SZKÓD OD ZWIERZĄT DZIELIMY NA 11 RODZAJÓW:
ZGRYZANIE- dzielimy na:
ODGRYZANIE – powodowane przez osobniki posiadające w górnej i dolnej szczęce siekacze( bóbr, gryzonie zającowate). Powierzchnia cięcia jest gładka.
PRZYGRYZANIE – powodowane przez zwierzyne posiadającą w górnej szczęce płytke zębową a w dolnej siekacze (jeleniowate, pustorogie)
ŚCINANIE –szkoda podobna do tego jak gdyby ściąć nożyczkami np. Pączki, pędy strałki siewek. Powodowane przez ptaki.
OGRYZANIE – zwirzyna posiadająca w górneji w dolnej szczęce siekacze (bóbr, zającowate). Ogryzanie płatów kory. Kształt uszkodzenia smugowy lub smugowo-przerywany.
SPAŁOWANIE –powodowane przez jeleniowate na pniach drzewek gałęziach.
LETNIE - jelenie nadgryzają dolnymi siekaczami korę z łykiem, odchodza całe pasy kory(łupanie)
ZIMOWE – kora przylega bardziej do drewna zestrugiwanie kory z pni (Struganie)
OSMYKIWANIE lub CZEMCHANIE- wycieranie kory przez poroże powierzchnia gładka
OBIJANIE – samce zwierzyny płowej przed rują
WYRYWANIE- powodowane często na młodych uprawach przez jeleniowate
WYORYWANIE - przez dziki buchtowanie
DEPTANIE I TRATOWANIE – powowdowane głównie w miejscach ostoi zwierzyny
OBALANIE I ŁAMANIE DRZEWEK – powodowane przez byki, łosie, podczas opierania o drzewka
WYGRZEBYWANIE I WYDZIUBYWANIE NASION – powodowane prze gryzonie i ptaki
Stopnie uszkodzeń przy zgryzaniu :
I – zgryzanie części pedów bocznych, pęd głowny bez zmian. Szkoda o nikomym znaczeniu.
II- zgryzanie części pedów bocznych i pędu wierzchołkowego . powstaja dwójki wielopędy
III – zrgyzanie wszystkich pędów bocznych i pędu wierzchołkowego, często przycięcie sadzonki na bezpieńkę
Stopnie uszkodzeń przy spałowaniu zależy od wieku drzewostanu i dzielimy je na:
MŁODSZY DRZEWOSTAN:
I –zerwanie łyka do 1/3 obwodu
II- zerwnie łyka od 1/3 do ½ obwodu
III – zerwnie łyka od ½ do całego obwodu
STARSZY DRZEWOSTAN:
I – zabliźniona jednostronnie spała obejmująca do 1/3 obwodu
II – zabliźniona lub zabliźniająca się rana od 1/3 do ½ obwodu
III – niezabliźniona lub mająca tendencje do poszerzania się rana obejmująca od ½ do całego obwodu
METODY OCHRONY DRZEW I DRZEWOSTANÓW PRZED ZWIERZYNĄ
-METODY BIOLOGICZNE
-METODY MECHANICZNE
-METODY CHEMICZNE
METODA BIOLOGICZNA
Podział drzewostanów ze względu na ilośc mogących w nich przebywac zwierząt bez szkody (j.j.)
- BM, BMśw, Bw regiel dolny – 36-45 j.j
- LM, Lśw, Lw, Lł, Ol – 25-35 j.j.
- Bs, Bb, regiel górny – do 24 j.j.
Zabiegi hodowlane polegaja na wysadzaniu gatunków chętnie zgryzanych w miejscach łatwo dostępnych.
Wg. Klasyfikacji Niesiełowa dzielimy na trzy klasy
Żer pędowy pierwszego wyboru – boróka brusznica, dąb bezszypólkowy, jarząb pospolity, wierzba iwa
Żer pędowy drugiego wyboru – klon pospolity, berberys, grab, czeremcha amerykańska, szakłak pospolity
Zer pędowy trzeciego wyboru – sosna, jałowiec
Stosowanie wprowadzanych baz ogryzowo- zgryzowych polega na:
- wykładanie koron ściętych drzew
- łąki i polany śród leśne (udostępnianie ich)
- dokarmianie zwierzyny zimą w gospodarstwach LP
Zapobieganie szkodą polega na:
- dokarmianiu
- zapewnienie zwierzynie spokoju
- umiejętny wybór miejsc sadzenia gatunków wartościowych
- zabezpieczenie upraw drzew i drzewostanów
Racjonalne dokarmianie zwierzyny polega na zadawaniu jej różnego pokarmu i pasz:
- objętościowej
- soczystej
-treściwej
- udostępnianie soli z mikroelementami
-bezwzględne udostępnianie wody przez 24h na dobe
METODY MECHANICZNE
- Ochrona całych fragmentów drzewostanu przez grodzenia siatką metalową, żerdziami lub płotami. Grodzenie ze względów ekonomicznych jest najwłaściwsze dla powierzni o wielkości do 0,5 ha, zwłaszcza grodzenie gniazd Db przy użyciu żerdzi i siatki.
O skuteczności tego zabiegu decyduje dobry stan techniczny ogrodzenia.
Można używać urządzenia odstraszające:
- optyczne
-akustyczne
Ogrodzenia elektryczne
Stosowanie potykaczy
Ochrona pojedynczych gatunków w której stosowane jest:
Pakułowanie
Zakładanie na pęd wierzchołkowy siateczek plastikowych
Stosowanie osłonek z rzepami na rzepach
Osłony plastikowe spiralne
Osłony w kształcie rur
Osłony tekpolowe
ZALETY:
-chronią i zabezpieczają przed zgryzaniem i spalowaniem
- chronią przed działaniem środków chemicznych
- tworzą optymalne warunki wilgotnościowe i temperaturowe dla rozwoju
- sześciokrotnie większy przyrost na wysokość i grubość
- przeżywalność w granicach 98-100%
-polepsza jakość drewna
- ograniczają do minimum wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych
- chronią drzewka przed nadmiernym promieniowaniem UV
WADY:
-Uprawa Db zabezpieczona przez osłony tekpolowe w 90% porażona prze mączniaka
- sadzonki nie nadążają zdrewnieć przed przed zimą
- zmniejszony dostęp światła
g) można stosować obkładanie pni drzewek w młodnikach gałęziami
h) stosowanie siatek ochronnych na szyszki przeciw orzechówce
i) rysakowanie
METODY CHEMICZNE
Repelenty:
O działaniu smakowym
O działaniu zapachowym – bazują one na zapachu:
Obcym w biocenozie
Rozkładającej sie materii
Drapieżnika lub potu ludzkiego
O działaniu fizycznym
O działaniu złożonym
METODA OGNISKOWO-KOMPLEKSOWA
Najważniejsze elementy ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu, mające
istotny wpływ na wzrost odporności drzewostanow na szkodniki liściożerne sosny,
obejmują:
a) zakładanie remiz
b) przebudowę drzewostanow i wprowadzanie podszytow
c) ochronę dzikow (okresowe ograniczanie ich odstrzałow w lesie) oraz zanęcanie
tych zwierząt do miejsc masowego występowania foliofagow;
d) ochronę nietoperzy przez wywieszanie w pierwotnych ogniskach gradacyjnych
skrzynek – schronow;
e) czynną ochronę ptakow owadożernych (np. zawieszanie budek lęgowych, pozostawianie
w lesie drzew dziuplastych, ułatwianie dostępu do wody itp.);
f) czynną ochronę mrowisk;
g) tworzenie korzystnych warunkow bytowania owadow pasożytniczych przez
wprowadzanie do remiz roślin nektarodajnych;
h) tworzenie korzystnych warunkow bytowania płazow i ssakow owadożernych –
sadzenie drzew i krzewow zacieniających remizy, tworzenie oczek i zbiornikow
wodnych.
Remizy na powierzchniach ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu
stworzenie lub poprawa warunkow egzystencji entomofagow
Powierzchnia ok. 10arów
Zakładane w cichym spokojnym miejscu w pobliżu cieków wodnych
Remiza ogrodzona, drzewostan przerzedzony
Odpowiednie dobór gatunków krzewów (berberys zwyczajny, bez czarny, bez koralowy brzozę brodawkowatą , buk pospolity , wiśnięptasią, dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy, dereń, głog, gruszę pospolitą, irgę, jabłoń dziką, jałowiec pospolity,itp.,)
Ochrona pożytecznej fauny na powierzchniach metody ogniskowo-kompleksowej
Usytuowanie pojników dla ptaków na powierzchni
Budki dla ptaków do 10szt./ha
Schrony dla nietoperzy w remizie (2-3 szt.)
Stosy gałęzi
Stosy kamieni
CZYNNIKAMI ABIOTYCZNYMI
W wyniku działania czynnikow abiotycznych może dochodzić do
zamierania drzew i drzewostanow. Zmniejsza się rożnorodność roślin drzewiastych,
krzewiastych i zielnych, a także fauny glebowej i naziemnej. Skutecznie zapobiegać tym
zjawiskom można jedynie przez stosowanie działań gospodarczych wchodzących w zakres
urządzania, ochrony i hodowli lasu.
Do najważniejszych z nich można zaliczyć:
a) hodowlę odpornych drzewostanow dostosowanych do siedliska, złożonych
z drzew o wąskich i długich koronach;
b) wcześnie zaczynane i systematycznie prowadzone zabiegi pielęgnacyjne mające
na celu wykształcenie silnych systemow korzeniowych i skutecznych stref ekotonowych
c) wprowadzanie gatunkow domieszkowych i podszytow wzmacniających drzewostan
mechanicznie i poprawiających warunki siedliskowe;
d) zaplanowanie w istniejących oraz przyszłych drzewostanach sieci pasow zaporowych,
rozrębow i realizację innych zabiegow zmierzających do utworzenia odporniejszych ścian;
e) retencjonowanie wody w ekosystemach leśnych;
f) prowadzenie racjonalnej gospodarki łowieckiej w celu ograniczenia szkod powodowanych
przez zwierzynę;
g) ochronę drzewostanow istniejących i świeżo zakładanych przed szkodami powodowanymi
przez owady, grzyby i inne czynniki biotyczne;
h) kształtowanie ekotonow.
OCHRONA PRZED SZKODNIKAMI KORZENI
W celu ograniczania szkod wyrządzanych przez postacie doskonałe chrabąszczy
(odbywające żer uzupełniający powodujący defoliację) oraz pędraki wskazane jest podejmowanie
następujących działań profilaktycznych i ochronnych:
a) w szkółkach leśnych:
– unikanie zakładania nowych szkołek w kompleksach leśnych, w ktorych rejestrowanesą szkody od pędrakow,
– w kwaterach lub na polach siewnych, na ktorych w przeszłości dochodziło do częstego i iczniejszego występowania pędrakow, oraz tam, gdzie obecnie sygnalizowane są żery pędrakow, w miarę możliwości, ograniczenie lub zaniechanie produkcji,
– wyłączanie z produkcji szkołkarskiej kwater i pol siewnych zagrożonych odpędrakow i prowadzenie na nich mechanicznej uprawy gleby oraz wysiewanie zielonych mieszanek fitomelioracyjnych (gryka i gorczyca biała),
– ograniczanie liczebności postaci doskonałych chrabąszczy według wskazań ZOL,
– ręczne wybieranie pędrakow w miejscach występowania uszkodzonych sadzonek,
– przykrywanie na czas rojki chrabąszczy kwater, na ktorych samice chętnie składają jaja, siatkami ochronnymi (agrowłoknina, płotno głuszące chwasty itp.),
– stosowanie preparatow biologicznych dopuszczonych do ograniczania liczebności chrabąszczowatych, zawierających entomopatogeniczne nicienie (larwy inwazyjne), bakterie czy grzyby,
– zwiększenie na początku sezonu wegetacyjnego nawożenia azotowego powodującego większą śmiertelność wśrod pierwszego stadium pędrakow,
– w przypadku występowania kulis przedzielających kwatery produkcyjne – wykonanie pasow izolacyjnych uniemożliwiających przechodzenie pędrakow na kwatery
b) w uprawach leśnych:
– preferowanie gatunkow lasotworczych mniej wrażliwych na żery pędrakow
– wprowadzanie zwiększonych norm sadzenia w nowo zakładanych uprawach,
– wykorzystywanie sadzonek z dobrze wykształconym systemem korzeniowym
– preferowanie siewow sztucznych zamiast sadzeń, tam gdzie jest to możliwe,
– dostosowanie terminu odnowienia do okresu najmniejszego zagrożenia ze strony pędrakow chrabąszczy
– inicjowanie odnowień naturalnych, w tym obsiewu bocznego sosny, ktory prowadzi do rozproszenia ryzyka powstania szkod,
– rozproszenie ryzyka powstawania szkod poprzez wysiewy zboż na uprawie lub
ograniczenie do niezbędnego minimum zabiegow odchwaszczania,
– stosowanie indywidualnej chemicznej ochrony sadzonek;
c) w starszych drzewostanach:
Ograniczanie liczebności populacji chrabąszczy powinno się opierać na regulacji liczebności postaci doskonałych.Dotychczas w rozrzedzaniu populacji pędrakow chrabąszczowatych skuteczne
okazały się następujące metody:
a) metoda mechaniczno-uprawowa – może być stosowana w ograniczonym zakresie
na gruntach porolnych i w szkołkach. Przynosi krotkotrwałe korzyści. Zabiegi
mechaniczno-uprawowe prowadzą do:
– pogorszenia warunkow żerowania pędrakow poprzez eliminowanie bazy żerowej
i szybkiego, kontrolowanego przesuszenia gleby, doprowadzającego do utraty
wody w ciele owada,
– mechanicznego uszkadzania pędrakow powodującego zwiększenie ich śmiertelności,
– umożliwienia zbierania pędrakow przez ptaki i ssaki owadożerne,
– prowadzenia ręcznego zbioru pędrakow.
Skuteczność zabiegu zależy od terminow rozpoczęcia i zakończenia uprawy gleby
oraz liczby stosowanych zabiegow i użytego sprzętu;
b) metoda chemiczna – jest najbardziej skuteczna, ale mało przyjazna dla środowiska
i powinna być stosowana w sytuacji bezpośredniego zagrożenia produkcji
szkołkarskiej i upraw. Potrzeba zastosowania środkow ochrony roślin powinna uwzględniać
aspekt ekonomiczny, jak rownież ekologiczny, pod kątem celowości prowadzonych
zarowno zabiegow doglebowych, jak i agrolotniczych;
c) metoda kombinowana – stanowi połączenie metody chemicznej i mechaniczno-
uprawowej. Należy ją stosować w sposob ograniczony, na gruntach porolnych
i w szkołkach leśnych. Mechaniczna uprawa gleby, podczas ktorej uzyskuje się wysoką
śmiertelność starszych pędrakow, może być wykonana po wcześniejszym zwalczaniu
chemicznym lub mechanicznym chwastow. Po zakończeniu uprawy gleby,
przy jednoczesnym silnym zagrożeniu od pędrakow, wskazane jest w sierpniu, a najpoźniej
do połowy września użycie na tej powierzchni insektycydow doglebowych,
zarejestrowanych do regulacji liczebności chrabąszczowatych i innych szkodnikow
korzeni;
d) integrowana metoda ochrony lasu – w praktyce leśnej walka z pędrakami
powinna się opierać na integrowanej metodzie ochrony lasu, polegającej na łączeniu
wszystkich wymienionych wyżej metod w celu zminimalizowania strat zarowno ekologicznych,
jak i ekonomicznych oraz wykorzystaniu ich w modyfikacji środowiska
w kierunku zmian niekorzystnych dla chrabąszczy, a korzystnych dla ich wrogow naturalnych
METODY OCHRONY PRZED OWADAMI
- Korowanie surowca i jego terminowy wywóz z lasu
- zatapianie lub zraszanie drewna nieokorowanego
- wykładanie drzew i stosów pułapkowych
- wyznaczanie i usuwanie drzew zasiedlonych przez szkodniki
- okopanie uprawy rowkiem izolacyjnym
- pułapki feromonowe
PODZIAŁ PUŁAPEK:
IBL 1 - lejkowa, lampionowa, stosowana do prognozowania pojawu brudnicy mniszki, strzygoni, wyposażona w feromon Lymodor (koreczek); zbiornik w okresie gradacji należy co 2-3 tygodnie opróżniać, Lymodor - feromon płciowy
IBL 2 - pułapka barierowa, ekranowa, stosowana do odławiania korników z zastosowaniem feromonu np.: Ateroprox (to jest chyba feromon agregacyjny, po zużyciu żółknie, koloru zielonego), zbiornik w okresie gradacji należy co 2-3 tygodnie opróżniać
IBL 3- segmentowa, stosowana do odłowu korników rurowa Borregarda - wykładana grupowo, stosowane w niej feromony to Ipsodor, Pheropax
IBL 4 - stosowana do odłowu szeliniaka, naziemna, w całości wykonana z PCV z Hylodorem w środku
pułapka Biotrap - wykonana na bazie lepu, stosowana do odłowu drobnych motyli, lep zawiera feromon, pułapka lepowa na zwójki zakładana na pniu
OCHRONA PRZECIW POŻAROWA
Rodzaje pożarów:
Pożar podpowierzchniowy
Pożar pokrywy glebowej
Pożary całkowite drzewostanu
Pożary pojedynczego drzewa
Wielkości pożarów lasu:
Ugaszone w zarodku – do 0,05ha 13%
Małe - 0,05-1,00ha 63%
Duże - 1,00- 10,00ha 22%
Bardzo duże -powyżej 100ha
Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe:
Możliwość pojawienia sie ognia zdolnego do zapalenia pokrywy glebowej
Rodzaj i charakter materiałów palnych znajdujących sie w miejscach pojawienia sie zarzewia ognia
Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe naszych lasów decydują w szczegulności:
Pora roku – zalganie pokrywy śnieżnej
Wiek i skład gatunkowy drzewostanu i rodzaj pokrywy glebowej
Intensywność zabiegów gospodarczych i sposób użytkowania drzewostanów
Sieci dróg komunikacyjnych i nasilenie ruchu na drogach i liniach kolejowych
Atrakcyjność turystyczna i obfitość płodów runa leśnego
Rozmieszczenie zakładów przemysłowych oraz ludzkich osad wśród lasów
Inne warunki lokalne
Elementy zintegrowanego systemu ochrony przeciw pożarowej w LP:
Kategoria zagrożenia pożarowego obszarów leśnych
Profilaktyka działalność informacyjno-propagandowa i edukacyjna
Prognozowanie i wykrywanie
Sieć alarmowo-dyspozycyjna
Zapobieganie pożarom leśnym:
Działalność informacyjno-propagandowa
Szkolenia w zakresie biezpieczeństwa ppoż.
Przepisy prawne
Działalność gospodarcza pasy poż
Zabiegi hodlane
Odpowiednia sieć dróg i zbiorników wodnych
Sporządzenie „sposobu postępowania na wypadek pożaru”
Typy pasów
pas przeciwpożarowy typu A — oddzielający las od dróg publicznych, dróg dojazdowych niebędących drogami publicznymi do zakładu przemysłowego lub magazynowego, obiektów magazynowych i użyteczności publicznej pas gruntu o szerokości 30 m, przyległy do granicy pasa drogowego albo obiektu, pozbawiony martwych drzew, leżących gałęzi i nieokrzesanych ściętych lub powalonych drzew;
pas przeciwpożarowy typu B — oddzielający las od parkingów, zakładów przemysłowych i dróg poligonowych pas gruntu o szerokości 30 m, przyległy do granicy obiektu albo drogi, spełniający wymogi, o których mowa w typie A, z tym że w odległości od 2 do 5 m od granicy obiektu albo drogi zakłada się bruzdę o szerokości 2 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; bruzdę może stanowić inna powierzchnia pozbawiona materiałów palnych;
pas przeciwpożarowy typu C — oddzielający las od obiektów na terenach poligonów wojskowych pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, przyległy do granicy obiektu, spełniający wymogi, o których mowa w typie A, z tym że bezpośrednio przy obiekcie zakłada się bruzdę o szerokości od 5 do 30 m oczyszczoną do warstwy mineralnej;
pas przeciwpożarowy typu D — rozdzielający duże zwarte obszary leśne pas gruntu o szerokości od 30 do 100 m, spełniający wymogi, o których mowa w typie A, z bruzdą o szerokości od 3 do 30 m oczyszczoną do warstwy mineralnej; pasy rozdzielające zwarte obszary leśne zakłada się wzdłuż wytypowanych dróg, umożliwiających prowadzenie działań ratowniczych, a drzewostany na tym pasie muszą mieć udział ponad 50% gatunków liściastych.
pas przeciwpożarowy typu BK – pas gruntu w sąsiedztwie linii kolejowej, na której prowadzony jest ruch. Jest on wykonywany równolegle do linii kolejowej w formie dwóch pasów gruntu (bruzd) o szerokości co najmniej 2 m, odległych od siebie od 10 do 15 m i połączonych ze sobą co 25 do 50 m pasami poprzecznymi tej samej szerokości. pierwszy pas powinien być urządzony w odległości od 2 do 5 m od dolnej krawędzi nasypu lub górnej krawędzi przekopu linii kolejowej, a w razie występowania rowów bocznych – od zewnętrznej krawędzi tych rowów. Pasy powinny być całkowicie oczyszczone z wszelkiej roślinności do warstwy mineralnej, a na gruntach torfiastych – posypane warstwą piasku o grubości od 0,01 do 0,02 m. Natomiast prostokąty powstałe między pasami powinny być oczyszczone z krzewów, suchej ściółki oraz zadrzewione gatunkami liściastymi, jeśli warunki siedliskowe zapewniają prawidłowy rozwój.