Mózg znajduje się w czaszce. Otoczony jest trzema oponami ( od zewnątrz twardą, pajęczą, miękką”), między którymi znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy. Płyn ten pełni funkcję ochronną i odżywczą. Jest to płyn wypełniający przestrzeń między oponą miękką a oponą pajęczą (jama podpajęczynówkowa ). Płyn ten wypełnia jamę podpajęczynowkową mózgu, rdzenia kręgowego oraz komory mózgu. Wytwarzany jest w splotach naczyniówkowych komór bocznych mózgu. Jego zadaniem jest ochrona mózgowia i rdzenia kręgowego przed wstrząsami mechanicznymi i urazami. Przeciętna masa mózgowia wynosi 1375g u mężczyzn i 1240g u kobiet. Mózgowie noworodków płci męskiej waży 340g a u noworodków żeńskich 330g .
Masa i wielkość mózgowia podlegają dużym wahaniom osobniczym.
Mózg tworzy pięć podstawowych części:
a) KRESOMÓZGOWIE – tworzy półkule mózgowe, które są ważną częścią mózgu.
Wyróżniamy półkulę prawą i lewą, oddzielone są podłużną szczeliną. Każda półkula podzielona jest przez bruzdy na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny. Półkule od strony zewnętrznej są korą mózgową (tzw. Istota szara ), a ich wnętrze tworzy ISTOTA BIAŁA, utworzona z mielinowych aksonów, komórek neuronowych ułożonych w wiązki.
b) KORA MÓZGOWA – jest pofałdowana i podzielona funkcjonalnie na trzy rejony: pola czuciowe, pola ruchowe, pola kojarzeniowe. W korze mózgowej znajdują się liczne ośrodki odpowiedzialne za różne funkcje. W płacie potylicznym są ośrodki wzrokowe. W płacie skroniowym ( nad uchem ) są ośrodki słuchowe. W płacie czołowym znajdują się ośrodki termiczne oraz mechaniczne. Kora mózgowa posiada ośrodki wyższych czynności mózgowych : ośrodek pamięci, świadomości, pisania, kojarzenia, myślenia. W istocie białej mózgu są włókna neuronowe, które tworzą połączenia między ośrodkami komórkowymi a innymi częściami układu nerwowego. Pasmo istoty białej łączące obie półkule mózgowe nazywane jest ciałem modzelowatym lub spoidłem wielkim.
c) MIĘDZYMÓZGOWIE – tworzy wzgórze i podwzgórze. Wzgórze przekazuje impulsy czuciowe i ruchowe do kory mózgowej. Ułożone niżej podwzgórze stanowi ośrodek regulujący pracę narządów wewnętrznych. W tej części znajdują się gruczoły dokrewne: przysadka i szyszynka oraz ośrodki: głodu, sytości, termoregulacji, pragnienia, agresji oraz pobudliwości seksualnej.
d) ŚRÓDMÓZGOWIE – tutaj przekazywane są z narządów zmysłów wrażenia słuchowe oraz wzrokowe. W tej części mózgu znajdują się ośrodki regulujące postawę oraz tonus mięśni.
e) MÓŻDŻEK- podobnie jak kresomózgowie, jest podzielony na dwie półkule. Pokryty substancją szarą i licznymi bruzdami. Jest drugą pod względem wielkości częścią mózgu. Odpowiada ona za koordynacje mięśniową i ruchową, znajdują się w tej części ośrodki równowagi.
Rdzeń przedłużony nazywamy zamózgowiem. Znajdują się w nim ośrodki odruchów bezwarunkowych. Ta właśnie część kontroluje pracę serca, proces wymiany gazowej, kichanie, kaszel i wydzielanie potu. Rdzeń przedłużony, śródmózgowie i międzymózgowie tworzą pień mózgu – wydłużoną część która stanowi podstawę, na której opiera się cały mózg.
Wewnątrz mózgu znajdują się dwa układy pełniące funkcje pobudzające:
- Układ siatkowy – jest to skomplikowany szlak nerwowy w pniu mózgu, docierają do niego informacje z rdzenia kręgowego. Komunikuje się z korą mózgową przez skomplikowane obwody nerwowe. Jego rolą jest pobudzenie gotowości czynności wielu obszarów kory mózgowej. Układ ten odpowiedzialny jest za utrzymywanie stanu świadomości, czuwania oraz koncentracje uwagi.
- Układ limbiczny – jest elementem mózgu i międzymózgowia. Układ ten wpływa na emocjonalne, aspekty zachowań takich jak zachowanie seksualne, rytmy biologiczne, odczuwanie przyjemności, obawa przed karą. Układ ten wpływa też na wzmożenie aktywności.
Przysadka mózgowa – jest to gruczoł będący pod kontrolą podwzgórza, pełni role nadrzędną w stosunku do pozostałych gruczołów dokrewnych, produkuje hormony tropowe.
Połączenia między ciałem, a mózgiem polegają na krzyżowaniu się włókien, w wyniku którego prawa połowa mózgu dysponuje lewą częścią ciała a lewa – prawą. Polegają również na odwróceniu czynności- najwyższe okolice kory mózgowej kierują najniżej położonymi częściami ciała. Znaczna większość ludzi jest praworęcznych ( ok. 90%), u tych ludzi rozwinięta lepiej jest półkula lewa.
Jakie choroby mózgu występują:
a) Udar mózgu -
Jedna z przyczyn udaru mózgu spowodowana najczęściej materiałem zakrzepowym (drobna skrzeplina, pęcherzyki gazu). Zator powoduje trwałe lub czasowe zablokowanie naczynia krwionośnego i niedokrwienie pola mózgu zaopatrywane przez to naczynie. Im większe pole niedokrwione, tym burzliwsze objawy spowodowane wyłączeniem czynności określonego obszaru mózgu.
b) Obrzęk mózgu –
Proces chorobowy polegający na nadmiernym gromadzeniu się płynu wewnątrzkomórkowego. Powstaje z różnych przyczyn, najczęściej jest wynikiem urazu czaszki lub mózgu . Wymaga intensywnego i szybkiego leczenia szpitalnego oraz fachowej opieki specjalistycznej.
c) Miażdżyca tętnic mózgowych –
Są to zmiany chorobowe prowadzące do zwężenia lub zamknięcia światła naczynia przez powstające blaszki miażdżycowe. Blaszki te tworzą się w wyniku odkładania się w błonie wewnętrznej naczyń lipidów i cholesterolu, prowadza do zmian degeneracyjno - martwiczych i włóknistych ścian tętnic mózgowych , co prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi przez naczynie, a w konsekwencji jest przyczyną upośledzenia krążenia mózgowego , powodując szereg objawów neurologicznych i ogólnych, jak też psychopatologicznych
d) Kleszczowe zapalenie mózgu –
Ostra choroba zakaźna wywoływana przez arbowirusa ( wirusy izolowane od przenoszących je stawonogów np. kleszcze, komary). Wirus dostaje się do organizmu człowieka przez ukąszenie kleszcza, namnaża się i drogą krwionośną przedostaje się do ośrodkowego układu nerwowego. Czas wylęgania 6 - 14 dni. Objawy: bóle głowy, osłabienie, ogólne rozbicie, temperatura, dreszcze, bóle mięśniowo - stawowe. Choroba może mieć przebieg dwuetapowy - w drugim etapie następuje wzrost temperatury ciała do 40 C i w zależności od objawów może mieć postać: oponową, mózgową i rdzeniową. Najcięższą postacią, przebiegająca z zaburzeniami świadomości i napadami typu padaczkowego, jest postać mózgowa .

Badanie płynu mózgowo rdzeniowego:
Badanie to jest analizą makroskopową, mikroskopową, chemiczną i w razie konieczności bakteriologiczną próbki płynu mózgowo-rdzeniowego. Ocenia się barwę, przejrzystość płynu mózgowo-rdzeniowego w badaniu mikroskopowym, określa się liczbę leukocytów, dokonuje się analizy ilości białka, glukozy, chlorków. Możliwy jest również pomiar ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego.
Prawidłowe wartości dla płynu mózgowo-rdzeniowego wynoszą:
· glukoza 2,5 - 3,5 mmol/l
· białko 0,1 - 0,5 g/l
· chlorki 110 - 130 mmol/l
Wartości prawidłowe ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego wynosi 70-220 mm Hg.
Płyn mózgowo-rdzeniowy może zostać poddany posiewowi celem wykrycia bakterii chorobotwórczych (prawidłowo płyn mózgowo-rdzeniowy jest jałowy).
W większości przypadków chorób mózgu spowodowane są z przyczyn mechanicznych, powstają one na wskutek wypadków drogowych.