Finanse - ogół zjawisk ekonomicznych, które bazują na pieniądzu. Stanowią podstawowy element współczesnej gospodarki rynkowej.
Obejmują ruch zasobów pieniężnych (przychody i wydatki realizowane przez różne jednostki).
Finanse - obejmują ogół zjawisk związanych z tworzeniem (emisją), przepływem, gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.
Finanse - stosunki ekonomiczne, polegające na gromadzeniu, podziale i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.
Gospodarka finansowa - obejmuje działania podmiotów (jednostek gospodarujących) w dziedzinie zjawisk pieniężnych, które polegają na:
Przygotowaniach do przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych, co obejmuje m.in. ich planowanie,
Faktyczną realizację tych operacji pieniężnych,
Ewidencję i analizę operacji pieniężnych zrealizowanych w przeszłości, m.in. W celu przygotowania decyzji przyszłych.
Polityka finansowa - to dokonywanie zarówno wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej, jak też i metod czy sposobów działania dla osiągnięcia wytyczonych sobie wcześniej celów.
Polityka finansowa, jest realizowana przez różne podmioty. Specyfika danego podmiotu warunkuje zróżnicowanie polityki finansowej.
Przykład:
Gospodarstwo domowe - najczęściej wyznacza ono sobie za cel osiągnięcie dochodów, w postaci podjętego zatrudnienia. Inne wytyczone cele to:
Konsumpcja,
Gromadzenie oszczędności i sposób ich wykorzystania (inwestycje mieszkaniowe)
Gospodarstwa, które niczego wcześniej nie planują, „nie żyją z ołówkiem w ręku” - nie uprawiają żadnej polityki finansowej.
Przedsiębiorstwo - głównym celem polityki finansowej jest zwiększenie wartości podmiotu (umocnienie jego pozycji na rynku) poprzez poprawę jakości produkcji, inwestycje rzeczowe, nakłady na badania i rozwój, doskonalenie wykorzystywanych narzędzi marketingu. Inny cel - maksymalizowanie osiąganych korzyści z działalności gospodarczej (czyli generowanego zysku).
Funkcje finansów:
Fiskalna
Redystrybucyjna
Stymulacyjna
Kontrolna
Dostarczanie państwu środków pieniężnych na realizację zadań wewnętrznych i zewnętrznych państwa ze źródeł:
Podatkowych (podatek dochodowy od os. fizycznych, od os. prawnych, VAT, akcyza),
Niepodatkowych (cła)
Inaczej rozdzielcza, ponieważ polega na rozdzielaniu osiąganych przez podmioty dochodów lub przychodów, na część która zostaje odprowadzona do budżetu państwa lub budżetów samorządowych i część pozostająca do wyłącznej dyspozycji podmiotu.
Funkcja ta warunkuje wydatki budżetowe (na utrzymanie sfery niematerialnej - oświata, nauka, kultura itp., wydatki na dotacje i subwencje)
Dotacja - bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu
Subwencje - rodzaj dotacji, zatem definiowane jako bezzwrotna pomoc finansowa państwa udzielana poszczególnym podmiotom (instytucjom, JST, organizacjom, osobom fizycznym) na podstawie przeliczników kalkulacyjnych - ustalonych na podstawie kryterium tj. liczba mieszkańców, potencjał fiskalny itp.
Nazywana inaczej funkcją ingerencyjną, bodźcową lub interwencyjną.
Funkcja ta sprowadza się do ingerencji państwa w działalność poszczególnych podmiotów za pomocą odpowiednich instrumentów (tzw. polityki):
Podatkowa - stawka podatkowa
Kredytowa - stopa procentowa
Dewizowa - kurs waluty
Polega na bieżącym monitorowaniu przepływu strumieni pieniężnych. Daje to sygnały do podjęcia decyzji przyszłych, co do np. zwiększenia wielkości produkcji.
Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe wydatkują środki pieniężne na zakup dóbr i usług. Przepływy środków pieniężnych są podstawą wyznaczania wskaźników, które pomogą określić sygnały pozytywne i negatywne.
Pogarszający się wskaźnik płynności bieżącej - sygnał powstających zatorów płatniczych.
Wzrost wskaźnika zyskowności majątku - informacja o efektywnym wykorzystaniu i zarządzaniu aktywami.
Klasyfikacja podmiotowa - grupy finansowe, które gromadzą przychody i realizują wydatki.
Finanse gospodarstw domowych
Finanse przedsiębiorstw
Finanse publiczne
Finanse banków i instytucji kredytowych
Finanse ubezpieczeń
Finanse rynków finansowych
Finanse przedsiębiorstw:
Przychody:
Ze sprzedaży towarów i usług,
Kredyty bankowe,
Wpływy z emisji dłużnych papierów wartościowych (bony komercyjne, obligacje),
Wpływy ze sprzedaży akcji,
Odszkodowania - w przypadku szkód losowych, (tzw. przychody warunkowe, zależne od wystąpienia szkód losowych objętych polisą),
Dotacje i subwencje
Wydatki:
Płatności z tyt. Zakupu materialnych czynników produkcji - materiały, surowce, półfabrykaty, energia itp.
Wypłata wynagrodzeń dla pracowników,
Spłata kredytów bankowych, wykup bonów komercyjnych, obligacji,
Spłata odsetek od kredytów, prowizji, oprocentowanie bonów i obligacji,
Wypłata dywidend akcjonariuszom,
Podatki i opłaty wnoszone do budżetu państwa i budżetów JST, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na Fundusz Pracy, Fundusz Ochrony Środowiska,
Grzywny i kary,
Nadwyżka dochodów nad wydatkami = rezerwy w postaci wzrostu zasobów gotówki w kasie bądź przyrost depozytów na rachunku bankowym.
Nadwyżka wydatków nad przychodami = wydatki, które nie mieszczą się w osiągniętych przychodach zostają pokryte ze zgromadzonych wcześniej rezerw pieniężnych. Gdyby takich rezerw nie było, wydatki które nie znalazły pokrycia w przychodach nie zostałyby zrealizowane. Prowadziłoby to do powstawania przeterminowanych zobowiązań, a gdy sytuacja utrzymywałaby się przez dłuższy czas, do upadłości przedsiębiorstwa.
Finanse gospodarstw domowych:
Przychody:
w postaci wynagrodzeń za świadczoną pracę,
Z prowadzonej działalności gospodarczej w rolnictwie, przemyśle, handlu itp. - przychody rynkowe z tyt. sprzedaży swoich produktów na rynku towarów i usług,
Oprocentowanie depozytów i lokat bankowych, dłużnych papierów wartościowych, dywidend.
Odszkodowani i renty z towarzystw ubezpieczeniowych,
Transfery - renty, emerytury, zasiłki rodzinne, chorobowe
Wydatki:
Na zakup towarów i usług konsumpcyjnych,
Zakup papierów wartościowych, jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych,
Zakup polis ubezpieczeniowych,
Finanse publiczne:
Przychody:
Podatki i opłaty,
Wpłaty z zysku jednostek gospodarczych będących własnością publiczną,
Z lokowania na rynku finansowym bonów skarbowych i obligacji,
Ze sprzedaży obiektów majątkowych na rynku towarów czy stanowiących własność państwa akcji przedsiębiorstw na rynku kapitałowym - sporadycznie.
Wydatki:
Płace i wynagrodzenia pracowników instytucji państwowych czy samorządowych,
Zakup środków niezbędnych do funkcjonowania tych instytucji,
Związane z obsługą kasową sektora publicznego i długu publicznego (prowizje za prowadzenie rachunków bankowych i wykonywanie dyspozycji płatniczych, odsetki od kredytów bankowych i obligacji, dyskonto od bonów skarbowych,
Transfery - subwencje, dotacje, zasiłki, renty, emerytury itp.
Finanse banków i innych instytucji kredytowych:
Przychody:
Oprocentowanie kredytów i pożyczek udzielonych klientom,
Prowizje od różnego rodzaju operacji,
Wydatki:
Wypłata odsetek od powierzonych depozytów i lokat,
Pokrywanie kosztów funkcjonowania banków (płace, zakup towarów i usług),
Transfery na rzecz sektora publicznego (podatki, opłaty),
Finanse ubezpieczeń:
Przychody:
Składki wpłacane przez jednostki,
Z lokat nadwyżek finansowych i rezerw celowych w aktywa finansowe bądź dobra rzeczowe,
Wydatki:
Wypłata odszkodowań,
Wydatki związane z utrzymaniem instytucji,
Świadczenia na rzecz sektora państwowego (podatki, opłaty, ubezpieczenia społeczne),
Finanse rynków finansowych:
W tej grupie wyróżniamy następujące podmioty:
Pośrednicy działający na rynkach finansowych - biura maklerskie, biura brokerskie, fundusze emerytalne, inwestycyjne, kantory wymiany walut, lombard, giełdy papierów wartościowych.
Rodzaje transferów:
Transfery zmniejszające fundusze nabywcze - podatki, opłaty, składki itp.
Transfery zwiększające fundusze nabywcze - dopłaty, subwencje, zasiłki, renty, emerytury