Układ moczowo -płciowy

. Układ moczowy jest odgrywa znaczącą rolę w regulacji gospodarki wodnej- równowagi kwasowo-zasadowej.

Schemat budowy układu moczowego

Nerka jest narządem parzystym, kształtem przypomina ziarno fasoli leży na poziomie 12 TH oraz III –II L ( nadbrzuszu) .We wcięciu nerki znajduje się miedniczka nerkowe . Nerka jest kompleksowym narządem zbudowanym z milionów małych elementów zwanych nefronami. Zbudowana z kory i rdzenia,(rdzeń zbudowany jest z tzw. piramid nerkowych) . Nerki są bardzo obficie ukrwione przepływa przez nieok25%krwi krążącej( ok1,2 l/min).Krew do nerek dochodzi przez tętniczkę doprowadzającą gdzie zostaje przesączona do torebki ciała nerkowego i powstaje mocz pierwotny.

Miedniczka nerkowe ,która do wnętrza nerki rozgałęzia się na 2-3kielichy większe ,te z kolei na na mniejsze ( ok10) ,które obejmują końce piramid nerkowych tworzących brodawki nerkowe . Na zewnątrz z miedniczki nerkowej wychodzi moczowód.

Nefron jest jednostką czynnościową i strukturalną nerki, składa się one z ciałka nerkowego ,części włośniczkowej, kłębuszka, i rurkowatej części zwanej kanalikiem nerkowym. W nefronie odbywa się oczyszczanie krwi i wytwarzanie moczu.

Kłębuszek nerkowy- jest otoczony torebką ciałka nerkowego (Bowmana) od

którego odchodzi kanalik kręty proksymalny, który z kolei przechodzi w pętlę nefronu( Henlego ), i później w kanalik kręty. W nerce znajduje się ok 2.5mln nefronów. Przesączanie kłębkowe (moczu pierwotnego) następuje pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego panującego w naczyniach włosowatych kłębkowych, jest ono zależne od RR tętniczego,(jeżeli spadnie RR tętnicze prowadzi to do zmniejszenia ciśnienia filtracyjnego i nerki przestają wytwarzać mocz → skąpomocz → bezmocz.

Pomiar przesączania kłębkowego jest podstawowym badaniem w całej fizjologii i patologii nerek służący do oceny ich wydolności. Do pomiaru służą oceny klirensowe ( klirens insulinowy, klirens kreatyniny)

Moczowód-to długi ,parzysty przewód łączący miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego .Ściana moczowodu składa się z trzech warstw-łącznotkankowej błony zewnętrznej, błony mięśniowej ,i błony śluzowej( pokrytej nabłonkiem przejściowym)

Produkowanie moczu zaczyna się od filtrowania przez ścianki kapilarne kłębuszków nerkowych niektórych, zawartych we krwi produktów ubocznych przemiany materii. Podczas tego procesu krew przedostaje się do nerki tętnicą nerkową. Różne inne substancje, takie jak woda i glukoza są z powrotem resorbowane i odprowadzane do krwi. Przez żyłę nerkową przedostają się one bezpośrednio do krwiobiegu. Niezresorbowany płyn jest odprowadzany do miedniczki nerkowej będącej swego rodzaju workiem, z którego wychodzi rurowaty moczowód. Moczowód doprowadza mocz do pęcherza moczowego - owalnego narządu umiejscowionego w przednim obszarze miednicy. Mocz napływający moczowodami zbiera się w pęcherzu moczowym i jest w nim przechowywany do momentu wydalenia z organizmu. Do wydalania moczu dochodzi wtedy, kiedy ciśnienie zebranego płynu na śluzówkę pęcherza i wywołane przez nie napięcie ściany pęcherza uruchamiają wypierającą czynność mięśni. Przez ostatni odcinek dróg moczowych - cewkę - mocz wydostaje się z pęcherza na zewnątrz.

Organy odpowiedzialne za produkowanie i wydalanie moczu są aktywne przez cały czas. W ciągu doby oczyszczają ok. 500 l krwi, przy czym 99% płynu przefiltrowanego przez nerki jest na powrót odprowadzane do krwi, a tylko ok. 1 - 1,5 l jest wydalane w postaci moczu. W ten sposób organizm ludzki pozbywa się zbędnej wody i substancji toksycznych, które dostają się od niego, np. razem z lekarstwami. Ponadto praca narządów produkujących mocz umożliwia utrzymanie stałego poziomu sodu, a tym samym ciśnienia krwi, ponieważ po spożyciu zbyt słonych pokarmów nerka wydala większą ilość soli, która mogłaby obniżyć poziom wody we krwi i w ten sposób doprowadzić do nadciśnienia.

1. piramida nerkowa 12.żyła międzypłatowa

2. tętnica międzypłatowa 13.nefron

3. tętnica nerkowa 14. zatoka nerkowa

4. żyła nerkowa 15. kielich większy

5. wnęka nerki 16. Brodawka nerkowa

6. miedniczka nerkowa 17. słupy nerkowe

7. moczowód

8. kielich mniejszy

9. torebka włóknista

10. biegun dolny nerki

11. biegun górny nerki

Pęcherz moczowy –to zbiornik na mocz ,który jest odprowadzany do pęcherza przez moczowody .Zbudowany z mięśni gładkich ściana pęcherza składa się z bł. śluzowej, błony mięśniowej błony zewnętrznej .Pęcherz położony jest w miednicy mniejszej za spojeniem łonowym s,w stanie opróżnionym ma wielkość cytryny i nie wystaje nad spojenie łonowe ,wypełniony przybiera kształt gruszkowaty. Pojemność pęcherza wynosi przeciętnie 700cm³.

Cewka moczowa żeńska- ma długość ok.3-5cm. Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w pęcherzu moczowym i kończy ujściem zewnętrznym w przedsionku pochwy. U kobiet cewka pełni tylko funkcje wyprowadzającą mocz.

Cewka moczowa męska- ma długość 17-20cm rozpoczyna się w ujściu pęcherza moczowego i kończy ujściem na żołędzi prącia. W cewce moczowej męskiej wyróżniamy 3 części

-sterczową( ok. 3 cm)-przebija gruczoł krokowy

-błoniasta(2cm)-przechodzi przez przeponę moczowo-płciową( w części błoniastej znajduje się mięsień zwieracz cewki moczowej)

-gąbczastą(ok15cm)-przebiega w ciele gąbczastym

Cewka moczowa u mężczyzn jest elastyczna-podczas wzwodu wydłuża się ,pełni dwojaka funkcję-jest przewodem wyprowadzającym mocz i spermę.

Mocz-dobowa ilość moczu wydalanego przez zdrowego człowieka wynosi ok. 600-2500 mll ,jest zależna od wielu czynników-od temperatury otoczenia-od ilości wypijanych płynów.

Dla opiekunów medycznych

Prawidłowy mocz

zabarwienie słomkowe zupełne ( barwa moczu również zależy od ilości wypijanych płynów(mocz zagęszczony posiada zabarwienie bursztynowe)przejrzysty

patologia-mocz barwy ciemnego piwa-przy schorzeniach wątroby= duze stężenie bilirubiny w moczu)

Ciężar właściwy moczu-zależy w pewnej mierze od ilości wypijanych płynów

Prawidłowy c.g .moczu wynosi-1015-1025g/mll Zbyt niski ciężar właściwy moczu może świadczyć o chorobach miąższowych nerek, niewydolności ,typowy dla moczówki prostej

odczyn p h –kwaśne norma 5-6 ( zasadowy odczyn ph- typowy dla pierwszych tygodni ciąży- zasadowy-sprzyja zakażeniom układu moczowego)

W warunkach chorobowych w moczu pojawia się białko, cukier ,zwiększona ilość bilirubiny, leukocytów ,erytrocytów, bakterii ,zwiększona ilość nabłonków.

Objawy patologiczne mocz ciemny , krwinkomocz , krwiomocz, ropomocz

Najczęstsze schorzenia układu moczowego

Zakażenia układu moczowego

Kamica nerek i pęcherza moczowego

Zapalenia nerek (odmiedniczkowe,kłębuszkowe)

Niewydolność nerek

Zespół nerczycowy

Wady wrodzone(nerka podkowiasta,brak nerki,nerka nadliczbowa)

Rak nerki

Refluks

Zapalenia pęcherza moczowego

Rak pęcherza

Pojęcia

Diureza- ilośćwydalanegomoczu

Mikcja- oddawanie moczu

Oliguria-skapomocz

Dyzuria-bolesneodawanie moczu

Anuria-bezmocz

Polakisuria- częstomocz(w małych ilościach)

BADANIA DIAGNOSTYCZNE UKŁADU MOCZOWEGO

Analiza moczu

Bad Usg nerek

Bad .T.K

MRI

Urografia-bad rtg.z użyciem środka kontrastowego-ocena czynności nerek a także, kształt, zarys, ukrwienie i zdolności wydalnicze nerek, wykrycie złogów i kamieni, pęknięcia nerki, zwężenie moczowodów oraz zastoje moczu w pęcherzu moczowym obecność torbieli i guzów nerek.

 

Cystoskopia-bad wziernikowe pęcherza moczowego

Cystoureterografia mikcyjna (CUM)- pozwala określić stopień zalegania moczu w pęcherzu-przydatne w diagnostyce refluksu)

Badanie Urodynamiczne z PomiaremPrzepływu Moczu-pozwala ocenić sprawność mięśnibiorących udział w opróżnianiu pęcherza moczowego

Scyntygrafia nerek-z użyciem środka izotopowego ,służy ocenie kształtu, wielkości, położeniu, ruchomości oraz czynności nerek a także wielkość przepływu i filtracji moczu dla każdej nerki z osobna oraz przyczyny zablokowania dróg moczowych uniemożliwiające przepływ moczu., wady nerek .

Klirens kreatyniny-ocenia się na podstawie analizy moczu pochodzącej z DZM( dobowej zbiórki moczu)

Urometr- przyrząd służący do pomiaru ciężaru właściwego moczu

Rodzaje cewników i ich przeznaczenie

• Cewnik Nelatona (rys. 1a) jest jednym z najczęściej stosowanych prosto zakończonych cewników, posiada jeden boczny otwór na końcu. Wykonany jest z gumy lub miękkich mas plastycznych. Używany jest do jednorazowego cewnikowania, może być utrzymywany przez kilka dni w pęcherzu, ale należy go wtedy przymocować do skóry prącia lub sromu (u kobiet).

• Cewnik Couvelaire'a (rys.1b) jest prosty z otworem na końcu i na boku. Często stosowany jest u chorych z krwiomoczem, ponieważ jego budowa pozwala na swobodny odpływ moczu nawet ze skrzepami krwi. Z powodu jego budowy pozwalającej na lepszy niż inne cewniki odpływ moczu, jest bardzo przydatny do płukania pęcherza.

• Cewnik Tiemanna (rys. 1c) posiada zagiętą końcówkę i stożkowate zakończenie, używa się go u mężczyzn z powiększonym gruczołem sterczowym (prostatą) lub u osób ze zwężoną cewką moczową. Polecany jest w przypadkach kiedy wprowadzenie prostego cewnika do pęcherza jest utrudnione.

• Cewniki Malecota i Pezzera (rys. 1d i 1e) używane są w celu zabezpieczenia prawidłowego odprowadzenia moczu u osób po zabiegach chirurgicznych. Wprowadzone przez ranę operacyjną służą do stałego drenażu moczu, który ułatwia właściwe gojenie.

• Cewnik Foley'a (rys. 1f)najczęściej używany cewnik jest najwygodniejszym samoutrzymującym się cewnikiem służącym do długotrwałego drenowania pęcherza moczowego. Jest to cewnik prosty z dwoma bocznymi otworami oraz balonikiem, który zabezpiecza cewnik przez wysunięciem się z pęcherza. Balonik umieszczony jest powyżej otworu bocznego cewnika, do środka wstrzykuje się jałowy płyn, najlepiej wodę do wstrzyknięć (roztwór NaCl nie nadaje się do tego - sól może się krystalizować uniemożliwiając tym samym usunięcie roztworu, a przez to wyciągnięcie cewnika z pęcherza). Zawór do napełniania balonika znajduje się obok wylotu cewnika.Cewnik Foley'a najczęściej wykonany jest z lateksu lub silikonu, może być też pokryty warstwą silikonową. Często stosuje się go u chorych po niektórych zabiegach chirurgicznych lub u osób w ciężkim stanie na oddziale intensywnej terapii w celu monitorowania pracy nerek.

Układ rozrodczy żeński

1. jajowód, 2. pęcherz moczowy, 3. spojenie łonowe, 4. pochwa, 5. łechtaczka, 6. srom, 7. przedsionek pochwy, 8. jajnik, 9. esica, 10. macica, 11. Sklepienie pochwy12.szyjka macicy 13.Jelito grube.14.odbyt

Żeński układ płciowy służy do wytwarzania komórek płciowych żeńskich, a w przypadku zapłodnienia stwarza dogodne warunki do rozwoju i wzrastania płodu. Z uwagi na rozmieszczenie narządy płciowe żeńskie dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne.

Do wewnętrznych narządów płciowych zaliczamy:

• jajowody

• jajniki

• macica

• pochwa

Do zewnętrznych narządów płciowych żeńskich, ( srom) zalicza się:

• wzgórek łonowy nazywany kiedyś dawniej wzgórkiem Wenery

• wargi sromowe większe

• wargi sromowe mniejsze

• spoidło przednie warg sromowych

• spoidło tylne warg sromowych

• wędzidełko warg sromowych

• przedsionek pochwy i błona dziewicza (hymen)

• dół łódeczkowaty przedsionka pochwy - znajduje się pomiędzy pochwą a spoidłem tylnym

• wejście do pochwy - stanowi pośrodkowo położony otwór, w części zamknięty przez błonę dziewiczą.

• łechtaczka

• wędzidełko łechtaczki

• napletek łechtaczki większy-gruczoły Bartholina

• gruczoły przedsionkowe mniejsze

• ujście zewnętrzne cewki moczowej - u zdrowej kobiety uformowane jest w niewielką wyniosłość z pionową szczeliną na szczycie. Na zewnątrz lub wewnątrz cewki moczowej, tuż przy ujściu, mają swoje odejścia przewodziki wyprowadzające gruczołów okołocewkowych.

• opuszki przedsionka

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE:

W skład narządów płciowych męskich wchodzą: jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki Nasienne, gruczoł krokowy, prącie i moszna.

Jądro – parzysty narząd wytwarzający plemniki i wydzielający hormony płciowe. Ma ono kształt owalny, oba jadra mieszczą się w mosznie.

Moszna – worek skórny podzielony łącznotkankową przegrodą na dwie części. Jądro bezpośrednio otoczone jest błoną białawą, która zawiera dużą ilość zakończeń nerwowych , zwłaszcza czuciowych. Błona biaława dzieli jądro na płaciki jadra. Wierzchołki płacików zwrócone są do brzegu tylnego jądra, gdzie znajduje się śródjądrze. Płaciki jądra zbudowane są z cewek nasiennych, w których zachodzi proces spermatogenezy. Pomiędzy cewkami nasiennymi znajdują się komórki śródmiąższowe, w których zachodzi synteza hormonów płciowych męskich – androgenów. Z cewek nasiennych powstaje w śródjądrzu sieć kanalików.

Najądrze – przylega do jądra od góry i tyłu. Zbudowane jest z licznych przewodzików odprowadzających jądra. Tak powstaje przewód najądrza, który przedłuża się w nasieniowód.

Nasieniowód – przedłużenie przewodu najądrza, kończy się w części sterczowej cewki moczowej jako przewód wytryskowy. Biegnie równolegle do najądrza, potem przechodzi w kanał pachwinowy do miednicy mniejszej. W miednicy mniejszej biegnie pod otrzewną do tylnej ściany pęcherza moczowego, na wysokości dna pęcherza moczowego tworzy bańkę nasieniowodu. Następnie łączy się z pęcherzykiem nasiennym i tworzy przewód wytryskowy.

Pęcherzyk nasienny – parzysty narząd o gruszkowatym kształcie. Leży miedzy pęcherzem moczowym a odbytnicą.

Gruczoł krokowy (stercz ,prostata) – leży pod dnem pęcherza moczowego na mięsnych krocza. Zbudowany jest z gruczołu cewkowo- pęcherzykowgo i z mięśni gładkich. Przewodziki gruczołu krokowego uchodzą do części sterczowej cewki moczowej.

Prącie (penis) – narząd kopulacyjny , służy do wprowadzania nasienia do pochwy; zawiera również cewkę moczową. Prącie zbudowane jest z dwóch ciał jamistych i z ciała gąbczastego, w którym przebiega cewka moczowa. Ciała jamiste oddzielają się od siebie i tworzą odnogi prącia. Końce ciał jamistych pokrywa rozszerzenie ciała gąbczastego zwane żołędzią prącia. Żołądź ma kształt stożka o zaokrąglonym wierzchołku. Ciało gąbczaste w kształcie walca przy końcu tylnym tworzy zgrubienie zwane opuszką prącia. Ciała jamiste i ciało gąbczaste są otoczone mocną osłoną - błoną białawą. Z zewnątrz prącie pokrywa skóra, która ponad żołędzią tworzy podwójny fałd zwany napletkiem.      

 

Układ moczowo-płciowy męski