AFRYKA DZIKA DAWNO ODKRYTA
Nazwa afryka pojawiła się w I wieki ne w dziele kartograficznym De chorographia Pomponiusza Mela. Wcześniej ta nazwa dotyczyła jednej z prowincji rzymskich.
Powierzchnia ponad 30 mln km2
Ludność
Dł linii przegowej 30tys km
Skrajne punkty
N Przylądek Biały (Tunezja)
S Przylądek Igielny Agulhas (RPA)
W Przylądek Almadi, Zielony (Senegal)
E Przylądek Hafun (Somalia)
Największe wyspy
Uhihu
Sdfs
Afryka styka się z Europą na Morzu Śródziemnym przez cieśninę Gilbartarską. Z Azją przez Kanał Sueski (powstał w latach 1859-1869, kopany, 163 km).
Dekolonizacja Afryki
Sam proces zaczął się w 1951, jako pierwsza niepodległość oglosiła Libia (kolonia włoska). W latach 60, kilkanaście kolonii francuskich (min kongo, gawon, niger, mali, czad). Ostatnia Namibia 1990 należąca do RPA. 9 lipca 2011 wyzwolił się Sudan Południowy. Północna część była arabska, południowa afrykańska, wierzeń naturalistycznych, ludność czarna. Miała problem, bo w części poł znajdują się duże złoża ropy. Stolicą poł jest Juba.
W Rwandzie był konflikt między plemionami Tutsi a Hutu. Yyy brak info o ludobójstwie
Afrykę można podzielić na kilkanascie regionów
Mapke skombinować
ATLAS
Region młodych gór fałdowych, zajmuje około 750 tys km2. Połnocna część Algieri, Tunezji, w Maroku. Dzieli się na kilka podstawowych Pasm. Góry Rif przy cieśnikie Gilbartarskiej (ok 2,5 tys mnpm) i choć ssą z orogenezy alpeijskiej, jest dużo skał prekambryjskich i paleozoiczne. Panuje tu klimat śródziemnomorski. Następne na wsch od Gór Rif, znajduje się Atlas Tellski,wzdłuż wybrzeża śródziemnego,zdecydowanie niższy (do 1,5 m), zbudowany z młodszych skał wapiennych, margli i piaskowców pochodzących z mezozoiku i trzeciotrzędu. Na połdunie od tego znajduje się Wyżyna Szottów. Wznosi się na wys 750-1000m, płaski obszar cieków okresowych i wysychających słonych jezior.Na południe od tego jest Atlas Saharyjski, wnosi się na wys ponad 2 tys m, zbudowany z wapieni i fliszu, charakteryzuje się klimatem suchym, podzwrotnikowm. Roślinność półpustynna, pustynna. Atlas Wysoki, wys ponad 4 tys m, najwyższym szczytem jest Dżabal Tubkal (4165 mnpm).
Dolina Dades – malownicza dolina w Atlasie Wysokim, nazywana doliną róż, bo mają tam dużo plantacji róż damasteńskim???, charakterystyczna formacja skalna „Mózg”. Dolina tysiąca kasb.
Kasba – małe miejscowości warowne berberów.
Fez – milionowe miasto, najstarsza stolica Maroka (obecnie Rabat). Około 800 meczetów, ważny ośrodek rozwoju religii muzułmańskiej. Meczet Al-Karawijjin – ufundowany przez Fatimę, IX wiek, nazwa pochodzi od miasta tunezyjskiego z którego pochodziła fatima. Meczety mają zielone dachy, kolor Allaha.
Marrakesz – najsłunieijsze jest targowisko Dżamaa al-Fina. Obok targowiska pałac El-Badi „Nieporównywalny” z VI wieku. Meczet Kutubijja inaczej meczetem bibliotekarza nazywany. W średniowieczu pod nim były sprzedawane pierwsze rękopisy, od XII wieku. Wyglądem przypomina wieżę meczetu w sewilii, która była wzorowana na tym w marrakeszu.
SAHARA
Najwieksza gorąca pustynia świata. 9 mln km2. Nie jest największą pustynią świata. Większa jest Arktyka i Antarktyda. Powstawała w wyniku działalności cyrkulacyjnej pasatów wschodnich.
Brak notatek dalej
Transsaharyjskie szlaki handlowe
4-5 wiek – wielbłądy
16 wiek – zastąpienie transportu transsaharyjskiego drogą morska do Euripy. Transportowano niewolników, kość słoniową, złoto (S>N). Sól (N>S). Sól wydobywano z Bilmy, północno wschodni Niger. Nawet do 6 tys ton rocznie w najlepszym okresie.
Tuaregowie – w wolnym tłumaczeniu bezbożnicy. Sami siebie tak nie nazywają. Nazywają się immazekhen (ludzie wolni). Głównie oni organizowali transporty. 1,5 mln szacuje się, że wciąż ich jest. Większość z nich prowadzi osiadły tryb życia, część wciąż koczowniczy. Są wykorzystywani w celach ochrony przyrody, zatrudniani jako strażnicy parkowi. W końcu poddali się islamizacji, ale to mężczyźni mają zakryte twarze.
Wielbłąd nie jest gatunkiem rodzimym Afryki. Są z Azji w celach transportowych, lub jako wierzchowce. W afryce przystosował się jednogarbny Dromader.
Nefta – oaza w Tunecji na północy słonego jeziora Wielki Szott okresowo wysychającego. Diesiątki tysięcy palm daktylowych. 24 meczety, około 100 marabutów (grobowiec z kopulastym dachem, leżą tam święci mędrcy, miejsca pielgrzymek muzułmanów).
Nil – 6675km, przepływa saharę po całej długości.2800 m3/s przepływu w ujściu średnio (3x tyle co Wisła). Pierwszym źródłowym odcinkiem jest Kagera (420km). Z jeziora Wiktorii wypływa jako Nil Wiktorii, z Alberta jest Alberta, potem przechodzi w Nil Górski (2/3 wody nilu wyparowują), po tych bagnach Nil Biały, łączy się z Nilem Niebieskim i powstaje Nil Właściwy.
Piramida Dżesera – najstarsza piramida. Sakkara. Niedaleko piramid w Gizie. Schodkowa z 27 wieku pne.
Piramidy łamane – piramida Snofru w Dahszur. 27-26w pne.
Piramidy w Gizie – Cheopsa (147, 26w), Chefrena (137m, 26w).
Sfinks – wszystko jasne
Dolina Królów – niedaleko Luksoru. Grobowiec Tutanhamona. Odkryty w 1922. Złota maska.
W dolinie nilu gromadzi się 98% ludności kraju (4% powierzchni).
Na Nilu wybudowano tamę asuańską. Zmniejszyła ona maksymalne przepływy nilu dwuktornie. Wyeliminowano prawie praktycznie zalewy. Pozytywne aspekty: wyregulowanie stanów wody, mniej powodzi, zbiornik Nasera wykorzystywany w rybołóstwie, duże ilości energii (2 giga waty). Minusy: brak wylewów spowodował wysuszenie gleb w dolinie i w delcie co w tym klimacie spowodowało ich zasolenie, brak wylewów powoduje brak naturalnego użyźniacza, większe zanieczyszczenie nawozami, osady akumulują się w zbiorniku nesera przez co niektóre odnogi delty stają się martwe, jest niszczona.
SAHEL I SUDAN
Sahel – obszar znajdujący się gdzie opady wynoczą od 100 do 200 mm rocznie. Strefa niby silnie pustynniejąca. Ale uważa się, że Sahara raczej nie rośnie. Może się zmieniać ale nie rosnąć.
Sudan – region na południe od Sahelu. Od 200 Do 1000 mm opadów rocznie. Zaczyna się strefa lasów równikowych. Głównie sawanny (formacje trawiaste). Charakterystyczny jest baobab właściwy. 6 z 8 gatunków baobabów jest na madagaskarze, jeden w australii. Owoce nazywane są małpim chlebem, lubiane przez pawiany.
Silny rozkwit imperium Mali. Uczestniczyło w handlu transsaharyjskim, na jego terenie było duże wydobycie złota.
Timbuktu – znajdował sie tam meczet Sankore, w średniowieczu ważne miejsce edukacji korańskiej.
Dżena – jest tam Wielki Meczet (12-14 wiek ne). Największa na świecie budowla z suszonej cegły (cegła adobe). 75x75 m.
Do dzisiaj w Mali i w Ghanie wydpbywane jest złoto, na 3 miejscu w całej Afryce. Szacuje się, że 30% Ghany jest zajete przez koncesje do wydobywania złota.
RÓG AFRYKI
Obszar wyżyn zrębowych: wyżyna abisyńska i somalijska, zapadlisko Afar w rowie abisyńskim.
Wyżyna abisyńska na terenie etiopii i erytrei, wznosi się do 4 tys npm, nazywana dachem afryki. Zbudowana ze skał prekambryjskich w wielu miejscach pokrytych seriami mezozoicznymi grubymi. Obszar aktywny sejsmicznie, stożki wulkaniczne, pokrywy lawowe. Najwyższym miejscem jest Ras Daszan 4620m npm. Poprzecinana jest bardzo głębokimi dolinami rzecznymi, co doprowadziło do wyodrębnienia sięstolin górskich zwanych ambami. Żyje tam dżelada (małpa).
W obrębie amb znajdują się klasztory koptyjskiego kościoła ortodoksyjnego, ktory rozpoczął panowanie w XVI wieku. Przykładem jest Debre Demo, Abuna Yemata. Bardzo odosobione, trudny dostęp. Zależało im na obronie bo otaczały ich narody muzułmańskie.
Lalibea – zespół kościołów wydrążonych w skale. 13 wiek. W tufach wulkanicznych.