EGZAMIN-libich:

1.a) Ustrój Egiptu b) ustrój Aten arystokratycznych c) ustrój Aten demokratycz.

. a) Ustrój Egiptu monarchia despotyczna, władza faraona była nieograniczona, a na straży ustroju stała religia, był on nieograniczonym bogiem i kapłanem. Faraon uważa, że pochodzi od boga. Do faraona należało dowództwo nad wojskiem. Faraon stanowił prawa, a jego urzędnicy czuwali, by ściśle ich przestrzegano. Od jego decyzji nie było odwołania. Społeczeństwo Egiptu było społeczeństwem klasowym.

U podstaw społeczeństwa było chłopstwo (90%) następnie rzemieślnicy, urzędnicy, dowódcy okręgów wojskowych, kapłani i faraon. Cała ziemia należała do faraona, za jej użytkowanie należało płacić podatki (np. za powietrze czy wschód słońca) Teoria posybilizmu – rolę państwa oznaczały wylewy Nilu

Faraonowi w rządzeniu państwem pomagali urzędnicy, kapłani i dowódcy wojsk. Najbardziej jednak liczył się faraon ze stanowiskiem kapłanów. Kapłani byli najlepiej wykształconą grupą społeczną. Posiadali wielkie bogactwa, otaczał ich kult bóstw, którym służyli, doznawali największych zaszczytów. Często też kapłani, dzięki swej rozległej wiedzy naukowej i znajomości metod rządzenia państwem, wywierali duży wpływ na faraona. Gdyby władca nie postępował według ich rad i wskazówek, mógłby nawet utracić władzę. Faraon rządził krajem przy pomocy licznych urzędników. Wyższych urzędników powoływał spośród członków swej rodziny lub ludzi bogatych. Dbali oni o dwór, uzbrojenie armii oraz napływ danin do skarbca. Niższych urzędników wybierali wyżsi. Urzędnicy ściągali daniny i podatki, zarządzali okręgami administracyjnymi, sprawowali sądy, doglądali budowy świątyń i pałaców. Nadzorowali także budowę kanałów, tam i piramidy dla faraona. Urzędnicy za sumienną pracę byli nagradzani (np. nadaniem majątku), a za nadużycia groziła im kara (obcięcie nosa, zesłanie do obozu pracy przymusowej).

Chłopi i rzemieślnicy stanowili największą część społeczeństwa egipskiego. Ziemia, którą uprawiali chłopi nie była jednak ich własnością. Należała do faraona i bogatych dostojników państwowych. W zamian za użytkowanie ziemi chłop musiał oddawać faraonowi znaczną część swoich plonów.

Niewolnicy, których dostarczały wyprawy wojenne, nie odgrywali w gospodarce egipskiej większej roli. Zatrudniano ich głównie do służby w zamożnych domach

b) ) Ustrój Aten Arystokratycznych -

Antyczna Grecja:

- Nie tworzyła zwartego terytorium.

- Państwo – miasto.

Zgromadzenie ludowe wybierało najwyższych urzędników tzw. archontów, pochodzili z arystokracji. Po zakończeniu urzędowania, które trwało przez rok, wchodzili w szeregi areopagu - była to rada, która zbierała się na wzgórzu Aresa. Tenże Areopag miał kontrolować urzędników, strzec ustroju oraz praw, nakładać kary, od jakich nie było żadnej apelacji, tym samym był najważniejszą polityczną instytucją w państwie. W Atenach zaczęło się pojawiać coraz więcej osób, którzy znacznie się wzbogacili na handlu. Posiadali pieniądze, ale nie mieli ziemskich dóbr a także nie wywodzili się ze starych, znacznych rodów. Arystokraci dlatego nimi pogardzali i nie chcieli dopuścić do rządzenia w państwie. Równocześnie zmieniała się diametralnie sytuacja w ateńskim rolnictwie: jedynie duże majątki mogły przynosić dochód, zaś drobni rolnicy nie dawali rady utrzymać się z własnych działek i musieli zaciągać pożyczki pod zastaw swej ziemi, a nawet własnej osoby. W taki sposób ogromna liczba Ateńczyków utraciła ziemię albo popadła w niewolę, bardzo wielu sprzedano na organizowanych targach niewolników za granicę. Z końcem tegoż stulecia drobni właściciele w Atenach zaczęli się domagać oddłużenia, zaś z drugiej strony nie należący do starej arystokracji bogacze domagali się swego udziału w rządzeniu państwem. .

Z początkiem VI wieku p.n.e. (w roku 594) Ateńczycy zreformowanie swego państwa powierzyli Solonowi, będącemu jednym z archontów. Solon najpierw podjął kroki aby umorzyć długi i wykupić obywateli, którzy zostali sprzedani w niewolę. Równocześnie dokonał on podziału społeczeństwa na 4 grupy. O przynależności do określonej grupy decydowały dochody. Najwyższymi urzędnikami (tj. archontami) zostać mogli przedstawiciele tylko dwóch pierwszych grup, to znaczy najbogatsi z mieszkańców Aten, jednak już nie tylko sami arystokraci. Najbiedniejsi, czyli przedstawiciele czwartej z grup, w ogóle nie byli wybierani na jakichkolwiek urzędników, jednak uczestniczyli w zgromadzeniu ludowym. Swoje znaczenie jako instytucji, która kontroluje przestrzeganie prawa oraz działalność urzędników utrzymała nadal Rada Areopagu. Jednak utworzono Radę Czterystu, jaka przygotowywała sprawy do przedłożenia zgromadzeniu ludowemu. Zatem rozstrzygało ono kwestie przedstawiane mu przez tą właśnie Radę Czterystu, zgodnie z majątkowym cenzusem wybierało urzędników. Zgromadzenie posiadało też odtąd pewne sądownicze uprawnienia.

Solon gdy już ustanowił swoje reformy wyjechał z Aten. Niestety wkrótce spory między rodami na nowo rozgorzały i ostatecznie w Atenach, w połowie wieku VI p.n.e. objął rządy tyran Pizystrat. Pod koniec tegoż wieku archont niejaki Klejstenes przeprowadził kolejne reformy. Radę Czterystu zastąpiła Rada Pięciuset, zwiększono dostęp do władzy i powstanie sądu skorupkowego – raz do roku mężczyźni otrzymywali gliniane tabliczki, na których pisali nazwisko osoby, którą chcieli znieść ze stanowiska. Jeżeli 3 razy dane nazwisko się powtórzyło to dany polityk zostawał wygnany na 10 lat.

Najważniejszą zaś zmianą był wprowadzony nowy podział na wyborcze okręgi Attyki, w taki sposób pomyślany, aby osłabić znaczenie starych rodów arystokratycznych, które panowały w poszczególnych obszarach półwyspu.

c) Bezpośrednia demokracja ateńska 1. Polis (miasto-państwo) – oryginalna forma ustrojowa:

 małe państewko, w ramach którego łatwo było utrzymać spokój i bezpieczeństwo; niezależne od siebie, samodzielne ekonomicznie, terytorialnie i politycznie

 wspólnota rządzących się zgodnie z regułami przez nich samych ustanawianymi

 specyficzny model sprawowania władzy:

 brak osobistego aparatu władzy, armii (wszyscy obywatele byli żołnierzami), policji

 obywatele kolejno znajdowali się w pozycji ludzi słuchających poleceń, i tych, którzy przez pewien czas będą je wydawać

 zgromadzenie wszystkich obywateli wybierało urzędników, podejmowało decyzje o finansach i sposobie czczenia bogów, wypowiadało wojnę i zawierało pokój.

Demokratyczne reformy Solona (594-593 p.n.e.):

 objęcie obywateli tymi samymi prawami:

 wolności osobistej

 równości wobec prawa

 prawem do wolności słowa i wypowiedzi

 podział społeczeństwa na cztery klasy majątkowe (dwie pierwsze miały prawo do pełnienia wyższych urzędów)

 wszyscy obywatele mieli prawo uczestniczyć w zgromadzeniu ludowym i wybierać urzędników

 powołanie do życia Rady Czterystu (bule, Senat) i niezawisłego sądu przysięgłych

Demokratyczne reformy Klejstenesa :  przeprowadził reformę terytorialną dzieląc Ateny na 10 fyl a te z kolei na demy; zrywając tym samym z podziałem społeczeństwa ze względu na kryterium więzów krwi (więzy plemienne) czy status majątkowy

 zwiększył liczbę członków Rady do 500 (po 50 członków z każdej fyli)

 urzędnikiem (archontem) mógł zostać każdy obywatel – w drodze wieloetapowego losowania

 ograniczył władzę Areopagu na rzecz zwiększenia kompetencji Heliaji

 wprowadził sąd skorupkowy (ostracyzm) w celu zapobiegania potencjalnym dążeniom despotycznym

 ustanowił urząd strategów (dowódców wojskowych) wybieranych przez Zgromadzenie Ludowe

2. a) urzędy republikańskiego Rzymu: W republikańskim Rzymie urzędy dzielono na:

urząd zwyczajny

- urząd konsula- który przejmował dawne funcie królewskie

- pretora - sądownictwo

- kwestor – księgi przychodowo – rozchodowe, dzielił łupy wojenne

- cenzor – dzielił obywateli na klasy wg posiadanego majątku, zestawiał listy senatorów

- edyl – troszczył się o aprowizację miasta i organizował publiczne igrzyska

- urząd trybuna ludowego – główną funkcją była ochrona plebsu, miał zagwarantowaną nietykalność polityczną i posiadał prawo weta.

urząd nadzwyczajny

- urząd dyktatora – powoływany w okresie zagrożenia wewnętrznego lub zewnętrznego, wrazie wojny w okresie dyktatury posiadał nieograniczoną władzę z zastrzeżeniem, że okres dyktatury nie mógł trwać dłużej niż 6 miesięcy.

- Galiusz Juliusz Cezar ogłosił się dożywotnym dyktatorem, tedy i tylko wtedy gdy nast. przejście do cesarstwa. Cesarstwo przybiera dwie fazy ustrojowe tj.:

1. faza pryncypat, cesarz Oktawian August, bierze się od tyt. Pierwszy Senator

2. faza dominat, monarchia absolutna, cesarz Dioklecjan ( reforma pieniądza)

b) reformy ustrojowe starożytnego Rzymu:

Najstarszy ustrój królewski (7 królów, z których 4 wywodziło się z plemienia Etrusków)

Tradycja zachowała imiona siedmiu królów, którzy panowali przez okres 244 lat, lecz za historycznych uznaje się trzech władców etruskich, tj. Tarkwiniusza Starego, Serwiusza Tuliusza i Tarkwiniusza Pysznego. Oznaką ich władzy absolutnej były fasces, czyli rózgi z zatkniętymi w ich wiązki toporami

We wczesnych latach Rzym rządzony był przez króla, który posiadał praktycznie władze absolutną. Najczęściej pochodził z jednego z miast – państw należących do Etrusków. Chociaż Rzym posiadał instytucje senatu, była ona jednak tylko do przeprowadzania i administrowania życzeń i woli króla.

Ponadto, oprócz swojego autorytetu, król był też głównodowodzącym armii oraz najwyższym sędzią w państwie. Stanowił najwyższą władze wykonawczą, a imperium – które uznawane było jako jego własność, miało zapewnić mu absolutną władzę oraz dożywotnie bezpieczeństwo.

Po śmierci każdego kolejnego króla następował okres bezkrólewia, a władze tymczasowo przejmował senat. To właśnie senat miał za zadanie wybranie nowego króla. Na początku senatorowie między sobą wybierali jednego przedstawiciela, który miał rządzić jako król elekt, jednak tylko przez okres pięciu dni. Po tym czasie wybierano kolejna osobę z senatu, aż do momentu wyboru właściwego władcy. Kiedy senat znalazł odpowiedniego kandydata, przedstawiany był on ludowi, który mógł przyjąć bądź odrzucić potencjalnego kandydata na nowego króla. Jeśli lud zaakceptował kandydata, musiały zostać spełnione jeszcze dwie kwestie. Ponieważ król miał być również najwyższym kapłanem, musiał posiadać przychylność

bogów. W tym celu prowadzono go do świątyni, gdzie zasiadał na kamiennym siedzeniu, a kapłani w tym czasie sprawdzali czy znaki od bogów sygnalizują akceptacje nowego władcy. Następnie król elekt stawał przed senatem i poddawał pod głosowanie akt, który dawał by mu pełną władzę w państwie.

Po obaleniu ostatniego króla Tarkwiniusza Pysznego w 509 p.n.e. rozpoczyna się okres republiki rzymskiej. Władzę sprawowało odtąd dwóch konsulów i senat, ich organ doradczy. W czasach etruskich i na początku republiki ukształtował się podział społeczeństwa rzymskiego na patrycjuszy i plebejuszy.

c) Przyczyny upadku imperium-

Przyczyny upadku:

- Kryzys wewnętrzny:

- niestabilność władzy państwowej

- upowszechnienie się metody pozbywania się przeciwników przez mord

- rządy uzurpatorów – oszustów

- upadek gospodarki

- nieuczciwość urzędników

- kryzys gospodarczy miast spowodowany najazdami barbarzyńców

- gospodarka naturalna

- wyludnienie miast (przenosili się na wieś)

- psucie pieniądza (podrabianie)

- instytucja kolonatu – forma zagospodarowania ziemi poprzez osiedlanie na pograniczu obszarów chłopów (wyprodukowana nadwyżka mogła być zatrzymana, a podstawę oddawano do państwa)

- brak niewolników

- Kryzys zewnętrzny:

- najazdy barbarzyńców – głównie ze strony Huntów (w 476r doprowadziło to do upadku Cesarstwa Rzymskiego)

3.a) Ustrój państwa Franków

W państwie Karola Wielkiego stworzono ustrój lenny, podstawą ustroju była ziemia rozwijał się poprzez system komendacji tzn. że senior zapewniał pomoc lennikom. Potęga franków trwała do końca życia Karola Wielkiego.

W 843 r. podpisano traktat w Verdę. Powstała Francja, Niemcy, Włochy. Władą Francji był Karol Łysy. Władzę we Francji prz….? Dynastia Robertynów , hrabrowie Paryża.

Hugo Kapet – robertyn 987 r. wstąpienie na tron jest to umowna data powstania Francji.

Francja była krajem scentralizowanym.

Król + możni:

Centralizacji władzy sprzyjały dwa czynniki:

- koronacja (poprzez namaszczenie świętymi ofiarami, wzrost roli kościoła)

- przyjęcie patrymonialnego charakteru państwa.

Władzę przejmowano na zasadzie elekcji i na zasadzie desygnacji (najstarszy syn miał pierwszeństwo). Desygnacja utrwaliła zasadę „król nie żyje, niech żyje król/nie wiem czy tu coś jeszcze/”

W początkach XIV w. 3 kolejni synowie Filipa IV Pięknego nie mieli synów. Po jego synów i jego śmierci wprowadzono na podstawie prawa salickiego wprowadzono zasadę wykluczenia kobiet do tronu.

W 1328 r. umiera Karol IV, ostatni z linii Kapetyngów, władzę przejmują Walezjusze.

Po śmierci ostatniego walezjusza Henryka 1587 r. władzę objął Henryk IV z linii Burbonów.

Od czasów Hugo Kapeta występowało zjawisko umocnienia władzy królewskiej:

- władztwo terytorialne

- król występował w roli arbitra

- dysponowanie własną domeną

- działalność prawodawcza, król wydawał ordynansy

- król był najwyższym sędzią, głównodowodzącym

- król jest cesarzem na swoim królestwie.

W procesie umocowania władzy który potrzebny był kunszt urzędniczy szczebla centralnego i lokalnego

b) Trzech pierwszych królów Franków

Najwybitniejsi władcy Franków:

- Karol Młot – wygrał z Arabami,

- Pepin Krótki – zjednoczył Frankwó, otrzymał od Papieża sankcję religijną – Papież mu pobłogosławił w podziękowaniu za obronę papiestwa,

- Karol Wielki – koncepcja uniwersalnego cesarstwa, w 843r. rozpad państwa Karola i powstanie Niemiec, Włoch i Francji.

c) Ogólne cechy państwa patrymonialno-lennego

PAŃSTWO PATRYMONIALNE: Państwa początku średniowiecza miały charakter PATRYMONIALNY (łac. patrimonium – dziedzictwo) – postrzegane były jako łup zwycięskiego wodza, w związku z czym państwo traktowane było jak własność prywatna króla i jego rodu. CECHY FEUDALIZMU: występowanie wielkiej własności ziemskiej i stosunków poddańczych na wsi, podstawowy związek ze wsią i produkcją rolną. Siłą panującą byli wielcy właściciele ziemscy.

Stosunek poddańczy miedzy właścicielem ziemskim a ludnością wiejską:

a) Chłop nie miał ziemi na własność, a jedynie jej posiadanie i prawo użytkowe, a zwierzchnie prawo własności zawsze należało do pana wsi.

b) Za użytkowanie gruntu chłop poddany świadczył panu RENTĘ FEUDALNĄ w dorobku (pańszczyzna), w naturze lub w pieniądzu.

c) Na skutek przywilejów (m. in. immunitetów) panowie uzyskiwali w stosunku do poddanych uprawnienia, które normalnie należą do władzy państwowej (m.in. władza sądowa nad chłopami, różne uprawnienia ekonomiczne)  własność ziemska przekształciła się we WŁADZTWO GRUNTOWE

USTRÓJ LENNY: Termin „feudalizm” rozumiany jest szeroko jako cały system społeczno-gospodarczy i ustrojowy Europy w czasach średniowiecza i wczesnonowożytnych. Natomiast „struktura lenna” odnosi się tylko do stosunków między feudałami i miedzy feudałami a monarchą i zawiera się w pojęciu feudalizmu. O tym, czy dane państwo było feudalne, decydowało przede wszystkim występowanie stosunku poddańczego, a nie ustroju lennego.

Ponadto ustrój lenny rozwinął się tylko w państwach feudalnych Europie zachodniej.

Ustrój lenny był specyficzną strukturą społeczną, w której wszyscy feudałowie mieli określone miejsce w hierarchii lennej, na której czele stał monarcha. Feudałowie byli wasalami króla lub innych seniorów, od których dzierżyli lenno, a sami mogli być seniorami dla innych wasali. U podstaw hierarchii znajdowali się chłopi związani z feudałami stosunkiem poddańczym (nie lennym). Szczególną rolę w hierarchii lennej zajmowali bezpośredni wasale monarchy, nazywani książętami.

4) 4 A Wielka Karta Swobód

Wielka Karta Swobód, Magna Charta Libertatum, The Great Charter, akt wydany w Anglii 1215 przez króla Jana bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa, wzburzonego królewską samowolą i uciskiem podatkowym. Formalnie była przywilejem mającym równocześnie znamiona umowy między królem a jego wasalami. Ograniczała władzę monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej (nakładanie podatków za zgodą rady królestwa) i sądowej (zakaz więzienia lub karania bez wyroku sądowego), określając uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas niższych. Wielka Karta Swobód przyznawała feudałom prawo oporu przeciwko królowi w razie naruszenia przez niego praw w niej zawartych. W XIII-XIV w. wielokrotnie potwierdzana, w XVII w. stała się argumentem w walce o prawa parlamentu. Do dziś w ustawodawstwie anglosaskim uznawana jest za fundament porządku konstytucyjnego i gwarancję wolności obywatelskich.

B stany Generalne

Stany Generalne (Parlament Francji) rok 1302

Do uprawnień Stanów Generalnych należało: wyrażanie zgody na nowe podatki (co często wiązało się z wyrażeniem zgody na alienację domeny) oraz prawo wyboru króla w razie wymarcia dynastii; prawo przedstawiania zażaleń i postulatów dotyczących naprawy urządzeń państwowych.

Stany Generalne, we Francji zgromadzenie przedstawicieli duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa. Po raz pierwszy zebrały się 1302 na polecenie Filipa IV Pięknego w czasie jego sporu z papieżem Bonifacym VIII. Zwoływane przez króla, miały kompetencje głównie doradcze, także w zakresie nakładania podatków nadzwyczajnych.

W zwykłym trybie zebrały się po raz ostatni w 1614. Zwołane w 1789 przez Ludwika XVI, przekształciły się samorzutnie w Zgromadzenie Narodowe, zapoczątkowując wydarzenia Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1799).

C Traktat w Verdun

Rozpad państwa uniwersalnego, na gruzach tego powstała średniowieczna Europa (Włochy, Dania Francja, Niemcy)

Imperium stworzone przez Karola Wielkiego, oprócz osoby samego władcy, nie posiadało żadnej wspólnej więzi. Złożone z podbitych krajów, złączone w jedną całość, przetrwało 30 lat po śmierci Karola, który zmarł w roku 814. Po jego śmierci rządy objął jedyny, żyjący męski potomek – syn Ludwik zwany Pobożnym. W kwestiach zarządzania krajem nie dorównywał on jednak w żadnym stopniu swojemu ojcu. Już na początku swoich rządów dał się wciągnąć w intrygi dworskie, które doprowadziły do licznych konfliktów z jego synami.

Ponadto imperium stworzone przez Karola Wielkiego, za czasów rządów jego syna Ludwika, było narażone na wzrastające zagrożenia zewnętrzne. Północne wybrzeże państwa karolińskiego, już od schyłku VIII w., najeżdżali Normanowie. Spustoszyli ziemie u ujścia Renu, Fryzję oraz pobrzeża kanału La Manche. Na południu stałe zagrożenie stanowili Saracenii, a na brzegach adriatyckich Półwyspu Apenińskiego najazdy prowadzili piraci bałkańscy.

W takich warunkach dokonano podziału w roku 843 w Verdun pomiędzy trzech synów Ludwika Pobożnego – najstarszego syna Lotara, który sprzeciwiał się podziałowi, Karola Łysego oraz Ludwika Niemieckiego. Podział ten położył kres jedności państwa stworzonego przez Karola Wielkiego oraz stworzył podstawy do powstania w przyszłości Niemiec i Francji

5.a) Dualizm w rozwoju społeczno-gospodarczym Europy; Jeden ze skutków odkryć geograficznych. Rozwój gospodarczy Europy-granica łaby- dwie sfery ( na zachód od Łaby się elem. Wczesnokapitalistyczne); - system nadkładczy- na wschód od Łaby-powrót do stosunków feudalnych( dwa zjawiska: powstanie i rozwój folwarku pańszczyźnianego i przywiązanie chłopa do ziemi)

Europa zachodnia- rozwój gospodarki towarowo pieniężnej, wyeliminowano tradycyjne rzemiosło, manufaktura,

B ) Geneza wybuchu rewolucji burżuazyjnej w Anglii(zeszyt)

c) Reformy Richelieu(zeszyt)

6) Rządy osobiste Ludwika XVI; 6A) Natomiast sam początek rządów Ludwika XVI wskazywał na to, że Francja wkroczy na drogę absolutyzmu oświeceniowego, że będą dopuszczeni do udziału ludzie znający się na rzeczy. Zapowiadało to powołanie kilku wybitnych osobistości do rządu. Przeprowadzona została w państwie francuskim reforma armii. Ludwik XVI zarządził także reformę szkolną, chodziło o szkoły wojskowe. Robert Turgot, który stanął na czele rządu zaproponował pakiet reform, które szły w kierunku liberalizmu gospodarczego. Chciał także dopuścić do udziału we władzy przedstawicieli narodu. Projekty reform zaproponowanych przez rząd natrafiły na opór lokalnych parlamentów szlacheckich. Co więcej, Francja wkroczyła na drogę wojny z Wielką Brytania, co pogłębiło kryzys finansowy. Król powierzył urząd głównego kontrolera finansów J. Neckerowi. Był on fachowcem w swojej dziedzinie, ale nie mógł liczyć jakieś wielkie poparcie, mimo dobrych zamierzeń, ponieważ wywodził się z warstwy mieszczańskiej, a więc szlachta nie chciała go poprzeć, ponadto był obcokrajowcem, samo pochodzenie odbierało mu poparcie Francuzów. Jego głównym celem było w sposób bardziej sprawiedliwy rozłożenie podatków państwowych. To spowodowało opór burżuazji i Necker został zdymisjonowany w 1781 r. Lata 1781-1786 to czas, kiedy rząd francuski ratuje sytuację pożyczkami. W 1786 r. zadłużenie państwa francuskiego wyniosło 5 mld liwrów, roczny deficyt ponad 110 mln. Opinia publiczna przypisywała to rozrzutności dworu, dlatego Maria Antonina zyskała sobie przydomek Pani Deficyt. W 1781 r. Francja po raz pierwszy przygotowała budżet, ale zostały tam podane fałszywe dane. Będący u steru władzy Necker wykazał wyższość dochodów nad wydatkami. Pierwszy uczciwy raport o stanie finansów państwa został opracowany dopiero w 1787 r. Zerwano wówczas z polityka ministerialnej dyskrecji, rząd podjął krytykę przywilejów, systemu fiskalnego, który faworyzował bogatych, krzywdził ubogich. Rząd chciał się odwołać do opinii publicznej, by w ten sposób zyskać poparcie dla reform podatkowych. Raport wstrząsnął opinią publiczną, ale ludzie oskarżyli rząd o manipulacje. Winą za deficyt oskarżono rząd i dwór. Następne lata to kryzys gospodarczy. Monarchia po raz ostatni zdobyła się na autorytarny gest. Parlament francuski, który wypowiadał się przeciwko dworowi został otoczony wojskiem, aresztowano przywódców oporu, powołana została w Paryżu Kuria Królewska. Zadaniem tej Kurii było rejestrowane wszelkich dekretów, edyktów wydanych przez dwór francuski. Ale te dekrety królewskie Ludwika XVI wywołały w 1788 roku rewoltę arystokratyczną. Parlamenty lokalne odmówiły podporządkowania się królewskim edyktom. Duchowieństwo odmówiło płacenia podatków. W miastach, które były siedzibami lokalnych parlamentów doszło rozruchów. 7 czerwca 1788 r. w Grenoble wojsko zostało obrzucone przez chłopów i mieszczan dachówkami.

Król wydał edykt o zwołaniu na 1 maja 1789 r. Stanów Generalnych. Parlamentom lokalnych przywrócono wszystkie uprawienia. Na szefa rządu powołano ponownie Neckera. Zaciągnął on pożyczkę, dzięki której udało się załatać, przynajmniej chwilowo, problemy gospodarcze. Opinia publiczna skoncentrowała się na Stanach Generalnych. Rozpoczęły się wybory delegatów. Zaczęły się ataki na przywileje stanowe, krytykowano stosunki feudalne, nietolerancję, despotyzm monarchy. Głoszono suwerenność ludu, narodu, powoływano się na przykład Ameryki.

6B) PRZEBIEG WIELKIEJ REWOLUCJI FRANCUSKIEJ

Stany Generalne (1789) parlament

Ludwik XVI zwołał Stany Generalne 5 maja 1789 w Wersalu w celu uchwalenia podatków; król żywił zapewne nadzieje, że wszelkie bardziej radykalne propozycje upadną, gdyż głosowanie miało odbywać się jak dawniej stanami, a nie imiennie - pozwalało to dwóm pierwszym stanom przegłosować stan trzeci. Radykalne propozycje, czyli ograniczenie absolutyzmu, reforma gospodarcza i administracyjna, ukrócenie nadużyć.

Stan trzeci postulował, żeby głosować imiennie, ponieważ miał dwukrotnie więcej reprezentantów (600), lecz postulaty te zostały odrzucone przez króla (któremu były one nie na rękę), a pomieszczenie gdzie stan trzeci obradował - zamknięte.

Zgromadzenie Konstytucyjne = Konstytuanta = Zgromadzenie Narodowe (1789) 17 czerwca I etap; rzady konstytuanty

Stan trzeci (przeważnie reprezentanci wykształconej klasy średniej, wybitni i wpływowi) w odpowiedzi na krzywdzące decyzje króla przeniósł się do sali do gry w piłkę i ogłosił Zgromadzeniem Narodowym = Konstytuantą(9 lipca 1789r). Ich celem było uchwalenie konstytucji.(zniesiono roznice stanowe,opodatkowano duchowienstwo i szlachte, oddzielono koscoil od państwa, zabrano majatki duchowienstwu, ksieza przeszli na pensje państwa, ziemie sprzedano chlopom, zniesiono cla wewn.

Król pozornie ustąpił, nakazał pozostałym stanom połączyć się ze Zgromadzeniem Narodowym, a w między czasie zgromadził wojska pod Paryżem.

Król usunął popularnego ministra finansów; pod wpływem pogłosek, że wojsko ma rozkaz wymordować ludność stolicy, zorganizowano oddziały samoobrony - Gwardię Narodową.

Tłum wyległ na ulice i ruszył na Bastylię, na symbol królewskiej tyranii, spodziewali się znaleźć tam broń. Bastylię szybko zdobyli 14 lipca 1789 roku - dzień ten stał się świętem narodowym, od tego dnia zaczęła się rewolucja ludowa (Wielka Rewolucja Francuska).

Poddał się również monarcha, przybył z Wersalu do Paryża i zgodził się na powołanie Gwardii Narodowej, której dowódcą został La Fayett.

W ratuszu paryskim władzę objął deputowany Konstytuanty - Bau"lly, a w ślad za stolicą poszły i inne miasta, usuwając znienawidzonych intendentów królewskich.

Tymczasem na wieść o zdobyciu Bastylii poruszyli się również chłopi; atakowali dwory i klasztory, niszczyli archiwa zawierające wykazy feudalnych powinności - była to tzw. Wielka Trwoga (przerażenie szlachty i burżuazji).

Pod wrażeniem wystąpień chłopskich Konstytuanta zniosła przywileje stanowe, poddaństwo osobiste chłopa, przywileje szlacheckie podatkowe, dziesięcinę, ogłoszono równość obywateli wobec prawa (4-5 sierpnia)

Uchwalenie "Deklaracji praw człowieka i obywatela" 26 sierpnia 1789 r. Było to określenie nowego ładu we Francji, zawierała zasady (wolność, własność i braterstwo, opieranie się uciskowi), na których miała opierać się konstytucja.

Jesienią 1789 r. szalała drożyzna, ludność była zdesperowana i zapragnęła żeby król przybył do Paryża i zamieszkał wśród ludu; tłum wtargnął do Wersalu i zmusił króla do opuszczenia rezydencji, odtąd stał się on w Paryżu zakładnikiem ludu.

W czerwcu 1791 r. król próbował uciec za granicę, lecz królewska para została rozpoznana - król skompromitował się w oczach społeczeństwa.

Obawiano się, żeby władza nie przeszła w ręce elementów• radykalnych (takich jak jakobini czy kordelierzy), dlatego dla zabezpieczenia swych interesów Konstytuanta uchwaliła konstytucję (zrobiło to Zgromadzenie Ustawodawcze 3 września 1791 r.). Konstytucja: monarcha stawał się "królem Francuzów" (naprawdę był więźniem ludu), konstytucja nie realizowała głoszonej zasady równości - wszystkich obywateli podzielono na 4 klasy w zależności od stanu majątkowego, a prawa wyborcze mieli ludzie tylko bogaci, władza prawodawcza znalazła się w rękach Zgromadzenia Prawodawczego - Legislatywy.

Legislatywa - nowy parlament, który zaczął funkcjonować od momentu uchwalenia konstytucji.

Układ sił w Legislatywie:

Lewica to radykałowie, głównie reprezentanci paryskich klubów politycznych. Dzielili się na:

- jakobinów, którzy także byli podzieleni na lewice - górale i prawice – żyrondyści

- kordelierów, którzy byli najbardziej radykalni, byli obrońcami biedoty jak J. Marat czy mówca J. Danton.

Prawice stanowili umiarkowani monarchiści.

Żyrondyści nie kryli swojej niechęci do króla, sądzili również że konflikt z absolutystyczną Austrią jest nieunikniony;

propagowali idee "eksportu rewolucji" do innych krajów, ale nie zdawali sobie sprawy że Francja nie jest gotowa do wojny.

Król, coraz głośniej oskarżony o zdradę, zwołał nowy rząd złożony z wojowniczych żyrondystów i jakobinów, posunięcie to miało oddalić od

monarchy posądzenie o brak patriotyzmu a zarazem miało przyspieszyć marsz ku wojnie, w której król upatrywał szybką klęskę i upadek

rewolucyjnych rządów.

W kwietniu 1792 r. Legislatywa wypowiedziała wojnę Austrii. Francja nie była do niej przygotowana - brak było oficerów, a korupcja i z

drada szerzyła się wśród wojska.

Do wojny przeciwko Francji dołączyły się Prusy (lipiec 1792). Liczne niepowodzenia armii francuskiej.

Legislatywa uchwaliła ustawę "o ojczyźnie w niebezpieczeństwie" odwołującą się do patriotyzmu mas.

6C)Ład europejski po kongresie wiedeńskim Po upadku Napoleona Bonaparte władcy europejscy spotkali się, aby naradzić się nad ustanowieniem nowego ładu w Europie. Zjazd nazywany kongresem trwał od września 1814 do czerwca 1815 r. Zgromadzili się na nim przedstawiciele wszystkich państw walczących z Napoleonem. Najważniejszą rolę odegrały Wielka Brytania, Austria, Prusy i Rosja.Do kongresu dopuszczono także Francję, jej równorzędny status wynikał z zasady zachowania równowagi europejskiej(opowiadali się za nią głównie politycy brytyjscy którzy nie chcieli dopuścić do wzrostu potęgi Prus i Austrii).Kongres opierał się na zasadzie legitymizmu czyli oznacza to,że monarchowie są nieusuwalni,gdyż ich władza pochodzi od Boga a nie z ludzkiego nadania. Zmiany władców w poprzednich latach uznano za nieważne a ich powrót na trony wiązał się z restauracją (czyli przywrócenie obalonych dynastii i dawnych porządków społeczno-politycznych0. We Francji władzę objęła dynastia Burbonów.

-Unieważniono zmiany granic, Francję pozbawiono wszystkich ziem zdobytych przez Napoleona oraz we wcześniejszych wojnach prowadzonych po 1792 r.

Prusy przejęły część Saksonii,Wielkopolski i Księstwa Warszawskiego(rejon Bydgoszczy),Pomorze Szwedzkie i wyspę Rugię oraz Nadrenie i Westfalię.

-Rosji przyznano Finlandie, Besarabię oraz część ziem polskich(wchodzących wcześniej skład Królestwa Warszawskiego)

-Austria dostała Lombardię i Wenecję w północnych Włoszech,uzyskała tez szerokie wpływy w innych państwach włoskich. Miała także silną pozycję w Niemczech, gdzie stanęła na czele utworzonego Związku Niemieckiego. Skupiał on 41 państw i 4 wolne miasta.

-Podczas kongresu nastąpił następny podział polskiego terytorium między państwa zaborcze. Księstwo Warszawskie (jako wytwór Napoleona)zostało zlikwidowane a jego terytorium podzielono. Austria otrzymała kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. Wielkopolskę włączono w skład Prus nadając jej nazwę Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Na części terytorium Księstwa Warszawskiego z Warszawą włącznie utworzono Królestwo Polskie(zwane Królestwem Kongresowym lub Kongresówka).Kraków wraz z najbliższą okolicą przekształcono w Rzeczpospolita Krakowską(miasto wolne, niepodległe i neutralne pod opieka trzech mocarstw).Ta”opieka”oznaczała ścisłą kontrolę wszelkich polskich poczynań w tym mieście, a nawet okupacje wojskową.

-Utworzono także Królestwo Niderlandów oraz zapewnienie wieczystej neutralności Szwajcarii.

-Decyzje podjęte na kongresie oznaczały w większości cofnięcie stosunków społeczno-politycznych, wykluczono jakikolwiek wpływ społeczeństwa na rządy państwem, przywracano absolutyzm oraz przywileje szlachty i arystokracji, zlikwidowano wolność słowa, rozbudowano cenzurę,rządzacy wiedzieli,że postanowienia mogą wywołać bunty, aby im przeciwdziałać Prusy,Rosja i Austria zawarły Święte Przymierze.

7. a) Jakie reformy zmierzające do naprawy państwa przeprowadził sejm delegacyjny 1773-1776?

1772-I rozbiór Polski, w jego wyniku utracono 1/3 terytorium na rzecz Rosji, Prus, Austrii. Rozbiór ten musiał zostać zatwierdzony przez polski sejm. Reformy:-ograniczono władzę króla(odebrano mu prawo nadawania starostw, prawo powoływania senatorów, ograniczono rozdawnictwo królewszczyzn) -powołano do życia Radę Nieustającą(był to pierwszy w Polsce rodzaj rządu). Składała się z 36 członków:18 senatorów, 18 szlachciców. Dzielono ją na 5 departamentów(ministerstw). Przewodniczył jej Król, a decyzje zapadały większością głosów. -powołano do życia Komisję Edukacji Narodowej(pierwsze ministerstwo oświaty). KEN dysponował funduszami po skasowanym zakonie jezuitów, które były przeznaczone na reformę oświaty. W ramach KEN-u powołano Towarzystwo Ksiąg Elementarnych(Grzegorz Piramowicz). Zajmowało się reformą programów nauczania utrzymanych w duchu ideologii oświecenia-empiryzm i racjonalizm.

b) Wymień prawa kardynalne z 1767r.

a) Potwierdzenie wszystkich dotychczasowych przywilejów szlacheckich, b) Potwierdzono władze dominalną szlachty nad chłopem, c) Zachowanie wolnej elekcji, d) Zachowanie liberum veto, e) Zachowanie trójstanowości sejmu, f) Nieograniczony dostęp szlachty do urzędów, g) Zachowanie tolerancji religijnej , h) Prawo wypowiedzenie posłuszeństwa królowi

c) Jakie reformy przeprowadzono na sejmie konwokacyjnym? 1763r.-śmierć Augusta III Sasa Od 1573r. króla wybierano poprzez wolną elekcję

Zwołano sejm konwokacyjny, który przygotowywał elekcję.

1. Reforma , wprowadzenie regulaminu obrad sejmu. (po co? żeby usprawnić prace sejmu) 2. Reforma, marszałek sejmu miał być obierany już na pierwszym dniu obrad. 3. Reforma, wprowadzono nakaz łączenia się po 3 dniach izby poselskiej z senatem 4. Reforma, ograniczono liberum veto , np. w sprawach skarbowych uchwały miały zapadać większością głosów. 5. Reforma, w sprawach podatkowych wymagano jednomyślności 6. Reforma, wprowadzono zasadę większością głosów na sejmikach deputackich i elekcyjnych 7. Reforma, zakazano zaprzysięgania przez posłów instrukcji poselskich. Ograniczała swobodę posła. 8. Reforma, ujednolicono terminy zwoływania sejmików 9. Reforma, próbowano usunąć (bez skutku) sejmików gołotę szlachecka 10. Powołano 2 komisje: skarbowa i wojskową. Każda miała od 9 do 16 członków, kadencja trwała 2 lata, komisja była odpowiedzialna przed sejmem(składała sprawozdanie przed sejmem, jak przyjęto dostała absolutorium) 1768r. za sprawą komisji skarbowej ułożono RP pierwszy budżet państwa. 1775r. wszedł w życie i już później co roku układano. 11. Podjęto prace nad przebudową transportu i komunikacji. 12. Zaczęto popierać rozwój handlu i przemysłu manufakturowego.(zalążek przedsiębiorstwa kapitalistycznego)

Powołano komisje wojskową: unowocześnienie armii( rozwój artylerii), ograniczono liczbę kawalerii na rzecz piechoty, 1775r. powołano szkołę rycerską, organizowano

8.a)Jakie były cele Sejmu Wielkiego? Wymień obozy tego sejmu.

1788-1792 Sejm Wielki/Sejm 4-letni . Głównym celem była chęć naprawy państwa.

Trzy obozy: 1. hetmański(magnaci)-przestrzeganie praw kardynalnych 2. królewski-chciał wcielić w życie część reform sejmu konwokacyjnego, a król chciał przeprowadzić reformę w oparciu o carską Rosję 3. patriotyczny-Hugo Kołłątaj(reforma państwa w duchu oświeceniowym). Sprawnie funkcjonujący aparat państwowy

b) Jakie zmiany ustroju społecznego wprowadziła Konstytucja 3 maja?

utrzymywała podział na stany, gwarantowała szlachcie posiadane prawa, swobody szlacheckie obejmowały tylko szlachtę posesjonatów. Odsunięto gołotę szlachecką.

Sprawa mieszczan:(mieszczanie otrzymali) - nietykalność osobistą i majątkową, -mogli nabywać dobra ziemskie, -mogli piastować niższe urzędy administracyjne, - mieli dostęp do palestry (palestra- sądy), - mogli służyć w wojsku, dochodzić tylko do niższych stopni, ale nie mogli służyć w kawalerii, -mieli dostęp do godności kanonika, dotyczyło to posesjonatów miejskich, czyli najbogatszych mieszczan.

c) Jakie zmiany ustroju politycznego wprowadziła Konstytucja 3 maja?

sformułowano zasadę suwerenności narodu zasada suwerenności zawężona do stanu szlacheckiego od Monteskiusza przyjęto trójpodział władzy. Najwyższą władzą ustawodawczą był sejm, który był sejmem dwuizbowym : izba poselska i izba senatorska. 204poslow, 102senatorow, 30biskupow i ministrów. Senatem przewodniczył król z prawem drugiego głosu.

straż spraw - Organ ten zajmował się administracją, polityką zagraniczną, sprawami wewnętrznymi i finansami. Po raz pierwszy na świecie wprowadzono zasadę odpowiedzialności ministrów przed sejmem i królem (odpowiadali za kierunek polityki).