FACTORING – RODZAJE, FUNKCJE I KOSZTY Z NIM ZWIĄZANE


FACTORING - RODZAJE, FUNKCJE I KOSZTY Z NIM ZWIĄZANE

  1. GENEZA FAKTORINGU.

Faktoring jest jedną z najstarszych form finansowania działalności gospodarczej, gdyż pojęcie faktora jako agenta, pośrednika znane było już Rzymianom, Grekom i Fenicjanom. Szczególnie rozwiną on się w XVII i XVIII wieku w ramach przeprowadzanej przez Anglików kolonizacji Indii Wschodnich. Anglicy wykorzystywali wówczas faktorów do sprzedaży towarów z Anglii do Indii i w odwrotnym kierunku. Rola faktora polegała na udzielaniu pożyczek na dostawy lub eksport towarów z Anglii.

Prawdziwy rozwój faktoringu, jako kompleksowego zarządzania wierzytelnościami, dokonał się na przełomie XIX i XX wieku w Ameryce Północnej. Początkowo faktoring działał na zasadzie komisu, gdyż polegał na pośrednictwie w zbywaniu cudzych towarów (agent faktoring). Następnie rozpoczęto finansowanie dostawców towarów (credit faktoring), a potem wprowadzono dyskonto oraz ściąganie wierzytelności pieniężnych z przejęciem ryzyka. W toku rozwoju faktoringu, czynności faktora stopniowo wzbogacały się obejmując :

Po zakończeniu II wojny światowej popularność faktoringu znacznie wzrosła i rozpowszechniła się w Europie Zachodniej. Spowodowane to było głównie finansowaniem w latach 50. i 60., przez amerykańskie firmy faktoringowe, odradzających się gospodarek zachodnioeuropejskich. Zaczęto stosować wzorce amerykańskie a systematyczny rozwój faktoringu doprowadził do tworzenia więzi pomiędzy spółkami faktoringowymi, a bankami. Od 1974 roku pracowano nad specjalną konwencją o faktoringu międzynarodowym, która uchwalona została w 1988 roku w Ottawie. Konwencja ta określa pojęcie i istotę funkcjonowania faktoringu w ogólnoświatowym obrocie handlowym, jednak nie została ona wprowadzona w życie.

Na przełomie lat instytucja faktoringu znacznie zmieniła się. Obecnie jedną z największych organizacji zrzeszających ponad 130 firm i banków faktoringowych z 50 krajów jest Factors Chain International (FCI), z siedzibą w Amsterdamie. W Polsce pierwszym bankiem, który wprowadził tego typu usługi był Bank Przemysłowo-Handlowy z Krakowa. Na rynku polskim istnieje wiele instytucji faktoringowych, ale wiodącą wśród nich (pod względem wartości skupionych faktur na rynku) jest lubelska spółka Pekao Faktoring, kontrolowana w pełni przez Bank Pekao S.A. Spółka ta w 2001 roku skupiła faktury o łącznej wartości ponad 4 mld zł. Polski rynek największych firm faktoringowych pod względem wartości skupionych faktur przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 1. Największe firmy faktoringowe pod względem wartości skupionych faktur.

Źródło : http://arch.rp.pl

Czołowe firmy faktoringowe w Polsce, w 2000 r., wykupiły faktury za ponad 1,7 mld USD (źródło: Rzeczpospolita 29.01.2001), zaś ogólna wartość faktur obsługiwanych co roku przez firmy faktoringowe w USA, wynosi 300 mld USD, w Wielkiej Brytanii - 100 mld USD, a w Niemczech - 70 mld USD (źródło: Factoring Yearbook 2000).

  1. ISTOTA FAKTORINGU.

Faktoring w prawie polskim nie jest umową nazwaną, a żeby określić jego istotę należy sięgnąć do konwencji zawartej w Ottawie w 1988 roku. Według niej umowa faktoringu jest zawierana dwustronnie pomiędzy przedsiębiorstwem a instytucją faktoringową, zgodnie z którą przedsiębiorstwo przenosi na instytucję faktoringową własność wierzytelności wynikających z umowy sprzedaży towarów lub usług dłużnikom. W ramach tej umowy faktor wykonuje co najmniej dwie z następujących usług :

Faktoring jest zatem rodzajem szerokiego pośrednictwa handlowego, które polega na nabywaniu przez instytucje faktoringowe bieżących, nie przeterminowanych wierzytelności od różnych podmiotów gospodarczych.

W faktoringu wyróżnić możemy trzy podmioty, takie jak faktor, faktorant i dłużnik. Podmioty faktoringu i ich zadania przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 2. Podmioty faktoringu i ich zadania.

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

Źródło : opracowanie własne.

Transakcja faktoringu wierzytelności krajowych zawierana jest pomiędzy powyższymi podmiotami. Przebieg operacji faktoringowej przedstawia poniższy rysunek.

Rysunek 3. Schemat transakcji faktoringu wierzytelności krajowych.

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

Źródło : „ Bankowość. Wybrane zagadnienia.”, Maria Dębniewska, WSIiE TWP w Olsztynie, Olsztyn 1999.

Poszczególne czynności w transakcji faktoringowej przedstawiają się następująco :

  1. dostawa towaru i sprzedaż przez producenta;

  2. przekazanie faktury do banku z odroczonym terminem płatności;

  3. zawiadomienie dłużnika (odbiorcę towaru) o zawarciu umowy faktoringowej z bankiem;

  4. wypłata dostawcy towaru (faktorantowi) zaliczki w kwocie 70-90% faktury;

  5. spłata przez dłużnika kwoty należności faktury;

  6. przekazanie faktorantowi pozostałej części należności pomniejszonej o odsetki dyskontowe i prowizje.

Umowa faktoringu zawierana jest na okres krótki, co wynika z charakteru faktoringu jako finansowania krótkoterminowego. Zazwyczaj termin zapłaty przez dłużnika wynosi 14 dni, a bardzo rzadko przekracza on 120 dni.

Podmiotem cesji wierzytelności dokonywanej przez faktoranta na rzecz faktora jest cała wierzytelność główna. Przejęcie takiej wierzytelności daje faktorowi prawo do wszelkich działań z nią związanych, np. prawo do zbadania wypłacalności kontrahentów swojego klienta, czy też prawo do odsetek, prowizji, czy dalszego rozporządzania wierzytelnością.

Specyfika operacji faktoringu spowodowała powstanie wydzielonych instytucji faktoringowych, innych niż bank. W Polsce specjalistycznych instytucji tego typu nie jest wiele a na szczególną uwagę zasługują tu dwie firmy : Handlowy Heller S.A. i Polfaktor, jako jedyny wchodzący w skład FCI.

Z faktoringu najczęściej korzystają przedsiębiorstwa, które chcą zwiększyć obroty, posiadać pełny asortyment towarów i zwiększyć możliwość jednorazowych zakupów. Poza tym przedsiębiorstwa te zwykle decydują się na podpisanie umowy faktoringowej z powodu utrudnionego dostępu do kredytów bankowych a także z powodu występowania sezonowych wahań sprzedaży. Na korzyść faktoringu przemawia także możliwość dopasowania terminów płatności do czasu zwrotu kapitału z wcześniej zakupionego towaru.

Zarówno odbiorcy, jak i dostawcy faktoringu odnoszą określone korzyści z podpisania umowy faktoringowej. Do korzyści osiąganych przez faktora zaliczyć można m.in. :

Natomiast faktorant poprzez faktoring osiąga m.in. :

  1. RODZAJE FAKTORINGU.

Wyróżnia się wiele rodzajów faktoringu, jednak w polskiej gospodarce wykształciły się trzy podstawowe jego formy :

  1. faktoring właściwy (faktoring pełny),

  2. faktoring niewłaściwy (faktoring niepełny),

  3. faktoring mieszany.

W zależności od tego, czy przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika wchodzi w zakres usługi, czy też nie, mówimy o umowach faktoringu pełnego (właściwego) i niepełnego (niewłaściwego).

Faktoring właściwy (pełny) polega na tym, że na podstawie zawartej umowy o przelew wierzytelności faktor definitywnie (bezzwrotnie) przejmuje na siebie wszelkie wierzytelności faktoranta (przedsiębiorstwa), jak również zostaje obarczony ryzykiem wypłacalności dłużnika. Mówi się wówczas, że nabywca wierzytelności przejmuje na siebie odpowiedzialność z tytułu del credere. Oznacza to, że od chwili zawarcia umowy ryzyko obciążające sprzedawcę i usługodawcę przechodzi na instytucję faktoringową, która należności od odbiorcy będzie dochodziła we własnym imieniu. W ten sposób faktor zabezpiecza przedsiębiorcę, sprzedającego lub dostarczającego określony towar lub usługę odbiorcy, przed niewypłacalnością dłużnika. Ten rodzaj faktoringu jest korzystna dla faktoranta, gdyż po dokonaniu transakcji sprzedaży towaru lub usługi na rzecz dłużnika zbywca wierzytelności od razu otrzymuje środki finansowe, a przy tym wyzbywa się odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność dłużnika. Schemat faktoringu właściwego przedstawia Rysunek 4.

Rysunek 4. Schemat faktoringu właściwego (pełnego)

0x01 graphic


Źródło: "Faktoring - specjalistyczna forma finansowania przedsiębiorstw". Materiały szkoleniowe, Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów w Katowicach, Oddział w Warszawie, 1995

Umowa faktoringu właściwego zawierana jest po dokładnym zbadaniu przez faktora stanu prawnego i majątkowego objętych umową odbiorców oraz stwierdzeniu, że mogą oni wywiązywać się ze zobowiązań finansowych.

Faktoring pełny jest stosunkowo drogi, gdyż faktor do ogólnej kwoty pobieranej prowizji dolicza także koszty przeniesionego ryzyka.

Z usługi faktoringu pełnego częściej możemy skorzystać w wyspecjalizowanych firmach faktoringowych niż w bankach (mimo, że formalnie znajduje się w ich ofertach).

Faktoring niewłaściwy (niepełny) wykorzystywany był znacznie wcześniej niż faktoring właściwy, gdyż instytucje faktoringowe przez długi czas nie chciały podjąć się ryzyka przejęcia odpowiedzialności za dłużnika. Faktoring ten różni się od faktoringu pełnego tym, że ryzyko wypłacalności dłużnika nie przechodzi w nim na faktora. Oznacza to, że przelew wierzytelności na faktora nie jest definitywny i w przypadku niewypłacalności dłużnika, wierzytelność będąca przedmiotem umowy wraca do sprzedawcy lub usługodawcy. Schemat faktoringu niewłaściwego przedstawia Rysunek 5.

Rysunek 5. Schemat faktoringu niewłaściwego (niepełnego).

0x01 graphic

Źródło: "Faktoring - specjalistyczna forma finansowania przedsiębiorstw". Materiały szkoleniowe, Międzynarodowa Szkoła Bankowości i Finansów w Katowicach, Oddział w Warszawie, 1995.

Umowa faktoringu niewłaściwego zawierana jest warunkowo, co oznacza, że w przypadku niewypłacalności dłużnika wierzytelność wraca z powrotem do faktoranta a w razie jego wypłacalności cesja wierzytelności jest definitywna.

Faktoring niewłaściwy jest tańszy, gdyż faktor nie pobiera dodatkowej opłaty za przejęcie na siebie odpowiedzialności del credere.

Ta forma faktoringu finansowania działalności przedsiębiorstwa jest wskazana dla firm, które :

Faktoring mieszany polega na połączeniu faktoringu pełnego i niepełnego. Faktor wprawdzie przejmuje odpowiedzialność za niewypłacalność dłużnika, ale wyłącznie do pewnej kwoty, natomiast za resztę odpowiada nadal faktorant. W tej formie faktoringu odpowiedzialność rozłożona jest więc między faktora i faktoranta.

W umowie faktoringu mieszanego określa się limit ryzyka faktora wartościowo (ogółem, jak i wobec poszczególnych odbiorców) lub procentowo (np. do 60 proc. wartości faktury).

Innego podziału faktoringu dokonujemy biorąc pod uwagę zawiadomienie dłużnika o zawarciu umowy. Wyróżniamy tu :

Faktoring otwarty polega na tym, że bezpośrednio po zawarciu umowy następuje zawiadomienie dłużnika o przelewie wierzytelności. Zwykle odbywa się to poprzez zamieszczenie na fakturze odpowiedniej informacji. Faktoring ten z jednej strony gwarantuje wykonanie przez dłużnika świadczenia na rzecz faktora a nie faktoranta, z drugiej zaś strony może spowodować spadek wiarygodności faktoranta w oczach klientów.

Faktoring półotwarty polega na tym, że dłużnik nie zostaje poinformowany o zawarciu umowy faktoringowej natychmiast, ale dopiero w chwili wymagalności wierzytelności. Powiadomienie takie nadchodzi od faktora a nie od faktoranta.

Faktoring tajny polega na tym, że dłużnik w ogóle nie zostaje powiadomiony o zawarciu umowy faktoringu. Faktoring ten nie jest popularny z powodu obaw faktora o uregulowanie przez dłużnika swoich zobowiązań na rzecz faktoranta, a nie na rzecz instytucji faktoringowej.

Biorąc pod uwagę metody finansowania dostawcy faktoring dzielimy na :

Faktoring dyskontowy charakteryzuje wypłata środków pomniejszonych o z góry pobrane opłaty, tzn. o odsetki za okres od dnia wykupu do dnia płatności i, o prowizje faktora. W faktoringu tym często stosuje się fundusz gwarancyjny, który pełni rolę zabezpieczenia transakcji i mogących się pojawić roszczeń faktora.

W faktoringu zaliczkowym odsetki naliczane są za rzeczywisty okres korzystania z finansowania i są płatne najczęściej raz w miesiącu. Z chwilą przedstawienia faktury faktor wypłaca rozliczaną w późniejszym terminie zaliczkę, która zwykle wynosi 80-90% faktury.

Wyróżnia się jeszcze inne rodzaje faktoringu, do których zaliczyć można m.in. :

Meta faktoring, w którym ryzyko wypłacalności dłużnika rozkłada się pomiędzy bank faktora a faktoranta dzięki przelewowi wierzytelności przez faktoranta na swój bank, który z kolei zawiera umowę z określoną instytucją faktoringową.

W faktoringu powierniczym faktor upoważniony jest przez bank faktoranta do ściągania wierzytelności i wykonywania określonych usług bez jednoczesnego przejęcia ryzyka wypłacalności. Działania faktora odbywają się na rzecz banku faktoranta a nie na rzecz jego samego.

Honorarium faktoring dotyczy wypłat notariuszy, adwokatów, lekarzy i architektów. Umowa takiego faktoringu zobowiązuje instytucję faktoringową do przejęcia wierzytelności osób pracujących w tych zawodach i wypłacenia im zaliczki pieniężnej na konto ich honorariów.

W faktoringu zmodyfikowanym faktor tylko nadzoruje wykonanie powierzonych faktorantowi dodatkowych usług i w pełni przejmuje ryzyko.

W przypadku faktoringu eksportowego i międzynarodowego rola faktora polega na kupnie od eksportera krótkoterminowego zobowiązania zagranicznego importera z jednoczesnym pełnym przejęciem ryzyka importera.

Forfaiting polega na wykupie wierzytelności terminowych przez tzw. forfaitera od eksportera. W tym przypadku forfaiter definitywnie przejmuje wierzytelności od ich zbywcy.

  1. FUNKCJE FAKTORINGU.

Podstawowe funkcje faktoringu wynikają z poszczególnych działań faktora. Możemy wyróżnić :

  1. funkcję finansową,

  2. funkcję usługową,

  3. funkcję przejęcia ryzyka (del credere).

Funkcja finansowa faktoringu polega na przekazaniu przez faktora faktorantowi części kwoty w stosunku do wartości wierzytelności. Takie finansowanie może występować w dwóch postaciach :

Funkcja usługowa faktoringu polega na tym, że faktor świadczy na rzecz przedsiębiorstwa różnorodne, dodatkowe usługi, np.:

Funkcja przejęcia ryzyka polega na tym, że wierzytelności faktoranta wykupywane są przez faktora bez regresu, a więc z całkowitym, bezzwrotnym przejęciem ryzyka niewypłacalności dłużnika. W takim przypadku zadaniem faktora jest dokładne sprawdzenie sytuacji finansowej i terminowości regulowania zobowiązań przez dłużnika.

  1. KOSZTY ZWIĄZANE Z FAKTORINGIEM.

Koszty faktoringu wynikają z rodzaju świadczonych przez faktora usług i z warunków na jakich została podpisana umowa. Wysokość tych kosztów wiąże się z formą faktoringu, ryzykiem wypłacalności dłużnika, ilością i jakością usług świadczonych faktorantowi, a także z marżą zysku dla faktoranta.

W praktyce najczęściej wyróżnia się trzy elementy kosztu związanego z faktoringiem, do których należą :

  1. odsetki od udzielanych zaliczek,

  2. prowizje faktora,

  3. marża.

Wysokość odsetek od udzielanych zaliczek zależy od długości okresu finansowania (im jest on wyższy, tym odsetki rosną), a także od rodzaju faktoringu. W przypadku faktoringu zaliczkowego odsetki naliczane są codziennie od aktualnie wykorzystywanej kwoty (tak jak w kredycie) i opłacane zwykle raz w miesiącu. Inną metodę stosuje się w faktoringu dyskontowym, gdyż odsetki pobiera się tu z góry.

Koszt odsetek w faktoringu dyskontowym jest wyższy, niż koszt odsetek w faktoringu zaliczkowym, a różnica ta powiększa się wraz z wydłużaniem okresu płatności faktury. Pamiętać należy o tym, że koszty finansowe porównujemy na podstawie nominalnego oprocentowania a nie na podstawie wysokości zapłaconych odsetek, gdyż w przypadku odsetek dyskontowych cała kwota pobierana jest od razu, a w faktoringu zaliczkowym pierwsze odsetki zapłacimy dopiero po miesiącu.

W Polsce odsetki od udzielanych zaliczek najczęściej pobierane są z góry a stopa procentowa kształtuje się na poziomie stopy oprocentowania kredytu.Za prowizje faktora uważa się środki pieniężne, które faktor pobiera za przygotowanie umowy faktoringu. Zwykle faktor pobiera prowizję za przyznanie limitu faktoringowego, która wynosi od 0,5 do 2 procent, jest płatna co rocznie przy odnawianiu umowy i nie zależy od tego, czy wykorzystamy dostępną kwotę.

Faktor nalicza także prowizję płatną od wartości każdej faktury przedstawionej do finansowania, która kształtuje się na poziomie od 0,2 do 1,5 procent, często ma określony minimalny poziom i decyduje o całkowitym koszcie faktoringu. W przypadku faktoringu właściwego często pobierana jest także prowizja za ponoszone ryzyko wypłacalności dłużnika, która wynosi przeciętnie od 1 do 2 procent wartości faktury. W każdym rodzaju faktoringu możemy ustalić jeszcze szereg innych prowizji, np. za badanie sytuacji dłużnika.

Marżą nazywamy kwotę, którą faktor otrzymuje za wykonywanie usług, bądź dodatkowych czynności na rzecz faktoranta. Wysokość marży kształtuje się na poziomie od 0,2 do 2 procent wartości wierzytelności.

Koszt faktoringu składa się z wielu szczegółowych elementów a jego wielkość zależy od indywidualnie podpisanej umowy. Dlatego właśnie faktorant powinien dokładnie zapoznać się z treścią i warunkami funkcjonowania umowy.

  1. ZALETY I WADY FAKTORINGU.

Faktoring tak jak inne sposoby finansowania działalności posiada zalety i wady.

Do jego zalet zaliczyć możemy m.in. :

Zaś wady faktoringu, to :

  1. FAKTORING A KREDYT - PORÓWNANIE.

Różnice pomiędzy kredytem a faktoringiem sprowadzają się głównie do trzech spraw :

Różnicę przedstawia Rysunek 6. Rysunek 6. Porównanie kredytu i faktoringu

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Biorąc pod uwagę koszty finansowe łatwo zauważyć, że koszt faktoringu jest większy niż koszt kredytu.

Jednak faktoring to nie tylko finansowanie, ale też wiele usług dodatkowych, których nie oczekujemy od banku-kredytodawcy. Dopiero ocena wartości i kosztów tych usług w konkretnej firmie pozwala ocenić ekonomiczny sens korzystania z faktoringu.

LITERATURA :

  1. Dębniewska Maria, „Bankowość. Wybrane zagadnienia.”, WSIiE TWP w Olsztynie, Olsztyn 1999.

  2. Grzywacz Jacek, „Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem.”, Difin, Warszawa 2002.

  3. Czekaj Jan, Dresler Zbigniew, „Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii.”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

www.faktoring.org

Http://arch.rp.pl

„Bankowość. Wybrane zagadnienia.”, Maria Dębniewska, WSIiE TWP w Olsztynie, Olsztyn 1999.

„Współpraca przedsiębiorstw z bankiem”, Jacek Grzywacz, Difin, Warszawa 2002.

„Współpraca przedsiębiorstw z bankiem”, Jacek Grzywacz, Difin, Warszawa 2002.

„Współpraca przedsiębiorstw z bankiem”, Jacek Grzywacz, Difin, Warszawa 2002.

„Współpraca przedsiębiorstw z bankiem”, Jacek Grzywacz, Difin, Warszawa 2002.

12

FAKTORING

FAKTORANT

FAKTOR

DŁUŻNIK

Podmiot gospodarczy zbywający swoje wierzytelności pieniężne; zajmuje się dostawą towarów i usług.

Instytucja faktoringowa, która kupuje wierzytelności i świadczy dodatkowe usługi, np. bank lub firma faktoringowa.

Płatnik faktury na rzecz faktoranta; zajmuje się odbiorem towarów lub usług.

Dostawca (faktorant)

Odbiorca (dłużnik)

Bank (faktor)

6

5

4

3

1

2

KREDYT

FAKTORING

Udzielany jest na określony czas.

Bank wymaga jego zabezpieczenia.

Pogarsza on wskaźniki zadłużenia, gdyż podwyższa zobowiązania.

Wymaga stałego spłacania rat i odsetek.

Proces rozpatrzenia wniosku kredytowego jest długotrwały.

Termin otrzymania środków pieniężnych ustalany jest przez przedsiębiorstwo przedstawiające wierzytelność do wykupu.

Gwarancją dla faktora jest sama wierzytelność i wypłacalność dłużnika.

Wskaźniki zadłużenia nie ulegają pogorszeniu.

Finansowanie jest znacznie szybsze, a formalności mniejsze.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Koszty rachunkowe układ rodzajowy, funkcjonalny, kalkulacyjny
factoring rodzaje, UJK, ekonomia 3 rok, msp
18 Geosyntetyki – rodzaje i funkcje oraz wykonawstwo konstrukcji z zastosowaniem geosyntetykówx
słowa kluczowe, do egzaminu alfabetycznie, K, Komórki glejowe: rodzaje i funkcje
18 Geosyntetyki – rodzaje i funkcje oraz wykonawstwo konstrukcji z zastosowaniem geosyntetyków
RODZAJE I FUNKCJE KANAŁÓW DYSTRYBUCYJNYCH, SZKOLNE PLIKI-mega zbiory (od podstawówki do magisterki),
Proces skrawania i zjawiska z nim związane wyklad3
Handel zagraniczny wady i ryzyko z nim związane
Rodzaje i funkcje kanałów dystrybucyjnych(1), Gospodarka magazynowa, Logistyka
29AKCJE RODZAJE I FUNKCJE, szkoła
Kredyt hipoteczny oraz pojęcia z nim związane
Omów rodzaje funkcjonowania społecznego, Praca socjalna
Istota, rodzaje i funkcje logistyki
Rodzaje i funkcje kanałów dystrybucyjnych, Szkoła materiały, Logistyka, Zarzadzanie magazynem i dys
Bankowość II, Podstawowe rodzaje i funkcje rachunków bankowych, Podstawowe rodzaje i funkcje rachunk

więcej podobnych podstron