Składniki naturalne w kosmetykach - receptury, przykłady zastosowań

Zobacz także:

II Kosmetyczny Bieg Uliczny

Łóżko do Ajurwedy Ana

Gabinet nie prosperuje - możesz liczyć na dofinansowanie!

Małe kroczki, długoterminowe efekty

Przynano stypendia dla młodych badaczy

Trochę historii

Człowiek już w czasach prehistorycznych stosował zabiegi pielęgnacyjne – zauważył, że nacieranie ciała wonnymi kwiatami i liśćmi może likwidować nieprzyjemne zapachy, łagodzić skutki otarć i skaleczeń. W minionych epokach ludzie upiększali ciało i leczyli skórę, wytwarzając mazidła, płyny, kremy i pachnące pomady, wykorzystując dobrodziejstwa, jakie dała im natura. 

 Wykorzystywali m.in. mleko, miód, smalec, łój barani i koński, sadło świstaka,a także całą gamę ziół i wyciągów pochodzenia roślinnego. W starożytnym Egipcie usta malowano na czerwono, stosując jako barwnik cynober, a włosy barwiono indygo lub henną. W starożytnej Grecji, podobnie jak w Egipcie, ceniono jasną cerę, dlatego kobiety pudrowały ciało, a także stosowały kremy wybielające. Ciekawostką jest, że już Egipcjanie leczyli wykwity ropne na skórze, podając doustnie drożdże, a ropiejące rany – spleśniałym chlebem, uzyskując korzystne efekty. Kleopatra stosowała kąpiele w oślim mleku i miodzie,zaś Poppea używała mieszaniny mleka i miodu w formie okładów podtrzymujących młody wygląd jej twarzy [1-3].Kosmetyka dziś...Współczesne cywilizacje, zachłyśnięte rozwojem chemii organicznej, zaczęły masowo wprowadzać substancje pozyskiwane drogą syntez chemicznych do receptur kosmetyków w miejsce surowców naturalnych. Rozwójchemii w XIX i XX wieku przyniósł nowe odkrycia, nowe substancje i nowe preparaty kosmetyczne[4]. Niestety wiele kosmetyków zostało opartych na recepturach zawierających dużą ilość soli metali ciężkich, np. soli rtęci,bizmutu, które po długim stosowaniu nie były korzystne dla skóry i prowadziły np. do blednicy. W nowoczesnych recepturach pojawiły się w składzie hormony zwierzęce, które po pewnym okresie stosowania zaczęto wycofywać na skutek protestów lekarzy.We współczesnych trendach kosmetyki naturalnej wykorzystuje się różnorodne surowce pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego, będące 

bogatym źródłem wielu substancji biologicznie czynnych (Tabela. 1) [5-9].Z surowców pochodzenia roślinnego dla celów kosmetyki naturalnej pozyskiwane są m.in.: flawonoidy, saponiny,śluzy, garbniki, olejki eteryczne, oleje. Jedną z powszechnie stosowanych metod jest uzyskanie ekstraktu. Aby uzyskać ekstrakt roślinny, surowiec jest suszony i rozdrabniany. Następnie poddawany jest działaniu rozpuszczalnika (alkohol etylowy, glikole, gliceryna, etery naftowe, mirystynian izopropylu). Kolejny etap to usunięcie rozpuszczalnika z mieszaniny ekstrahowanej. Ważne kosmetycznie ekstrakty roślinne zawierające flawonoidy, to ksantyna z zielonej herbaty, escyna z kasztanowca, teofilina z czarnej herbaty czy pycnogenol z kory sosny śródziemnomorskiej. Bardzo interesującym 

źródłem składników aktywnych jest Moringa oleifera, roślina okrzyknięta „drzewem cudów”, gdyż jej liście to pożywienie, owoce mogą być wykorzystane na przyprawy, wyciągi z kwiatów mają właściwości przeciwzapalne,a nasiona są bogate w białka.Właśnie te białka budzą duże zainteresowanie kosmetologów,gdyż okazuje się, że zastosowanie w preparatach kosmetycznych frakcji białkowej(o masie 6-16 kDa) z nasion Moringa oleifera zmniejsza toksyczne działanie kadmu i rtęci na fibroblasty [2,5,10-12].Rośliny są także bogatym źródłem NNKT (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe). Obecnie dużym zainteresowaniem cieszą się kosmetyki i preparaty z olejem z wiesiołka tłoczonym na zimno. Udowodniono, że olej pozyskiwany z nasion wiesiołka:   

• wspomaga leczenie choroby wieńcowej poprzez obniżanie

• ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu,

• leczy atopowe zapalenie skóry,

• wspomaga leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów,

• prostaty, przewlekłych chorób nerek, schizofrenii,

• stwardnienia rozsianego,

• jako składnik preparatów kosmetycznych, powoduje

• neutralizację wolnych rodników, jest filtrem UV i powoduje normalizację keratynizacji [8, 13].

W recepturach kosmetyków opartych na surowcach pochodzenia zwierzęcego odnajdujemy: miód, wosk pszczeli, propolis, pyłek kwiatowy, jad pszczeli, mleko, żółtka jaj,lanolinę, zooplankton czy jedwab [6, 8, 9]. 

Powrót do natury

Aby cieszyć się piękną i zadbaną cerą, nie trzeba wydawać fortuny na drogie kosmetyki; skuteczne i tanie receptury można wykonać samodzielnie w domu (tabela 2). Nie zawierają one wówczas sztucznych barwników, syntetycznych środków zapachowych ani konserwantów. Niestety domowe wytwarzanie kosmetyków niesie za sobą pewne konsekwencje – sprawia, iż okres ich przydatności ulega skróceniu. Dlatego też, aby jak najdłużej cieszyć się domowymi specyfikami, warto przechowywać je w szczelnych opakowaniach i niskich temperaturach, żeby zapobiec rozwojowi bakterii i grzybów [14].Ważnymi składnikami receptur w kosmetyce naturalnej są olejki eteryczne. Jedną z najbardziej historycznych metod pozyskiwania olejków eterycznych jest metoda enfleurage – znana od 4000 lat metoda otrzymywania olejków eterycznych. Techniki enfleurage stosuje się dla wyjątkowo delikatnych kwiatów. W enfleurage p łyty szklane pokrywa się cienko tłuszczem pochodzenia zwierzęcego, a następnie wykłada płatkami kwiatów, które wymienia się co 24 lub 72 godziny. Czynności te powtarzane są nawet kilkadziesiąt razy! Po kilku lub kilkunastu dniach tłuszcz, który zaadsorbował olejek eteryczny s tapia się, miesza z rozpuszczalnikiem, a następnie w procesie destylacji uzyskuje się czysty olejek eteryczny, który można wykorzystać w aromaterapii.

Aromaterapia

Aromaterapia jako metoda polegająca na wspomaganiu leczenia środkami zapachowymi pod postacią olejków eterycznych jest chętnie wykorzystywana w kosmetyce naturalnej. Mówiąc o zabiegach kosmetycznych wykorzystujących olejki eteryczne, coraz częściej wspomina się o rytuałach przeprowadzanych głównie w salonach SPA,które aranżacją wnętrza, muzyką relaksacyjną i przedewszystkim umiejętnie skomponowanymi zabiegami, proponują ucztę dla zmysłów. Właśnie u podstaw kosmetyki sensorycznej leży aromaterapia. Jednak powinna ona być głównie metodą profilaktyczną, pomagającą w utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej, łagodzącą codzienne dolegliwości i głęboko relaksującą. Odpowiednio dobrane i zastosowane olejki eteryczne wywierają korzystny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne, dlatego są często podstawowym środkiem leczniczym w stanach długotrwałego przygnębienia, rozdrażnienia, stresu i przemęczenia. Mogą być również stosowane jako wspomagający środek w leczeniu wielu schorzeń [15, 16].Najpopularniejszym sposobem wykorzystania olejków eterycznych jest masaż aromaterapeutyczny twarzy oraz całego ciała. Do masażu stosuje się mieszaninę olejków rozpuszczonych w naturalnych olejach roślinnych, np. z pestek winogron, oleju z awokado, oleju ze słodkich migdałów, oleju z jojoba. Mieszanina powinna zachowywać odpowiednie proporcje (15-30 kropli kompozycji olejków eterycznych na 50 mililitrów oleju nośnikowego). Dobór rodzaju olejku do zabiegu powinien być indywidualny i może zależeć od wielu czynników – stanu i potrzeb skóry, pory dnia i roku, upodobań zapachowych klienta (tabela 2).

Do pielęgnacji skóry twarzy olejki eteryczne można stosować na kilka sposobów: poprzez masaż, w formie kompresu lub jako dodatek do maski czy kremu. Dobierając rodzaj olejku, kierujemy się głównie rodzajem cery i problemem dermatologicznym, z jakim musimy się zmierzyć (tabela 3). Aromaterapia to holistyczne ujęcie kosmetyki, dlatego stosując ją, musimy pamiętać, że działamy również przez zmysł powonienia.Stwarzając dobrą atmosferę do tego rodzaju zabiegów, warto pamiętać o możliwości zastosowania esencji eterycznych poprzez kominki aromaterapeutyczne, dodając do nich kilka kropli np. olejku bergamotowego lub lawendowego.Działanie olejków aromatycznych może różnić się w zależności od kompozycji, w jakiej są stosowane, dlatego można je wykorzystywać np. w terapiach: antycellulitowej, otyłości,trądziku czy starzenia się skóry (tabela 4). Warto wspomnieć, że w ich obecności inne substancje czynne szybciej przenikają w głąb naskórka. Doskonałym przykładem jest olejek Ylang Ylang pozyskiwany z drzewa kanangowego [15]. W warunkach domowych aromaterapię można stosować przede wszystkim w formie kąpieli i przemywań,tworząc samodzielnie kompozycje, niosące pomoc w różnych dolegliwościach [17]. Wykorzystując dobroczynne działanie olejków eterycznych, należy pamiętać, iż przenikają one przez naskórek, docierając do skóry właściwej i krwioobiegu. Działają więc bardzo głęboko i dlatego często skutecznie. Wiedząc o tym, nie można bagatelizować ich niepożądanego działania w przypadku nieprawidłowego zastosowania. Stosując olejki, należy mieć na uwadze ewentualne przeciwwskazania do ich użycia, m.in.: stany gorączkowe, choroby serca, astma, świeże blizny, choroby nowotworowe, nadczynność tarczycy, ciąża – należy unikać olejków pozyskiwanych z: bazylii, brzozy, cedru, szałwii muszkatołowej, goździka, hyzopu, jałowca, jaśminu, majeranku, mięty pieprzowej, mirry, rozmarynu, szałwii lekarskiej, tymianku, alergia, działanie promieni UV, epilepsja – należy unikać następujących olejków: koper, rozmaryn, żylaki [18, 19].

Badanie ankietowe

W celu przeprowadzenia badania sondażowego na temat: Preferencje konsumentów w zakresie użytkowania kosmetyków z uwzględnieniem produktów pochodzenia naturalnego współautorka niniejszej publikacji, Gabriela Drąg, przeprowadzono badania ankietowe w grupie 100 osób. Ankietowanymi byli zarówno kobiety, jak i mężczyźni, w różnym przedziale wiekowym, wykonujący różne profesje. Z uzyskanych wyników badań wynika, że 43% ankietowanych przy zakupie kosmetyku zwraca szczególną uwagę na działanie specyfiku, co oznacza, iż nie jest im obojętny wpływ, jaki wywiera on na skórę. 63% konsumentów analizuje skład chemiczny na opakowaniach kosmetyków.Prawie 70% ankietowanych korzystało lub nadal korzysta z własnoręcznie wykonywanych domowych sposobem kosmetyków. Badanie potwierdziło również, że w XXI wieku, w dobie nowatorskich technologii kosmetycznych, korzystanie z dobrodziejstw naturalnych składników jest nadal bardzo popularne. XXI wiek to również „era globalnej wioski”, w której każdy człowiek ma ułatwiony dostęp do korzystania z informacji i zdobywania wiedzy. Jak się okazało w największym stopniu zdobywaniu wiedzy o surowcach naturalnych służy Internet.

Gabriela Bugla-Płoskońska^1,2,

Wanda Hawryłkiewicz¹,

Gabriela Drąg¹

¹ Niepubliczna Wyższa Szkoła Medyczna we

Wrocławiu ul. Nowowiejska 69, tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

² Uniwersytet Wrocławski, Instytut Genetyki

i Mikrobiologii

 Literatura

1. D. Bury: Nowoczesność vs. Natura, Cabines, 30, 2008, 48. 

2. R. Czerpak, A. Jabłońska-Trypuć: Roślinne surowce kosmetyczne, MedPharm, Wrocław 2008. 

3. Praca zbiorowa: Porady babuni - Domowy salon urody: wszystko o ziołach i naturalnych zabiegach pielęgnacyjnych. Warszawa: Axel Springer Polska, 13, 2007, 110. 

4. A. Machnowska-Szywalska, M. Okoń: Magia eko-kosmetyków, Spa & Wellness Magazine, 8 (27), 2008, 17. 

5. K. Bonenberg: Rośliny użyteczne człowiekowi, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1988, 13-17. 

6. K. Detka: Kosmetyka naturalna. Skarbnica wiedzy, Zakłady Graficzne im. KEN S. A. w Bydgoszczy, Warszawa 2005. 

7. J. Dover: Kosmoceutyki, Elsevier, 2006. 

8. S. Jurkowska: Surowce kosmetyczne, Ośrodek Informatyczno-Badawczy „Ekoprzemysł”, Dąbrowa Górnicza 1999. 

9. M. Molski: Chemia piękna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.