„Etyczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów”
Wywiad jest jedną z metod badań jakościowych, wykorzystywany w takich dziedzinach nauki jak socjologia, psychologia, pedagogika czy wreszcie kulturoznawstwo. Wywiad polega na zadawaniu badanym przez ankietera mniej lub bardziej sformalizowanych pytań- tak w największym skrócie można zdefiniować wywiad jako metodę badawczą.
Każde badanie, niezależnie od celów i metod jakimi posługuje się badacz nie powinno naruszać podstawowych zasad etyki.
Prowadzenie wywiadów jako działanie etyczne
Kwestie etyczne wynikają zarówno ze specyfiki stosowanych metod, jak i z celów tych badań. Interakcja międzyludzka występująca podczas wywiadu wpływa na badanych, podobnie jak wiedza tworzona w ramach badań jakościowych wpływa na nasz sposób rozumienia ludzkiej kondycji.
Już samo podjęcie projektu badawczego stawia pytanie dotyczące wartości tworzonej wiedzy i wkładu badania w życie społeczne.
Problemy etyczne w badaniach z wykorzystaniem techniki wywiadu.
Problemy etyczne pojawiają się niemal na każdym etapie badania. Powinny one być brane pod uwagę na każdym etapie, niezależnie od celu i metod badawczych. Przed rozpoczęciem badania warto , nawet jeżeli nie jest on wymagany(protokół etyczny jest szczególnie wymagany przy badaniach w naukach o zdrowiu, gdzie narażone jest zdrowie lub życie badanych) przygotować protokół etyczny, który ma pomóc w przemyśleniach dotyczących wartości i dylematów etycznych.
Świadoma zgoda na udział w badaniu nie jest wymagana, w przypadku badań terenowych czy wywiadach, w przeciwieństwie do eksperymentów obarczonych bardzo wysokim poziomem ryzyka.
Wskazówki etyczne
Wskazania etyczne w naukach społecznych zazwyczaj dotyczą uzyskania świadomej zgody jednostek na udział w badaniu, poufności badania, konsekwencji prezentowania wyników badania i roli badacza w procesie badawczym.
Świadoma zgoda wymaga poinformowania badanych o ogólnym celu badania i najważniejszych założeniach projektu, jak również o możliwych zagrożeniach i korzyściach płynących z udziału w badaniu. Świadoma zgoda zakłada również poinformowanie respondentów o możliwości rezygnacji w każdej chwili, a także informacja o celu i procedurach przeprowadzenia wywiadów. Może to oznaczać powiadomienie ich o poufności badania, o tym, kto będzie miał dostęp do transkrypcji wywiadu a także ustalenie, czy badacz może opublikować wywiad lub jego część.
Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że badanie doprowadzi do sytuacji konfliktowej między respondentem a badaczem, pisemna zgoda będzie stanowić zabezpieczenie dla obu stron. Kwestia tego, kto powinien udzielić zgody pojawia się wówczas, gdy wywiady są przeprowadzane z przedstawicielami instytucji, a zgoda przełożonego na badanie może pociągać za sobą mniejszy lub większy przymus uczestnictwa.
Świadoma zgoda pociąga za sobą również pytanie o to, jak dużo informacji powinniśmy udzielić badanym i jakim momencie. Udzielenie pełnej informacji o badaniu pozwoli uniknąć oszukiwania badanych.
Poufność badania oznacza, że prywatne informacje, które pozwalają na zidentyfikowanie badanych nie będą ujawniane. Jeśli w raporcie mają zostać opublikowane informacje, które pozwolą na identyfikację respondentów, muszą oni wyrazić zgodę.
Mówiąc o konsekwencjach badania, trzeba wziąć pod uwagę potencjalne szkody jaki i korzyści, jakie może przynieść badanie respondentowi. Etyczna zasada czynienia dobra oznacza, że ryzyko wyrządzenia szkody respondentowi powinno być jak najmniejsze. Również powinniśmy wziąć pod uwagę, że otwartość i intymność sytuacji wywiadu mogą być w rezultacie zwodnicze i w rezultacie skłonić respondenta do ujawnienia informacji, których wcale nie miał zamiaru ujawniać. Uważne słuchanie respondenta może przypominać sesję quasi-terapeutyczną, a niestety większość badaczy nie ma odpowiedniego przeszkolenia, aby sobie z nią poradzić.
Rzetelność badacza jest jedną z najważniejszych kwestii etycznych każdego badania, szczególnie wtedy, gdy badanie jest sponsorowane przez prywatną osobę, a badanie ma pomóc w osiągnięciu korzyści, np. materialnych. I tu pojawia się problem, czy kierować się wg „wskazówek sponsora” czy działać etycznie.
4.Mikro- i makroetyka w badaniach z wykorzystaniem techniki wywiadu.
Problemy etyczne z poziomu mikro są związane z osobistymi konsekwencjami udziału respondentów w badaniu. Natomiast poziom makro odnosi się do społecznych skutków badania. Oczywiście, między tymi poziomami może dochodzić do spięć.
Np. Publikacja wyników badań pokazujących stosunek młodzieży do alkoholu może przyczynić się do zmiany strategii marketingowej producentów alkoholu nastawiając się na młodych konsumentów.