Slajd

Rola osób starszych w społeczeństwie:

Osoby starsze stanowią swoistą równowagę dla szalonej, popędliwej i niedoświadczonej młodzieży. Zatem rolą i powołaniem ludzi starszych we współczesnym świecie jest kierować i wychowywać, strzec moralnego porządku i wdrażać go młodym, pilnując by nie schodzili na manowce. Istnieje dziś ogromna potrzeba takiego działania przy wyzyskaniu tych wartości, które reprezentuje starość i które może ona z siebie dać zarówno w rodzinie jak i w szerszym społecznie terenie. Zestawiając ze sobą cechy i zalety młodości oraz starości zauważyć można, że uzupełniają się one wzajemnie. Starość posiada właśnie to czego brakuje młodości i na odwrót. To istotne stwierdzenie prowadzi do wniosku, że stare i młode pokolenie potrzebne są zarówno sobie nawzajem, jak i światu, który potrzebuje zarówno siły i energii ludzi młodych, jak doświadczenia i rozwagi ludzi starszych. Młodzi potrzebują od starych mądrych rad i rozważnego kierownictwa, starzy od młodych pomocy i opieki. Ważne jest aby wskazać, że oba te pokolenia, pomimo krytyki społeczeństwa, są jego ważnym elementem. Bowiem równowaga i harmonijna współpraca obu tych pokoleń konieczna jest dla społecznego dobra.

Slajd

Rola osób starszych w rodzinie:

Ludzie starsi cenią sobie wysoko więzi rodzinne. Ich gotowość do niesienia pomocy rodzinie jest stała. W każdej chwili są gotowi by pomóc.

Jednak główną rolą jaką pełnią osoby starsze w rodzinie to wnoszenie wielu wartości kulturowych, obyczajowych i historycznych, dzieci zaś przebywając z osobami starszymi, uczą się szacunku dla innych, a także kształtują swoje postawy, poglądy i obyczaje. Członkowie rodziny korzystają z doświadczeń, wiedzy i umiejętności starszego pokolenia. Osoba starsza może być życiowym przewodnikiem i autorytetem dla członków rodziny.

Ludzie starsi często też pomagają w gospodarstwie, opiekują się wnukami, ofiarują mieszkanie, a jeśli mieszkają z rodziną, często wspierają ją finansowo.

Slajd

Najważniejszą rolę jaka pełnią osoby starsze to rola dziadka i babci.

W pewnym sensie są one kontynuacją ról matki i ojca, dobrze znanych ludziom starszym, stąd też w tej są one chętnie przez nich podejmowane.

„Dziadkowanie jest bowiem rodzicielstwem przesuniętym w czasie, uwolnionym od stresów macierzyństwa odpowiedzialności ojcostwa.”(M. Susłowska)

Jednak ludzie starsi nie chcą pełnić roli rodzicielskiej wobec wnuków, pragną przede wszystkim przekazać im swoje wartości i doświadczenia. Przekazują wnukom doświadczenia, wiedzę(o dziejach rodziny, ojczyzny, świata), tradycje rodzinną, normy moralne, wzory zachowania i postępowania, wprowadzają w świat wartości(tj.: wrażliwość na krzywdę innych, prawdomówność, uczciwość), pomagają rozwiązywać życiowe problemy, ułatwiają wejście w dorosłość. Pomiędzy dziadkami a wnukami jest silny związek emocjonalny- duma z osiągnięć wnuków oraz chęć świadczenia im pomocy.

Rola dziadków jest bardzo istotna, gdyż bardzo często staja się oni nieformalnymi wychowawcami swoich wnuków. I chociaż wychowanie przez dziadków ma charakter doraźny, niezaplanowany i okolicznościowy, to jego skutki mogą być bardziej korzystne niż oddziaływanie rodziców czy instytucji oświatowo-wychowawczych.

Slajd

Dyskryminacja i marginalizacja społeczna osób starszych:

Dyskryminacja społeczna-oznacza nierówne traktowanie członków danej grupy społecznej. Przejawia się najczęściej w formie pozbawienia lub ograniczenia praw, prześladowania bądź w nieprzychylnym nastawieniu lub uprzedzeniu.

Przyczyną tego zjawiska są zmiany jakie nastąpiły w wyniku uprzemysłowienia, a podstawą dyskryminacji jest ocena cech zewnętrznych ludzi starszych. Uznaje się ich za mniej użytecznych od młodych, którzy mają więcej siły i energii. Pomniejsza się potrzeby i znaczenie ludzi starszych, ponieważ nie są już użyteczni i „przeżyli już swoje”.

Ludzie starsi maja utrudniony dostęp do rynku pracy, słabszą pozycję ekonomiczną niż inne grupy dorosłych. Usuwa się ich poza nawias, jako niepotrzebnych, przeszkadzających rodzinie, oddaje się do placówek pomocy społecznej lub służby zdrowia(na czas wyjazdu lub gdy trzeba im zapewnić stała opiekę).

Slajd

W Polsce jaskrawe przejawy praktyk dyskryminacyjnych wobec ludzi starszych mają miejsce przede wszystkim w palcówkach służby zdrowia, co przejawia się np.: w uzależnianiu leczenia od wieku chorego, przemilczaniu problemów chorego, braku oceny stanu czynnościowego.

Adam Zych wyróżnia następujące rodzaje dyskryminacji ludzi starszych:

• dystansowanie się czyli unikanie bliskich kontaktów z osobami starszymi;

• dewaluowanie czyli upowszechnianie przekonań o negatywnych cechach ludzi starszych;

• delegitymizacja, tj. utrwalenie w postaci aktów prawnych negatywnego stosunku jednych osób wobec innych, co prowadzi do zaliczenia danej jednostki do kategorii społecznej pozbawionej określonych praw;

• segregacja czyli izolowanie jednostek lub grup od środowiska społecznego;

• eksterminacja, czyli biologiczne wyniszczanie ludzi.

Rewolucja naukowo-techniczna, oświatowa i demograficzna, upowszechnienie środków masowego przekazu, szybkie tempo życia , orientacja na „nowość” i „młodość” spowodowały, że doświadczenie osób starszych przestało byś tak cenne jak dawniej. Ludziom starszym trudno jest nadążyć za „nowością”. Utracili oni swój prestiż, niektóre role(np.: nosiciela wiedzy), co przyczyniło się do zachwiania ich pozycji w społeczeństwie. Zanika szacunek dla wieku, pojawia się obojętność, a nawet niechęć wobec ludzi starszych oraz tzw. gerontofobia (tj. zjawisko psychologiczne przejawiające się w negatywnych wyobrażeniach o starości, połączonych z lękiem przed starością i byciem osobą starszą).

W związku z tym, że młodość staje się zaszczytem, metaforą szczęścia(kult młodości) dochodzi do deprecjacji starości. Starość przestaje być przedmiotem dumy, a staje się przedmiotem zawstydzenia.

Slajd

W Polsce postawy nacechowane obojętnością i niechęcią wobec osób starszych można zauważyć przede wszystkim w miejscach publicznych( głównie w palcówkach służby zdrowia i urzędach). Silny dystans , obojętność, a nawet niechęć wobec osób starszych ujawnia się także w postawach części polskiej młodzieży. Z kolei najwięcej życzliwości otrzymują oni we własnym środowisku życia(tj.: w kręgu rodzinnym, sąsiedzkim i parafialnym).

Dyskryminację ludzi starszych pogłębia także negatywny stereotyp starości, który dominuje we współczesnym społeczeństwie. W przekonaniu większości osób starzenie się jest procesem niekorzystnych zmian w sferze psychicznej, biologicznej i społecznej, zaś starość wiąże się z utratą zdrowia, urody, sił fizycznych, sprawności intelektualnej, z zaburzeniami pamięci, z zawężeniem zainteresowań i zaangażowania w sprawy świata, ze zmianą pozycji społecznej, ze społecznym izolowaniem się i samo izolowaniem, z zespołem konserwatywnych postaw i poglądów oraz z potrzebą korzystania z pomocy innych.

Konsekwencje negatywnego stereotypu starości są bardzo niekorzystne. Człowiek starszy w znacznym stopniu utożsamiający się z istniejącym stereotypem, zaczyna patrzeć na siebie tak, jak patrzy na niego społeczeństwo. Powoduje to trudne do przełamania bariery psychiczne, zarówno u osób starszych, jak i tych, którzy nimi będą. Negatywny obraz człowieka starszego, połączony z rzeczywistym obniżeniem się sprawności psychofizycznej i faktyczną utratą dotychczasowych ról społecznych, powoduje wejście w schemat samospełniającej się przepowiedni , prowadzącej niekiedy do załamania się psychicznego i społecznego.

Slajd

Z dyskryminacja osób starszych wiąże się zjawisko subkultury osób starszych, które polega na izolowaniu się przez nich od młodszych generacji. Subkultura ta jest wyrazem opozycji osób starszych w stosunku do reszty społeczeństwa. Jej członków łączy świadomość przynależności do grupy dyskryminowanej.

Powstała ona głównie wyniku wzrostu liczby osób starszych z właściwym im stylem życia oraz na skutek działania mechanizmów społecznych, które doprowadzają do umieszczenia ludzi starszych w ich własnej społeczności. Organizowanie specjalnych placówek i form zajęć tylko dla emerytów zrodziło u ludzi starszych poczucie przynależności do „drugiej kategorii obywateli”, żyjących w swoich gettach.

Członków tej subkultury cechuje krytycyzm w stosunku do ludzi młodych, brak zainteresowania współczesnymi wydarzeniami i wycofanie się z pomocy rodzinie. Rozwojowi zjawiska subkultury sprzyja wydzielanie specjalnych miejsc zamieszkiwania dla osób starszych , powstawanie stowarzyszeń przeznaczonych wyłącznie dla ludzi starszych oraz spędzanie czasu wolnego tylko w gronie osób w starszym wieku.

Slajd

Marginalizacja społeczna-wykluczenie z udziału w życiu społecznym jednostek, grup społecznych lub w ujęciu globalnym społeczeństw w stosunku do ich otoczenia społecznego. Jednostki lub grupy podlegające marginalizacji społecznej nie mogą realizować swoich praw społecznych bądź odmawia się im tych uprawnień.

Czy ludzie starsi jako grupa społeczna podlega w Polsce marginalizacji??

Odpowiedź niestety brzmi twierdząco. Niepokoi fakt, że marginalizacja osób starszych , ich wielopłaszczyznowe wykluczenie ze społeczeństwa, stało się wszechobecne i mocno zakorzenione w społecznej mentalności.

Wpływ na marginalizację tej grupy społecznej ma przede wszystkim jej niski status ekonomiczny(niskie -renty i emerytury)oraz uwarunkowania społeczno-kulturowe. Stan ten pogłębia: niska aktywność ludzi starszych w walce o swoje prawa i przywileje, swoista „pokora” i „duma” starszego pokolenia, ograniczony dostęp do informacji, ignorowanie ludzi starszych i starości przez media, brak zainteresowania prawami i potrzebami ludzi starszych, niekorzystna sytuacja w służbie zdrowia i pomocy społecznej, arogancja i nieżyczliwość urzędników, brak integracji społecznej postawy wobec starości oraz negatywny stereotyp starości. Istotny wpływ ma także brak rodziny lub też złe kontakty z rodziną.

Slajd

Marginalizacja najstarszej grupy wiekowej przebiega stopniowo.

Obejmuje rezygnację z pełnienia ról społecznych(głównie roli pracownika), zerwanie kontaktów z ludźmi, ograniczony dostęp do dóbr i usług oraz instytucji(edukacyjnych, socjalnych, kulturalnych, politycznych).

Narastająca izolacja, bezradność, bierność, obojętność, marazm, oczekiwanie na pomoc ze strony osób lub instytucji wraz z istniejącymi przejawami dyskryminacji społecznej ludzi starszych, często prowadząco niemal całkowitej nieobecności starszego człowieka w życiu społecznym.

Równocześnie wielu ludzi starszych w Polsce utożsamia się z negatywnym stereotypem starości, godząc się z pauperyzacją, zepchnięciem na margines życia społecznego. Ich potrzeby ulegają minimalizacji, są zagubieni i mało widoczni, wykluczeni bezradnością, nienadążający za wyzwaniami współczesnego świata.

Jednakże osoby mobilne, aktywne w różnych sferach życia społecznego, o wysokich kwalifikacjach zawodowych nie podporządkowują się temu stereotypowi.