Układ rodzajowy kosztów-obejmuje wszystkie koszty przedsiębiorstwa. Składniki tego układu informują o rodzajach i wartościach zasobów zużywanych w działalności. Analiza kosztów w tym układzie dostarcza informacji do racjonalizowania zużycia i planowania struktury zasobów potrzebnych w realizowanej działalności. KOSZTY RODZAJOWE: amortyzacja, zużycie materiałów i energi, wy- nagrodzenia, ubezp. społ. i inne świadczenia, podatki i opłaty, usługi obce, pozostałe koszty rodzajowe.AMORTYZACJA-to wyrażona w mierniku pieniężnym wartość zużycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych w danym przedziale czasowym na skutek ich eksploatacji lub wykorzystania w dz. gospodarcz. Odpisy amortyzacyjne powodują systematyczne zmniejszenie się wartości obiektów amortyzowa-nych zwane umorzeniem. Amortyzacja i umorzenie stanowią przedmiot ewidencji księgowej. Rodzaje: *równo-mierna- liniowa *nierównomier-na- może być amortyzowana metodą degresywną, progresyw-ną, naturalną lub specjalne metody amortyzacji. ZUŻYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII- obejmuje koszty:-zużycie materiałów podstawo-wych, stosowanych w działal-ności wytwórczej przedsię-biorstwa, stanowiących strukturę produktów-materiałów pomocniczych-półfabrykatów, art. handlowych-energii gazu wody i innych mediów-opakowań-części zapasowych maszyn i urządzeń. WYNAGRODZENIA-wszelkie wypłaty wynagrodzeń pieniężnych i w naturze, należ-nych za pracę na rzecz przedsię-biorstwa, niezależnie od formy stosunku pracy. Skład:-płaca zasadnicza(stażowy, funkcyjny, pozostałe)-dodatki do płacy-dopłaty-płace dodatkowe(premia)PODATKI I OPŁATY:*podatek od nieruchomości*opłaty i podatki lokalne*podatek od śr. transportu*opłaty skarbowe i manipulacyjn*podatek VAT nie podlegający odliczeniu*podatek VAT od towarów wydanych na potrzeby reprezen-tacji i reklamyUSŁUGI OBCE: remontowe, transportowe, bankowe, łączności, komunalne, czynsze i najem nieruchomości, dozór mienia, pozostałe Układ kalkulacyjny- dostarcza informacji do kalkulacji kosztów jednostkowych wyrobu czy usługi. W tym celu koszty układu kalkulacyjnego zostały podzie-lone na koszty bezpośrednie i pośrednie. Za kryterium podziału bierze się sposób odnoszenia kosztów na jedn. kalkulacyjną stanowiącą tzw. nośnik kosztów.Koszty bezpośrednie-koszty które wykazują ścisły związek z produkowanym wyrobem lub usługą. Są to koszty które na podst. dokumentów źródłowych można odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Zazwyczaj są to materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie z narzutami, zużycie narzędzi itp.Koszty pośrednie- nie wykazują ścisłego związku z produko-wanym wyrobem lecz są wspólne dla kilku wyrobów, w związku z czym nie można ich przyporzą-dkować jednostce kalkulacyjnej na podst. dokumentacji źródłowej lecz za pomocą tzw. kluczy rozliczeniowych. Koszty pośrednie:A.koszty wydziałowe- to koszty związane z utrzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej i zapewnieniem niezakłóconego toku produkcji:-amortyzacja maszyn i urządzeń-zużycie materiałów uniwersalny-konserwacja i remonty maszyn i urządzeń-zużycie energii-koszty ogólno-wydziałowe-płace pracowników pomo-cniczych w wydziałach produkcji podstawowej-płace pracowników biurowych w tych wydziałach-materiały zużyte na cele ogólnowydziałowe-koszty oświetlenia, ogrzewania B.koszty zarządu(ogólnozakłado-we)- koszty utrzymania zarządu i jednostek gospodarczych:-płace personelu administracyjne-amortyzacja śr. trw. będących na wyposażeniu administracji-zużycie materiałów biurowych-koszty reprezentacji i reklamy-koszty ogólnozakładowe-utrzymanie laboratoriów, magazynów, ochrona mienia itp.C. koszty sprzedaży -związane z fazą zbytu produkowanych towarów np. reklama produktów, udział w targach, opakowanie itp.Rachunek efektywności ekonomicznej-to system mierzenia nakładów i efektów działalności gospod. zapewnia-jący prawidłową ich wycenę ze społecznego punktu widzenia oraz sprzyjający podejmowaniu racjonalnych decyzji gospod. zmierzających do minimalizacji nakładów i maxymalizacji efektów użytkowych. Ekonomiczne kryteria podejmowania podejmowania decyzji:*dział. gospod. w miarę rozwoju sił wytwórczych charakteryzuje się wzrostem stopnia substytucjonalności produktów oraz metod ich wytwarzania*różnorodność możliwości rozwiązań technicznych i orga-nizacyjnych zmusza do analizy i wyboru wariantu do wdrożenia. Wybór nie jest swobodny!Ekonomiczne uzasadnienie wyboru danego wariantu wymaga: analizy celowości przedsięwzięcia i wykazania poziomu ekonomicznej efektywności. Rachunek ekonomiczny ma wskazać optymalny wariant decyzji. Przyjęty sposób przeprowadzenia rachunku musi uwzględnić:-uwarunkowania i korzyści podmiotu realizującego przedsięwzięcie-uwarunkowania i cele prowadzonej narodowej polityki gospod. czyli względy społ.-polityczne. Rachunek ekonomiczny określa efektyw-ność przedsięwzięcia w kategoriach: efekt netto(P-K>0) i okres zwrotu poniesionych nakładów.W procesie badania efektywności należy uwzględnić uwarunkowania:1. Techniczne o charakterze przygotowawczym-określenie celów rozwojowych, zasoby materialne, dostęp do technologii2. Techn.-produkcyjne-możli-wość zastosowania nowej techniki i technologii, doświadczenie zawodowe,kultura3. Organizacyjne-stopień rozwoju organizacyjnego służb technicznych,gosp. materiałowej4. Prawne-ograniczenia wynika-jące z obowiązujących przepisów5.Ekonomiczno-finansowe-potrzeby finansowe i źródła finansowaniaPRZEDSIĘWZIĘCIA INNOWACYJNE Główne cele przedsięwzięć: wzrost liczby, jakości i rodzaju asortymentu; polepszenie warunków pracy; oszczędność zasobów; poprawa ochrony środowiska. Istota przedsięwzięć innowacyjnych: ulepszenie konstrukcyjne wyro-bów; zmiana procesu wytwa-rzania; modernizacja procesu wytwarzania; usprawnienia organizacyjne; wprowadzenie nowego asortymentu na rynekInnowacja-zmiany celowo wprowadzone lub zaprojekto-wane układy cybernetyczne, które polegają na zastępowaniu dotychczasowych stanów rzeczy innymi ocenionymi dodatnio w świetle określonych kryteriów składających się w sumie na postęp. Rodzaje inwestycji: *odtworzeniowe- zastępowanie zużytych lub przestarzałych elementów nowymi*modernizacyjne-najczęściej po-łączone z odtworzeniowymi;jt. zmniejszenie kosztów wytwarzania*innowacyjne-modyfikacja dotychczasowych wyrobów*rozwojowe: zwiększenie potencjału produkcyjnego lub wdrażanie nowych wyrobów*strategiczne:defensywne(ochrona przed konkurencją), ofensywne(umacnianie pozycji na rynku) i defensywno-ofensywne*służące zapewnieniu warunków pracy, wypoczynku itp.*dotyczące interesu publicznego np. ochrona środowiskaPodejmowanie decyzji inwestycyjnych1.Akceptacja lub odrzucenie konkretnego projektu2. Klasyfikacja względnej oceny opłacalności (wybór 1 wariantu)3. Programowanie rozwoju(wybór zbioru przedsięwzięć rozwojowych).Ważne jest także ryzyko(dla działań krótkookre-sowych-niskie, dla długookreso-wych-duża niepewność) oraz czas(jego rozkład)Fazy :1.przedinwestycyjna: przedrealizacyjne studium możliwości, ostateczne wersje projektu i raport oceniający 2. inwestycyjna 3. eksploatacyjna.Nakłady mogą być: bezpośrednie, towarzyszące i pośrednie. Efekty natomiast dzielimy na wew-nętrzne- powstają u inwestora i te dzielimy na wymierne i niewy-mierne i zewnętrzne-powstają w szeroko rozumianym układzie społeczno- gospodarczym.WZORY:Próg rentowności ilościowy(w szt):BEP = Ks / cj-KzjPróg rentowności wartościowy( w zł): BEP# = BEP * cj