Kolos 2 RI Strelau 2006

1. PIERWSZE BADANIA EMPIRYCZNE NAD TEMPERAMENTEM (684-687str)

- pierwsze badania nad temperamentem - Europa

* Heymans: pionier badań empirycznych nad temperametem

-przebadali lekarzy kwestionariuszami zbudowanymi z 90 pytań, na ktorych podstawie lekarze szacowali zachowania i cechy rodzin im znanych , składających się z ojca, matki i co najmniej jednego dziecka

- na podstawie tych badań wyodrębnili 3 podstawowe cechy temperamentu:

• aktywność - przeciwieństwem jest bierność, przejawia się w ilości czasu, kt. człw poświęca danemu rodzajowi zachowania w domu, szkole, pracy, podczas spędzania czasu wolnego

• emocjonalność-przejawia się w sile i czestości występowania reakcji emocjonalnych

• funkcja pierwotna/wtórna - dot. intensywności reakcji i czasu ich trwania.Osoby, kt. charakteryzuje funkcja pierwotna, reagują szybko i silnie, a ich reakcja szybko zanika. Osoby, kt. charakteryzuje funkcja wtórna reagują na bodźce otoczenia słabo, choć ich reakcja stopniowo się wzmaga i utrzymuje długo

- wyodrębnili 8 typów temperamentu (amorficzny, apatyczny, nerwowy, sentymentalny, sangwiniczny, flegmatyczny, choleryczny, pasjonujący się)

*Typologia Pawłowa jako fizjologiczna podstawa 4 klascznych temperamentów

- różnice indywidualne w procesie warunkowania - szybkość i dokładność wytwarzania i zanikania odruchów oraz ich intensywności

- u podstaw RI tkwią pewne właściwości 2 procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania

- wyodrębnił 4 podstawowe właściwości ośrodkowego układu nerwowego:

• siłę procesu pobudzenia - zdolność kom. nerwowych do pracy, przejawiająca się w wydolności funkcjonalnej, to jest w zdolności do wytrzymania długotrwałego bądź krótkiego, ale silnego pobudzenia. Podstawową miarą proc. pobudzenia jest pojawienie się hamowania ochronnego - stanowi odmianę hamowania bezwarunkowego, chroni kom. nerwową przed dalszym szkodliwym działaniem silnego lub długotrwałego bodźca

• siłę procesu hamowania - łatwość, z jaką układ nerwowy tworzy warunkowe reakcje hamulcowe, takie jak wygaszanie, różnicowanie czy opóźnianie. Przejawia się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z powstrzymywaniem się od pewnych czynności czy z koniecznościa odraczania reakcji

• równowagę - stosunek siły procesu pobudzenia do siły procesu hamowania, ma status cechy wtórnej

• ruchliwość procesów nerwowych - polega na zdolności UN do szybkiej zmiany procesu pobudzenia w proces hamowania i odwrotnie

- 4 typy układu nerwowego (3 silne i 1 słaby)

- temperament wdg Pawłowa - najbardziej ogólna właściwość układu nerwowego człowieka

(str.702-705)

*Teoria emocjnalności, aktywności i towarzyskości Bussa i Plomina

- na podstawie badań temperamentu dziecka Thomasa i Chess, badań Eysencka i idei Diamonda (że temp. jest u czlowieka i w świecie zwierząt)

- 3 podstawowe temperamenty:(EAS)

* emocjonalność -skłonność do reagowania silnym pobudzeniem. Występuje ona od niemowlęctwa w postaci dystresu i przejawia w płaczu niemowlęcia, potem pojawia się strach, a następnie złość.

* aktywność - wigor(poziom energetyczny zachowania) i tempo (szybkość reakcji)- wyrażają się w stylu reakcji, przejawia się we wszystkich zachowaniach

* towarzyskość - wiąże się z kierunkiem zachowań, z dążeniem lub unikaniem kontaktu z ludźmi. Źródłem towarzyskości są pozytywne wzmocnienia płynące z interakcji społecznych

- aby cechę zachowania można było uznać za należącą do temp. musi być ona obecna co najmniej od 2 r.z. i RI w zakresie tej cechy muszą zależeć w istotnym stopniu od czynnika genetycznego

- temperamenty to obecne od wczesnego dzieciństwa, odziedziczone cechy osobowości

- kwestionariusz EAS dla dzieci - wypełniany przez rodziców i wychowawców , składa się z 4 skal : emocjonalności, nieśmiałości, aktywności i towarzyskości

- kwestionariusz EAS-TS - dla dorosłych obejmuje takie skale jak : niezadowolenie(dystres), strach, złość,aktywność, towarzyskość (Oniszczenko dokonał adaptacji na polskie warunki)

-badania prowadzone na bliźniętach monozygotycznych i dyzygotycznych wychowywanych razem i oddzielnie

-wiązanie emocjonalności z poziomem aktywacji autonomicznej

- u podstaw aktywności leży aktywacja behawioralna , kt waha się od głębokiego snu do silnego pobudzenia

- krytyka : brak poparcia badaniami empirycznymi, towarzyskość - brak podobieństwa między bliźniętami, co osłabia twierdzenie o genetycznej determinacji RI

2.FUNKCJONALNE ZNACZENIE TEMPERAMENTU(711-718 str.)

* Funkcjonalne znaczenie temperamentu u dzieci - Thomas i Chess

- Maziade na podstawie swoich badań wyodrębnił cechy typowe dla temperamentu łatwego/trudnego: aktywność, przewidywalność,łatwość przystosowania, intensywność reakcji,nastrój i wytrwałość

- dzieci sprawiające trudności w wychowaniu : wysoka aktywność, mało przewidywalne, trudności z adaptacją, silne reagowanie, mało wytrwałe,nastrój negatywny

- Windle - ryzyko zaburzeń zachowania jest tym większe, im więcej w życiu dziecko pojawia się czynnikow ryzyka.

- Super i Harkness - sposób organizacji środowiska wpływa na ekspresję i funkcjonalną rolę cech temperamentalnych. Wprowadzili pojęcie niszy rozwojowej - składają się na nią warunki fizyczne i społeczne, w jakich rozwija się dziecko.

WYBRANE WYNIKI BADAŃ :

- Kyriosa i Prior - na dzieciach australijskich w wieku 3-5 lat , wśród wielu kontrolowanych zmiennych tj. przebieg rozwoju, koordynacja psychoruchowa, przebieg chorób, zasób słów, charakterystyka psychiczna rodziców, atmosfera w rodzinie,stosowane praktyki wychowawcze , cechy temperamentalne są najlepszymi predyktorami zaburzeń w zachowaniu - były to : trudnośc w prowadzeniu i samoregulacja, kt. wpływa na zaburzenia zachowania był bezpośredni i pośredni

- badanie zwiążków między temperamentem a osiągnięciami szkolnymi prowadził Martin , najlepszymi predytorami osiągnięć szkolnych sa wysoka aktywność , roztargnienie i mała wytrwałość - te cechy tworzą syndrom temperamentu trudnego

3. ZWIĄZEK CECH TEMPERAMENTU ZE ZJAWISKAMI STRESU

- cechy temperamentu w relacji do zjawisk stresu mają status moderatorów- stanowią one warunek poprzedzający występowanie innych zjawisk, na które wpływają

- Rahe - wszystkie stresory interpretowane w kategoriach intensywności stymulacji można traktować jako czynniki , które mogą być moderowane przez różne cechy temperamentu

-pod wpływem wysokiego poziomu aktywacji obniża się tolerancja na wydarzenia życiowe o znacznej intensywności

- rzy niskim poziomie aktywacji następuje obniżenie tolerancji na wydarzenia o niskiej wartości stymulacyjnej, co stanowi rezultat procesu tłumienia działających bodźców

- Gray - pojęcie aktywowalności - w zakresie poziomu aktywacji istnieją względnie stałe RI

- ekstremalny , długo utrzymujący się stan stresu prowadzi do zaburzeń w zachowaniu i osobowości , a nawet do stałych zmian patologicznych

- Temperamentalny czynnik ryzyka (TCR) - W. Carrey, Strelau - jakakolwiek cecha temperamentu lub konfiguracja cech, ktore w interakcji z innymi czynnikami działającymi bardzo intensywnie , stale lub cyklicznie zwiększają ryzyko rozwoju zaburzeń zachowania czy patologii oraz sprzyjają kształtowaniu się osobowości nieprzystosowanej