Koszty rachunkowe

Koszty - wyrażone wartościowo zużycie czynników produkcji, wykorzystanie zasobów ludzkich, usług obcych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Koszty można klasyfikować na wiele sposobów. Można wyróżnić trzy podstawowe układy kosztów:

• układ rodzajowy

• układ funkcjonalny

• układ kalkulacyjny

Układ rodzajowy

Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy kosztów:

1. amortyzacja - celowe wyrażone wartościowo zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

2. zużycie materiałów i energii - zużycie surowców, materiałów zapasowych, opakowań, paliwa, książek, czasopism, energii (elektrycznej, cieplnej, wodnej, sprężonego powietrza),

3. usługi obce - obróbka obca, usługi: transportowe, remontowe, łączności, najmu, leasingu, bankowe,

4. wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,

5. ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia - obciążające pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników: wydatki na bhp, szkolenia, ochronę zdrowia,

6. podatki i opłaty - podatki: od nieruchomości, środków transportu oraz opłaty: skarbowe, notarialne, administracyjne, sądowe, za zanieczyszczanie środowiska,

7. pozostałe koszty rodzajowe - podróże służbowe, ubezpieczenie majątkowe, stypendia, reklama nie ujęta w innych pozycjach.

Układ funkcjonalny

Układ funkcjonalny dzieli koszty według miejsc powstawania kosztów.

1. koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, handlowej, usługowej)- w wypadku działalności produkcyjnej na tym koncie księguje się bezpośrednie koszty związane z tą działalnością, obejmujące: zużycie materiałów bezpośrednich, wynagrodzenie pracowników bezpośrednio produkcyjnych, obróbkę obcą, koszt przygotowania nowej produkcji,

2. koszty wydziałowe - pośrednie koszty wytwarzania ponoszone na wydziałach produkcji podstawowej, obejmujące koszty amortyzacji i remontu maszyn, transportu wewnętrznego, zużytych narzędzi, oświetlenia, ogrzewania i utrzymania czystości wydziału,

3. koszty zarządu- wynagrodzenia kierownictwa firmy i ogólnego zarządu, koszty podróży służbowych, łączności, biurowe, reprezentacji i reklamy firmy, podatki i ubezpieczenia, koszty utrzymania magazynów, laboratoriów oraz służbowych samochodów osobowych;

4. koszty zakupu - związane bezpośrednio z zakupem materiałów jak np. załadunku i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w trakcie przewozu.

5. koszty sprzedaży - dotyczą sprzedawanych wyrobów i obejmują: koszty opakowania, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia, reklamy oraz podatek akcyzowy od wyrobów.

6. koszty działalności pomocniczej- koszty wydziałów: remontowego, transportowego, kotłowni oraz jednostek bytowych i socjalnych: stołówki, hotelu robotniczego, domu wczasowego.

Układ kalkulacyjny

Układ kalkulacyjny klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do obliczenia kosztu wytworzenia produktu. Dzieli on koszty następująco:

• koszty bezpośrednie

  • materiały bezpośrednie,

  • płace bezpośrednie,

• koszty pośrednie

  • koszty wydziałowe,

  • koszty zarządu,

  • koszty sprzedaży.

Bazując na klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym można obliczyć różne wielkości kosztów, w szczególności zaś:

• techniczny koszt wytworzenia, będący sumą kosztów bezpośrednich i kosztów wydziałowych,

• koszt całkowity (zakładowy, fabryczny) koszt wytworzenia, będący sumą technicznego kosztu wytworzenia oraz kosztów zarządu,

• koszt własny sprzedaży (pełen koszt własny), będący sumą wszystkich kosztów bezpośrednich i pośrednich.

Układ kalkulacyjny jest charakterystyczny dla rachunku kosztów pełnych. W rachunkowości istnieją również inne systemy rachunku kosztów, wśród których najbardziej rozpowszechnił się rachunek kosztów zmiennych. Klasyfikuje on koszty według kryterium zmienności w zależności od zmian wielkości produkcji. W ramach tego rachunku kosztów wyróżnia się:

• koszty zmienne

• koszty stałe