limfatyczne (PALS), oraz grudki chłonne skupione rozrzucone przypadkowo w masie śledziony, składają się z części rozmnażania (środkowej) i zagęszczania (obwodowej)
- miazga czerwona – tworzą ją liczne naczynia zatokowe i żyły nadające miazdze czerwonej wygląd gąbczasty , dookoła nich znajduje się wiele rodzajów komórek, m.in. elementy morfotyczne krwi układające się w postaci sznurów komórkowych / pasm śledzionowych (Billrotha)
cechy różnicujące:
- brak podziału na część korową i rdzenną
- grudki chłonne rozproszone w całym narządzie, a nie jak w węźle chłonnym tylko na obwodzie
Nerka
otoczona torebką łącznotkankową
na przekroju wyróżnia się korę nerkową oraz rdzeń nerkowy
zrąb zbudowany z tkanki łącznej właściwej luźnej, która podtrzymuje naczynia krwionośne, limfatyczne, miąższ nerki oraz komórki śródmiąższowe; zrąb rdzenia jest obfitszy niż kory
miąższ nerki składa się z nefronów, a one z: ciałka nerkowego, kanalika I i II rzędu i pętli nefronu
w korze nerki występują ciałka nerkowe – są to kuliste twory, złożone z kłębuszka naczyniowego i jego torebki (Bowmana);
- kłębuszek naczyniowy – utworzony z pętli naczyń włosowatych, widoczne liczne jądra komórkowe należą do komórek śródbłonka, komórek mezangialnych i podocytów
- torebka kłębuszka – składa się z warstwy ściennej (zb. z nabłonka jednowarstwowego płaskiego) i warstwy trzewnej, która pokrywa kłębuszek i stanowią ją komórki nabłonkowe zwane podocytami (nie dają się zróżnicować w tym powiększeniu); między obiema warstwami torebki jest przestrzeń śródtorebkowa
w ciałku nerkowym można wyróżnić:
- biegun naczyniowy – miejsce w którym wchodzi tętniczka doprowadzająca a wychodzi mniejsza tętniczka odprowadzająca
- biegun moczowy (kanalikowy) – miejsce odchodzenia od ciałka kanalika I rzędu, zwykle naprzeciwko bieguna naczyniowego
kanaliki I rzędu (proksymalne) – część kręta leży w korze, część prosta biegnie w promieniu rdzennym i kończy się w rdzeniu; kanalik ma niewielkie światło i grubą ścianą w której granice między komórkami są zatarte, są to komórki nabłonka jednowarstwowego sześciennego, z okrągłymi jądrami, rzadko rozmieszczonymi w ścianie; cytoplazma komórek jest kwasochłonna, na ich powierzchni występuje rąbek szczoteczkowy
kanaliki II rzędu (dystalne) – zbudowany z nabłonka jednowarstwowego sześciennego, jądra są gęściej ułożone niż w kanalikach I rzędu, niektóre uwypuklają się do światła kanalika; komórki nabłonka wykazują nieregularne kontury; kanaliki II rzędu są mniejsze niż I rzędu, ale mają większe światło
Moczowód
narząd o przekroju rurowatym, z charakterystycznym gwiaździstym światłem
widoczna trójwarstwowość ściany:
- błona śluzowa z wielowarstwowym (2-6 warstw w zależności od wypełnienia pęcherza) nabłonkiem przejściowym, którego powierzchowną warstwę stanowią komórki baldaszkowate, w niektórych widocznie są 2 jądra (?), blaszką właściwą jest tkanką włóknistą luźną, zawiera dużo włókien
- błona mięśniowa – w całości luźno utkana z grubą warstwą okrężną – zewnętrzną i cieńszą, podłużną wewnętrzną, granica między nimi jest zatarta
- przydanka – zb. z tkanki łącznej właściwej, zawiera naczynia krwionośne
Pęcherz moczowy
ściana składa się z 3 warstw
- błona śluzowa – wykazuje liczne fałdy, pokryta jest nabłonkiem przejściowym, który składa się z kilku warstw komórek sześciennych (urocyty), powierzchniowe komórki są duże, a niektóre mają po 2 jądra – są to komórki baldaszkowate; błonie śluzowej właściwej występują limfocyty i pojedyncze grudki chłonne
- błona mięśniowa – składa się z trzech nieciągłych warstw miocytów gładkich, które niekiedy wzajemnie się przenikają; w warstwie wewnętrznej i zewnętrznej komórki mają podłużny przebieg, a w środkowej okrężny; najgrubsza warstwa zewnętrzna
- przydanka - tkanka łączna właściwa z naczyniami
Przysadka mózgowa
otoczona torebką z tkanki łącznej luźnej
składa się z:
przysadki gruczołowej – stanowi większą część przysadki, makroskopowo widoczna jako silniej wybarwiona (?), składa się z:
- płata przedniego (część dalsza) – stanowi główną masę przysadki gruczołowej, zrąb zb. z tkanki łącznej właściwej luźnej, w której występują dwa rodzaje komórek: chromofobowe (barwnikooporne) i chromofilne (są większe) – o silnie barwiącej się cytoplazmie zasadochłonnej lub kwasochłonnej (więcej)
- części pośredniej – słabo rozwinieta, znajdują się tu komórki zasadochłonne, liczne cysty (po kieszonce Rathkego)
- części guzowej
przysadki nerwowej – zbudowana z bezmielinowych aksonów komórek nerwowych oraz komórek glejowych (pituicytów)
- płat tylny (wyrostek lejka) – struktury włókniste są aksonami neuronów podwzgórzowych, z rozdętymi zakończeniami mającymi wygląd zasadochłonnych wysp nazywanych ciałami (kulami) Herringa, natomiast jądra komórkowe należą do pituicytów
- szypuła lejka
- wyniosłość pośrodkowa
Nadnercze
makroskopowo widoczny charakterystyczny kształt wydłużonego trójkąta, albo czapki napoleońskiej
narząd otoczony torebką łącznotkankową, od której odchodzą odnogi tworzące zrąb
na przekroju widoczne 2 warstwy:
- zewnętrzna, kora – układająca się w 3 warstwy o neiwyraxnych granicach:
Warstwa kłębkowata – skł. się z walcowatych lub piramidowych komórek układające się z kłębki lub łukowate kolumny, mają okrągłe jądra i kwasochłonną cytoplazmę
Warstwa pasmowata – stanowi największą część kory, komórki są wielościenne, układają się w długie pasma leżące prostopadle do powierzchni kory, cytoplazma jest słabo zasadochłonna
Warstwa siatkowata – komórki mniejsze niż w poprzednich warstwach, łączą się ze sobą tworząc charakterystyczną sieć, cytoplazma jest kwasochłonna
- wewnętrzna, rdzeń – jest wyspą komórek otoczonych przez korę, jego zrąb stanowi tk. łączna właściwa luźna, podtrzymująca naczynia limfatyczne i komórki chromofinowe
Tarczyca, 2 BARWIENIA
narząd otoczony łącznotkankową torebką, która wnika w jego głąb tworząc zrąb
miąższ utworzony z pęcherzyków oraz leżących na ich obwodzie lub między nimi komórek C (komórki jasne)
między pęcherzykami jest tkanka łączna luźna, zawierająca naczynia krwionośne zatokowe, naczynia limfatyczne
pęcherzyki są najczęściej owalne, koliste lub wielokątne, ściana pęcherzyków zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego płaskiego (spoczynkowy) lub sześciennego (aktywny), światło jest wypełnione żelem – koloidem (tyreoglobuliną), który w barwieniu HE jest kwasochłonny, a w barwieniu azanem niebiesko-czerwony
Jądro ludzkie
na zewnątrz otoczone łącznotkankową osłonką białawą składającą się z zewnętrznej warstwy włóknistej i wewnętrznej naczyniowej o luźnym utkaniu od której odchodzą w głąb narządu przegrody dzielące miąższ na zraziki
w płacikach jest łącznotkankowy zrąb podtrzymujący składniki miąższu, czyli kanaliki plemnikotwórcze i komórki śródmiąższowe
kanaliki plemnikotwórcze (kręte, nasienne) – składają się na nie: nabłonek plemnikotwórczy z błoną podstawną, 3-5 warstw komórek mioidalnych, tkanka łączna właściwa luźna
nabłonek plemnikotwórczy jest rodzajem nabłonka wielowarstwowego, składa się z 2 rodzajów komórek:
- komórek podporowych (Sertolego) – duże, wysokie komórki rozciągające się od błony podstawnej do światła kanalika, mają owalne lub trójkątne jądra i jasną cytoplazmę (zwykle niewidoczną)
- komórek szeregu spermatogenezy znajdujące się w różnych stadiach spermatogenezy – spermatogonie położone są przy błonie podstawnej,
spermatocyty I rzędu - mają obfitą cytoplazmę i duże jądra, II rzędu są mniejsze (?),
spermatydy – położone najbliżej światła kanalika, mają spiczastą postać
komórki śródmiąższowe (Leydiga) – występują w grupach w tkance międzykanalikowej, komórki są duże, wieloboczne o kwasochłonnej cytoplazmie
Najądrze
zbudowane z głowy składającej się z przewodzików odprowadzających jądra oraz trzonu i ogona, które tworzy przewód najądrza
przewodziki odprowadzające – wysłane jednowarstwowym nabłonkiem, którego komórki są miejscami sześcienne (mają na wolnej powierzchni mikrokosmki), a miejscami walcowate (mają rzęski), wskutek różnej wielkości komórek powierzchnia nabłonka jest pofałdowana; nabłonek leży na błonie podstawnej, pod którą jest nieco tkanki łącznej właściwej
przewód najądrza – wysłany wielorzędowym (dwuwarstwowym) nabłonkiem walcowatym, na wolnej powierzchni komórki nabłonka mają stereocylia; między komórkami nabłonka znajdują się limfocyty, pod błoną podstawną występuje tkanka łączna właściwa z licznymi miocytami gładkimi układającymi się w warstwy, a na zewnątrz od nich sieć naczyń krwionośnych
w świetle przewodu najądrza mogą być plemniki
Nasieniowód
narząd rurowaty o nieregularnym świetle
trójwarstwowa ściana:
- błona śluzowa – wytwarza 4-5 podłużnych fałdów, wysłana nabłonkiem wielorzędowym walcowatym, część komórek posiada stereocylia
- błona mięśniowa – bardzo gruba, wyraźnie oddzielone od siebie 3 warstwy miocytów gładkich, z których wewnętrzna i zewnętrzna mają podłużny przebieg komórek, a środkowa – okrężny
- przydanka – z tkanki łącznej właściwej włóknistej z naczyniami krwionośnymi i wąskimi pęczkami włókien mięśniowych szkieletowych mięśnia dźwigacza jądra
Gruczoł krokowy
składa się z gruczołów pęcherzykowo-cewkowy
tkanka łączna włóknista otacza poszczególne gruczoły stanowiąc zrąb narządu
gruczoły są rozgałęzionymi cewkami zakończonymi rozszerzeniami – pęcherzykami
światło pęcherzyków jest często pofałdowane, ich wyściółkę stanowi dwuwarstwowy nabłonek walcowaty lub sześcienny
w świetle pęcherzyków gruczołu krokowego znajdują się kamyki sterczowe
gruczoły odprowadzają wydzielinę za pośrednictwem przewodów odprowadzających, które są wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, który w miejscach ujścia do cewki moczowej zmienia się w przejściowy
Jajnik
pokryty nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym (niekiedy płaskim)
pod nabłonkiem występuje łącznotkankowa błona biaława
na przekroju wyróżnia się: korę jajnika i rdzeń a granica między nimi jest zatarta
zrębem jest tkanka łączna właściwa luźna, szczególnie obfita w rdzeniu gdzie znajdują się naczynia krwionośne i limfatyczne
w korze występują pęcherzyki jajnikowe w różnych stadiach rozwojowych, na które składają się oocyty wraz z ich osłonkami, między nimi leżą pojedyncze miocyty gładkie
- pęcherzyki pierwotne – leżą tuż pod błoną białawą, w jego skład wchodzi oocyt I rzędu zahamowany w diktiotenie, położony centralnie, otoczony jest jedną warstwą płaskich komórek spoczywających na błonie podstawnej (komórki ziarniste)
- pęcherzyki wzrastające – są większe niż pierwotne, leżą głębiej w korze jajnika; warstwa komórek ziarnistych rozrosła się i tworzy warstwę ziarnistą ułożoną z wielu pokładów, w niektórych pęcherzykach w warstwie ziarnistej widoczne są przestrzenie lub wytworzone już jamy pęcherzyka; między oocytem a komórkami ziarnistymi występują tworząca się osłonka przejrzysta; w zewnętrznej części cytoplazmy oocytu znajdują się ziarna korowe; w tkance łącznej otaczającej pęcherzyk widoczna warstwa wewnętrzna osłonki pęcherzykowej, która zawiera dużo zaokrąglonoych komórek, oraz warstwa zewnętrzna w której występują komórki kształtu wrzecionowatego przenikające się z otaczającym zrębem
- pęcherzyk dojrzały (Graafa), zwykle o średnicy większej niż 1cm, środkową część zajmuje jama pęcherzyka, ją zaś otacza ściana pęcherzyka zbudowana z 3 warstw:
~ ziarnistej
~ wewnętrznej osłonki pęcherzyka
~ zewnętrznej osłonki pęcherzyka
Oocyt znajduje się w warstwie ziarnistej, w tym obszarze warstwa jest gruba i wystaje do światła jamy w postaci wzgórka jajonośnego. Oocyt otoczony jest osłonką przejrzystą i komórkami ziarnistymi tworzącymi wieniec promienisty.
Jajowód
przewód o nieregularnym świetle
trójwarstwowa ściana:
- błona śluzowa – wytwarza liczne fałdy, stosunkowo liczne i długie, że na przekroju tworzą labirynt (szczególnie w bańce), składa się z nabłonka jednowarstwowego walcowatego w skład którego wchodzą różne komórki: urzęsione (liczba zależy od fazy cyklu miesiączkowego), wydzielnicze, klinowate i między komórkami limfocyty
- błona mięśniowa – jest najgrubszą warstwą ściany, składa się z wewnętrznej – okrężnej i zewnętrznej – podłużnej warstwy miocytów gładkich
- błona surowicza – otacza jajowód od zewnątrz, pokryta nabłonkiem jednowarstwowym płaskim otrzewnej (mesothelium), pod nim znajduje się cienka warstwa tkanki łącznej; błona surowicza zachowuje ciągłość z więzadłem szerokim
Błona śluzowa macicy (endometrium)
w błonie śluzowej występuje jednowarstwowy nabłonek walcowaty z pojedynczymi komórkami migawkowymi
nabłonek zagłębia się w blaszkę właściwą błony tworząc gruczoły maciczne – proste, cewkowe
blaszka właściwa składa się z 2 warstw:
- czynnościowa – zmieniająca się w ciągu cyklu menstruacyjnego
- podstawna – zrębem jest tkanka łączna właściwa zawierająca komórki macierzyste z których odnawia się złuszczona warstwa czynnościowa, znajdują się w niej dna gruczołów macicznych, naczynia krwionośne, skupienia limfocytów
pod błoną śluzową znajduje się bardzo rozwinięta błona mięśniowa, zbudowana z 3 pokładów dużych miocytów gładkich rozdzielone tkanką łączną:
- warstwa podśluzowa – podłużny układ mięśni
- warstwa naczyniowa – najgrubsza, bogato unaczyniona, okrężny/skośny układ mięśni
- warstwa nadnaczyniowa - podłużne
macicę od zewnątrz otacza błona surowicza zb. z warstwy łącznotkankowej i mesothelium (nabłonek jednowarstwowy płaski)
Kosmki łożyska
w małym powiększeniu widoczna olbrzymia liczba kosmków przeciętych w różnych płaszczyznach i różniących się średnicą, od dużych palowych do małych kosmków wolnych
kosmki pokryte są trofoblastem składającym się z wewnętrznej warstwy komórek cytotorofbalstu i szerszej, zewnętrznej zespólni – syncytiotrofoblastu
w niektórych kosmkach jądra syncytiotrofoblastu są ułożone nierównomiernie, a ich skupiska tworzą węzły
pozbawione jąder regiony cytoplazmy wytwarzają z położonymi blisko trofoblastu naczyniami płytki nabłonkowo-naczyniowe
zrąb (światło) kosmka wypełnia mezenchyma pierwotna z luźno rozrzuconymi komórkami mezenchymatycznymi o gwiaździstym kształcie oraz komórki Hofbauera, okrągłe lub owalne, o kwasochłonnej, piankowatej cytoplazmie, i okrągłym jądrze
w świetle obecne naczynia krwionośne, w niektórych widoczne erytrocyty
Pępowina
narząd, wewnątrz którego makroskopowo widoczne 3 struktury posiadające światło
zewnętrzną powierzchnię sznura pępowinowego pokrywa nabłonek owodniowy, jednowarstwowy sześcienny
sznur wypełnia tkanka łączna galaretowata (galareta Whartona)
w galarecie znużone są 2 tętnice pępkowe – ich światło jest zapadnięte, oraz żyła pępkowa – zawiera dużo pokładów mięśniowych o różnym układzie