Afryka

Afryka

Skocz do: nawigacji, szukaj

Artykuł wymaga poszerzenia.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, czego brakuje i uzupełnij braki, jeśli to możliwe.

Ten artykuł dotyczy kontynentu. Zobacz też: miejscowość w Polsce o tej nazwie.

Lokalizacja Afryki na Globie

Zdjęcie satelitarne Afryki

Fizyczna mapa Afryki

Geograficzna mapa Afryki

Topograficzna mapa Afryki

Polityczna mapa Afryki

Afryka – drugi pod względem wielkości kontynent na Ziemi, ma 30 mln km² powierzchni, czyli 20,3% ogólnej powierzchni lądowej naszego globu. Zamieszkuje go 14% populacji Ziemi t.j. 950 mln ludzi (2008). Mówi się o nim, iż jest oryginalnie położony, gdyż przechodzi przez niego południk 0°, obydwa zwrotniki i równik.

Jest najbiedniejszym kontynentem na kuli ziemskiej, dotkniętym wieloma plagami – takimi jak malaria oraz AIDS – a także miejscem, gdzie największa część ludności cierpi niedożywienie lub nawet głód i gdzie wciąż toczą wojny. W wielu krajach wciąż trwają wojny domowe i rozmaitego rodzaju konflikty zbrojne. Najgroźniejszymi punktami zapalnymi wciąż pozostają Sudan, Angola, Burundi, Demokratyczna Republika Konga, Wybrzeże Kości Słoniowej, Liberia, Somalia, Zimbabwe oraz południowo-wschodnia Nigeria.

Spis treści

[ukryj]

Etymologia [edytuj]

Istnieją co najmniej dwie teorie dotyczące pochodzenia nazwy kontynentu[1] :

Geografia [edytuj]

Mapa Afryki

 Osobny artykuł: Geografia Afryki.

Na północy leży największa gorąca pustynia świata – Sahara (największą pustynią jest Antarktyda), a na południu najstarsza pustynia świata – Kalahari. Najdalej wysuniętym na północ punktem Afryki jest Przylądek Biały (37°20'18" N), na południe Przylądek Igielny (34°49'58" S), na wschód Przylądek Hafun (51°24'40" E) a na zachód Przylądek Almadi (17°31'48" W), położony na Półwyspie Przylądka Zielonego.

Największy szczyt to wulkan Kibo (5 895 m n.p.m.) leżący w masywie Kilimandżaro. Najdłuższa rzeka to Nil (6 671 km długości), a największe jezioro to Jezioro Wiktorii (pow. 68 800 km²). Najniższy punkt to depresja jeziora Assal (153 m p.p.m.). Średnia wysokość kontynentu wynosi 658 m n.p.m. Najgłębsze jest jezioro Tanganika (1 435 m). Największym półwyspem w Afryce jest półwysep Somalijski (750 tys. km²). Największa wyspa Afryki to Madagaskar (587 tys. km²).

Geologia i tektonika [edytuj]

Afryka leży w całości na płycie afrykańskiej i częściowo na somalijskiej.

Płyta afrykańska złożona jest z trzech głównych platform tektonicznych: występującej na północy Platformy Saharyjskiej, położonej na południe od równika Platformy Afrykańskiej i obniżenia tektonicznego wypełnionego wodami Morza Czerwonego – Tarczy Nubijsko-Arabskiej.

Na znacznej części obszaru obserwujemy wychodnie tarcz prekambryjskich, pokryte gdzieniegdzie mezozoicznymi i kenozoicznymi pokrywami osadowymi. Na południu występują hercynidy – Góry Smocze, zaś na północy najmłodsze tektonicznie alpidy – góry Atlas wypiętrzone podczas fałdowań alpejskich.

Od Europy Afryka oddzielona jest Morzem Śródziemnym (najmniejsza odległość w Cieśninie Gibraltarskiej – 14 km), od Azji Kanałem Sueskim i Morzem Czerwonym; od zachodu Afrykę oblewa Ocean Atlantycki, od wschodu Ocean Indyjski; największa rozciągłość południkowa 8 tys. km, równoleżnikowa – 7,5 tys. km. Na zachodzie często padają ulewne deszcze, a temperatura może spaść do +10°Celsjusza. Prądy morskie sprawiają iż na północy jest bardzo zimno w nocy (temperatura zimą może spadać poniżej 0 °C), a w ciągu dnia temperatura latem dochodzi do +50 °C a niekiedy nawet przekracza tę wartość (szczególnie w głębi Sahary).

We wschodniej części kontynentu, na styku płyt afrykańskiej i somalijskiej, wskutek rozwiniętej działalności endogenicznej uformował się potężny system rowów tektonicznych, ciągnących się od Morza Czerwonego aż do ujścia Zambezi, nazywany Ryftem Afrykańskim. Obszar ten nadal jest obszarem aktywnym tektonicznie, występują tu katastrofalne trzęsienia ziemi oraz wybuchy wulkanów (Kamerun 1959 r., Nyiragongo Zair 1977)

Bogactwa naturalne [edytuj]

Afryka jest kontynentem bogatym w zasoby naturalne. W starym podłożu Afryki znajduje się wiele cennych surowców metalicznych: rudy żelaza, niklu, miedzi, manganu, antymonu, chromu oraz bogate złoża złota, srebra, platyny i diamentów. W młodszych skałach występuje węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny i inne surowce pochodzenia osadowego. Wiele krajów z tego korzysta i np. Libia i Nigeria są czołowymi producentami ropy naftowej na świecie a Republika Południowej Afryki ma jedne z największych złóż złota i diamentów, Zambia zaś jest ważnym producentem miedzi. Lasy tropikalne dostarczają cennego drewna, ale wyrąb prowadzony jest w zastraszająco szybkim tempie. Afryka jest jednym z głównych producentów kakao, manioku, bananów, kawy i herbaty.

Fauna i flora [edytuj]

Pod względem bogactwa przyrody żaden inny kontynent nie dorównuje Afryce. Pełne spektrum klimatów: od gorących po zimne – rozwija niezwykle różnorodną roślinność. Umożliwiło to powstanie wielu gatunków zwierząt: mnóstwo ssaków, np. antylop, gazel i innych kopytnych. Bogaty jest również świat ptaków – ponad 1500 gatunków. Afrykę zamieszkują: najszybsze zwierzę lądowe – gepard, największy ptak – struś i największe zwierzę lądowe – słoń.

Tereny trawiaste [edytuj]

Na afrykańskich stepach i sawannach występuje ponad 20 gatunków ssaków roślinożernych: od ogromnej antylopy końskiej do maleńkiej antylopy karłowatej. Śladami grubej zwierzyny stadnej, a także ich drapieżnych wrogów np. lwów, podążają padlinożercy: hieny i sępy. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

Tereny podmokłe [edytuj]

Tereny podmokłe Afryki kipią bogactwem flory i fauny, będąc siedliskiem między innymi krokodyli, hipopotamów, gatunków żyjących na terenach zalewowych, np. antylop kob, a także ryb, z których warto wyróżnić okonia nilowego a także rybę tygrysią. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

Lew – Przedstawiciel afrykańskich zwierząt

Tereny pustynne [edytuj]

Do afrykańskich pustyni zalicza się: największą na świecie – Saharę, pustynie Rogu Afryki, Kalahari oraz pustynię Namib. Choć pustynie wydają się lądem pozbawionym życia, są domem dla wielu zwierząt i ptaków, takich jak: drop czy stepówka. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

i inne.

Tereny górzyste [edytuj]

Ruwenzori zwane także Górami Księżycowymi, Mount Kenia i Kilimandżaro posiadają różnorodną faunę i florę. Gryzonie zamieszkują torfowiska, z kolei nektarnik szkarłatnoboki żyje w ścisłym związku z ogromnymi lobeliami. Roślinność górzystych terenów dostarcza przykładów najbardziej oryginalnej wegetacji na świecie. Rośliny, które gdzie indziej uzyskują umiarkowane rozmiary, tutaj wyrastają na giganty, niektóre z nich osiągają wysokość 8 metrów. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

Lasy deszczowe [edytuj]

Lasy deszczowe dominują w zachodniej części Afryki Środkowej. Roślinożercy, np. goryle karmią się liśćmi licznych tu drzew. Owoce które spadają z koron drzew, dają pożywienie świniom i jeżozwierzom, a inne zwierzęta, takie jak łuskowce leśne, żywią się w koronach drzew. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

Ludność [edytuj]

Jedna ósma ludności świata mieszka w Afryce, głównie wzdłuż północnego i zachodniego wybrzeża, a także wzdłuż żyznych dolin rzecznych. Chociaż ludzie przeważnie żyją w małych wioskach, coraz większa ich liczba migruje do miasteczek i metropolii w poszukiwaniu pracy i lepszego życia. Około trzydziestu metropolii na kontynencie przekroczyło milion mieszkańców i w związku z tym nasila się wiele problemów: bezrobocie, dzielnice nędzy (tzw. slumsy), brak szpitali, szkół, środków transportu, sieci wodociągowej, kanalizacji. Wskaźniki urodzeń w wielu krajach są wysokie, a rodziny wielodzietne. Blisko połowa populacji Afryki nie osiągnęła jeszcze piętnastego roku życia. Północna część Afryki jest zamieszkana głównie przez Berberów, Arabów, różne plemiona i narody Etiopskie oraz narody używające języka arabskiego choć nie będące Arabami jak np. Egipcjanie. Afryka subsaharyjska (tzw. "Czarna Afryka" na południe od Sahary,) liczy około 1500 ludów, czyli grup o tej samej kulturze, zaliczających się do rasy negroidalnej. W Afryce Płd.-Wsch.: Tanzania, Kenia, RPA - czy wyspach: Mauritus i na Seszelach dużą część ludności stanowią przybysze z Indii. Sporą częśc ludności Republiki Południowej Afryki stanowią biali, pochodzący głównie z Wielkiej Brytanii, Holandii, Francji i Niemiec a wyspę Madagaskar zamieszkują Malgasze. Trudności, jakie często przeżywa Afryka tłumaczone są konsekwencjami kolonialnej przeszłości i m.in. tradycjami wspólnotowymi, które opóźniły tworzenie się nowoczesnych państw.

W Afryce występuje ponad 1000 języków. Niektóre, stosowane w kontaktach handlowych, stały się tak zwanymi językami wehikularnymi, umożliwiając porozumiewanie się ludom o różnych językach ojczystych. Taką rolę pełni między innymi język hausa w części Afryki Zachodniej czy też suahili w Afryce Wschodniej.

Burkina Faso- miejski targ

Afryka jest uznawana za kolebkę rodzaju ludzkiego. Dowodzą tego badania naukowe i wykopaliska archeologiczne prowadzone na południu kontynentu (na obecnym obszarze RPA). Odkryto tam szczątki praczłowieka, którego wiek ocenia się na 4 mln lat. W miarę upływu czasu zasiedlał on obszary Afryki najbardziej położone na północ. Około 35-40 tys. lat temu, już jako człowiek rozumny dotarł do Azji.

Religie [edytuj]

Od VIII wieku handel, podboje i kolonializm przyczyniły się do pojawienia w Afryce religii monoteistycznych, takich jak islam. W afryce północnej islam zajął całkowicie miejsce religii tradycyjnych, których wyznawcy często czcili swych przodków. W państwie Aksum w połowie IV wieku przyjęto chrześcijaństwo.

Wierzenia rdzennych ludów Afryki [edytuj]

Na pierwotne wierzenia ludów afrykańskich składał się szereg religii politeistycznych, właściwych dla danego ludu lub grupy ludów. Religie te nie pozostawały we wzajemnych związkach, jakkolwiek istniały pewne podobieństwa między wierzeniami różnych plemion i ludów, zwłaszcza sąsiadujących lub spokrewnionych ze sobą, niemniej jednak w żadnym wypadku nie można mówić o istnieniu jakiejkolwiek wspólnej dla plemion i ludów Afryki mitologii. Część z tych religii wymarła jeszcze w starożytność (np. religia starożytnego Egiptu czy przedchrześcijańskie i przedislamskie wierzenia Kabylów), zaś inne wierzenia są nadal żywe, choć liczba wyznawców systematycznie spada; dotyczy to zwłaszcza wierzeń ludów Afryki subsaharyjskiej. Wśród najważniejszych bóstw poszczególnych religii wymienić można takie nazwy jak m.in.: Abiku, Afefe, Chuku, Garang, Makumba, Nsissim, Anansi, Ogun, Oja, Sankofa, Szango i inne.

Kult przodków [edytuj]

Społeczności w wielu rejonach Afryki posiadały święte miejsca, gdzie przynoszono dary dla duchów zmarłych przodków. Dziś podczas dorocznych świąt i festiwali członkowie społeczności noszą specjalne maski, tańczą i opowiadają legendy o dokonaniach i zaletach przodków.

Islam [edytuj]

Około 800 n.e. Arabowie z Bliskiego Wschodu wprowadzili do Afryki Północnej islam. Od początku XI w. głównie dzięki kontaktom handlowym islam rozprzestrzenił się przez Saharę do Afryki Zachodniej, a wzdłuż rzeki Nil aż do Sudanu i dalej po Tanzanię i wyspę Zanzibar.

Chrześcijaństwo [edytuj]

Już od pierwszych wieków naszej ery chrześcijaństwo rozpowszechniało się na terenie Etiopii i Egiptu. W połowie IV wieku, za panowania króla Ezamy, chrześcijaństwo przyjęto w państwie Aksum. Później w czasach kolonialnych Europa wysyłała misjonarzy do Afryki, aby zakładali szkoły i kościoły a także nawracali Afrykanów na chrześcijaństwo. Próbowano także wykorzenić tradycyjne religie afrykańskie, często karząc tych którzy je praktykowali.

Voodoo [edytuj]

W XIX w. w koloniach karaibskich tradycyjny kult przodków połączono z chrześcijaństwem. Tak powstała religia zwana voodoo. Chociaż religia voodoo kojarzy się z rejonem Karaibów to w Afryce w 1996 r. w Beninie (dawniej Dahomej) została uznana za religię wyznawaną przez ponad 50% narodu.

Historia Afryki [edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Afryki.

Cywilizacja w Afryce pojawiła się ponad 5000 lat temu, gdy powstał starożytny Egipt. Około 2500 lat temu w Afryce subsaharyjskiej rozwijało się także wiele innych królestw. Sahara była naturalną barierą oddzielającą ten teren od reszty świata do czasu przyjazdu arabskich handlarzy w VIII w. Przybycie Europejczyków w XV w. i związany z tym handel niewolnikami oraz europejski imperializm miały ogromny wpływ na kontynent. Choć w latach siedemdziesiątych XX wieku wszystkie narody afrykańskie były już niepodległe, to współczesna Afryka wciąż walczy ze skutkami kolonialnej przeszłości, a także problemami środowiska naturalnego.

Pierwsi mieszkańcy [edytuj]

Terytorium kultury Nok

Stela w Aksum

Ludzie zamieszkują Afrykę od ponad 4 mln lat. Sahara była kiedyś żyznym terenem, bogatym w roślinność i zwierzęta, ale tysiące lat temu wyschła a ludzie przenieśli się na południe, by uprawiać rolnictwo na sawannach.

Rysunki naskalne [edytuj]

Rysunki na skałach i kościach często przedstawiały codzienne zajęcia, takie jak taniec, polowanie na zwierzęta oraz łowienie ryb. Malarze używali tłuszczu zwierzęcego z dodatkiem barwników roślinnych.

Kultura Nok [edytuj]

Najwcześniejsze ślady osadnictwa z epoki żelaza przypisuje się kulturze Nok (500 p.n.e – 200 n.e.), która istniała na terenie obecnej Nigerii. Ludzie Nok żyli we wspólnotach rolniczych wytwarzali żelazną broń i narzędzia rolnicze a także wykonywali piękne rzeźby z terakoty.

Starożytne państwa [edytuj]

Położenie północnej Afryki sprzyjało prowadzeniu handlu z zachodnią Azją. Spowodowało to rozwój bogatych królestw, takich jak np. Meroe (obecnie Sudan, ok. 600 p.n.e do 350 n.e.) czy Aksum (państwo oparte na handlu północnej Etiopii, ok. 100 p.n.e do 1000 n.e). W ten sam sposób w Afryce Zachodniej rozwinęła się Ghana.

Ruiny grobowca w Meroe

Mapa Europy, Azji i Afryki z 1493 roku.

Mapa Afryki z 1508 roku.

Mapa Afryki z 1570 roku.

Mapa Afryki z 1812 roku.

Meroe [edytuj]

Z miasta Meroe Kuszyci kontrolowali handel nad Morzem Czerwonym i rzeką Nil od 600 p.n.e Zajmowali się eksportem dóbr luksusowych, takich ja np. strusie pióra czy skóry lamparta, budowali także piękne świątynie, a nad grobami swoich zmarłych stawiali piramidy o płaskich szczytach.

Aksum [edytuj]

W połowie IV w. n. e. za sprawą kupców syryjskich przyjęto w Aksum chrześcijaństwo. Od tego czasu Aksum zasłynęło jako święte miasto. Następnie przejęło ono władzę nad imperium Meroe. Ludzie z Askum budowali kamienne stele, aby oznaczyć grobowce swych królów.

Ghana [edytuj]

Ghana jest najstarszym państwem Czarnej Afryki. Źródłem jej niezmierzonego bogactwa było złoto, podlegające królewskiemu monopolowi. Kraj wraz ze swoją stolicą Kumbi-Saleh stał się miejscem, gdzie krzyżowały się ważne szlaki handlowe. Wśród nich istotną rolę pełnił szlak transsaharyjski łączący kraje Maghrebu z Czarną Afryką dostarczająca cennego drewna, złota, srebra, orzeszków kola, kości słoniowej i niewolników. Zmierzch potęgi nastąpił pod koniec XI wieku, gdy Ghana została podbita przez islamskich Almorawidów. Złote artefakty, które przetrwały do dzisiejszych czasów, świadczą o niebywałym bogactwie tego królestwa.

Mali [edytuj]

W XI wieku Sundżata z rodu Keita objął władzę w muzułmańskim państwie Mali, Wykorzystał upadek Ghany, przyłączył jej terytorium i utworzył jedno z najbardziej rozległych państw Afryki Zachodniej, którego prawdziwym klejnotem było miasto Timbuktu. Szczyt swojego rozwoju osiągnęło za panowania Musy Wielkiego. O jego wyprawie do Mekki w 1324 roku w otoczeniu 600 niewolników i 60 000 tragarzy wieści dotarły nawet do Europy.

Państwa Kanem [edytuj]

Powstały między XI i XV wiekiem i bardzo szybko zostały nawrócone na islam, przez Arabów. Poza ich nazwami: Kanem, które leżało nad jeziorem Czad, Bornu (zob. Kanem-Bornu), Wadaj, Dar Fur, wiemy o nich niewiele.

Państwa na zachodnim wybrzeżu [edytuj]

W XV wieku Portugalczycy odkryli wielkie państwa: Benin w delcie Nigru i terenach przyległych oraz Kongo u ujścia rzeki o tej samej nazwie. Benin istniał od około XI wieku, a począwszy od XIV wieku rozwijała się tam wspaniała sztuka (wyroby z brązu i kości słoniowej. Państwo to przetrwało aż do do angielskiego podboju w XIX wieku. Królestwo Konga przyjęło chrześcijaństwo w XVI wieku pod wpływem Portugalczyków. Ta afrykańsko-chrześcijańska cywilizacja upadła na przełomie XVIII i XIX wieku.

Już w latach 70. XV wieku Portugalczycy handlowali miedzią, mosiądzem, złotem i niewolnikami z Beninem w Afryce Zachodniej. W latach 80. XV w. przybyli na Wyspy Św. Tomasza i Książęcą w Zatoce Gwinejskiej, tuż przy wybrzeżu afrykańskim. Założyli plantacje cukru i zmuszali Afrykanów (najczęściej porwanych w Senegalu i Gambii) do niewolniczej pracy na plantacjach. Był to początek europejskiej dominacji w Afryce.

Songhaj [edytuj]

Songhajowie, których ziemie zostały w XIV wieku włączone do Mali, przyjęli islam i utworzyli w XV wieku własne państwo Songhaj. Pod rządami Sonni Alego (1464-1492) Songhaj objął cały obszar środkowego Nigru. W 1591 roku państwo upadło, pokonane przez Marokańczyków.

Monomotapa [edytuj]

Dzisiejsze terytorium Zimbabwe i Mozambiku zostało podbite w XV wieku przez przywódcę ludów Bantu, nazwanego przez Portugalczyków Monomotapa. Pierwszą stolicą państwa, które nazwę przyjęło od imienia władcy, zostało Zimbabwe. Do ostatecznego upadku Monomotapy przyczyniły się najazdy sąsiednich ludów w pierwszej połowie XIX wieku.

Kolonializm [edytuj]

W XIX w. Europejczycy skolonizowali prawie całą Afrykę, wprowadzając korzystny dla siebie porządek ekonomiczny. Afrykanów wykorzystywano do pracy na plantacjach lub przy wydobywaniu cennych kruszców i surowców mineralnych. Zyski z ich pracy napędzały rozwój gospodarczy w Europie i Ameryce. W okresie tym niewolnictwo osiągnęło apogeum, ponieważ niewolnicza praca Afrykanów była niezbędna na wielkich plantacjach na kontynencie amerykańskim (wyjątkiem była w tym czasie Wielka Brytania i jej kolonie – w 1807 r. Anglicy wprowadzili zakaz handlu i posiadania niewolników w Imperium Brytyjskim).

Diaspora afrykańska [edytuj]

Handel niewolnikami rozrzucił po obu Amerykach i Europie około 20 milionów Afrykanów, znacznie osłabiając kulturę afrykańską. Po wielu latach rozproszeni po świecie potomkowie tamtych niewolników utworzyli afrykańską diasporę.

Walka o Afrykę [edytuj]

W 1884 r. przywódcy europejscy zdecydowali, że ich kraje mogą uznać terytoria afrykańskie zajęte przez Europejczyków za swe kolonie. Do 1902 roku cała Afryka, z wyjątkiem Liberii oraz Etiopii była skolonizowana.

Afrykański ruch oporu [edytuj]

Walka Herero z niemieckimi kolonistami (1904-1908).

Żołnierze pod El Alamein w Egipcie

T.E. Lawrence

Afrykanie zawzięcie walczyli z kolonializmem. Etiopczycy bili się o utrzymanie niepodległości do 1936 r., Zimbabwe i Sudan wzniecały powstania przeciwko Brytyjczykom (1896 i 1920), plemiona w Angoli próbowały obalić rządy Portugalczyków (1902), w Namibii i Tanzanii tysiące osób zostało zabitych w powstaniach przeciwko Niemcom (1904-1908), a w Nigerii lokalne plemiona wznieciły powstanie przeciwko brytyjskim rządom (1920). Dwie Wojny burskie pochłonęły blisko 60 000 ofiar.

I i II wojna światowa [edytuj]

Choć obie wojny światowe dotyczyły głównie Europy, tysiące mieszkańców Afryki straciło życie, gdy kolonialni władcy siłą wcielali ich do swych armii. Jedną z przyczyn I wojny światowej były wynikające z kolonizacji niemieckie pretensje i urazy wobec pozostałych krajów europejskich. Z kolei w czasie II wojny światowej Afryka Północna stała się polem walki, kiedy włoskie i niemieckie wojska najechały terytoria afrykańskie rządzone przez Francję i Wielką Brytanię.

I wojna światowa [edytuj]

Kiedy w 1914 r. wybuchła I wojna światowa, Egipt i Sudan były już uzależnione od Wielkiej Brytanii. Wojska tureckie walczące po stronie Państw Centralnych probowały opanować strategiczy punkt jakim była strefa kanału sueskiego. Oprócz niepowodzeń armii tureckiej bezpośrdnio na froncie spore znaczenie miała dywersja w krajach arabskich należących do Imperium osmańskiego. Arabowie na półwyspie Arabskim (dzisiejsza Arabia Saudyjska) a także w Palestynie i Syrii walczyli przeciw Turkom. W latach 1916-1918 pomagał im w tym ekscentryczny Anglik, żołnierz i pisarz Thomas Edward Lawrence (1888-1935), znany jako Lawrence z Arabii. Po wojnie Egipt pozostał pod brytyjskim protektoratem a formalną niepodległość uzyskał w 1922 r.

El Alamein [edytuj]

W 1941 r. włoskie i niemieckie siły zbrojne dokonały inwazji na kontrolowane przez Brytyjczyków terytoria Afryki Północnej. W 1942 r. Brytyjczycy pokonali zagrażające już bezpośrednio Egiptowi wojska dowodzone przez feldmarszałka Erwina Rommla w historycznej bitwie pod El Alamein. Bitwa była jednym z punktów zwrotnych w dziejach II wojny światowej w Afryce.

Operacja "Pochodnia" [edytuj]

W 1942 r. amerykańscy i brytyjscy żołnierze wylądowali w Maroku i Algierii podczas inwazji zwanej operacją "Pochodnia" ("Torch"). Po przyłączeniu się Francuzów alianci zaatakowali armie niemiecką i włoską i wyparli je do Tunezji. Po krwawej bitwie niemiecki Korpus Afrykański się poddał. Wojna na afrykańskiej ziemi zakończyła się w maju 1943 r.

Niepodległość [edytuj]

Po II wojnie światowej wielu Afrykanów chciało, by rządy kolonialne się zakończyły i by mogli sami rządzić własnymi państwami. Potęgi kolonialne, takie jak Francja, Portugalia i Wielka Brytania, zwalczały jednak te dążenia. Do krwawych walk o niepodległość doszło w Algierii, Kenii (powstańcy Mau Mau), Mozambiku, Angoli i Rodezji (dzisiejsze (Zimbabwe). Do końca lat 60. XX wieku większość afrykańskich państw uzyskała niepodległość, ale problemy polityczne i ekonomiczne pozostały.

Złote Wybrzeże [edytuj]

Po II wojnie światowej dążenie antykolonialne wzmocniły się. Jedną z pierwszych kolonii, która uzyskała niepodległość, była brytyjska kolonia Ghana - Złotego Wybrzeże - 1957 r. Ghana (swą nazwę wzięła od potężnego niegdyś starożytnego królestwa afrykańskiego). Pierwszym premierem nowo powstałego państwa został Kwame Nkrumah (1909-1972). W 1960 r. Nkrumah ogłosił Ghanę republiką, a siebie dożywotnim prezydentem. W miarę upływu czasu stał się bezwzględnym dyktatorem i coraz bardziej oddalał swój kraj od zachodniego świata. W roku 1966 r. przewrót wojskowy obalił rządy Nkrumaha.

Unia Afrykańska

Wojna w Angoli [edytuj]

W 1961 r. mieszkańcy Angoli wywołali rewoltę przeciwko kolonialnemu rządowi w Portugalii. Gdy armia portugalska pokonała rebeliantów, ci uciekli do Zairu. Tam stworzyli ruch niepodległościowy, a w Angoli rozpoczęli wojnę partyzancką. W 1974 r. w Portugalii miała miejsce tzw. Rewolucja goździków. Jej rezultatem było m.in. przyznanie praw do niepodległości dla wszystkich portugalskich kolonii. W 1975 r. Angoli przyznano niepodległość. Po jej uzyskaniu rozgorzała wojna domowa między trzema ugrupowaniami niepodległościowymi, które chciały rządzić Angolą: MPLA, FNLA i UNITA. Jedną ze stron wspierały oddziały wojskowe Republiki Południowej Afryki, drugą Kuby. Oprócz tego ugrupowania te były wspierane przez Związek Radziecki, i USA. Walczące strony zgodziły się na zawieszenie broni w 1994 r. Jednak wciąż (2010 rok) trudno mówić o stabilizacji i pokoju w Angoli.

Organizacja Jedności Afrykańskiej [edytuj]

W roku 1963 szefowie 30 niezależnych państw afrykańskich utworzyli Organizację Jedności Afrykańskiej (OJA). Celem tej organizacji było rozwijanie ekonomicznej i politycznej współpracy pomiędzy państwami afrykańskimi oraz pomoc koloniom w odzyskaniu niepodległości. W 2002 r. organizacja przestała istnieć i na jej miejsce powołana została Unia Afrykańska

Apartheid [edytuj]

U schyłku lat 70. XX wieku jedynie Republika Południowej Afryki usiłowała utrzymać władzę w rękach białej mniejszości. "Biały" rząd uchwalił w 1948 r. ustawę o podziale rasowym, która klasyfikowała ludność ze względu na rasę. Zgodnie z tą ustawą ci, których uznano za czarnych, kolorowych lub Azjatów, mieli mniej praw. Apartheid został obalony w 1994 r.

Tabliczka informująca o plaży tylko dla "białych" (Apartheid – RPA 1985 r.)

Nowoczesna Afryka [edytuj]

Bogata w minerały Afryka posiada rozwijający się przemysł wydobywczy, który jednakże nie należy do Afrykanów. W ostatnim czasie powstało dużo fabryk, które specjalizują się w montażu importowanych części elektronicznych, które również nie należą do Afrykanów.

Surowce [edytuj]

Afryka jest bogata w surowce mineralne, które często stanowią opłatę za broń oraz są powodem konfliktów zbrojnych. Na przykład wydobycie koltanu oraz pochodnych rud tantalu (istotny surowiec konieczny np. w przemyśle elektrotechnicznym), zostało zakazane przez ONZ na terenie konfliktu w Demokratycznej Republice Konga. Mimo to, wydobycie trwa.

Turystyka [edytuj]

Ponad sto lat temu rządy krajów wschodnioafrykańskich wprowadziły rezerwaty i parki, by chronić dzikie zwierzęta przed myśliwymi i kłusownikami. Dzisiaj turyści płacą za pobyt w parkach i możliwość wyjazdu na safari, aby oglądać afrykańskie zwierzęta w ich środowisku naturalnym. Słynny jest Park Narodowy Serengeti w Tanzanii, który powstał w dużym stopniu dzięki inicjatywie i staraniom Bernharda Grzimka i jego syna Michaela - słynnych niemieckich zoologów.

Eksploatacja środowiska [edytuj]

Na ogromnych, na wpół jałowych połaciach Afryki, np. Somalii, ziemia stopniowo zamienia się w pustynię. Od lat 50. XX w. średnie roczne opady deszczu są coraz niższe, ziemia coraz bardziej wysycha. Mieszkańcy często eksploatowali ją pod uprawy, a także wycinali lasy z przeznaczeniem drewna na opał.

Wiejskie wspólnoty [edytuj]

Rolnicy (głównie kobiety) zakładają wspólnoty, aby produkować żywność, którą następnie sprzedają na lokalnym rynku. Pozwala to na uniknięcie sytuacji, która zdarzała się wcześniej- farmerzy zmuszani byli do uprawy produktów pożądanych na rynku europejskim (kawa, orzeszki ziemne, kakao i bawełna), które następnie sprzedawali dużym europejskim firmom. Nie mogąc uprawiać dla siebie podstawowych roślin jadalnych, np. ryżu, musieli kupować drogie produkty za granicą.

Sport [edytuj]

Postacią kultową/symbolem wśród sportowców kontynentu afrykańskiego (i nie tylko) jest Abebe Bikila – maratończyk z Etiopii, który dwukrotnie zdobył złoty medal w tej konkurencji: IO w Rzymie w 1960 r. (Roku Afryki) i IO w Tokio w 1964 r., za każdym razem ustanawiając rekord olimpijski. Po pierwszy złoty medal biegł na bosaka. Od Igrzysk Olimpijskich w Rzymie do olimpiady w Pekinie Etiopia zdobyła łącznie 38 medali (w tym 19 złotych) i wszystkie w biegach na różnych dystansach (najkrótszy z nich to 3000 m z przeszkodami, gdy Eshetu Tura zdobył brązowy medal na IO w Moskwie w 1980 r.). Najlepsi biegacze długodystansowi i maratończycy pochodzą głównie z Etiopii, Kenii i Maroka.

Muzyka rozrywkowa [edytuj]

Ta lista lub artykuł przeglądowy wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu.
Zobacz też: Zasady tworzenia list.

Do współczesnych wykonawców należą:

Wielkie regiony Afryki [edytuj]

Podział polityczny Afryki [edytuj]

Afryka Północna

Afryka Zachodnia

Afryka Centralna

Róg Afryki

Afryka Wschodnia

Afryka Południowa

Flaga   Nazwa państwa   Pełna nazwa państwa   Stolica   Język urzędowy   Powierzchnia (w km²)   Liczba ludności   Gęstość zaludnienia (os./km²)   Waluta  
Algieria Algierska Republika Ludowo - Demokratyczna Algier arabski 2 381 740 33 770 000 13,6 dinar algierski
Angola Republika Angoli Luanda portugalski 1 246 700 17 312 000 11,3 kwanza
Benin Republika Beninu Porto-Novo francuski 112 620 8 295 000 61,4 frank CFA
Botswana Republika Botswany Gaborone angielski, tswana 600 370 1 842 000 3,1 pula
Burkina Faso Burkina Faso Wagadugu francuski 274 200 15 265 000 48,9 frank CFA
Burundi Republika Burundi Bużumbura rundi, francuski 27 830 8 691 000 253,9 frank burundyjski
Czad Republika Czadu Ndżamena francuski, arabski 1 284 000 9 944 201 6,9 frank CFA
Demokratyczna Republika Konga Demokratyczna Republika Konga Kinszasa francuski, kongo 2 344 858 66 515 000 23,2 frank kongijski
Dżibuti Republika Dżibuti Dżibuti francuski, arabski 23 200 506 221 30,7 frank dżibutyjski
Egipt Arabska Republika Egiptu Kair arabski 1 001 450 81 714 000 73,3 funt egipski
Erytrea Państwo Erytrea Asmara arabski, tigrinia 121 320 5 028 000 36,5 nakfa
Etiopia Federalna Demokratyczna Republika Etiopii Addis Abeba amharski 1 127 127 78 254 000 65,6 birr
Gabon Republika Gabońska Libreville francuski 267 667 1 454 867 5,1 frank CFA
Gambia Republika Gambii Bandżul angielski 11 295 1 690 000 129,4 dalasi
Ghana Republika Ghany Akra anghielski 239 460 23 000 000 9,0 cedi
Gwinea Republika Gwinei Konakry francuski 245 857 9 950 670 35,1 frank gwinejski
Gwinea Bissau Republika Gwinei Bissau Bissau portugalski 36 120 1 475 000 42,5 frank CFA
Gwinea Równikowa Republika Gwinei Równikowej Malabo francuski, hiszpański 28 051 616 459 18,1 frank CFA
Kamerun Republika Kamerunu Jaunde francuski, angielski 475 440 18 100 000 34,3 frank CFA
Kenia Republika Kenii Nairobi suahili, angielski 582 650  37 953 840 5,6 szyling kenijski
Komory Związek Komorów Moroni francuski, arabski, komoryjski 2 170 671 247 353,5 frank komoryjski
Kongo Republika Konga Brazzaville francuski 342 000 3 800 000 11,2 frank CFA
Lesotho Królestwo Lesotho Maseru sotho, angielski 30 355 2 031 348 59,3 loti
Liberia Republika Liberii Monrovia angielski 111 370 3 200 000 31,3 dolar liberyjski
Libia Wielka Arabska Libijska Dżamahirijja Ludowo - Socjalistyczna Trypolis arabski 1 759 540 5 659 000 3,2 dinar libijski
Madagaskar Republika Madagaskaru Antananarywa francuski, malgaski, angielski 587 040 20 043 000 30,5 ariary
Malawi Republika Malawi Lilongwe angielski, cziczewa 118 480 13 600 000 104,1 kwacha malawijska
Mali Republika Mali Bamako francuski 1 240 000 12 000 000 10,8 frank CFA
Maroko Królestwo Maroka Rabat arabski 446 550 33 800 000 69,6 dirham marokański
Mauretania Islamska Republika Mauretańska Nawakszut arabski 1 030 700 3 250 000 2,9 ugija
Mauritius Republika Mauritiusa Port Louis angielski 2 045 1 230 602 604,4 rupia maurytyjska
Mozambik Republika Mozambiku Maputo portugalski 801 590 21 000 000 23,9 metical
Namibia Republika Namibii Windhuk angielski 825 418 2 089 000 2,4 dolar namibijski
Niger Republika Nigru Niamey francuski 1 267 000 12 162 856 9,8 frank CFA
Nigeria Federalna Republika Nigerii Abudża angielski 923 768 146 255 312 137,6 naira
Republika Południowej Afryki Republika Południowej Afryki Pretoria afrikaans, angielski, kosa, ndebele, pedi, soto, suazi, tsonga, tswana, venda, zulu 1 219 912 48 783 000 37,0 rand
Republika Środkowoafrykańska Republika Środkowoafrykańska Bangi francuski, sango 622 984 4 370 000 6,3 frank CFA
Republika Zielonego Przylądka Republika Zielonego Przylądka Praia portugalski 4 033 499 796 117,0 escudo Zielonego Przylądka
Rwanda Republika Rwandy Kigali francuski, kiniaruanda 26 338 10 186 000 322,0 frank rwandyjski
Senegal Republika Senegalu Dakar francuski 196 190 12 521 851 52,4 frank CFA
Seszele Republika Seszeli Victoria seszelski, francuski, angielski 455 81 188 178,0 rupia seszelska
Sierra Leone Republika Sierra Leone Freetown angielski 71 740 6 150 000 72,1 leone
Somalia Republika Somalijska Mogadiszu somalijski, arabski, włoski 637 700 9 559 000 16,2 szyling somalijski
Suazi Królestwo Suazi Mbabane suazi, angielski 17 363 1 138 227 62,4 lilangeni
Sudan Sudan Chartum arabski, angielski 2 505 810 41 835 000 13,7 dinar sudański
Tanzania Zjednoczona Republika Tanzanii Dodoma suahili (de facto) 945 087 39 384 223 42,6 szyling tanzański
Togo Republika Togijska Lomé francuski 56 785 5 400 000 88,4 frank CFA
Tunezja Republika Tunezyjska Tunis arabski 163 610 10 384 000 60,7 dinar tunezyjski
Uganda Republika Ugandy Kampala angielski 236 036 29 850 000 110,8 szyling ugandyjski
Wybrzeże Kości Słoniowej Republika Wybrzeża Kości Słoniowej Jamusukro francuski 322 460 18 373 000 52,4 frank CFA
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca Demokratyczna Republika Wysp Świętego Tomasza i Książęcej São Tomé portugalski 1 001 193 410 170,1 dobra
Zambia Republika Zambii Lusaka angielski 752 614 11 500 000 14,5 kwacha zambijska
Zimbabwe Republika Zimbabwe Harare angielski 390 580 12 383 000 33,1 dolar Zimbabwe

Terytoria zależne i o nieustalonym statusie międzynarodowym:

Języki zagrożone w Afryce [edytuj]

Mapka przedstawia położenie 50 największych miast Afryki

Zachorowania na HIV/AIDS w poszczególnych krajach Afryki (dla populacji w wieku 15-49)

Gęstość zaludnienia poszczególnych państw w Afryce (na km²)

Języki urzędowe poszczególnych krajów Afryki

Języki zagrożone w Afryce:

Ludy Afryki [edytuj]

Mapa Afryki z 1595 roku(Mercator)

Mapa Afryki z 1648 roku(Blaeu)

Mapa Afryki z 1737 roku

Mapa Afryki z 1808 roku

Mapa Afryki z 1861 roku

Największe ludy i plemiona afrykańskie:

Przypisy

  1. ↑ Praca zbiorowa, 2006, Wielka Historia Świata, t.11, Polskie Media Amer.Com, ss. 10, ISBN 83-7425-366-5

Zobacz też [edytuj]

Zobacz hasło Afryka w Wikisłowniku

Bibliografia [edytuj]

Linki zewnętrzne [edytuj]

Portal:
Afryka


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
afryka
Naukowcy natrafili na cmentarzysko obcych, RÓŻNOŚCI, Afryka
afrykanski pomór koni
afryka, międzynarodowe stosunki polityczne
Afryka Czarna
TYPY KLIMATÓW australi, Studia Geografia, Geografia regionalna świata, afryka
Afrykański pomór świń
afryka północno zachodnia
Afrykański pomór koni
AFRYKA (3)
Geografia 1, Afryka
Afrykańska religia, opr
Liberia, Studia Geografia, Geografia regionalna świata, afryka
AFRYKA
ściaga geografia (afryka)
Afrykanskie zdobienia
Afryka i jej mieszkańcy jako temat literatury[1]
polsko afrykanerski
Afryka

więcej podobnych podstron