FORMY PAŃSTWA

Forma państwa to sposób sprawowania władzy oraz organizowania życia politycznego i społecznego w państwie. Charakteryzuje się ją ze względu na:

1. formę rządów – struktura najwyższych organów państwowych, ich wzajemne relacje i sposób powoływania głowy państwa

• Republika (łac. res publica – dosł. rzecz pospolita, rzecz publiczna, rzecz stworzona pospołu[1]) – zgodnie ze współczesną definicją ustrój polityczny, w którymwładza jest sprawowana przez organ wyłoniony w wyniku wyborów na określony czas.

• Monarchia (gr. μοναρχία, monarchia – jedynowładztwo) – ustrój polityczny lub forma rządów, gdzie niewybieraną w sposóbrepublikański głową państwa jest jedna osoba, nazywana monarchą. Obecnie monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio (z wyjątkiem Andory, Malezji oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich). Jego funkcja jest często dziedziczna (z wyjątkiem monarchii elekcyjnych) i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne. Obecnie w wielu państwach monarcha pełni jedynie funkcje reprezentacyjne i nie kieruje polityką:

• Monarchia dziedziczna – ustrój polityczny charakteryzujący się dziedziczeniem tronu z ojca na syna. Monarchią dziedziczną może być każda monarchia oprócz elekcyjnej.

• Monarchia elekcyjna – ustrój polityczny charakteryzujący się wyborem monarchy (wodza, władcy, króla, cesarza) przezspołeczeństwo lub jego uprawnioną część.

• Monarchia konstytucyjna – forma władzy w państwie, gdzie jej zakres, zarówno dotyczący monarchy (władcy) jak i organów przedstawicielskich ludu (np. wybranych posłów), określany jest w spisanej konstytucji. Obecnie monarchowie konstytucyjni zazwyczaj nie prowadzą polityki, choć dziewiętnastowieczne monarchie konstytucyjne zazwyczaj dawały monarsze realną władzę.

• Monarchia absolutna, absolutyzm – forma rządów występująca przede wszystkim we wczesnonowożytnej oraz starożytnej monarchii (przykładem starożytnej monarchii absolutnej może być ustrój Cesarstwa Rzymskiego) oraz mające ją uzasadnić doktryny polityczne.

1. reżim polityczny – sposób rządzenia państwem, metody i techniki sprawowania władzy

Demokracja (stgr. δημοκρατία demokratia "rządy ludu", od wyrazów δῆμος demos "lud", rozumiany jako ogół pełnoprawnych obywateli[1] + κρατέω krateo "rządzę") – ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli)[2]. Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest konstytucja (wyjątkiem są Izrael oraz Wielka Brytania, nieposiadające konstytucji spisanej w jednym akcie).
Państwo autorytarne to państwo, w którym nie ma warunków do działania społeczeństwa obywatelskiego i idei samorządności. Udział obywateli w życiu politycznym podlega stałej kontroli i sprowadza się do pewnych rytualnych zachowań i przyzwyczajeń, nie wynika z wewnętrznych przekonań, nie jest odzwierciedleniem poglądów politycznych czy społecznych. Organizacja państwa opiera się na silnejwładzy wykonawczej w rękach jednostki obdarzonej dużym autorytetem i na rozwiniętym aparacie przymusu (wojsko, policja). Organy przedstawicielskie odgrywają w rzeczywistości drugorzędną rolę.
Totalitaryzm (dawniej też: totalizm) – System rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników politycznych, akcji monopolowych i masowej monopartii. Termin totalitario stworzył na początku lat 20. XX wieku Benito Mussolini dla określenia systemu państwowego, który wprowadzał, charakteryzując go: Wszyscy w państwie, nikt poza nim, nikt przeciw niemu. Głównymi teoretykami genezy totalitaryzmu są Hannah Arendt i Karl Popper. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub - jak w przypadku Niemiec - rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Występowały różne odmiany totalitaryzmu zarówno wśród prawicy jak i lewicy.

1. ustrój terytorialny państwa – struktura terytorialna, zakres samodzielności władz lokalnych, podział kompetencji między władze centralne a lokalne

• Państwo unitarne — forma państwa najbardziej powszechna we współczesnym świecie, charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością. Wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość.

• Państwo złożone to państwo składające się z części zwanych stanami, landami, które posiadają pełną autonomię. Każda z części składowych państwa ma własny system prawny i administracyjny. Państwa złożone dzielą się na: federacje, konfederacje oraz unie.zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwość:

• Unia personalna (łac. persona – osoba) – związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę, prezydenta, lub inny organ władzy, przy zachowaniu przez te państwa odrębności prawnej, politycznej, a niekiedy także ustrojowej.

• Unia realna - związek dwóch lub większej liczby państw, oparty na wspólnych instytucjach państwowych. Unia realna rozwinęła się zunii personalnej. Państwa członkowskie tworzą w ramach unii realnej jeden podmiot prawa międzynarodowego, najczęściej - jedno państwo.

• Federacja (łac. fœderatio – sprzymierzenie) – państwo składające się z mniejszych, obdarzonych autonomią państw związkowych (np. stanów,krajów, prowincji, kantonów, landów), ale posiadających wspólny (federalny) rząd.

• Konfederacja – związek; grupa utworzona przez partie, państwa lub miasta dla osiągnięcia określonych celów. Taka forma stowarzyszenia zakłada zachowanie pełnej równośc

Integracja europejska

Integracja europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się można już w epoce starożytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.

Rodzaje integracji:

1. integracja ekonomiczna (gospodarcza), polegająca na usuwaniu ograniczeń w handlu między państwami i zapewnieniu swobody przepływu towarów, usług, osób oraz kapitału. 

2. integracja polityczna polegająca na tworzeniu instytucjonalnych mechanizmów i procedur podejmowania decyzji.

Czynniki integracji:

1. wola polityczna państw,

2. komplementarność gospodarek,

3. odpowiedni poziom rozwoju gospodarczego

4. równomierność poziomu gospodarczego

5. sprzyjające położenie geograficzne,

6. jednolity ustrój polityczny i gospodarczy,

7. prowadzenie liberalnej polityki handlowej.

Etapy integracji gospodarczej:
Unia celna - zniesienie wszelkich ograniczeń wewnątrz i wprowadzenie ujednoliconych ceł zewnętrznych
Strefa wolnego handlu – polega na zniesieniu ceł i ograniczeń w handlu między krajami. Bariery mogą być zniesione na wszystkie bądź wybrane grupy towarów. W stosunku do państw zewnętrznych utrzymane są autonomiczne taryfy celne.
Wspólny rynek - wprowadzenie swobodnego przepływu towarów, siły roboczej i usług i kapitału między członkami integracji.
Unia gospodarczo walutowa - wspólne ustalanie celów polityki gospodarczej, koordynowanie budżetów, unifikacja polityki pieniężnej i wspólna waluta.
Pełna integracja lub unia polityczna - wprowadzenie pełnej unifikacji systemów gospodarczych państw w zakresie polityki wewnętrznej jak i zewnętrznej włącznie z polityką zagraniczną , systemem bezpieczeństwa i obroną (stworzenie jednego państwa )

Prawa człowieka

Prawa człowieka – koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. Prawa te mają charakter:

powszechny – obowiązują na całym świecie i przysługują każdemu człowiekowi

przyrodzony – przysługują każdemu od chwili urodzenia

niezbywalny – nie można się ich zrzec

nienaruszalny – istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią dowolnie regulowane

naturalny – obowiązują niezależnie od ich potwierdzenia przez władzę państwową

niepodzielny – wszystkie stanowią integralną i współzależną całość

GENERACJA PRAW CZŁOWIEKA:

1. prawo do życia

2. prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania

3. prawo do głoszenia swoich poglądów i opinii bez względu na ich treść i formę

4. prawo każdego człowieka do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej

5. zakaz stosowania tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania

6. zakaz trzymania człowieka w niewolnictwie lub poddaństwie

7. zakaz skazywania człowieka za czyn, który nie stanowił przestępstwa w chwili jego popełnienia

8. zakaz pozbawiania wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się ze zobowiązań umownych

Prawa osobiste:

1. dobrego życia

2. rzetelnego sądu (patrz "gwarancje formalne" poniżej)

3. decydowania o swoim życiu

4. prawo jednego człowieka kończy się tam gdzie zaczyna się prawo innego człowieka

5. szczęścia

Prawa i wolności polityczne:
tzw. prawa negatywne – prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa

1. prawo do obywatelstwa

2. możliwość uczestniczenia w życiu publicznym

3. czynne prawo wyborcze – możliwość uczestnictwa w wyborach

4. bierne prawo wyborcze – możliwość kandydowania w wyborach

5. wolność zrzeszania się

6. prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji

7. prawo do składania wniosków, petycji, skarg

8. dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych

9. równy dostęp do służby publicznej.

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

1. tzw. prawa negatywne – prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa

ochrony zdrowia
nauki
odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
pomocy socjalnej
rozrywki

1. prawa ekonomiczne
   prawo do pracy
   prawo do własności
   prawo dziedziczenia

2. prawa solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia

3. prawa kulturalne:
   prawo do wolności twórczości artystycznej
   prawo do badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
   prawo do wolności korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania

Gwarancje:

1. materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)

2. formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)

3. prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd

4. prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego

5. prawo do skargi konstytucyjnej