Lektury obowiązkowe:
Bugajski Marian „Język w komunikowaniu”
Kwiryna Handke „Socjologia języka”
Kołodziejek Ewa „Człowiek i świat w języku subkultur”
Marcjanik Małgorzata „Grzeczność w komunikacji językowej”
Rada języka polskiego: www.rjp.pan.pl
Lektury uzupełniające:
Bajerowa Irena „Zarys historii języka polskiego”
„Język w mediach masowych” red. J. Bralczyk i In.
„Zmiany w publicznych zwyczajach językowych” red. J. Bralczyk i K. Kłosińska
Dąbrowska Anna „Język a Kultura. Tom 20. Tom Jubileuszowy”
Gajda Stanisław „Język polski”
Grzenia Jan „Komunikacja językowa w Internecie”
Jadacka Hanna „Kultura języka. Fleksja, słowotwórstwo, składnia”
Kamińska – Szmaj Irena „Agresja językowa w życiu”
„Manipulacja w języku” red. P. Krzyżanowski
Markowski Andrzej „Kultura języka…”
„Człowiek wobec wyzwań współczesności…” red. J. Mazur i In.
Michalewski Kazimierz „Współczesne odmiany języka”
Ożóg Kazimierz „Język w służbie polityki…”
Ożóg Kazimierz „Polszczyzna przełomu…”(2007!)
„Karol Wojtyła – Jan Paweł II…” red. K. Ożóg i B. Taras
Pisarek Walery „Polszczyzna 2000…”
Puzynina Jadwiga „Słowo – wartość – kultura”
Smółkowa Teresa „Neologizmy we współczesnej leksyce polskiej”
WYKŁAD ZAKOŃCZONY EGZAMINEM!
Człowiek jest istota społeczną i musi porozumiewać się z innymi ludźmi za pomocą języka, aby przekazywać doświadczenie zbiorowe.
Język to system znaków konwencjonalnych i semantycznych służących do porozumiewania się ludzi w obrębie danej społeczności.
KONWENCJONALNYMI (inaczej: umownymi), bo odsyłają do treści oznaczanej na mocy umowy obowiązującej w danej grupie społecznej;
SEMANTYCZNYMI, bo odnoszą się do pewnych ustabilizowanych pojęć w obrębie określonej wspólnoty językowo – kulturowej.
Grzegorczykowa Renata, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.
Przybylska Renata, Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków 2003.
Anna Wierzbicka
Bronisław Malinowski
Michał Bachtin
Maria Peisert
Język jest działaniem, ma charakter procesualny i dynamiczny. Zachowania językowe mają charakter interakcyjno – interpersonalny, dlatego działania językowe nie są na ogół pojedynczymi aktami mowy, lecz ciągiem aktów mowy.
Twórca teorii aktów mowy jest John Austin.
Akt mowy jest rozwinięciem aktu komunikacji i stanowi najmniejszą jednostkę w językowym porozumiewaniu się.
Komunikowanie – wg Austina – jest intencjonalnym działaniem przy pomocy języka.
Akt komunikacji to każdorazowe użycie kodu językowego (wypowiedzi) skierowane przez określonego nadawcę do określonego odbiorcy w określonej sytuacji przy wykorzystaniu określonego kanału komunikacyjnego (wzrokowego – wzrokowo – słuchowego, słuchowego)
Język jest cechą człowieka, a nie systemem znaków.
Język jest skomplikowanym sposobem przekazywania myśli.
Język jest jedną ze zdolności poznawczych człowieka.
Inne zdolności poznawcze człowieka to: postrzeganie świata, kategoryzowanie, emocje, procesy abstrakcji, rozumowanie.
Zdolności te, razem z językiem, od którego zależą, tworzą aparat poznawczy człowieka.
Język służy do porozumiewania się w obrębie określonej wspólnoty
Język jest tworem społecznym – wspólnym wszystkim członkom danej społeczności językowo – kulturowej, w przeciwnym wypadku niemożliwe byłoby porozumienie (akt komunikacji kończyłby się niepowodzeniem komunikacyjnym).
Znajomości kodów: językowego (systemu znaków i reguł łączących je), pozajęzykowego (systemu prozodycznego), kulturowego (konwencjonalnych wzorców kulturowo – językowych) i właściwego ich stosowania.
Odczytania konsytuacji.
To język etniczny – język narodu – który żyje i rozwija się z nim.
W nim utrwalona została wielowiekowa tradycja Polaków: Historia, system wartości, zwyczaje, sposób myślenia, kultura.
Wyznacza tożsamość narodu, spaja go.
Pozwala zaspokajać różnorodne potrzeby jego użytkowników – funkcje i zadania, jeśli jest odpowiednio rozwinięty, różnorodny stylistycznie, dostosowany do potrzeb użytkowników oraz opanowany przez nich w dostatecznym stopniu.
„Język polski stanowi podstawowy element narodowej tożsamości i jest dobrem narodowej kultury.” /Ustawa o języku polskim z dnia 7.10.1997r.)
Człowiek jest istota społeczną i musi porozumiewać się z innymi ludźmi za pomocą języka, aby przekazywać doświadczenie zbiorowe.
Polak jest istota społeczną i musi porozumiewać się z innymi Polakami za pomocą języka polskiego, aby przekazać doświadczenia zbiorowe.
Innymi słowy: Polacy – społeczność polska – komunikują się za pomocą języka polskiego – języka ojczystego, aby przekazać doświadczenia wcześniejszych pokoleń.
Urodzili się – na ogół – w Polsce,
Mają polskie obywatelstwo,
Są związane z Polską – ojczyzną – więzią emocjonalna i kulturową,
Poczuwają się do autonomii narodowej,
(najczęściej) mieszkają w Polsce – kraju ojczystem.
Przynależy do polskiej wspólnoty społeczno – kulturowej poczuwającej się do autonomii narodowej.
Jest właściwy narodowi polskiemu – narodowi dysponującemu samodzielnością polityczną.
Jest odmianą językową charakterystyczną wyłącznie dla polskiej społeczności kulturowej.
JĘZYK NATURALNY jest językiem określonej wspólnoty społeczno – kulturowej, wytworzonym w trakcie rozwoju historycznego, uznanym przez tę społeczność za język ojczysty i używanym przez nią w celach komunikacyjnych.
Kształtuje polską społeczność kulturową,
Rozwija się zależnie od uwarunkowań socjokulturowych,
Ukazuje wielowiekowa tradycję Polaków: historię narodu, system wartości, zwyczaje, sposób myślenia, kulturę,
Określa i umacnia polską tożsamość narodową.
Odpowiednio rozwinięty,
Różnorodny stylistycznie,
Dostosowany do potrzeb użytkowników,
Opanowany przez użytkowników w dostatecznym stopniu.
Słowem „współczesny” określamy to, co istnieje w czasach, w których żyjemy.
Osoby, zdarzenia lub zjawiska współczesne komuś to takie, które żyły lub istniały w jego czasach.
Mówiąc o współczesnym języku polskim będziemy mieć na uwadze język, w którym porozumiewają się Polacy od roku 1989. Przez współczesny język polski będziemy rozumieć język, którym porozumiewają się Polacy dzisiaj, w roku 2011.
Współczesny język polski jest zatem wyznaczany dwiema dekadami zachowań językowych użytkowników polszczyzny, którzy żyją w polskiej wspólnocie kulturowej i rozwijają swoją sprawność komunikacyjną.
W książce omówiony został w zasadzie stan polszczyzny do przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku.
Problematyka badań nad polszczyzną w książce „Współczesny język polski”:
Stan współczesnej polszczyzny (język ogólnopolski XX wieku, kultura języka, norma językowa).
Odmiany i style (ustna odmiana języka ogólnego, język ustny a język pisany, style: potoczny, artystyczny, urzędowy, naukowy; nowomowa, odmiany polszczyzny: terytorialna, środowiskowa, zawodowa; ludowy styl artystyczny).
Tekst i wypowiedź (gatunkowe wzorce wypowiedzi, akty mowy, etykieta językowa, tekst).
Słownictwo gramatyka (frazeologia, frazemetyka, słownictwo jako interpretacja świata, stereotypy językowe, nowe słownictwo polskie, nazwy własne, nazwy geograficzne, nazwy osobowe, chrematonimy, kategorie gramatyczne, kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej).
Aspekty ilościowe systemu języka (język polski w świetle statystyki).
Kontakty językowe (kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi, kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, wyrazy międzynarodowe (internacjonalizmy) we współczesnym języku polskim).
Język polski za granicą (język polski: na Zachodzie, na Wschodzie, w Czechach i na Słowacji, na ziemiach rumuńskich i południowosłowiańskich).
Nauka o języku (słowniki języka polskiego, językoznawstwo polskie w XX wieku).
Autorzy tekstów:
Irena Bajerowa
Andrzej Markowski
Jadwiga Puzynina
Jan Miodek
Kazimierz Ożóg
Franciszek Nieckula
Jerzy Bratmiński
Ryszard Handke
Maria Wolak
Michał Glowiński
Stanisław Gajda
Kwiryna Handke
Stanisław Grabias
Dorota Zdunkiewicz
Małgorzata Marcjanik
Teresa Dobrzyńska
Andrzej Maria Lewicki
Anna Pajdzińska
Wojciech Chlebda
Ryszard Tokarki
Jolanta Panasiuk
Teresa Smółkowa
Ewa Rzetelska – Feleszko
Kazimierz Feleszko
Tadeusz Piotrkowski
Czesław Kosyl
Renata Grzegorczykowa
Bogdan Szymanek
Jadwiga Sambor
Bogdan Walczak
Janusz Rieger
Janusz Siatkowski
Jolanta Maćkiewicz
Bajerowa Irena, Zarys historii języka polskiego 1939 – 2000, Warszawa, 2003.
Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przelomie tysiącleci, red. Walery Pisarek, Kraków 1999.
Ożóg Kazimierz, Polszczyzna przełomu XX/XXI wieku. Wybrane zagadnienia, wyd. 3 – poprawione i uzupełnione, Rzeszów 2007.
Język a Kultura, t. 20, Tom Jubileuszowy, red. Anna Dąbrowska, Wrocław 2008.
Czasopisma: „Język Polski”, „Poradnik Językowy”.
Internet: Rada Języka Polskiego, poradnia językowa PWN.
Historyczne
Polityczne
Gospodarczo – ekonomiczne
Społeczno – obyczajowe
Kulturowe
„JĘZYK POLSKI STANOWI PODSTAWOWY ELEMENT NARODOWEJ TOŻSAMOŚCI I JEST DOBREM NARODOWEJ KULTURY” /Ustawa o języku polskim z dnia 7 października 1999r./
Dobrze rozwiniętym,
Różnorodnym stylistycznie,
Złożonym z wielu odmian,
Dostosowanym do potrzeb użytkowników,
Dobrze wypełniającym funkcje społeczne.
Może sięgać korzeniami odległych epok,
Może być zróżnicowane wg trzech kryteriów:
Historyczno – geograficznego,
Społecznego,
Funkcjonalnego.
Zasięg geograficzno – terytorialny języka;
Zasięg kontaktu językowego: prywatny, lokalny, ogólnopolski;
Sposób przekazywania komunikatu językowego: mówiony (ustny) lub pisany;
Typ sytuacji komunikacyjnej: oficjalna lub nieoficjalna;
Podstawowy cel wypowiedzi: użytkowy lub artystyczny;
Szczególna sfera społeczna komunikowania się:
Życie codzienne (rodzina, znajomi itp.)
Życie zawodowe
Udział w życiu odrębnych grup społecznych lub subkultur
Administracja i urzędy
Nauka
Polityka
Religia
Reklama
Zakres tematyczny wypowiedzi: ogólny lub specjalistyczny;
Charakterystyka socjalna użytkowników komunikacji językowej:
Płeć
Wiek
Wykształcenie
Miejsce zamieszkania: miasto czy wieś
Poziom aspiracji społecznych
Stopień zażyłości łączący rozmówców
Wielowymiarowość odmian współczesnej polszczyzny przejawia się w opisach językoznawczych uwzględniających zwykle tylko pewien wybrany i ograniczony zestaw czynników (parametrów) wymienionych wyżej.
Geograficzno – terytorialne (wyróżnienie gwar ludowych i odmian regionalnych),
Substancjalne (język mówiony i pisany),
Socjalne (np. język młodzieżowy, żargon przestępczy),
Sytuacyjne (oficjalne i nieoficjalne odmiany),
Funkcjonalne (np. potoczny, naukowy, artystyczny).
Niewiele jest opisów ukazujących w naukowo zdyscyplinowany sposób rolę takich czynników, jak np.: związane z płcią (różnice między językiem kobiet i mężczyzn), czy dynamiką pokoleniową (język dzieci, młodzieży, ludzi starszych).
Wpływ podanych przez Renatę Przybylską czynników dostrzega się w większości proponowanych w literaturze naukowej typologii odmian współczesnej polszczyzny.
Zenon Klemensiewicz „O różnych odmianach współczesnej polszczyzny” (1953)
Stanisław Urbańczyk „Rozwój języka narodowego. Pojęcia i terminologia” (1956)
Antonii Furdal „ Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego” (1973)
Teresa Skubulanka „Założenia analizy stylistycznej” (1976)
Danuta Buttler „Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny” (1982)
Stanisław Gajda „Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym” (1982)
Tadeusz Zgółka „Tekstowe, funkcjonalne i pragmatyczne kryteria wyodrębniania stylowych odmian języka” (1991)
Andrzej Markowski „Polszczyzna końca XX wieku” (1992)
Aleksander Wilkoń „Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny” (1987, 2000)
Stanisław Gajda „System odmian i jego dynamika rozwojowa” (2001)
Walery Pisarek „Nowa retoryka dziennikarska” (2002)
Termin POLSKI JĘZYK NARODOWY obejmuje wszystkie odmiany języka:
Język ogólny,
Języki regionalne,
Języki środowiskowe.
Badacze zgodnie wydzielają w obrębie polskiego języka narodowego dwie główne odmiany:
Polszczyznę ogólną (dawniej zwaną też literacką lub ogólnopolską),
Polszczyznę gwarową (gwary ludowe).
Gwary ludowe istnieją zasadniczo tylko jako język mówiony.
Polszczyzna ogólna występuje zaś w dwu głównych typach wypowiedzi – jako język mówiony i jako język pisany.
Z podziałem na polszczyznę mówiona i pisaną krzyżuje się inny: na odmiany oficjalne i nieoficjalne.
Dialogowość,
Występowanie komunikacji niewerbalnej,
Występowanie elementów prozodycznych (suprasegmentalnych),
Spontaniczność mówienia,
Sytuacyjność,
Oficjalność lub nieoficjalność wypowiedzi,
Wariantywność.
Monologowość,
Oficjalność obiegu tekstów,
Trwałość tekstów.
ZESTAWIENIE CECH JĘZYKA MÓWIONEGO I PISANEGO ZOB. W: PRZYBYLSKA RENATA, WSTĘP DO NAUKI O JĘZYKU POLSKIM. PODRĘCZNIK DLA SZKÓŁ WYZSZYCH, KRAKÓW 2003, S. 36 -37!
Kategoria oficjalności i nieoficjalności wypowiedzi odnosi się do typu więzi społecznej, jaka zachodzi między uczestnikami aktu komunikacji.
Oficjalny typ kontaktu ma miejsce wówczas, gdy więzi społeczne między aktanami mają charakter nierównorzędny, niesymetryczny, zinstytucjonalizowany. Aktanci występują jako reprezentanci instytucji, np. wykładowca – student, sędzia – świadek, urzędnik – petent, lekarz – pacjent.
Nieoficjalny typ kontaktu ma miejsce wówczas, gdy więzi społeczne między aktanami mają charakter równorzędny, symetryczny, bliski, np. partnerski, koleżeński, intymny. Żaden z aktantów nie występuje jako reprezentant instytucji.
Odmiany nieoficjalne mówione:
Polszczyzna potoczna,
Gwary środowiskowe,
Gwary zawodowe,
Gwary tajne.
Odmiany oficjalne mówione:
Odmiana monologowa,
Odmiana dialogowa.
Odmiany oficjalne pisane:
Styl naukowy,
Styl urzędowo – kancelaryjny,
Styl dziennikarski,
Styl publicystyczny.
Powyższe odmiany polszczyzny mówionej i pisanej, nieoficjalnej i oficjalnej wyróżnia się ze względu na typ użytkowników (ich zawód, środowisko, z którego się wywodzą), a także zasięg używania określonych środków językowych.
Wymienione i omówione odmiany języka tworzą tę jego część, którą można nazwać polszczyzną użytkową. W opozycji do niej pozostają teksty literatury pięknej, charakteryzujące się tym, że wykorzystuje się w nich wszelkie dostępne środki językowe i stylistyczne.
Kanony literackie wykorzystywane współcześnie nie pozwalają uznawać języka dzieł literatury za wzorzec językowy polszczyzny.
Jest to zbiór elementów językowych (fonemów, morfemów i leksemów) i reguł gramatycznych, pozwalających na wyrażanie relacji między tymi jednostkami (np. na tworzenie nowych wyrazów, form gramatycznych czy zdań).
W systemie znajdują się wyłącznie formy regularne!
Reguły systemowe obejmują całe klasy jednostek – te klasy, które można wyodrębnić na podstawie jakichś kryteriów (np. fonetycznych czy semantycznych) – nie dotyczą zaś wyjątków, czyli tych form językowych, które trzeba zapamiętywać z osobna.
Jest to zbiór form językowych uznanych przez daną społeczność, w danym okresie za poprawne. W normie znajdują się wyłącznie formy poprawne.
Wewnętrzne zróżnicowanie normy językowej
Wyróżnia się dwa poziomy normy językowej:
Poziom wzorcowy,
Poziom użytkowy.
Norma wzorcowa
Na normę wzorcową składają się staranniejsze elementy języka i wypowiedzi, które są:
Używane świadomie, z poczuciem ich wartości semantycznej i stylistycznej,
Zgodne z tradycją językową, regułami gramatycznymi i semantycznymi polszczyzny oraz tendencjami rozwojowymi,
Akceptowane przez wykształconych Polaków, którzy polszczyzną ogólną wynieśli z domu, a język traktują jako wartość autoteliczną.
Przestrzeganie normy wzorcowej powinno obowiązywać we wszystkich kontaktach i rodzajach wypowiedzi o charakterze oficjalnym, zwłaszcza w tych, które są wzorcotwórcze i kulturotwórcze.
Język prasy, radia, telewizji, kościoła, polszczyzna sejmowa, naukowa i szkolna powinny być oceniane pod kątem realizacji normy wzorcowej.
Norma wzorcowa winna być przestrzegana w języku:
Dziennikarzy i publicystów,
Polityków,
Aktorów,
Księży,
Ludzi nauki,
Nauczycieli,
Innych intelektualistów.
Norma wzorcowa jest norma wysoką. Oznacza to, że ci, którzy chcą jej przestrzegać, musza się zastosować do dość istotnych ograniczeń, na przykład w zakresie wariantywności elementów językowych. Norma ta jest względnie jednolita, ponadśrodowiskowa, ale nieco zróżnicowana regionalnie (chodzi o te regionalne elementy, zwłaszcza fonetyczne i słownikowe, które uznaje się za równoprawne).
Poziom normy wzorcowej (przykłady):
W zakresie wymowy: tradycyjny akcent proparoksytoniczny (na trzeciej sylabie od końca) we wszystkich typach form uznawanych za wyjątki od akcentu paroksytonicznego (czterysta, gramatyka).
W zakresie fleksji: formy bezokoliczników: mleć, pleć, słać, formy czasu przeszłego: mełłam, pełłam, słałam.
W zakresie słownictwa: używanie związków frazeologicznych w tradycyjnej formie (twardy orzech do zgryzienia, nie zasypiać gruszek w popiele, dolewać oliwy do ognia, bajońskie sumy)
Norma użytkowa
Na normę użytkową składają się bardziej swobodne elementy języka i wypowiedzi (wyrazy, ich formy i połączenia):
Używane w kontaktach swobodnych, nieoficjalnych, prywatnych, o różnorodnej tematyce, w których język traktuje się np. jako narzędzie przekazu informacji czy perswazji, czyli przypisuje mu się wartość użytkową.
Akceptowalne na poziomie użytkowym ze względu na stopień rozpowszechnienia danego środka językowego, jego użyteczność i sprawność komunikatywną (np. ekonomiczność, prostotę, wyrazistość), w mniejszym stopniu ze względu na zgodność z tradycją czy systemem językowym.
Norma użytkowa:
Zawiera wiele elementów współfunkcyjnych, o różnych typach wariantywności,
Jest zróżnicowana ze względu na zasięg używanych środków językowych i ze względu na ich jakość
Z tego powodu można w niej wyróżnić: normę profesjonalną, normę potoczną regionalną, normę potoczą ogólną.
Norma Profesjonalna
Norma profesjonalna obejmuje te elementy języka prymarnie pisanego, używane w kontaktach sformalizowanych (w tekstach piśmiennictwa naukowego, technicznego i kancelaryjnego), które są aprobowane w danym środowisku, ale które pozostają poniżej normy wzorcowej.
Norma potoczna regionalna
Norma potoczna regionalna obejmuje te regionalizmy, które są traktowane jako pozostające poniżej normy wzorcowej.
Norma potoczna ogólna
Norma potoczna ogólna stanowi trzon normy użytkowej. Jest charakterystyczna dla tekstów nieformalnych, na tematy niewyspecjalizowane, powstających w sytuacjach między dobrze znającymi się uczestnikami aktu komunikacji, czyli w tej odmianie polszczyzny, którą wielu badaczy nazywa językiem potocznym.
NORMY UŻYTKOWEJ NIE MOŻNA UTOŻSAMIAĆ Z UZUSEM – NIE WSZYTSKIE FORMY UŻYWANE PRZEZ SPOŁECZEŃSTWO WESZŁY W JEJ SKŁAD.
Jest to panujący w danym środowisku powszechny zwyczaj używania określonych form językowych. W uzusie znajdują się wszystkie formy (poprawne i niepoprawne) używane powszechnie.
Np.:
Przyjaciółmi / Przyjacielami
System: -/+
Norma: +/-
Uzus: +/+/-
Dziećmi / Dzieciami
System: -/+
Norma: +/-
Uzus: +/+/-
Gałęźmi / Gałęziami
System: -/+
Norma: +/+
Uzus: +/+
Bratu / Bratowi
System: -/+
Norma: +/-
Uzus: +/-
Szwagru / Szwagrowi
System: -/+
Norma: -/+
Uzus: -/+
Zacząłem / Zaczęłem
System: +/-
Norma: +/-
Uzus: +/+
Przykłady do opracowania:
wziąłem / wzięłem
System:
Norma:
Uzus:
wziąść / wziąć
System:
Norma:
Uzus:
szedłem / szłem
System:
Norma:
Uzus:
umiem / umię
System:
Norma:
Uzus:
umieją / umią
System:
Norma:
Uzus:
tę / tą (B. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
sańmi / saniami
System:
Norma:
Uzus:
gwizdam / gwiżdżę
System:
Norma:
Uzus:
mieli / miele (kawę)
System:
Norma:
Uzus:
szczebiocze / szczebiota
System:
Norma:
Uzus:
kośćmi / kościami
System:
Norma:
Uzus:
kropel / kropli (D.l.m.)
System:
Norma:
Uzus:
pufa / pufu (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
Jasio / Jasiu (M. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
kaftana / kaftanu (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
meczów / meczy
System:
Norma:
Uzus:
uczniów / uczni
System:
Norma:
Uzus:
pokojów / pokoi
System:
Norma:
Uzus:
cyklów / cykli
System:
Norma:
Uzus:
Ziaji / Ziai (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
bloga / blog (B. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
bloga / blogu (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
hrabi / hrabiego (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
topoli / topól (D. l.m)
System:
Norma:
Uzus:
punktu / punkta (D. l.p)
System:
Norma:
Uzus:
Ocena poprawności elementów językowych sprowadza się zazwyczaj do sprawdzenia tego, czy sa one zgodne z aktualna normą językową, a więc czy są poprawne, czy też nie.
Ocena obejmuje trzy typy zjawisk językowych:
Teksty językowe, ich budowę, użycie w nich poszczególnych środków gramatycznych, leksykalnych i stylistycznych;
Elementy wchodzące w danym momencie poprzez uzus do normy, czyli INNOWACJE JĘZYKOWE;
Środki systemowe już istniejące w języku, np. warianty, elementy ustępujące, ograniczone środowiskowo, stylistycznie.
Kryterium wystarczalności językowej: „Dobre to, co wypełnia lukę w języku” (innowacje uzupełniające);
Kryterium ekonomiczności:
„Dobre to, co krótsze” (innowacje skracające);
„Dobre to, co precyzyjne” (innowacje precyzujące);
„Dobre to, co regularne” (innowacje regulujące);
Kryterium funkcjonalne: „Dobre to, co przydatne”;
Kryterium uzualne: „Dobre to, co powszechnie używane”;
Kryterium autorytetu kulturalnego: „Dobre to, co używane przez wielopokoleniową inteligencje humanistyczną”;
Kryterium estetyczne: „Dobre to, co nie budzi niepożądanych skojarzeń”;
Kryterium narodowe: „Dobre to, co polskie”;
Jest to każdy nowy element w tekście, uzusie, normie lub systemie.
Innowacją jest:
Nowy sposób wymawiania określonej głoski lub połączenia głosek,
Nowy sposób akcentowania wyrazu,
Nowa forma wyrazu,
Nowy model słowotwórczy,
Nowy typ połączenia składniowego,
Nowy wyraz,
Nowe znaczenie wyrazu,
Nowy frazeologizm.
Podział formalny innowacji:
Fonetyczne,
Gramatyczne (fleksyjne i składniowe),
Leksykalne (słowotwórcze, wyrazowe, semantyczne, frazeologiczne),
Stylistyczne,
Ortograficzne i interpunkcyjne.
Podział funkcjonalny innowacji:
Innowacje uzupełniające,
Innowacje regulujące,
Innowacje rozszerzające,
Innowacje alternatywne,
Innowacje nawiązujące,
Innowacje skracające,
Innowacje precyzujące.
Innowacja pojmowana jest:
Jako odchylenie od normy w następstwie zamierzonych lub niezamierzonych działań,
Jako świadome lub nieświadome naruszenie normy.
Innowacja zamierzona:
Powstaje wskutek pojawienia się określonych potrzeb, np. konieczności nazwania nowego zjawiska czy uproszczenia sposobu formułowania myśli,
Bywa przydatna, powtarzana w tekstach, czyli wchodzi do uzusu,
Może zyskać aprobatę normatywną (użytkownicy zaakceptują nowy sposób mówienia) i wejść do normy językowej: najpierw normy użytkowej, później do normy wzorcowej,
Może dojść do jej utrwalenia się w normie, a w konsekwencji do jej wejścia do systemu językowego.
Innowacja niezamierzona:
Powstaje nieświadomie, wskutek niedostatecznej znajomości normy językowej, jako wynik nowych skojarzeń, a nawet przejęzyczeń;
Ma charakter jednostkowy lub bardzo ograniczony i na ogół nie upowszechnia się;
Nie wzbogaca ani nie cieniuje treści wypowiedzi, najczęściej ja zniekształca, a nierzadko pozbawia jakiegokolwiek sensu,
Nie ma uzasadnienia funkcjonalnego, stąd uznaje się ją za błąd językowy.
INNOWACJE, KTÓRE ZOSTAŁY ZAAPROBOWANE W NORMIE I SYSTEMIE TO ZMIANY JĘZYKOWE. INNOWACJE, KTÓRE NIE ZOSTAŁY ZAAPROBOWANE W NORMIE I SYSTEMIE, GDYZ NIE MAJĄ UZASADNIENIA FUNKCJONALNEGO, SĄ BŁĘDAMI JĘZYKOWYMI.
Błąd językowy można też określić jako taki sposób użycia jakiegoś elementu języka, który razi jego świadomych użytkowników, gdyż pozostaje w sprzeczności z ich dotychczasowymi przyzwyczajeniami, a nie tłumaczy się funkcjonalnie.
Markowski Andrzej, 2005, „Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne”, Warszawa.
Jadacka Hanna, 2005, „Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia”, Warszawa.
Jest to zbiór form językowych uznanych przez daną społeczność, w danym okresie za poprawne.
Każdy nowy element w tekście, uzusie, normie lub systemie, odbiegający od normy w następstwie zamierzonych lub niezamierzonych działań, będący świadomym lub nieświadomym naruszeniem normy. Innowacje zaaprobowane w normie i systemie to zmiany językowe, zaś innowacje niezaabsorbowane w normie i systemie, niemające uzasadnienia funkcjonalnego, to błędy językowe.
Błąd językowy to nieświadome odstępstwo od obowiązującej w danym momencie normy językowej, czyli taka innowacja, która nie znajduje uzasadnienia, np.: nie przekazuje na nowo, w inny sposób emocji nadawcy.
Błąd to taki sposób użycia jakiegoś elementu języka, który razi jego świadomych użytkowników, gdyż pozostaje w sprzeczności z ich dotychczasowymi przyzwyczajeniami, a nie tłumaczy się funkcjonalnie.
Błędy rażące;
Błędy pospolite;
Usterki językowe.
Błędy rażące to odstępstwa od normy językowej na poziomie elementarnym, które prowadzą do zakłócenia podstawowej funkcji języka (funkcji komunikatywnej).
Tekst, który zawiera błędy rażące może prowadzić do:
Niezrozumienia tekstu przez odbiorcę,
Rozumienia fałszywego (przekaz informacji niezgodny z intencją nadawcy),
Rozumienia zakłóconego, opóźnionego (przekaz informacji zawiły, rozwlekły, niejasny).
Przykłady błędów rażących:
Forma *myszów (popr. myszy);
Powiedzenie *my widzieli, *ja to napisała (popr. widzieliśmy, napisałam to);
Wymowa *[kuje] zamiast [kłuje] (kłuć – kłuje, a nie „kuje”); *[suf] zamiast [słuf] (słowo – słów, a nie „sów”); *[guwnie] zamiast [głuwnie] (głównie);
Błędy pospolite to odstępstwa od normy panującej w danym środowisku narażające osobę, która je popełnia, na negatywną ocenę ze strony odbiorcy.
Przykłady błędów pospolitych:
Brak odmiany nazwiska polskiego (*odczyt Grzegorza Kołodko, popr. odczyt Grzegorza Kołodki, *ulica/aleja Kopisto, popr. ulica/aleja Kopisty);
Formy: *wzięłem (popr. wziąłem), *włanczać, wyłanczać (popr. włączać, wyłączać);
Konstrukcja *używać drut stalowy, drogi puder, popr. używać czegoś (nie coś): drutu stalowego, drogiego pudru;
To takie odstępstwa od normy, które naruszają ją tylko w niewielkim zakresie.
Przykłady usterek językowych:
Przestawny szyk zdania: *To w dobrych rodzinach nie zdarzało się (To w dobrych rodzinach się nie zdarzało)
Użycie neologizmu niezakorzenionego w języku w tekście oficjalnym: *ziobryści, *windziara.
Posłużenie się formą przestarzałą w tekście potocznym : *ongiś, *azaliż.
Wybór niewłaściwego kontekstowo wariantu leksykalnego'. *Konsumowała obiad (Jadła obiad).
zewnętrznojęzykowe (błędy zapisu)
a) ortograficzne,
b) interpunkcyjne,
wewnętrznojęzykowe (błędy systemowe i błędy użycia)
a) gramatyczne,
b) leksykalne,
c) fonetyczne,
d) stylistyczne.
Używanie niewłaściwych liter i połączeń literowych w zapisie: *mażyć (marzyc), *czycha (czyha), *słonice (słońce).
Niewłaściwa pisownia łączna lub rozdzielna; także niewłaściwe Użycie łącznika: *nowonarodzony (nowo narodzony), *na codzień (na co dzien), *w zwyz (wzwyz), *wdal (w dal),*z tamtąd (stamtąd), *w raz (wraz), *z za (zza), *z resztą (zresztą), *odemnie (ode mnie), *napewno (na pewno), *tym czasem ('tymczasem), *tam ze (tamże), *chodź że (chodźże), *rozmawiały byśmy (rozmawiałybyśmy), *możnaby (można by), *zapisanoby (zapisano by), *nie palenie (niepalenie), *nie palący (niepalący), *niewarto (nie warto), * Kamiński Szmaj (Kamiński – Szmaj ), *Boy Żeleński (Boy – Żeleński), *staro cerkiewno słowiański (staro – cerkiewno – słowiański ).
Niewłaściwe używanie wielkich i małych liter na początku wyrazów: *rzeszów (Rzeszów), *nowy Słownik Poprawnej Polszczyzny (Nowy słownik poprawnej polszczyzny).
Tytuły książek, nazwy wydawnictw, serii, imiona i nazwiska autorów:
*wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych (Wydawnictwa Szko1ne i Pedagogiczne)
*język a psychologia *podstawy psycho1ingwistyki (WSiP)
antologia tragedii grecki ej (Wydawnictwo Literacki e)
*wybór wierszy (WL)
*prawda i kłamstwo w języku młodzieży licealnej lat dziewięćdziesiątych (UMCS)
*anatomia gniewu *emocje negatywne w językach i kulturach świata-(Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego)
*poetyka teoretyczna *zagadnienia języka (OSSOLINEUM)
*antynomie wartości *problematyka aksjologiczna w językoznawstwie (WSHE w Łodzi)
*nowy słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania (Świat Książki)
kognitywne postawy języka i językoznawstwa * universitas
*kategoryzacja w języku *prototypy w teorii językoznawczej *universitas *kraków
gamatyka kognitywna *universitas
*bartek chaciński *wypasiony słownik najmłodszej polszczyzny *wydawnictwo znak *kraków
(WYCZESANY)
*eugen drewermann *chrześcijaństwo i przemoc (Zakład Wydawniczy ,,Nomos'')
*biblioteka psycho1ogii współczesnej *język a reprezentacja świata wumyś1e (PWN)
*obyczaje, języki, ludy świata (PWN)
*angielski w polskiej reklamie (PWN)
*na końcu języka (PWN),
*poprawna polszczyzna hasła problemowe (PWN)
*nowy słownik poprawnej polszczyzny pwn
Brak właściwego znaku interpunkcyjnego, zwłaszcza przecinka: *Nie wiem czy mnie jeszcze pamiętasz. (Nie wiem, czy mnie jeszcze pamiętasz);
Zbędne użycie znaku interpunkcyjnego: *Bywała jednak i chmurna, zwłaszcza, gdy jej kazano wychodzić do salonu do gości. (Bywała jednak i chmurna, zwłaszcza gdy jej kazano wychodzić do salonu do gości);
Użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego: *Czytamy, jak to mamy zrobić? ('Czytamy, jak to mamy zrobić.);
kropki [.]
przecinka [,]
znaku zapytania [?]
znaku wykrzyknienia [!]
dwukropka [:]
myślnika (pauzy) [-]
wielokropka [...]
nawiasu [( )]
cudzysłowu [,,'']
średnika [;]
oddzielanie sąsiadujących członów (przecinek, średnik, kropka jednocześnie zamykająca wypowiedzenie),
wydzielanie wstawek wplecionych w środek wypowiedzenia (znaki występują parami: dwa przecinki, dwie pauzy, nawias),
zapowiadanie wyliczenia (dwukropek),
przerywanie (wielokropek),
wskazywanie na opuszczenie części wypowiedzenia (myślnik, częściowo wielokropek),
wskazywanie na ładunek emocjonalno – logiczny wypowiedzi (pytajnik, wykrzyknik, częściowo też pauza i wielokropek),
cytowanie (cudzysłów).
Polski system interpunkcyjny to system składniowy. Najważniejszą rolę odgrywa w nim struktura zdania.
W języku pisanym znaki graficzne ułatwiają zrozumienie tekstu, zapewniając mu jednoczesność, oraz jego właściwe wygłoszenie.
Znaki przestankowe sygnalizują charakter wypowiedzenia (oznajmienie, pytanie, wykrzyknienie), wzajemny stosunek części zdania i zdań składowych, zaznaczają tekst główny i poboczny, tekst własny i cytowany.
Miejsce przecinka w zdaniu może też decydować o jednoznaczności lub przejrzystości wypowiedzi.
1. Dyskusje między koleżanką, Ewą i mną były zawszę zażarte.
2. Dyskusje między koleżanką Ewą i mną były Zawszę zażarte.
3. Ciocia Kasia siostra mojej mamy i wujek Sylwek przychodzą dziś do nas na kolację.
4. Ciocia Kasia, siostra mojej mamy' i wujek Sylwek przychodzą dziś do nas na kolację.
5. Kiedy dzieci weszły, na stół podano obiad.
6. Kiedy dzieci weszły na stół, podano obiad.
7. Kiedy przychodzą na świat, młode są całkiem gołe i ślepe.
8. Kiedy przychodzą na świat młode, są całkiem gołe i ślepe.
9. Dziecko się ucieszy, także jeśli dasz mu drobny upominek.
l0. Dziecko się ucieszy także, jeśli dasz mu drobny upominek.
11. Czytam tę książkę z zainteresowaniem.
12.PoŻyczyłbyś mi w końcu tę ciekawą płytę!
13. Kasiu, zrób mi wreszcie obiad!
14.Idzięsz wieczorem do kina?
15 . Czy wiesz, co jest zadane na jutro?
16. Jak to trzeba było napisać, nikt dokładnie przedtem nie wiedział.
17. Czy tutaj, czy tam?
18. Tutaj czy tam?
Nowy słownik ortograficzny PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, red. Edward Polański
Podracki Jerzy, Nowy słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania
Błędy związane z posługiwaniem się językiem dzieli się na zewnętrznojęzykowe i wewnętrznojęzykowe.
Błędy zewnętrzno językowe to błędy zapisu: ortograficzne, interpunkcyjne.
Błędy wewnętrzno językowe to błędy systemowe (językowe, tj. gramatyczne, leksykalne, fonetyczne) i błędy użycia, czyli stylistyczne
Błędy systemowe (językowe):
Błędy gramatyczne:
Błędy fleksyjne,
Błędy składniowe,
Błędy leksykalne:
Błędy słownikowe (wyrazowe),
Błędy frazeologiczne,
Błędy słowotwórcze.
Błędy fonetyczne.
Błędy użycia, czyli błędy stylistyczne.
Błędy fleksyjne polegają na:
Wyborze niewłaściwej postaci wyrazów (np. brzytew zamiast brzytwa, przekonywujący zamiast przekonujący);
Wyborze niewłaściwego wzorca odmiany (np. lubiałam zamiast lubiłam, bardziej słodki zamiast słodszy, gwizdam zamiast gwiżdzę, zawiązać buta zamiast zawiązać but);
Wyborze niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego (np. w popiole zamiast w popiele, spuchnęła zamiast spuchła, o aniole zamiast o aniele, kopła zamiast kopnęła);
Wyborze niewłaściwej końcówki fleksyjnej (np. diabłowi zamiast diable, domowi zamiast domu, umią zamiast umieją, meczy zamiast meczów);
Nieodmienianiu wyrazu, który ma swój wzorzec deklinacyjny (np. do Oksford zamiast do Oksfordu; NAZWISKA, np. Kopisto zamiast Kopisty*);
Odmianie wyrazu, któremu nie można przypisać wzorca odmiany (np. [kakałko], [kakała] zamiast kakao).
Błędy składniowe polegają na wyborze niewłaściwego wzorca składniowego, czyli niewłaściwym łączeniu form wyrazowych w jednostki tekstu. Mogą to być:
Błędy w zakresie związku zgody (np. pies i Ania wbiegły zamiast wbiegli, Dziecko z matką przyszło zamiast przyszli, rodzeństwo wyjechali zamiast wyjechało);
Błędy w zakresie związku rządu (np. używam dobre kosmetyki zamiast dobrych kosmetyków, rozróżniać prawdę od fałszu zamiast prawdę i fałsz, brać się za sprzątanie zamiast brać się do sprzątania, używać dobrą szminkę zamiast używać dobrej szminki);
Błędy w używaniu przyimków (np. przed i po wojnie zamiast przed wojną i po wojnie, pracować na zakładzie zamiast pracować w zakładzie, pracować na kasie zamiast pracować w kasie/przy kasie, do Ukrainy zamiast na Ukrainę, Z WIELKIEJ LITERY zamiast WIELKĄ LITERĄ(!) – poprawne zdanie: Napisz to wielką literą!);
Błędy w zakresie używania wyrażeń przyimkowych (np. w temacie zamiast w sprawie, odnośnie konstytucji zamiast odnośnie do konstytucji);
Niepoprawne skróty składniowe (np. organizuje szajką/ruchem oporu zamiast organizuje szajkę/ ruch oporu);
Niepoprawne konstrukcje z imiesłowowym równoważnikiem zdania (np. Zdając egzamin, został przyjęty na studia zamiast Zdawszy egzamin, został przyjęty na studia + PAMIĘTAĆ O WYDZIELENIU TAKICH ZDAŃ PRZECINKIEM LUB PRZECINKAMI);
Konstrukcje niepoprawne pod względem szyku (np. wisząca groźba nad uczestnikami zamiast groźba wisząca nad uczestnikami, to w dobrych rodzinach nie zdarzało się zamiast to w dobrych rodzinach się nie zdarzało);
Zbędne zapożyczenia składniowe (np. sytuacja wydaje się być niebezpieczna zamiast wydaje się niebezpieczna).
Błędy słownikowe (wyrazowe) polegają na:
Używaniu wyrazów w niewłaściwym znaczeniu, czyli zbędna neosemantyzacja (np. użycie słowa dywagacje, chcąc powiedzieć rozważania, melancholia, chcąc powiedzieć o tęsknocie);
Myleniu znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo lub morfologicznie i ich niepoprawnym wymiennym używaniu (np. adoptować zamiast adaptować, efektowny zamiast efektywny, animowany zamiast anonimowy);
Posługiwaniu się pleonazmami (np. cofać się do tyłu, zachować swoje incognito w tajemnicy, akwen wodny);
Nadużywaniu wyrazów modnych (np. imiona: Mercedes, Oktawia… :P);
Błędy frazeologiczne polegają na:
Zmianie formy frazeologizmów wskutek wymiany, redukcji lub uzupełnienia składu związku (np. przeczytać coś do deski zamiast przeczytać coś od deski do deski, utopić w przysłowiowej łyżce wody zamiast utopić w łyżce wody);
Zmianie formy frazeologizmu wskutek zmiany postaci gramatycznej jednego ze składników (np. wiadomość wyssana z palców zamiast z palca, kurka domowa zamiast kura domowa);
Zmianie znaczenia frazeologizmu (np. plują sobie w brody zamiast pluć sobie w brodę);
Użyciu frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, powodującym odżycie znaczenia dosłownego (np. też plują sobie w brody zamiast pluć sobie w brodę).
Błędy słowotwórcze polegają na:
Używaniu formacji zbudowanej niezgodnie z polskimi modelami słowotwórczymi (np. biznes informacja zamiast informacja biznesowa, euro posłowie zamiast posłowie europejscy);
Zastosowaniu niewłaściwego formantu (np. matkowy zamiast matczyny);
Wyborze niewłaściwej podstawy słowotwórczej (np. euro sejm zamiast Euro parlament).
Błędy fonetyczne polegają na:
Niepoprawnej wymowie głosek (np. wymawianie „ę” w wygłosie);
Niepoprawnej wymowie grup głoskowych (np. „czeba” zamiast trzeba);
„Literowym” odczytywaniu wyrazów (np. przesadnie wyraźnie);
Redukcji głosek lub grup spółgłoskowych (np. trza zamiast trzeba, kalicja zamiast koalicja);
Niepoprawnym akcentowaniu wyrazów i form wyrazowych.
Błędy stylistyczne polegają na niewłaściwym doborze środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowaniu ich do charakteru i funkcji tej wypowiedzi. Mogą to być błędy w zakresie:
Używania elementów oficjalnych w wypowiedziach potocznych;
Używania elementów potocznych w wypowiedzi o charakterze publicznym;
Stylizacji językowej niemającej uzasadnienia w treści i charakterze stylowym wypowiedzi;
Naruszania zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu.
Jadacka Hanna „Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia.”
Markowski Andrzej „Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne.”
Pisząc dokument w Wordzie należy zwrócić szczególną uwagę na zapisywane nazwiska. Word automatycznie zamienia słowa.
Należy poprawnie dzielić wyrazy na sylaby, ale też usuwać taki podział, który nasuwa negatywne skojarzenia, np. ce – chuje; wie – szcza;
Odmiana nazwisk:
Nazwisko Gołąb – D. pana Gołąba, l. mn. M. państwo Gołąbowie! (czasami osoby zainteresowane godzą się na odmianę „Gołębia”, ale wg normy jest tak);
Nazwiska jednosylabowe, np. Marian Dzień/Mech – D. Panu Dzieniowi/Mechowi (przyjęła się zasada, by rdzeń nazwiska był pełny, „e-ruchome” nie jest ruchome );
Nazwiska typu: Płodzień, dopuszczalne są dwie odmiany: C. Płodzieniowi / Płodniowi; inny przykład: Ampel – l. mn.: Państwo Ampelowie / Amplowie
Nazwiska obce, np. Schiber – nie ma reguły: Msc. (z) Schiberem / Schibrem; inny przykład: Luter: D. Lutera / Lutra (jednak bardziej przyjęła się w tym przypadku forma „Lutra”);
Nazwiska zakończone na –o (jak Masio itp.) – informacje na poprzednim wykładzie;
Nazwiska typu: Śmieja, Kreja: wg normy: D. Śmiei / Krei, niepoprawnie zaś: Śmieji/ Kreji, aczkolwiek profesor Kreja prosi, by pisać w dedykacjach z „j” .
Końcówki wykładnikowe - żeńskie (-ówna, -owa, -ina, -anki) – wychodzą z użycia; aczkolwiek, jeśli używać to dobrze; nazwisko: Bała – D. Bałowej (a nie Baliny!!), Sikorski, Kucharski – M. Sikorszczanki, Kucharszczanki
W języku polskim pojawiają się nowe wyrazy: tj. optometrysta, ombudsman (rzecznik), balista (mężczyzna parzący kawę, [bo kobieta to kawiarka]);
Urodzona w 1921 r., zmarła w 2010 r.; przeżyła 89 lat;
Była córką Zenona Klemensiewicza ;
W swoim życiu była krzewicielką idei miłości do języka i ziemi ojczystej – były to dla niej wartości podstawowe!;
W swoim życiu naukowym zajmowała się:
Badaniami nad historią języka polskiego,
Badaniami nad związkiem języka z życiem narodu i związkiem języka z kulturą – czyniła to, ponieważ za swój nadrzędny cel uznała: obronę tożsamości narodowej;
Największym, najbardziej znaczącym dziełem była książka: „Zarys historii języka polskiego 1939 – 2000”;
Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim; studia zaczęła w 1938r.; znała Karola Wojtyłę – uczęszczała razem z nim na tajne komplety;
Istotnym epizodem w jej życiu była przeprowadzka z Krakowa na Śląsk; owe przeniesienie związane było z działalnością Akowską jej męża; Na Śląsku współtworzyła humanistykę Śląską; była tam prorektorem; w dzień wybuchu stanu wojennego (13.12.1981r.) wraz z rektorem została internowana – jako jedna z nielicznych uczonych;
PRZECZYTAĆ! Jest autorką artykułu: „Wstyd nie odmieniać nazwisk” umieszczonego w „Poradniku Językowym” w r. 1998 (nr 10), a także w „Języku Polskim” rok później (z. 4).
Słowem: Irena Bajerowa zajmowała się historią języka polskiego oraz poprawnością językową!;
Urodziła się w 1938 r. (i żyje nadal);
A początku lat 70. (1872) wyjechała do Australii i tam mieszka, ale do Polski chętnie przyjeżdża;
Związana jest z następującymi ośrodkami naukowymi:
Uniwersytet Warszawski,
Uniwersytet Lubelski (zwłaszcza z Jerzym Bartmińskim);
Jej najnowsze publikacje to: „Język. Umysł. Kultura” oraz „Semantyka – jednostki elementarne i uniwersalne”;
Zajmuje się indefinibilia – elementarnymi jednostkami języka, czyli SEMANTYKĄ;
PRZECZYTAĆ! Jest autorką artykułu: „Dwa języki, dwie kultury, jedna ja” zamieszczonym w książce: „Podmiot w języku i kulturze” pod red. J. Bartmińskiego i A. Wierzbickiej ;
Ogólne informacje;
Jakimi dziedzinami się zajmuje/ zajmował;
Artykuł – ciekawy tekst!
Do 3 minut!
Jadwiga Puzynina
Andrzej Markowski
Jerzy Bralczyk
Stanisław Dubisz
Renata Grzegorczykowa
Kwiryna Handke
Jerzy Podracki
Władysław Dunaj
Janina Labocha
Renata Przybylska
Walery Pisarek
Krystyna Pisarkowa (ᵻ)
Marian Kucała
Władysław Miodunka
Stanisław Urbańczyk (ᵻ)
Jadwiga Kowalikowa
Anna Dąbrowska
Jan Miodek
Irena Kamińska – Szmaj
Maria Peisert
Antoni Furdal
Jerzy Bartmiński
Maria Wojtak
Barbara Boniecka (siostra x. Bonieckiego)
Anna Pajdzińska
Ryszard Tokarski
Stanisław Grabias
Jan Mazur
Jan Adamowski
Bogdan Walczak
Halina Zgółkowa
Tadeusz Zgółka
Małgorzata Witaszek – Samborka
Anna Piotrowicz
Władysław Lubaś
Anna Grybosiowa
Małgorzata Kita
Henryk Synowiec
Jacek Warchala
Bożena Witosz
Piotr Żmigrodzki
Stanisław Gajda
Wojciech Chlebda
Ewa Malinowska
Anna Starzec
Bogusław Wyderka
Marian Bugajski
Katarzyna Węgrowska
Anna Wojciechowska
Elżbieta Laskowska
Małgorzata Święcicka
Grażyna Sawicka
Andrzej Dyszak
Grażyna Habrajska
Barbara Bogołemska
Maria Kamińska
Bożena Ostromęcka – Frączak
Ewa Kołodziejek
Maciej Grochowski
Józef Maćkiewicz
Bogusław Kreja (ᵻ)
Bogusław Nowowiejski
Kielce
Siedlce
Rzeszów (K.Ożóg! jest też członkiem RJP)
Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN) – szczególnie słowniki! [najlepiej byłoby, żeby miały pozytywną opinię Rady Języka Polskiego];
„Język Polski”;
„Poradnik Językowy”;
„Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”;
„Język a Kultura” (Wrocław);
Tzw. : Czerwona Seria Lubelska – nazwa od wyglądu (czerwona okładka), np.: „Językowy obraz świata”, red. J. Bartmiński (Lublin);
„Język a Komunikacja” (Kraków);
„Socjolingwistyka” (Katowice – prof. Lubaś);
„Etnolingwistyka” (red. Bartmiński);
W 1996 r. powołana przez prezydium Polskiej Akademii Nauk;
Od 1999 r. RJP została ujęta w uchwale o Języku Polskim;
Zadaniem rady jest wydawanie opinii we wszelkich sprawach dotyczących używania języka polskiego w komunikacji publicznej. Do zadań Rady należy w szczególności:
a) upowszechnianie wiedzy o języku polskim, jego odmianach, normach i kryteriach oceny jego użycia oraz proponowanie form językowych odpowiednich w różnych sytuacjach;
b) rozstrzyganie wątpliwości językowych co do słownictwa, gramatyki, wymowy, ortografii i interpunkcji, a także co do stosowności stylistycznego kształtu wypowiedzi;
c) poszukiwanie rozwiązań w zakresie używania języka polskiego w różnych dziedzinach nauki i techniki, zwłaszcza w dyscyplinach nowych (np. w informatyce);
d) wyrażanie opinii o formie językowej tekstów przeznaczonych do komunikacji publicznej, a zwłaszcza w prasie, radiu i telewizji oraz w administracji;
e) wypowiadanie się w sprawie przepisów ortograficznych i interpunkcyjnych;
f) opiniowanie nazw (oraz ich form gramatycznych i ortograficznych) proponowanych dla nowych towarów lub usług;
g) otaczanie szczególną opieką kultury języka polskiego w nauczaniu szkolnym.
Rada współpracuje z instytucjami państwowymi (przede wszystkim z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwem Edukacji Narodowej, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Państwową Inspekcją Handlową oraz z Sejmem RP), głównie sporządzając ekspertyzy i wydając opinie w sprawach dotyczących używania języka polskiego w działalności publicznej.
Rada opiniuje słowniki językowe; publikacje, które zostały zaopiniowane pozytywnie, otrzymują rekomendację Rady Języka Polskiego.
W Radzie działa osiem komisji problemowych:
Rada organizuje konferencje naukowe, z których najważniejsze to Fora Kultury Słowa.
Pod auspicjami Rady ukazują się książki. Dwa razy w roku Rada wydaje także biuletyn informacyjny pt. „Komunikaty Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk”, który jest rozsyłany do zainteresowanych osób i instytucji.
POCZYTAĆ! Wydaje ona różne uchwały odnośnie do najnowszego języka polskiego. Dostępne są one na stronie.
Celem Towarzystwa jest:
Propagowanie idei z dziedziny pragmatyki językowej;
Stwarzanie warunków dla rozwoju badań pragmalingwistycznych;
Popieranie i prowadzenie badań pragmalingwistycznych;
Upowszechnianie wyników badań członków Towarzystwa;
Inicjowanie działalności wydawniczej;
Organizowanie współpracy pomiędzy Towarzystwem i innymi instytucjami naukowymi;
Gromadzenie i prowadzenie księgozbioru dzieł z zakresu pragmalingwistyki i dziedzin pokrewnych.
Językoznawcy związani z tym towarzystwem to: Adam Bednarek, Aleksandra Biela-Wołońciej, Piotr Cap, Piotr Chruszczewski, John Crust, Mikołaj Deckert, Marta Dynel, Aneta Kaczmarek, Roman Kalisz, Henryk Kardela, Monika Kopytowska, Paulina Królikowska, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, Hanna Pułaczewska, Sylwia Siekierka, Ewa Waniek-Klimczak, Anna Wieczorek, Iwona Witczak-Plisiecka, Maciej Witek.
Powstało w 1920 r. w Krakowie z inicjatywy K. Nicza;
Działał tam J. Rozładowski, J. Łoś, J. Boundouin de Counteney, S. Schobet, Z. Klemensiewicz, S. Urbańczyk, W. Pisarek, B. Dunaj;
Zadanie statutowe: Krzewienie rozumnej miłości języka polskiego opartej na znajomości zasad języka polskiego, rozwoju języka i znaczeniu języka – czyli oparte na rozumieniu zjawisk w ogóle;
Siedziba główna jest w Krakowie, ale TMJP ma swoje oddziały w Polsce południowej i zachodniej, które znajdują się zazwyczaj w ośrodkach naukowych (na URz też jest!), ale i nie tylko, np.: w Wałbrzychu, w Cieszynie;
Sposoby działania:
Odczyty,
Współpraca ze szkołami i ośrodkami kultury,
Wydawanie organu statutowego, czyli dwumiesięcznika „Język Polski”, ale także serii „Biblioteczka Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego”,
Od lat 90. wydają także małe, podręczne słowniki;
ORGAN TMJP – dwumiesięcznik „Język Polski”:
Ukazuje się co dwa miesiące (z przerwa na wakacje, więc 5 zeszytów rocznie),
Ukazuje się o 1913 r. (więc zanim powstało TMJP),
Obecnie redaktorem naczelnym jest Piotr Żmigrodzki;
Założone zostało w 1920 roku, ukształtowało się w 1966 r.;
Towarzystwo to działało z przerwami;
Główna siedziba mieści się w Warszawie, a oddziały TKJ ma w Polsce Północno- Zachodniej i we Wrocławiu;
Powołane są tam dwie sekcje: logopedyczna i gwaroznawcza;
Osoby związane z TKJ to: Adam Antoni Kryński, Stanisław Szobert, Władysław Dołoszewski, Mieczysław Szymczak, Stanisław Skorupka, Stanisław Satkiewicz, Katarzyna Mosiałek – Kłosińska i In. (A. Markowski, S. Dubisz, J. Podracki, J. Miodek);
Ich mottem jest konieczność chronienia języka w czasach rozwijających się, coraz to wspanialszych i doskonałych technologicznie, gdy humanistyka jest zagrożona. Jak technicy budują mosty, tak SŁOWA TO MOSTY PRZERZYCANE NAD WIEKAMI. Naszą myśl możemy bowiem wyrazić tylko słowem;
Ich zadaniem jest krzewienie poprawności językowej i rozwiązywanie problemów społeczno – pedagogicznych;
Zajmują się również:
Poradnictwem językowym,
Organizowaniem sympozjów naukowych, odczytów, dyskusji na temat języka;
Współpracują z RJP, z komitetem językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, uczestniczą w pracach eksperckich, współpracuje z radiem i z telewizją polską;
Wydają swoje pismo: „Poradnik Językowy”:
Miesięcznik,
Założony przez Romana Zawilińskiego (krakowski nauczyciel);
I wydanie – 1910r.;