Temat: Problemy współczesnej rodziny:

Anoreksja

Anoreksja to „schorzenie o podłożu psychicznym, którego istotą jest świadome, rygorystyczne ograniczanie ilości przyjmowanych pokarmów, silne koncentrowanie się na wyglądzie i masie ciała powiązane z panicznym lękiem przed przybraniem na wadze” ¹.

Życie chorych na anoreksje koncentruje się wokół zagadnień jedzenia, wagi i wyglądu. Bardzo obawiają się one przytyć, nie chcą być postrzegane jako grube. Nie dostrzegają konsekwencji zbyt niskiej masy ciała².

Sprzyjają temu hasła XXI wieku: być szczupłą oznacza być atrakcyjną, ważną, szczęśliwą; szczupła sylwetka to klucz do sukcesu i powodzenia we wszystkich dziedzinach życia, itp.³

Psychiatrzy oraz pedagodzy uważają, że dolegliwość ma swoje początki przede wszystkim w zaburzonej relacji rodzice-dzieci, albo w konfliktach między rodzicami, które wpływają na dzieci⁴.

Zaburzenia odżywiania w każdej postaci zazwyczaj mają swe źródło już w dzieciństwie i wynikają z deficytów lub przeciwnie – przesady w funkcjonowaniu więzi rodzinnych w pierwszym okresie życia. Problemy z racjonalnym odżywianiem się mogą się też pojawić w wyniku jakiegoś traumatycznego doświadczenia, z którym dana osoba nie może sobie poradzić, np. w obliczu utraty kogoś bliskiego⁵.

Kryteria diagnostyczne anoreksji⁶:

1. utrata lub brak przybierania an wadze w okresie wzrostu,

2. silny lęk przed przybraniem na wadze,

3. zakłócenie wizerunku własnego ciała, wymiarów, sylwetki,

4. brak trzech kolejnych miesiączek.

W dużym skrócie, można powiedzieć, że anorektyczki to osoby, u których od wczesnego dzieciństwa rozwijały się takie cechy, jak⁷:

1. szeroko rozumiane poczucie odpowiedzialności,

2. solidność, obowiązkowość, pilność,

3. poczucie niskiej wartości,

4. wysokie ambicje i nasilona potrzeba sukcesu,

5. trudności w kontaktach z rówieśnikami,

6. trudności w akceptowaniu siebie, zwłaszcza swojego wyglądu,

7. skłonność do podporządkowania się innym, posłuszeństwo,

8. zależność emocjonalna od rodziców wyrażająca się między innymi małej samodzielności, nasilonej potrzebie uzyskiwania akceptacji z ich strony.

Czynniki mające znaczenie na różnych etapach procesu chorowania⁸:

1. predysponujące:

1. ogólne niezadowolenie z życia i z siebie (dysfunkcjonalność relacji rodzinnych, trudności w osiąganiu autonomii, niepowodzenia lub stresy w szkole, tendencja do perfekcjonizmu, urazowe doświadczenia seksualne),

2. biologiczne i fizjologiczne predyspozycje do zranienia (temperament, poziom aktywności, parametry związane z przezywaniem i odczuwaniem głodu),

1. wyzwalające (spustowe):

1. uwagi na temat wyglądu, wagi ciała,

2. kulturowe normy związane z wyglądem,

3. obserwacja, że rówieśnicy lub ktoś z rodziny się odchudza,

4. dojrzewanie,

5. trudne sytuacje życiowe (śmierć bliskiego, rozwód lub separacja rodziców),

1. podtrzymujące:

1. dolegliwości gastryczne i uczucie przesytu po zjedzeniu małej ilości jedzenia,

2. poczucie sukcesu wynikającego z kontroli nad ciałem, jedzeniem i otoczeniem,

3. poczucie wyjątkowości i oryginalności,

4. zmiana stylu życia rodziny (rezygnacja z aktywności poza domem, ograniczenie kontaktów ze znajomymi).

Charakterystyczna cechy dla rodzin anorektyczek⁹:

1. usidlenie – zacieranie się granic, kto jest dzieckiem, a kto rodzicem; w takich rodzinach indywidualność i autonomia ulegają zatarciu; paradoks tych rodzin polega na tym, że chociaż wszyscy są tak silnie związani ze sobą, jednocześnie każdy jest przeraźliwie samotny; wiąże ich silne poczucie lojalności, ale nie są sobie bliscy; mają poczucie, że ich zadaniem jest troszczenie się o innych członków rodziny, ale nie o siebie;

2. nadopiekuńczość – w rodzinach, w których rozwinęła się anoreksja, wszyscy bardzo się o siebie troszczą, kochają się szczerze i chcą dla siebie jak najlepiej; panuje w niej wielkie wyczulenie na wszelkie niepokojące sygnały, a także przeświadczenie, że świat nie jest bezpieczny, więc lepiej trzymać się razem; dziecko ma niewiele możliwości stawienia czoła światu więc rozwój jego osobowości i samodzielności zostaje zahamowany;

3. sztywność – w tego typu rodzinach każda zmiana jest niebezpieczna i niepożądana; należy kierować się ścisłymi zasadami; nadrzędne znaczenie przypisuje się panowaniu nad sobą;

4. unikanie i nierozwiązywanie konfliktów – nadrzędnym celem jest rodzinna harmonia; rodziny te na skutek nadopiekuńczości i sztywności są bezradne w sytuacji konfliktu; jasne sformułowanie problemu, otwarte wyjaśnienie sytuacji konfliktowej stanowi dla rodziny zagrożenie, spotyka się więc z dezaprobatą;

5. wciąganie dzieci w konflikt między rodzicami – anoreksja pojawia się w rodzinach, w których rodzice nie potrafili ze sobą otwarcie rozmawiać i unikali ujawniania wszelkich konfliktów, przez co dziecko zostaje wciągnięte w konflikt między rodzicami i może albo sprzymierzyć się z jednym z nich, albo pełnić rolę mediatora.

Bibliografia

1. Albański L., Obszary zagrożeń – profilaktyka społeczna, w: Albański L. (red.), Profilaktyka i wspomaganie pedagogiczne rodziny (wybrane zagadnienia), Jelenia Góra 2001, Kolegium Karkonoskie.

2. Jablow M. M., Na bakier z jedzeniem. Anoreksja Bulimia Otyłość, Gdańsk 1993, GWP.

3. Józefik B., W stronę integracji podejść, w: Józefik B. (red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się, Kraków 1999, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

4. Kowalczuk M.,, Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej, Kraków 2008, Impuls.

5. Kult ciała a zaburzenia odżywiania, http://www.narkotyki.pl/zaburzenia-odzywianiadieta/ultciaa/.

6. Wolska M., Cechy indywidualne pacjentów z zaburzeniami odżywiania się, w: Józefik B. (red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się, Kraków 1999, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

7. Wycisk J., Ziółkowska B., Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia odżywiania i samouszkodzenia – jak pomóc nastolatkom w szkole, Warszawa 2010, Difin.

8. Ziółkowska B., Anoreksja od A do Z poradnik dla nauczycieli i wychowawców, Warszawa 2005, Scholar.

---

1. zob. M. Kowalczuk, Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej, Kraków 2008, Impuls, s. 18.↩

2. Tamże, s. 19.↩

3. B. Ziółkowska, Anoreksja od A do Z poradnik dla nauczycieli i wychowawców, Warszawa 2005, Scholar, s. 11.↩

4. L. Albański, Obszary zagrożeń – profilaktyka społeczna, w: L. Albański (red.), Profilaktyka i wspomaganie pedagogiczne rodziny (wybrane zagadnienia), Jelenia Góra 2001, Kolegium Karkonoskie, s. 38.↩

5. Kult ciała a zaburzenia odżywiania, http://www.narkotyki.pl/zaburzenia-odzywianiadieta/ultciaa/.↩

6. M. M. Jablow, Na bakier z jedzeniem. Anoreksja Bulimia Otyłość, Gdańsk 1993, GWP, s. 49.↩

7. M. Wolska, Cechy indywidualne pacjentów z zaburzeniami odżywiania się, w: B. Józefik (red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się, Kraków 1999, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 68.↩

8. zob. B. Józefik, W stronę integracji podejść, w: B. Józefik (red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się, Kraków 1999, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 116-117.

   zob. J. Wycisk, B. Ziółkowska, Młodzież przeciwko sobie. Zaburzenia odżywiania i samouszkodzenia – jak pomóc nastolatkom w szkole, Warszawa 2010, Difin, s. 63.↩

9. zob. M. M. Jablow, dz. cyt., s. 57-61.↩