Administracja Publiczna

1. Definicja administracji publicznej.

Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne.

• ujęcie podmiotowe (organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej)

• ujęcie przedmiotowe (działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne/zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej)

2. Zasady funkcjonowania administracji publicznej w Polsce w świetle obowiązujących ustaw

• centralizacja (organy niższego rzędu są hierarchicznie podporządkowane organowi wyższego rzędu: brak samodzielności organów niższych)

• decentralizacja (przekazywania uprawnień ze szczebla centralnego na szczeble niższe; samodzielność w realizowaniu zadań)

• zasada dekoncentracji (formalny lub nieformalny podział kompetencji władczych pomiędzy kilka instytucji, ośrodków decyzyjnych, które funkcjonują na różnych szczeblach organizacji centralnym/regionalnym/ lokalnym przy zachowaniu przez organy nadrzędne prawa wydawania poleceń służbowych oraz udzielania wytycznych; delegatura władzy jednego szczebla hierarchii na drugi oddalony od centrum)

• zasada pomocniczości (wszystkie instytucje powinny być tworzone jako pomocnicze w stosunku do działań obywatelskich)

3. Centralizacja administracji.

Proces skupiania uprawnień do podejmowania decyzji na szczeblu centralnym i równocześnie metoda budowy aparatu administracyjnego, której istotą jest hierarchiczne podporządkowanie organów stopnia niższego organom stopnia wyższego . Podporządkowanie to polega na całkowitym uzależnieniu służbowym i osobowym, przejawiającym się w szczególności na prawie:

• kierowania pracą organu niższego w sposób uznany za właściwy,

• wydawania poleceń, instrukcji, wytycznych

• wkraczania dyrektywnego w ich działalność,

• decydowania o sprawach kadrowych.

3. Decentralizacja administracji.

Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publiczne zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej

• przyczyna – ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio

• cel – identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)

• wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach

3. Zasada pomocniczości.

Zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Poszczególne organy administracji są zobowiązane współpracować w celu osiągnięcia danych celów. Ma charakter:

• negatywny -władza nie powinna przeszkadzać obywatelom w podejmowaniu ich własnych zadań

• pozytywny - władza musi pobudzać, podtrzymywać lub uzupełniać działania tych podmiotów, które nie są samowystarczalne

3. Istota administracji państwowej w Polsce.

• Funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań odróżniona od funkcji ustawodawczej i wymiaru sprawiedliwości;

• organami naczelnymi są prezydent, Rada Ministrów, premier, ministrowie;

• organami centralnymi są np. urzędy świadczące usługi publiczne, urzędy nadzorcze i regulacyjne, inspekcje kontrolujące przestrzeganie standardów, urzędy standaryzacyjne;

• organami terenowymi są organy administracji niezespolonej, organy samorządu terytorialnego, wojewoda, kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży

7. Istota administracji rządowej w Polsce.

• zespół organów publicznych powołanych do realizacji zadań państwa w terenie

• wyróżnia się samorząd gminny- Rada gminy, wójt;

• samorząd powiatowy- Rada i Zarząd Powiatu oraz samorząd wojewódzki- Sejmik i Zarząd Województwa;

• posiadają osobowość prawną;

• wykonują zadania z zakresu administracji publicznej samodzielnie i w ramach środków przyznanych im przez Konstytucję i ustawy

8. Istota administracji samorządowej w Polsce.

Administracja samorządowa - zespół organów publicznych powołanych do realizowania zadań państwa w terenie. Samorząd gminny, powiatowy czy samorząd województwa to utworzone z mocy prawa zrzeszenia wszystkich mieszkańców danej gminy, powiatu czy województwa, mające osobowość prawną i wypełniające zadania z zakresu administracji publicznej. Samorząd wykonuje zadania samodzielnie, na podstawie upoważnień i w ramach środków przyznanych mu przez Konstytucję i ustawy.

Państwo posiada jedynie możliwość nadzorowania poczynań samorządów, przy czym zakres nadzoru i jego formy są ograniczone i ściśle określone przez przepisy prawa. Samorząd terytorialny jako zrzeszenie podejmuje decyzje bądź przez samych mieszkańców (gminy, powiatu czy województwa), bądź przez swoje organy. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istnieje trójstopniowy podział terytorialny. Jego jednostkami są:

-województwa

-powiaty

-gminy

Administracja samorządowa występuje na szczeblu województwa (marszałek, sejmik, zarząd), powiatu (starosta, rada powiatu) oraz gminy (prezydent, burmistrz lub wójt, rada gminy). Szczególnym przypadkiem są miasta na prawach powiatu, gdzie znajduje się urząd miasta (prezydent i rada miasta). Należy zauważyć swoistą dwuwładzę na poziomie województwa, gdzie dwa urzędy mają ten sam zakres terytorialny i, jak pokazuje praktyka, nie do końca rozdzielne zadania.

9. Administracja publiczna w Polsce w latach 1945-1989.

• zasada podwójnego podporządkowania

• centralizm demokratyczny

• Sejm jako najwyższy organ władzy państwowej

• Rady Narodowe jako terenowe organy jednolitej władzy państwowej

• władza należała do ludu pracującego miast i wsi

• rzeczywista władza znajdowała się w rękach komitetów partyjnych PZPR

• komitety kontrolowały dobór kadr i obsadę stanowisk partyjnych i państwowych (tzw. mechanizm nomenklatury)

• koncentracja władzy wokół jednej partii (centralizm administracyjny)
  wprowadzenie centralnego planifikatora w sektorze gospodarki

10. Administracja publiczna w Polsce po 1989 roku.

• podstawa prawna reformy to Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym oraz Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej w RP
  model dualistyczny (wyodrębniono 2 piony administracji terenowej: rządowy i samorządowy)

• początkowo występował samorząd jednoszczeblowy tylko na poziomie gmin
  1 stycznia 1999 r. rozpoczynają działalność samorządy na poziomie powiatów i województw

• GMINA: najmniejsza jednostka podziału terytorialnego państwa; wspólnota obywateli zamieszkująca pewne terytorium; na terenie gminy występują jednostki pomocnicze w postaci sołectwa i dzielnic

• POWIAT: wspólnota samorządowa obejmująca kilka gmin (powiat ziemski) lub teren miasta, które jest gmina na prawach powiatu (powiat grodzki)

• WOJEWÓDZTWO: jednostka samorządu gdzie oprócz organów samorządowych działają również organy administracji państwowej

11. Modele administracji publicznej:

a) Wielka Brytania

• model najstarszy (XVII w.)

• zezwolenie jednostkom lokalnym na realizację tylko takich zadań, jakie zostały im przyznane ustawą

• naturalna instytucja polityczna

• odpowiednik parlamentaryzmu na stopniu lokalnym

• brak równoległego występowania przedstawicieli rządu w terenie

• ustawowe określanie zadań

• hierarchiczność zadań

• kontrola sądów powszechnych

• występowanie trybunałów administracyjnych

b) Niemcy

• występowanie administracji krajowej (w poszczególnych landach) na które składają się parlament krajowy i regencje

• samorząd występuje na poziomie tamtejszych gmin i powiatów

• gminy realizują sprawy meldunkowe, paszportowe, aktów urodzenia i stanu cywilnego, obrony cywilnej, budowlane, opieki zdrowotnej i socjalnej, cmentarze, szkolnictwo, infrastrukturę techniczną

• powiaty: ochrona środowiska, kontrola zanieczyszczeń, rozbudowa dróg, rozwój przedsiębiorczości i turystyki, nadzór przeciwpożarowy i budowlany, rozwój szpitali i szkolnictwa zawodowego , ratownictwo

• dowolność w realizacji zadań

• łączenie małych gmin i tworzenie dużych związków zyskujących pełnię praw
  

c) Francja

• decentralizacja dopiero w latach 80. XX wieku

• trójstopniowy podział na gminy (gospodarka przestrzenna, zarządzanie mieniem komunalnym), departamenty (realizacja świadczeń socjalnych) i regiony (rozwój gospodarczy, społeczny i kulturowy)

• większy dualizm władzy ( na poziomie lokalnym występuje również władza rządowa)
  organy samorządowe mogą same ustalać sposób realizacji zadań

• organy samorządowe w pewnym stopniu mogą współpracować z jednostkami rządowymi

12. Działalność sztabów zarządzania kryzysowego w kraju, województwie, powiecie, gminie.

• podejmowanie przedsięwzięć związanych z przygotowaniem Centrum ZK do koordynacji działań w razie zdarzeń kryzysowych

• gromadzenie i aktualizowanie baz danych dla potrzeb CZK oraz współpraca z administracja zespoloną i niezespoloną

• przekazywanie informacji dotyczących sytuacji nadzwyczajnych

• opracowywanie procedur dotyczących koordynacji działań w zakresie udzielania pomocy

• pełnienie całodobowych dyżurów operacyjnych

• monitoring środowiska

• opracowywanie raportów i meldunków dotyczących sytuacji województwa

• CZK działa w każdym powiecie i podlega ministrowi MSWiA
  w skład CZK wchodzi m.in.: WOPR, TOPR, GOPR, KGP, Straż Pożarna

13. Administracja publiczna w Polsce w świetle obowiązujących ustaw.

14. Organy kontrolne administracji publicznej.

• Najwyższa Izba Kontroli (najwyższy organ kontroli państwowej podlegający bezpośrednio Sejmowi; bada legalność, gospodarność, celność i rzetelność działań organów administracji państwowej, NBP oraz samorządu terytorialnego w zakresie w jakim wykorzystują one środki publiczne)

• Rzecznik Praw Obywatelskich (jednoosobowy urząd powoływane na 5-letnią kadencję, który stoi na straży praw człowieka i obywatela; bada działalność organów władzy publicznej oraz innych instytucji w aspekcie przestrzegania wolności i praw obywatelskich)

• Prokuratura (część aparatu państwowego odpowiedzialna za strzeżenie praworządności, ściganie przestępstw i sprawowania funkcji oskarżyciela w rozprawach sądowych; struktura pokrywa się ze strukturą sądów powszechnych)

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (kontrola działalności nadawców; stanie na straży wolności słowa i prawa do informacji; powoływanie rad nadzorczych w telewizji i radiofonii; udzielanie zezwoleń na działalność komercyjnych stacji)

15. Korpus służby cywilnej.

Zespół pracowników zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych średniego szczebla zarządzania (koordynujących, samodzielnych, wspomagających i specjalistycznych). Działa w celu zapewnienia zawodowego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa w urzędach administracji rządowej. Zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej jest premier. Pracownik SC to osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zgodnie z Ustawą o służbie cywilnej z dnia 21 listopada 2008 r. Urzędnik SC to osoba zatrudniona na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Członek korpusu SC to osoba, która jest pracownikiem lub urzędnikiem SC. Pracownikiem SC możne zostać każda osoba, która spełnia wymagania art. 4:

• posiada polski obywatelstwo

• niekarana za przestępstwo umyślne ( w tym przestępstwa skarbowe)

• korzystająca z pełni praw obywatelskich

• ciesząca się nieposzlakowaną opinią

• posiadająca kwalifikacje wymagane w SC

16. Administracja rządowa w terenie – wojewoda i administracje specjalne.

Wojewoda- w dzisiejszych czasach w Polsce jest to terenowy organ administracji rządowej w województwie i zwierzchnik zespolonej administracji rządowej na terenie województwa.

Podstawowe funkcje wojewody:

• przedstawiciel Rady Ministrów w województwie,

• zwierzchnik zespolonej administracji rządowej,

• organ nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

• organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu

• administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią,

• reprezentant Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych

• ustawach.

17. Mienie komunalne.

Mienie komunalne - zgodnie z ustawą o samorządzie terytorialnym, własność gminy (miasta) oraz inne prawa majątkowe należące do gminy (miasta), związków do których należy dana gmina (miasto) oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.

Nabywanie mienia komunalnego przez gminę (miasto) następuje:

• Na podstawie ustawy.

• Przez przekazanie gminie (miastu) mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy (miasta).

• W wyniku przekazania przez administrację rządową - w drodze rozporządzenia.

• W wyniku własnej działalności gospodarczej.

• Przez inne czynności prawne.

• W innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami.

18. Polityka oświatowa i szkolnictwa wyższego w Polsce.

Program zapoczątkowany w roku 1999 kiedy to 29 ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe 29 krajów Europy podpisało dokument mający na celu tworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Według ustaleń tego procesu ujednolicono system szkolnictwa wyższego poprzez:

• wprowadzenie systemu punktów kredytowych (ECTS- Europejski System Transferu Punktów)

• podział studiów na dwustopniowe ( w Polsce I stopień to licencjat/inżynier i II stopnień to magister)

• kontrola jakości kształcenia (systemy akredytacji i certyfikacji)

• promocja programów mobilności studentów

• promocja „kształcenia przez całe życie”

19. Problem etyki w działaniach administracji publicznej.

Etyka zawodowa powinna stanowić pozytywny hamulec „prostackiej ekonomizacji” (nastawienie urzędników wyłącznie na szybkie załatwienie konkretnej sprawy; pomijanie kwestii moralnych i osobowych; stawianie na czas a nie jakość wykonywaj usługi; marginalne traktowanie petentów) zwłaszcza urzędników zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Kontakty interpersonalne powinny stanowić warunek godnego i równego traktowania bez względu na sytuacje faktyczną klienta. Etyka powinna dawać pewien rodzaj zabezpieczenia moralnego w sytuacjach nowych, skomplikowanych i nagłych. Brak tej etyki powoduje utratę elementu odróżniającego funkcjonowanie administracji publicznej od podmiotów prywatnych. Nie można stosować zasady „ile środków tyle usług”, ponieważ prowadzi to do kupczenia i niesprawiedliwy podział zasad. Podstawowymi narzędziami do podnoszenia poziomu etyki są m.in.: odpowiedzialna selekcja, szkolenia pracowników, strategia działania w zakresie etyki, przywództwo etyczne, kodeksy etyczne oraz budowanie kultury etycznej w pracy. Ma to na celu likwidowanie patologii takich jak korupcja. Kształtowanie postaw etycznych nie może się opierać tylko na spisaniu ale też na zastosowaniu wszystkich zasad wykonywania zawodu urzędnika. Ma on swoim zachowaniem pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwowych.