PRAWO Grupa ZARZĄDZANIE
ĆWICZENIA I 4. 10. 2015 r.
Norma prawna – pojęcie, elementy
Przepis prawa – pojęcie, rodzaje
Wykładnia prawa – pojęcie, rodzaje
Luka w prawie – pojęcie, rodzaje
Kolizje norm prawnych – pojęcie, rodzaje
ĆWICZENIA II 8.11.2015 r.
Fakty prawne – pojęcie, rodzaje
Klauzula generalna
Akty generalne – rodzaje, ogłoszenie, vacatio legis, ignorantia iuris nocet
Budowa generalnego aktu prawnego = Prawidłowe przywoływanie prawa
Tekst jednolity
Systematyka generalnych aktów prawnych małych rozmiarów
Systematyka generalnych aktów prawnych dużych rozmiarów
Prawo materialne
Prawo formalne
Kodyfikacja
Kodeks
Ad.2
Klauzula generalna jest jednym ze zwrotów niedookreślonych, wyróżniają się tym że odsyłają do jakiegoś systemu ocen czy norm pozaprawnych. Do klauzul generalnych zaliczamy:
- zasady współżycia społecznego
- dobra wiara
- społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa
Ad.3
Akty generalne zwane również aktami normatywnymi są podstawowymi źródłami prawa.
Wydawane są przez podmioty upoważnione do tworzenia prawa, pozostające w stosunku do siebie w pewnej hierarchicznej zależności. Zależność pomiędzy organami państwa znajduje odzwierciedlenie w hierarchii aktów normatywnych.
Warunkiem wejścia w życie aktu generalnego jest jego ogłoszenie. Takie oficjalne ogłoszenie zgodne z zasadami i trybem określonym ustawą nosi nazwę promulgacji zaś wydawnictwa w których ogłoszenie jest dokonywane organów promulgacyjnych.
Tryb promulgacji aktów generalnych określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych ( Dz. U z 2007 r. Nr 48, poz.449 )
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej – ogłoszeniu w nim podlegają obowiązkowo:
- Konstytucja
- Ustawy
- oraz wszystkie rozporządzenia nie będące rozporządzeniami prawa miejscowego
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski służy przede wszystkim do ogłaszania aktów generalnych wewnętrznie obowiązujących, regulamin Sejmu i Senatu. W Monitorze Polskim są zamieszczane różne komunikaty i obwieszczenia mające istotne znaczenie dla przedsiębiorców.
Ustawy konstytucyjne, ustawy zwykłe, rozporządzenia prezydenta RP, rozporządzenia Rady Ministrów, prezesa Rady Ministrów oraz ministrów są ogłaszane w …………………………………………… .
Zarządzenia prezesa Rady Ministrów, zarządzenia ministrów, zarządzenia prezydenta oraz uchwały Rady Ministrów są publikowane w …………………………………………...
Aktami prawnymi są tylko te akty, które zostały ogłoszone w sposób przewidziany przez prawo, inny sposób podania do wiadomości publicznej np. wydrukowanie w gazecie, podanie przez radio taki sposób jest prawnie bezskuteczny.
Vacatio legis – jest to czas upływający od chwili ogłoszenia aktu prawnego do chwili uzyskania przez niego mocy obowiązującej może on być różny i wynosić kilka dni, tygodni, miesięcy a nawet lat. Jest to czas na zapoznanie się z ustawą.
Ignorantia iuris nocet – nieznajomość praw szkodzi.
Ad. 4
Budowa generalnego aktu prawnego
W tytułowej części generalnego aktu prawnego nazywanej niekiedy nagłówkiem wymienia się nazwę rodzaju danego aktu prawnego np. ustawa, rozporządzenie
Po nazwie podawana jest data jego uchwalenia czy ustanowienia
Merytoryczny tytuł aktu prawnego określający normatywną materię (przedmiot unormowania).
Miejsce publikacji
Prawidłowe przywoływanie prawa
Prawidłowe przywołanie aktu normatywnego polega na podaniu danych dokładnie tak samo jak to jest w budowie normatywnego aktu. Podajemy:
rodzaj aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie ...)
data ( z dnia...)
tytuł (o ...)
miejsce publikacji – rok, o ile jest inny niż w dacie, nr (bez kropki!), pozycja (Dz. U...., nr ..., poz...)
W praktyce najczęściej posługujemy się źródłami prawa nowelizowanymi, często wielokrotnie, stąd zwykle dodatek: „ze zm.” lub „z późn. zm.”, przy „oficjalnych” tekstach jednolitych dodaje się „tekst jednolity” lub „t. j.”
Przykład:
ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej ( tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r., Nr 155, poz. 1095 ze zm.)
rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4 poz.17 )
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. W sprawie wyceny nieruchomości i sporządzenia operatu szacunkowego ( Dz. U. Nr 207/2004 poz. 2109 oraz Nr 196/2005 poz. 1628 ).
Przywołując przepisy prawa nie używamy zwrotów:
prawo mówi
prawo informuje
Używamy zwrotów!!!!
Prawo stanowi, prawo nakazuje, prawo zakazuje, prawo ustanawia, prawo przyznaje itd.
Ad. 5
Tekst jednolity – kiedy akt normatywny zostaje znowelizowany czyli zmienia się jego poszczególne przepisy, dla ułatwienia posługiwania się nim wydaje się tekst jednolity to znaczy taki który uwzględnia wszystkie zmiany.
Ad. 6
Systematyka generalnych aktów prawnych małych rozmiarów ogranicza się jedynie do podziału ich postanowień na poszczególne kolejno numerowane artykuły ( ustawa ) lub paragrafy ( w rozporządzeniach i zarządzeniach ).
Systematyka nieco większych generalnych aktów prawnych, składających się z kilkunastu lub kilkudziesięciu artykułów bądź paragrafów, polega na podziale postanowień danego aktu na kilka rozdziałów.
Ad.7
Systematyka aktów prawnych dużych rozmiarów jest już znacznie bardziej rozbudowana i zróżnicowana. Na przykład systematyka kodeksów: kodeks postępowania karnego i administracyjnego polega na podziale ich postanowień na działy i rozdziały, natomiast Kodeks karny dzieli się na części: ogólną, szczególną, wojskową i na rozdziały. Kodeks cywilny jest podzielony na: księgi, tytuły, działy, rozdziały i oddziały itp.
Taki podział ułatwia korzystanie z tekstu prawnego.
Ad. 8
Prawo materialne – normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nie przestrzeganie, prawo materialne jest ściśle powiązane z prawem formalnym, procesowym. Gdyby nie istniało prawo materialne nie mogłoby być egzekwowane prawo procesowe. Do prawa materialnego zaliczamy:
Kodeks cywilny, karny, karny skarbowy, morski, wyborczy, wykroczeń, pracy, rodzinny i opiekuńczy, spółek handlowych
Ad. 9
Prawo formalne (procesowe) – to urzeczywistnienie normy prawa materialnego. To zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej. Do prawa formalnego zaliczamy:
Kodeks postępowania administracyjnego, cywilnego, karnego, w sprawach o wykroczenia, kodeks karny wykonawczy.
Ad. 10
Kodyfikacja- jej zadaniem jest uporządkowanie wszystkich norm tworzących daną gałąź prawa. To proces jednorazowego połączenia dużego zespołu przepisów prawnych w jednolity usystematyzowany zbiór.
Ad. 11
Kodeks – akt normatywny zawierający logicznie usystematyzowany zbiór przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków społecznych.
ĆWICZENIA III 21.11.2015 r.
Prawo cywilne – pojęcie
Kodeks cywilny
Podmioty stosunków cywilnoprawnych
Zdolność prawna osób fizycznych – pojęcie, początek, koniec
Zdolność do czynności prawnych – pojęcie, rodzaje
Osoby prawne
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Prawo cywilne – zobowiązania
Prawo konstytucyjne – pojęcie
Źródła prawa
Podział władz
Sejm
Senat
Prezydent
Rzecznik Praw Obywatelskich
Trybunał Konstytucyjny
Trybunał Stanu
Ad.1
Prawo cywilne – jest to gałąź prawa należąca do prawa prywatnego. Podstawową cechą prawa prywatnego jest autonomiczność podmiotów stosunków prawnych, która oznacza brak podporządkowania jednej strony stosunku prawnego drugiej stronie, pozycja stron w stosunku cywilnoprawnym jest zrównana, równorzędna. W stosunkach z zakresu prawa prywatnego nie występuje organ publiczny, który mógłby władczo kształtować pozycję strony stosunku prawnego, to władcze podporządkowanie jednej ze stron jest charakterystyczne dla stosunków z zakresu prawa publicznego. Stosunki społeczne, które zbudowane są według metody cywilistycznej, są stosunkami cywilnoprawnymi.
Ad.2
Kodeks cywilny pochodzi z 23 kwietnia 1964 roku, liczy ponad 1000 artykułów, podobnie jak inne kodeksy ( kodeks karny, kodeks rodzinny i opiekuńczy, kodeks pracy itd.) nie jest z punktu widzenia konstytucyjnego aktem normatywnym szczególnym, a więc aktem wyższego rzędu w stosunku do innych ustaw. Jest aktem traktowanym na równi z innymi ustawami.
Kodeks cywilny składa się z następujących części :
Księga pierwsza - “część ogólna” - w takiej części ogólnej znajdziemy przepisy obejmujące podstawowe instytucje i zasady wspólne dla całego prawa cywilnego.
Księga druga - “własność i prawa rzeczowe” – obejmuje normy, które wyznaczają sposób powstania i ustania, treść i ochronę praw o charakterze bezwzględnym które dotyczą rzeczy.
Księga trzecia - “zobowiązania” – obejmuje regulacje dotyczące praw majątkowych, normuje powstawanie stosunków obligacyjnych dzieli się na część ogólną w niej wszystkie stosunki zobowiązaniowe oraz część szczegółową tu znajdują się poszczególne typy umów nazwanych
Księga czwarta -”spadki” – obejmuje regulacje dotyczące sposobów dysponowania majątkiem na wypadek śmierci, przejścia majątku po śmierci spadkodawcy na spadkobierców, odpowiedzialność za długi spadkowe itp.
Poza kodeksem cywilnym jest uregulowane prawo rodzinne w ustawie z 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ten kodeks wszedł w życie równocześnie z kodeksem cywilnym.
Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks Cywilny, ale z uwagi na niezrealizowaną w KC zasadę zupełności obok tego kodeksu istnieje szereg ustaw regulujących szczegółowo problematykę wybranych działów prawa prywatnego zwłaszcza:
Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 25. II. 1964 roku
Kodeks spółek handlowych z 15. IX. 2000 roku zastąpił kodeks handlowy z 1934 roku obecny Kodeks spółek handlowych nie zawiera przepisów normujących czynności handlowe jest to prawie w całości normowane przez Kodeks cywilny.
Kodeks postępowania cywilnego z 17. XI. 1964 roku
Oraz ustawy:
„ Prawo spółdzielcze „ z 16. IX. 1982 roku
„ Prawo o aktach stanu cywilnego „ z 29. IX.1986 roku
„ O księgach wieczystych i hipotece „ z 6. VII. 1982 roku
„ O własności lokali „ z 24. VII. 1994 roku
„ O zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów „ z 6. XII. 1996 roku
„ O gospodarce nieruchomościami „ z 21. VIII. 1997 roku itd.
Ad.3
Podmioty prawa cywilnego – stosunki cywilnoprawne to wzajemne zależności między równorzędnymi jednostkami. Jednostki, które uczestniczą w stosunkach cywilnoprawnych, są podmiotami prawa.
Art. 1 k.c. „Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi „. Zgodnie z tym artykułem podmiotami prawa cywilnego będą:
OSOBY FIZYCZNE
OSOBY PRAWNE
Ten katalog należy uzupełnić o trzecią kategorię podmiotów prawa cywilnego
JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NIEBĘDĄCE OSOBAMI PRAWNYMI , KTÓRYM USTAWA PRZYZNAJE ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ TZW. UŁOMNE OSOBY PRAWNE –wynika to z art. 33¹§1 k.c.
Ad. 4
Osoba fizyczna – zdolność prawna
Definicja. Zdolność prawna osoby fizycznej - jest to zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego.
Zdolność prawna jest atrybutem przysługującym każdemu człowiekowi. Nie można się jej zrzec ani też jej ograniczyć lub przenieść na inną osobę w drodze czynności prawnej.
W myśl art. 8 KC
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Osoby fizyczne zdolność prawną nabywają z chwilą urodzenia, a ustaje w chwili śmierci, która wyznacza tym samym kres osoby fizycznej.
Nasciturus – dziecko poczęte jeszcze nie urodzone
Utrata zdolności prawnej następuje z chwilą śmierci osoby fizycznej. Z chwilą tą wygasają wszystkie prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym, a prawa i obowiązki majątkowe stają się przedmiotem dziedziczenia i przechodzą na spadkobierców.
Dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu sporządza go Kierownik USC, właściwego ze względu na miejsce śmierci, po przedstawieniu mu karty zgonu wystawionej przez lekarza.
Może jednak być też taka sytuacja, że Kierownik USC sporządzi akt zgonu na podstawie postanowienia orzekającego uznanie za zmarłego.
Uznanie za zmarłego
Postanowienie orzekające uznanie za zmarłego wydaje sąd gdy człowiek zaginął, jest to instytucja mająca na celu usunięcie stanu niepewności wywołanego zaginięciem osoby fizycznej. Za zaginionego uważa się osobę, o której nie wiadomo czy żyje, czy zmarła. Jest to taka sytuacja, gdy mimo upływu określonego w ustawie terminu i przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania wyjaśniającego nie da się ustalić czy dana osoba żyje czy zmarła. Osoba fizyczna może być uznana za zmarłą przy zaistnienie następujących przesłanek:
fakt zaginięcia osoby
upływ terminu określonego ustawą
Długość terminu ustawowego uzależniona jest od okoliczności, w których nastąpiło zaginięcie.
W przypadku tzw. zaginięcia zwykłego (bez szczególnych okoliczności zwiększających prawdopodobieństwo śmierci) Art. 29.§1.KC
Zaginięcie kwalifikowane związane jest z zaistnieniem szczególnych okoliczności uzasadniających większe prawdopodobieństwo śmierci, jeżeli zaginięcie człowieka nastąpiło w związku z bliżej określonymi w ustawi zdarzeniami, które zwiększają prawdopodobieństwo jego śmierci np. katastrofa statku wtedy terminy oczekiwania ulegają skróceniu. Art. 30 § 1 KC
We wszystkich innych przypadkach zaginięcia, związanych z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia np. w czasie powodzi, pożaru, lawiny termin ten wynosi 1 rok Art. 30§ 3 KC
Gdy kilka osób zaginęło podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa to w braku innych ustaleń należy przyjąć że zmarły one jednocześnie. Art. 32 KC
Przykład
Jeżeli 30 letnia matka zatonęła wraz ze swoją 10 letnią córką to uważa się, że zmarły jednocześnie.
Ad. 5
Osoba fizyczna – zdolność do czynności prawnych
Definicja. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych - to możliwość samodzielnego dokonywania czynności prawnych, a więc za pomocą własnych oświadczeń woli, zaciągać zobowiązania i nabywać prawa.
Nabycie zdolności do czynności prawnych wiąże się z tym, że człowiek do podejmowania tych czynności musi osiągnąć konieczną dojrzałość i mieć odpowiednią sprawność umysłową.
Biorąc pod uwagę te okoliczności polski system prawny wyróżnia trzy stany człowieka:
brak zdolności do czynności prawnych
ograniczona zdolności do czynności prawnych
pełna zdolność do czynności prawnych
Ubezwłasnowolnić całkowicie można osobę fizyczną, która (art. 13 KC)
ukończyła lat 13
z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę fizyczną, która (art. 16 KC)
jest pełnoletnia
i której z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych potrzebna jest pomoc dla prowadzenia spraw ( obejmuje to dokonywanie czynności prawnych i czynności życia codziennego)
Orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego osoby fizycznej uzależnione jest od:
jej wieku
stopnia nasilenia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych i ich wpływu na możliwość kierowania swoim postępowaniem.
Kto może żądać ubezwłasnowolnienia:
Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienia może zgłosić (art. 545 § 1 KPC)
małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona
jej przedstawiciel ustawowy
krewni w linii prostej oraz rodzeństwo
prokurator
Rodzaje zdolności do czynności prawnych osób fizycznych
Brak zdolności do czynności prawnych
Stan ten konstytuuje wiek i ubezwłasnowolnienie ……………………………………………………...
Zgodnie z art. 12 KC
Zgodnie z art. 14 § 1 KC Skutki braku zdolności
„ Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna „
Zgodnie z art. 14 § 2 KC
„ Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych „.
Dla złagodzenia tych ujemnych następstw zgodnie z art. 14 § 2 KC osoba niezdolnej do czynności prawnych może zawrzeć umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego i staje się ona ważna z chwilą jej wykonania.
Ale gdyby pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych to mimo jej wykonania nie staje się umową ważną.
Przykład: Kupno zeszytu, gazety, biletu tramwajowego itp.
W imieniu osób nie mających zdolności do czynności prawnych dokonują tych czynności przedstawiciele ustawowi wspomnianych osób którymi są rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
Konstytuują ją następujące fakty: wiek i ubezwłasnowolnienie ………………………………………..
Zgodnie z art. 15 KC
Skutki
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych charakteryzują trzy cechy:
brak kompetencji do dokonywania pewnych rodzajów czynności prawnych
system kontroli nad dokonaniem określonych postaci czynności prawnych
pełna kompetencja do dokonywania pozostałych czynności prawnych:
Pełna zdolność do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych uzyskuje pełnoletni tzn. osoba, która ukończyła 18 rok życia lub wcześniej zawarła związek małżeński. Zdolność tę zachowuje się do śmierci jeżeli nie nastąpiło ubezwłasnowolnienie.
Zgodnie z art. 11 KC
Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych przysługuje kompetencja do samodzielnego dokonywania wszelkich dopuszczalnych w świetle obowiązującego systemu prawnego czynności prawnych.
Uzyskać pełnoletność może również kobieta, która ukończyła lat 16 i za zezwoleniem sądu opiekuńczego zawarła związek małżeński ( art. 10 § 2 zd.1 KC). Zezwolenie takie sąd opiekuńczy wydaje jedynie z ważnych powodów, kiedy z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny ( art. 10 § 1 zd.2 KRO )
Unieważnienie związku małżeńskiego kobiety, która nie ukończyła 18 roku życia nie powoduje utraty przez nią pełnoletności. W przeciwieństwie do zdolności prawnej zdolność do czynności prawnych nie jest nieodzownym atrybutem osoby fizycznej. Roczne dziecko ma zdolność prawną, a w konsekwencji może być np. właścicielem odziedziczonej nieruchomości. Natomiast samo nie może w drodze umowy nieruchomości zbyć, ponieważ nie ma zdolności do czynności prawnych.
Ad. 6
Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.
W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarb Państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne (zgodnie z art. 33KC). Do najważniejszych z nich należą:
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych (ustawa szczególna)
spółki kapitałowe
spółka akcyjna,
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
Zgodnie z ustawą Prawo spółdzielcze
spółdzielnia
Zgodnie z ustawa o przedsiębiorstwach państwowych
przedsiębiorstwo państwowe
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa)
jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, województwo
Zgodnie z ustawą regulującą status poszczególnych wyznań
kościół i poszczególne jego jednostki organizacyjne - diecezje, parafie, organizacje kościelne itp.
Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym
wyższa uczelnia
Zgodnie z ustawą o fundacjach
fundacja
Zgodnie z ustawą o jednostkach badawczo-rozwojowych
państwowa lub samorządowa instytucja kultury, jednostka badawczo-rozwojowa
Zgodnie z ustawą o partiach politycznych
partia polityczna
Zgodnie z ustawą Prawo o stowarzyszeniach
stowarzyszenie rejestrowe
Zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej
samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej
Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych
związek zawodowy
Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).
Do kategorii ułomnych osób prawnych zalicza się obecnie:
a) Stowarzyszenie zwykłe nie posiadające osobowości prawnej;
b)Wspólnotę mieszkaniową
c) Organizacje społeczne:
d) Spółki osobowe:
•spółka jawna,
•spółka partnerska,
•spółka komandytowa,
•spółka komandytowo-akcyjna.
e) Spółka cywilna (art. 860-875 KC)
Ad. 8
Prawo cywilne – zobowiązania
Pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać
Zmiana stosunków w okresie między powstaniem zobowiązania a jego wykonaniem w zwykłych warunkach obrotu gospodarczego nie ma i nie powinna mieć wpływu na wykonywanie zobowiązania. Pacta sunt servanda jest uznawana jako gwarancja stabilizacji prawnej stron i pewności obrotu cywilnoprawnego.
Odpowiedzialność kontraktowa i odpowiedzialność deliktowa
Odpowiedzialność kontraktowa ex contracto - jest uregulowana w Kodeksie cywilnym w art. 471 i następne. To odpowiedzialność odszkodowawcza dłużnika kiedy to dłużnik jest obowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Odpowiedzialność deliktowa ex delicto – jest uregulowana w Kodeksie cywilnym w art. 415 i następne. Odpowiedzialność deliktowa to naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Delikt wyrządzający szkodę czyn ludzki noszący znamiona winy.
Czyny niedozwolone źródłem zobowiązania jest fakt wyrządzenia szkody za która ustawa czyni kogoś odpowiedzialnym. Treścią takiego stosunku jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania i odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek naprawienia szkody. To reżim odpowiedzialności ex delicto.
Przesłanki, które warunkują powstanie obowiązku naprawienia szkody:
musi być szkoda, czyli uszczerbek w dobrach osoby poszkodowanej
szkoda musi być spowodowana przez jakiś fakt, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy
między szkodą a faktem musi istnieć związek przyczynowy – gdy go brak to jest wyłączenie odpowiedzialności.
Rozkład ciężaru dowodu – ciężar dowodu co do wszystkich przesłanek odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem własnym sprawcy obciąża poszkodowanego wynika to z art. 6 KC. To poszkodowany wykazuje istnienie i rozmiar szkody, istnienie związku przyczynowego między czynem sprawcy a szkodą oraz fakt sprawstwa noszący znamiona winy sprawcy.
Ad. 9
Prawo konstytucyjne - dawniej - prawo polityczne, prawo państwowe – zespół norm prawnych, które określają ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa, a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.
Podstawowym aktem prawnym określającym ustrój państwa jest konstytucja, jej postanowienia znajdują rozwinięcie w szeregu ustaw.
KONSTYTUCJA
Konstytucja jest ustawą, ponieważ uchwalana jest przez parlament jako najwyższego ustawodawcę. Do konstytucji odnoszą się wszystkie cechy ogólne ustawy:
- jest aktem normatywnym
- powszechnie obowiązującym
Konstytucji przysługują jednak specyficzne cechy, które odróżniają ją od ustaw zwykłych i pozwalają na określenie jej jako USTAWY ZASADNICZEJ PAŃSTWA. Cechami tymi są:
- szczególna treść (szeroko szczegółowo regulowane są przez nią materie)
-szczególna forma (szczególna nazwa)
-szczególna moc prawna (najwyższe miejsce w systemie prawa stanowionego)
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku składa się ze wstępu (określanego niekiedy mianem „preambuły” - celem wstępu jest wskazanie historycznych i politycznych podstaw konstytucji, umieszczenie jej w tle tradycji ustrojowej danego państwa i wydarzeń, które towarzyszyły przyjmowaniu konstytucji)
Ad.10
Źródła prawa
Zasadą Konstytucji RP jest zamknięty katalog źródeł prawa – zasada numerus clausus
Źródłami prawa mogą być tylko takie akty prawne które konstytucja wyraźnie wymienia. Dzielą się one na:
A. Źródła prawa powszechnie obowiązujące
B. Źródła prawa o charakterze wewnętrznym
Ad. A
Akty normatywne powszechnie obowiązujące to zgodnie z przepisem art. 87 Konstytucji to:
Źródła prawa obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły ( akty prawa miejscowego, obowiązujące odpowiednio na obszarze województwa, powiatu lub gminy).
Ad. B
Źródła prawa o charakterze wewnętrznym ( art. 93 Konstytucji) mają inną naturę. Obowiązują tylko jednostki organizacyjne podporządkowane organowi wydającemu akt takiego prawa oraz osoby zatrudnione w takich jednostkach. Wśród aktów tego rodzaju Konstytucja wymienia:
Źródła prawa w Polsce nie są równe. Tworzą pewną hierarchię. Kolejność wyliczenia źródeł prawa w Konstytucji nie jest przypadkowa. Najwyższą pozycję w hierarchii zajmuje Konstytucja.
Ad. 11
Zasada trójpodziału władz. Wysoko rozwinięte państwa opierają strukturę i funkcjonowanie swych organów na tzw. Zasadzie trójpodziału władz. Twórcą tej zasady był w XVIII wieku francuski prawnik i filozof Charles Louis Monteskiusz. Uważał on że państwo powstało w wyniku umowy społecznej zawartej przez ludzi w celu ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności. Niezbędne jest znalezieni prawdziwej gwarancji wolności bo ona była przez lata ludziom ograniczana bądź odbierana. Zdaniem Monteskiusza możliwe jest znalezienie prawdziwej gwarancji wolności gdy zostaną władze od siebie oddzielone tzn. ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.
W naszej Konstytucji w art. 10 ust. 1 wskazana została podstawa przedmiotowego rozgraniczenia władz. W ust. 2 wskazane zostały podmioty – organy konstytucyjne, którym powierzone jest wykonywanie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
I tak:
Władzę ustawodawczą sprawuje: Sejm i Senat
Władzę wykonawczą: Prezydent RP i Rada Ministrów
Władzę sądowniczą: Sądy i Trybunały
Ad. 12
Sejm
Zgodnie z Konstytucją Sejm jest jednym z dwóch obok Senatu organów władzy ustawodawczej w Rzeczypospolitej. Sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.
Art. 10 ust. 2 Konstytucji „Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje SEJM i SENAT”
Sejm składa się z …………….. posłów
Wyboru do Sejmu zarządza ………………………………
Wybory do Sejmu są:
-
-
-
-
-
Ważność wyborów do Sejmu stwierdza Sąd Najwyższy.
Sejm jest wybierany na 4 letnią kadencję, ta kadencja rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwszym posiedzeniu i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Do Sejmu może być wybrany ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Kandydatów na posłów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.
NIE MOŻNA KANDYDOWAĆ RÓWNOCZEŚNIE DO SEJMU I SENATU.
Ad.13
Senat
Senat jest obok Sejmu organem władzy ustawodawczej w państwie, jest to tzw. Izba refleksji powołana przede wszystkim do dbania o jakość prawa.
Senat składa się ze ………………. Senatorów.
Wybory do Senatu zarządza Prezydent.
Wybory do Senatu są:
-
-
-
Ważność wyborów do Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.
Senat jest wybierany na 4 letnią kadencję, i biegnie równocześnie z kadencją Sejmu. W przypadku skrócenia kadencji Sejmu ulega skrócenie kadencji Senatu.
Do Senatu może być wybrany ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Kandydatów na senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.
NIE MOŻNA KANDYDOWAĆ RÓWNOCZEŚNIE DO SEJMU I SENATU.
Ad.14
Prezydent RP zgodnie z art. 126 ust.1 Konstytucji jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
Prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Prezydent RP wybierany jest przez Naród w wyborach: (art. 127)
-
-
-
-
Kadencja Prezydenta RP trwa zgodnie z art. 127. 2 Konstytucji RP
-
Kto może zostać Prezydentem RP (art. 127. 3)
-
-
-
W każdym systemie głowie państwa przysługują pewne kompetencje tradycyjne, których z uwagi na ich specyfikę nie da się powierzyć innemu organowi państwa. Na gruncie Konstytucji RP można wskazać trzy kompetencje:
Prawo łaski (art. 139 Konstytucji)
Nadanie obywatelstwa polskiego i wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego (art. 137 Konstytucji)
Nadania orderów i odznaczeń (art. 138 Konstytucji RP)
Zgodnie z art. 134 ust. 1 „Prezydent RP jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP.”
Ad.15
Rzecznik Praw Obywatelskich
Ombudsman = Rzecznik - określenie pochodzące z języka szwedzkiego, określające niezależnego urzędnika, do którego można się odwoływać po wyczerpaniu możliwości prawnych.
Powołany po raz pierwszy w Szwecji w 1809 roku jako kanclerz sprawiedliwości. Jego podstawową kompetencją było kontrolowanie działania administracji.
Pierwsze postulaty w doktrynie powołania instytucji OMBUDSMANA w Polsce pojawiły się już w latach 70 – tych, ale dopiero w latach 80 – tych sformułowany został po raz pierwszy postulat wprowadzenia do naszego ustroju państwowego instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich. Uczynił to w 1981 roku Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk w opublikowanej uchwale w sprawie reformy organów sprawiedliwości i gwarancji niezawisłości sądów.
Efektem toczących się dyskusji publicznych i prac ustawodawczych była uchwalona przez Sejm ustawa “ O Rzeczniku Praw Obywatelskich” z dnia 15. lipca 1987 roku.
( Dz. U. z 2001 roku Nr. 14 poz. 147)
Dnia 19 listopada 1987 roku Sejm powołał na to stanowisko Prof. Ewe Łętowską.
Biuro RPO rozpoczęło swą działalność dopiero 1 stycznia 1988 roku.
W poszczególnych państwach organy te noszą różne nazwy np. we Francji to Mediateur, w Polsce Rzecznik Praw Obywatelskich. W literaturze przyjęto ogólną nazwę Ombudsman ze szweckiego.
Rzecznikiem Praw Obywatelskich zgodnie z Art. 2 ustawy “o RPO” może nim być:
Obywatel polski, wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swoje walory moralne i wrażliwość społeczną.
Powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich zgodnie z Art. 3 ust. 1 ustawy “o RPO”
Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.
Kadencja trwa 5 lat, a ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż dwie kadencje.
Rzecznika Praw Obywatelskich obowiązuje tzw. INCOMPATIBILITAS tzn., nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej. Nie może wykonywać innych zajęć zawodowych, ani prowadzić działalności publicznej nie dającej sie pogodzić z godnością jego urzędu. Zasada Incompatibilitas to zasada nie łączenia pewnych funkcji publicznych.
Wymogi wniosku skierowanego do Rzecznika:
Art. 10. ustawy “o RPO”
Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.
Ad.16
Trybunał konstytucyjny
Konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii źródeł prawa ( art. 87 Konstytucji i następne) co wyraża się w nadrzędności w stosunku do innych ustaw oraz wszelkich pozostałych rodzajów aktów normatywnych. Konsekwencją tego jest wymóg zgodności z Konstytucją wszystkich aktów normatywnych niższego rzędu. Podstawową gwarancją najwyższej mocy prawnej Konstytucji we współczesnych państwach jest sądowa kontrola zgodności prawa z Konstytucją.
W Polsce jesienią 1981 roku zostały podjęte prace ekspertów nad utworzeniem Trybunału Konstytucyjnego jak również Trybunału Stanu. Nowela konstytucyjna z 26 marca 1982 roku przewidywała utworzenie tych dwóch organów. Powstała ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z 29 IV 1985 roku, zastąpiła ją nowa z 1 VII 1997 roku o TK, która weszła w życie 17.X.1997r.
Trybunał Konstytucyjny nie jest organem wymiaru sprawiedliwości. Stanowi władzę odrębną i niezależną od innych władz. Jest to zatem samodzielny organ konstytucyjny wydający wyroki w imieniu RP.
Skład Trybunału Konstytucyjnego ( art. 194 ust. 1 Konstytucji )
Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, w tym Prezesa i Wiceprezesa.
Sędziowie są wybierani przez Sejm na 9 lat, ponowny wybór jest niedopuszczalny.
Kandydatem może zostać tylko osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.
A więc posiada:
ukończone studia prawnicze
odbycia odpowiedniej aplikacji zakończonej egzaminem oraz
wykazania się co najmniej 10 letnim stażem pracy w zawodzie prawniczym ( z tego warunku są zwolnieni profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych)
Organami Trybunału są:
Prezes TK ( to jednoosobowy organ kierowniczy, który reprezentuje Trybunał na zewnątrz, oraz wykonuje wszystkie czynności związane z funkcjonowaniem tego organu)
Zgromadzenie Ogólne – tworzą go wszyscy sędziowie Trybunału
Trybunał rozpatruje poszczególne sprawy w trzech różnych składach orzekających:
Pełny skład – co najmniej 9 sędziów Trybunału i Prezesa lub Wiceprezesa Trybunału wymaga podjęcie następujących spraw:
orzekanie na wniosek Prezydenta o konstytucyjności ustawy przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją
orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP, oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta.
rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.
Pięciu sędziów Trybunału orzeka o:
zgodności ustaw albo umów międzynarodowych z Konstytucją
zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie ( umowy są hierarchicznie nadrzędne do ustaw)
Trzech sędziów orzeka o zgodności innych:
aktów normatywnych niższego rzędu z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami.
rozpatruje zażalenia na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją lub na oddalenie skargi konstytucyjnej.
Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego
Funkcja orzecznicza – kontrola zgodności prawa z Konstytucją
Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych ( dopiero w 1997 roku uzyskał tę funkcję) Orzekanie o zgodności aktów normatywnych z Konstytucją, ale tu jest szczególny krąg podmiotów, które mogą występować ze skargą konstytucyjną.
Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. ( dopiero w 1997 roku nadana mu taką funkcję)
TK ma rozstrzygać spory o właściwość pomiędzy sądami, a innymi organami władzy publicznej. TK rozstrzyga spory kompetencyjne w sytuacji, gdy dwa organy uznają się za właściwe do rozstrzygnięcia danej sprawy ( spór pozytywny) albo gdy organy te uznają się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy ( spór negatywny)
Orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
Rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP. Jeżeli głowa państwa nie może przejściowo sprawować urzędu zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje jego obowiązki.
Jednak, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu o stwierdzeniu przeszkody i powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta decyduje TK na wniosek Marszałka Sejmu.
Kontrola pionowa ( hierarchiczna)
To kontrola zgodności aktów normatywnych niższego rzędu z Konstytucją lub ustawami. Nie dokonuje natomiast kontroli poziomej tzn. np. dokonywać oceny zgodności ustaw z innymi ustawami.
Ad.17
Trybunał Stanu
Art. 198 ust.1 Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,
4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie.