Opracował: Krzysztof Kożyczkowski

Afryka Czarna

Ten kontynent jest zbyt duży, żeby go opisać. To istny ocean, osobna planeta, różnorodny, przebogaty
kosmos. Tylko w wielkim uproszczeniu, dla wygody, mówimy – Afryka. W rzeczywistości, poza nazwą
geograficzna, Afryka nie istnieje.

R. Kapuściński (1998)

Afryka jest kontynentem tak różnorodnym i tak odmiennym od naszego, że wszystkie próby
generalizowania są skazane na niepowodzenie. Nigdy nie spotkałem się z taką bezinteresownością i
poświęceniem, jak tam; nigdzie też nie widziałem tyle okrucieństwa i przemocy. Istnieją one często tuż
obok siebie.

A. Leszczyński (2003)

Afryka jest kontynentem tak różnorodnym i tak odmiennym od Europy:



Generalizacja jest skazana na niepowodzenie



Inne postrzeganie czasu



Drugi co do wielkości kontynent na świecie



Islam ściera się z chrześcijaństwem



30 mln km2 – II miejsce na świecie

Afryka subsaharyjska – podstawowe dane:

- Ludność:



858 milionów mieszkańców (15% ludności świata)



1100 milionów (cała Afryka)

Najludniejsze kraje:



Nigeria 154 mln



Etiopia 85 mln



DRK 63 mln



RPA 47 mln



Sudan 39 mln



Tanzania 39 mln



Kenia 38 mln

Inne:



65% to ludność wiejska



Niezwykła przedsiębiorczość ludzi



Ludzie „coś” usiłują robić – nie narzekają



Brak opieki społecznej, zasiłków



Tożsamość grupowa! – ludzie czują się obywatelami plemienia a nie kraju



Niamey, Niger – w 1940 roku 2,0 tys. mieszkańców, obecnie 740 tys. Niger – jedyny stały ciek w kraju o

powierzchni 1,2 miliona km

2



Około 800 języków

o Języki wehikularne (np. suahili – wschód, hausa – zachód)



Różnorodność i mozaikowatość etniczna



Dominują religie:

o Chrześcijaństwo
o Islam
o Religie animistyczne

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski

Wielkie miasta:



Lagos – 12,1 mln



Kinshasa – 8,7 mln



Dużo ogromnych miast

Lagos:



„biedna Europa”



Korki



Zatłumiona



Dzielnice rządowe



Brak klimatyzacji (!!)



Chaos na ulicach



Zróżnicowania (slumsy), oazy dobrobytu -> Victoria Island

Johannesburg (RPA) :



Dobrze rozwinięty



Downtown + przedmieścia



Bogaci i biedni

Kumasi (Ghane):



Kolorowo, żywo.

Soweto (Johannesburg) :



Lepsza dzielnica



Zlepek baraków

Ludność i Gospodarka:



Ludność rośnie w tempie 2,6% rocznie (1,7% w Ameryce Południowej, 1,9% w Azji Południowej)



W strukturze zajęć ludności dominuje rolnictwo samo zaopatrzeniowe



Gospodarka oparta na eksporcie nieprzetworzonych lub wstępnie przetworzonych surowców i płodów rolnych

(wyjątki RPA, Lesotho, Mauritius, Madagaskar, Dżibuti, RZP)



PKB per capita 800 USD (bez RPA) <-> Polska 22 tys. $ - obniżało się od lat 70 (wojny)



Średnia długość życia – ok. 36-55 lat – najniżej na świecie, najniższa Sierra Leone – 37 lat



Umieralność niemowląt – powyżej 50/1000 urodzeń żywych



Połowa ludności w Afryce Czarnej żyje za mniej niż 1$ dziennie



Gospodarczo Afryka jest kontynentem niezamożnym



Niski dochód narodowych



Słabe zasoby ludzkie to wpływa na „rozwój” Afryki (wolny wzrost gospodarczy 1,5% rocznie)



Niski kapitał ludzki

Deprywacja: niedożywienie, śmiertelność niemowląt, analfabetyzm kobiet, prawdopodobieństwo śmierci przed 40, dochód
mniejszy niż $1/dzień
Duża deprywacja: Nigeria i DRK i inne kraje Czarnej Afryki
Połowa ludności w Afryce Czarnej żyje za mniej niż 1$/dziennie
Dzienna dopłata jednej krowy w krajach Unii Europejskiej wynosi 3,5$

Zmiany PKB/ per capita 1970-1999:



Wartość PKB regionu liczącego 700 mln mieszkańców jest równa wartości PKB 10 mln Belgii



PKB przeciętnego kraju afrykańskiego jest równa PKB, jakie wytwarza 20 tys. miasto w Wielkiej Brytanii

Najsłabiej rozwinięte kraje na świecie:



Niski dochód narodowy (poniżej 900$ per capita) – większość Afryki Centralnej (bez Nigerii, RPA i paru innych)



Słabe zasoby ludzkie (niski poziom wskaźnika rozwoju społecznego HDI)

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski



Niekorzystna struktura gospodarki (wskaźnik oparty na stabilności produkcji rolniczej, eksporcie, wielkości

gospodarki i jej dywersykacji)

Apartheid w RPA:



1949 – zakaz mieszanych małżeństw



1950 – kara za stosunki płciowe między rasami



1954 – prawo ziemi – segregacja przestrzenna



Ludność biała, czarna, kolorowa + honorowa rasa biała (Japończycy, Chińczycy)



Tworzenie batustanów (getta)



1961 – RPA wykluczona ze Wspólnoty Narodów



1985 – sankcje USA i Wielkiej Brytanii



1994 – nowa konstytucja, wolne wybory, Nelson Mandela – prezydentem

Czy Czarna Afryka może się wyrwać z niedorozwoju?



Przyczyny:

o Zewnętrzne

 Dziedzictwo kolonializmu i neokolonializmu
 „geografia” i warunki środowiskowe

o Wewnętrzne:

 Zła władza, niewydolne instytucje
 Kapitał ludzki, uwarunkowania kulturowe i etniczne
 Pułapka ekonomii niedorozwoju

Dziedzictwo niewolnictwa i kolonializmu – pomyślcie o wpływie, jaka miała II wojna światowa, która trwała raptem 6 lat na
świadomość ludzi w rozwiniętej Europie. Natomiast niewolnictwo i kolonializm trwały 300 lat.

Kolonializm i niepodległość 1885-1994:
1885 – konferencja w Berlinie
1960 – 17 krajów odzyskuje niepodległość
1975 – niepodległość uzyskują kolonie portugalskie
1990 – RPA wycofuje się z Namibii (koniec kolonizacji)

Kolonializacja – skutki:



Podział jednorodnych obszarów kulturowych



Nieprzyjazne grupy etniczne znalazły się w jednym organizmie państwowym



Przerwane powiązania i tradycyjne kierunki migracji



Sieć transportowa i gospodarka zorientowana na metropolie



Języki urzędowe



Brak lokalnych elit lub ich skrzywiona struktura

o W 1960 roku w Kongu Belgijskim (Zairze), na 13 milionów rdzennych mieszkańców 16 osób miało wyższe

wykształcenie

o W 1975 roku 99% rdzennych mieszkańców Mozambiku było analfabetami

Wyzwolenie:

Panował powszechny optymizm, entuzjazm, euforia.

Grzechy młodych państw i nowych elit afrykańskich:



Dopuszczono do tarć etnicznych



Możliwości zmiany granic były minimalne



Każda grupa etniczna chciała zdobyć władzę w rządzie centralnym



Rozwinęły się rządy monopartyjne i dyktatury

Opracował: Krzysztof Kożyczkowski

Ci, którzy odnieśli sukces:

1. Seretse Khama 1966-80 Botswana
2. Felix Houphouet-Boigny 1960-93 Wybrzeże Kości Słoniowej

Radykalni ideolodzy:

1. Kwame Nkrumah 1960-66 Ghana
2. Julius Nyerere 1964-85 Tanzania

Drapieżcy (defraudatorzy):

1. Mobutu Sese Seko zagarnął między 10-15 mld $ (1965-97 Zair)
2. Sani Abacha zagarnął 2-5 mld $ (1993-98 Nigeria)

Tyrani:

- Adi Amin (1971-79 Uganda) – 500 000 ofiar

Konflikty zbrojne:

Od 1960 roku, nie licząc wojen narodowowyzwoleńczych 20 krajów afrykańskich przynajmniej raz było w stanie wojny
domowej
Do 1979 roku 59 przywódców zostało obalonych lub zamordowanych
Ze 107 przywódców afrykańskich obalonych pomiędzy 1960 a 2003 2/3 zostało zamordowanych, uwięzionych lub
wygnanych
Żaden urzędujący przywódca nie przegrał wyborów do 1982 roku
Do 2004 roku tylko czterech przywódców ustąpiło pokojowo

Konflikty zbrojne i ich skutki:

Przeciętnie 1/5 mieszkańców Afryki Czarnej żyje w kraju, gdzie toczą się walki zbrojne
Każdy konflikt zbrojny obniża wzrost gospodarczy średnio o 2,2%