DEZYNFEKCJA
Dezynfektanty – substancje antymikrobiologiczne, które stosowane są do niszczenia mikroorganizmów na nieżywych obiektach. Proces w którym to następuje nazywamy dezynfekcją.
Dezynfektanty - różnią się od antybiotyków tym, że te drugie niszczą bakterie wewnątrz żywego organizmu.
Antyseptyki - niszczą mikroorganizmy na zewnętrznych powierzchniach żywego organizmu.
Sanityzery są to substancje redukujące liczbę mikroorganizmów do bezpiecznego poziomu. Uważa się, że musza one być zdolne do zniszczenia 99.999% mikroorganizmów czyli o 5 log w czasie 30 sek. Głowna różnica pomiędzy dezynfektantem a sanityzerem to to że dezynfektant przede wszystkim niszczć bakterie chorobotwórcze. Wiele sanityzerów i dezynfektantów ma własności sterylizujące czyli kompletnie eliminują wszystkie mikroorganizmy. Bakteryjne spory są najbardziej oporne na niszczące działanie dezynfektantów.
Dezynfektanty winny być:
Nietoksyczne
Nie drażniące skóry
Nie korozyjne
Nie barwiące ani odbarwiające
Nie kosztowne
Bez zapachu
Mieć szerokie spektrum działania
Dobrze rozpuszczalne w wodzie
Nie inaktywowane przez resztki organiczne
Działające w szerokim zakresie temperatury i pH
Domowe dezynfektanty zawierają często Bitreks wyjątkowo gorzką substancję w celu zabezpieczenia przed wypiciem przez dzieci
Skuteczność działania dezynfektantów zależy od:
Koncentracji
Twardości wody
Obecności resztek organicznych
Rodzaju (skład budowa, własności) powierzchni
Temperatury
pH środowiska
Obecności innych związków chemicznych
Kwasy
Cytrynowy, octowy
Stosowane niekiedy do sprajowania tusz wołowych i wieprzowych.
Kwas borny w okulistyce.
W wyższych koncentracjach są żrące
Zasady
Wodorotlenek sodu - soda kaustyczna
Wodorotlenek amonowy
Węglan sodu
Tlenek wapnia (wapno palone)
Działają na tłuszcze w błonach komórkowych mikroorganizmów.
Mają b. dobre działania antybakteryjne ale ze względu na własności korozyjne rzadko stosowane.
Alkohole
Etylowy 70% ma własności wirusobójcze
Izopropylowy 65% nie działa na niektóre wirusy
Są nietoksyczne ale palne
Nie działają na spory bakteryjne i grzybicze
Stosowane w medycynie, drażniące uszkodzoną skórę.
Działają korozyjnie na gumę i niektóre plastiki.
Aldehydy
Aldehyd glutarowy. Stosowany w medycynie. Częściowo niszczony przez resztki organiczne. Ma bardzo szerokie spektrum działania. Działa na spory bakteryjne i zarodniki grzybów.
Formaldehyd (formalina 37% wodny roztwór) bardzo skuteczny środek bakterio i grzybobójczy. Stosowany w budownictwie do odgrzybiania murów, drewna,
Halegenki – związki chloru.
Chloramina -(Chloramina T) – organiczny związek chloru jest używana do dezynfekcji wody pitnej zamiast chloru ponieważ daje mniej szkodliwych produktów pośrednich. Powstaje podczas traktowania chlorem wody amoniakalnej. Jest to dezynfektant słabo działający na wirusy i pierwotniaki. Używana powszechnie do dezynfekcji sanitariatów oraz w przemyśle spożywczym
Chlor gazowy ( bardzo trujący) jest używany do dezynfekcji wody w basenach oraz do dezynfekcji wody pitnej.
Podchloryny (Podchloryn sodu, podchloryn wapnia), używany do dezynfekcji toalet oraz wody w basenach.
Dwutlenek chloru - stosowany do dezynfekcji wody
Jod
jest zwykle rozpuszczany w organicznych rozpuszczalnikach albo w nieorganicznych. Najbardziej znany jest płyn Lugola ( roztwór jodu w jodku potasu) oraz jodyna ( roztwór jodu 2-10% w alkoholu etylowym). Używane są one w medycynie. W przemyśle nie używane ponieważ trwale wybarwiają odkażane podłoże. Obecnie w przemyśle i medycynie używane są organiczne związki jodu tzw. jodofory. Nie mają własności barwiących chyba, że zostaną podgrzane.
Substancje utleniające
Woda utleniona – nadtlenek wodoru( 3%) – do dezynfekcji powierzchni, czasami stosowany z koloidalnym srebrem. Daje wyjątkowo mało reakcji alergicznych w porównaniu z innymi dezynfektantami.
Ozon w postaci gazowej stosowany jest do dezynfekcji wody pitnej.
Kwas nadoctowy. Dezynfektant produkowany w trakcje reakcji kwasu octowego oraz nadtlenku wodoru. Ma bardzo szerokie spektrum działania i nie jest inaktywowany przez bakteryjne katalazy i peroksydazy. Może być stosowany w szerokim zakresie temperatur (0-40st.) pH (3.0 – 7.5) W systemach CIP nie jest inaktywowany przez resztki białkowe. Szeroko stosowany w przemyśle spożywczym. W roztworach wodnych łatwo rozkłada się do tlenu i kwasu octowego.
Nadmanganian potasu (KMnO4) są to fioletowe kryształy które mają silne działania barwiace. Ma szerokie spektrum działania. Stosuje się go czasami do dezynfekcji stóp przed wejściem do basenu.
Peroksymonosiarczan potasu. Podstawowy składnik dezynfektanu używanego w laboratoriach o szerokim spektrum działania. Używany jako 1% roztwór o czerwonym kolorze, trwały 1 tydzień gdy kolor zanika znaczy to o zaniku aktywności.
Związki fenolowe są aktywnymi składnikami domowych dezynfektantów. Stosowane do mydeł i płynów do mycia rąk i ust. Fenol jest najstarszym dezynfektantem wprowadzonym przez Listera jako kwas karbolowy. Drażniacy skórę.
Lizol - 50% roztwór krezolu w mydle potasowym, ma brunatny kolor i pieni się. Stosowany w postaci kilkuprocentowych (3 do 10%) roztworów wodnych do dezynfekcji przedmiotów i pomieszczeń. Obecnie używa się go najczęściej w weterynarii, jako środek do dezynfekcji. Ma silne właściwości żrące (w spożyciu jest śmiertelną trucizną). Obecnie mało kto używa go do dezynfekcji łazienek (najczęściej ze względu na nieprzyjemny zapach), lecz dalej jest ogólnodostępny.
PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ
Promieniotwórczość - to zjawisko samorzutnego rozpadu jąder połączone z emisją cząstek alfa, cząstek beta, promieniowania gamma. Na przemianę jądra nie maja wpływu czynniki zewnętrzne takie jak: temperatura, pole magnetyczne czy skupienie materiału promieniotwórczego.
Bekerel, Bq to jednostka miary radioaktywności w układzie SI
Szczególnie popularną technologią stało się napromieniowanie żywności. Stosuje się ją by móc dłużej przechowywać żywność.
Na podstawie badań okazało się, że żywność utrwalana radiacyjnie nie jest toksyczna ani też radioaktywna, jednak podobnie jak i inne procesy utrwalające radiacja powoduje pewne zmiany chemiczne w żywności. Ich rodzaj i zasięg zależą od chemicznego składu produktu, dawki promieniowania, temperatury oraz dostępu światła i tlenu podczas napromieniania.
Pod wpływem promieniowania jonizującego tworzą się między innymi wolne rodniki i zmniejsza się o 20-60% zawartość witamin A, B1,C i E. Trzeba jednak pamiętać, że podobne zmiany zachodzą w żywności pod wpływem termicznej obróbki lub długotrwałego jej przechowywania.
Małe dawki (do 1 kGy) powodują opóźnienie dojrzewania lub hamowanie kiełkowania w produktach pochodzenia roślinnego, a także pozwalają na zwalczanie szkodników i pasożytów.
Zastosowanie tak niskiej dawki (do 0,5 kGy) promieniowania jonizującego nie niszczy natychmiast wszystkich szkodników, powoduje jednak sterylizację części z nich.
Sterylne szkodniki łącząc się w pary z osobnikami, które nie otrzymały dawki promieniowania jonizującego powodującej ich bezpłodność, lub które zostały wprowadzone do magazynu z nową partią produktu.
W wyniku takich kopulacji samice składają sterylne jaja, z których nie rozwijają sie osobniki potomne. A więc pozostające w przechowywanym produkcie sterylne osobniki niejako "chronią" go przed ponownym zasiedleniem przez szkodniki
Bomba kobaltowa
to urządzenie do napromieniowywania przedmiotów lub organizmów żywych promieniami gamma o energiach 1.17 i 1.33 MeV emitowanymi przez izotop kobaltu 60Co o aktywności rzędu 1013-1014 Bq.
Ze względu na dużą przenikliwość promieniowania gamma, aktywny kobalt jest otoczony grubą osłoną biologiczną (warstwą ołowiu), w której znajdują się kanały wyprowadzające na zewnątrz wiązkę promieniowania. Bomba kobaltowa może też być wyposażona w mechanizm umożliwiający zdalną manipulację próbkami bez narażania otoczenia na promieniowanie.
Bomba kobaltowa jest stosowana w lecznictwie do zwalczania chorób nowotworowych, w defektoskopii, do sterylizacji żywności oraz w chemii radiacyjnej do badań procesów fizykochemicznych zachodzących podczas napromieniowywania wysokoenergetycznymi kawntami gamma prostych i złożonych układów chemicznych
Kobalt-60
to promieniotwórczy izotop kobaltu sztucznie otrzymywany, jest wykorzystywany jako źródło promieniowania gamma między innymi do napromieniowania komórek nowotworowych, gdyż jednemu rozpadowi towarzyszy emisja dwóch kwantów gamma, a czas połowicznego rozpadu wynoszący 5,3 roku umożliwia uzyskanie dużego natężenia promieniowania z małej próbki przy możliwości pracy urządzenia do kilku lat.
Urządzenie do naświetleń z użyciem radioaktywnego kobaltu, nazywa się bombą kobaltową.
Podczas rozpadu tego izotopu uwolnione zostają dwa kwanty gamma o energii 1,17 i 1,33 MeV.
Izotop ten odgrywa on ważną rolę w technice i medycynie. Stosuje się go również w innych dziedzinach, m.in. do sterylizacji żywności.
Akcelerator do napromieniania żywności jest aparatem maksymalnej energii przyspieszonych elektronów 10 MeV spełnia wszystkie wymagania związane ze sterylizacją produktów żywnościowych. Jego moc wiązki użytecznej na poziomie 1 kW pozwala na sterylizację na skalę półprzemysłową nie tylko produktów żywnościowych, ale również innych wyrobów w tym wyrobów materiałów medycznych.
Radapertyzacja polega na całkowitym zniszczeniu mikroflory zarówno wegetatywnej, jak i przetrwalnikowej w wyniku działania promieniowania jonizującego. Przeprowadza się ją dla produktów spożywczych w hermetycznych opakowaniach. Produkty te mogą być następnie przechowywane w temperaturze pokojowej.