Mieczysław B.B. Biskupski

znany, lecz Hollywood podczas wojny ignorowało go niemal kompletnie.

Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami Sowieci zajęli całą Polską wschodnią i blisko współpracowali z Niemcami przy ujarzmieniu polskiej ludności. 13 min obywateli polskich znalazło się pod władzą Sowietów. Gestapo i jego rosyjski odpowiednik, NKWI) (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) harmonijnie współ­działały przy ściganiu i aresztowaniach potencjalnych członków opozycji. Sowieci natychmiast podjęli szeroko zakrojoną reorga­nizację kraju: masowe przesiedlenia ludności, konfiskaty mienia, aresztowania, systematyczny rabunek dóbr kultury i serię wiel­kich deportacji, w wyniku których zesłano ponad milion obywateli polskich w najdalsze zakątki Syberii i sowieckiej części Arktyki do pracy niewolniczej. Podsycano nienawiść etniczną i konflikty narodowościowe w ramach polityki divide et impera. Ostatecznie działania te doprowadziły do potężnych strat⁸.

Armia Czerwona wzięła do niewoli 200-250 tysięcy pol­skich jeńców. Większość przetrzymywana była w złych warun­kach. Tysiące przekazano w ręce Gestapo; wielu z nich zginęło. 5 marca 1940 roku Stalin rozkazał zamordować 14 700 pol­skich jeńców i 11 tysięcy więźniów politycznych; egzekucji do konało NKWD⁹. Skazanych oficerów zabito brutalnie w kilku miejscach, spośród których Katyń (gdzie w 1940 roku zastrze­lono i zakłuto bagnetami około 4500 osób) jest tylko najlepiej znanym. Kolejne fale aresztowań objęły przywódców politycznych, wśród których było wielu wybitnych Żydów. 200 tysięcy męż­czyzn zmuszono do służby w Armii Czerwonej, przydzielając im najcięższe obowiązki. Podczas gdy dla Żydów najgorszym

⁸ Według niedawnych szacunków prawie 2 miliony Polaków zostało umies/
czonycn przez Sowietów w „ekstremalnych [warunkach] psychologicznych
i fizycznych", łącznie z aresztowaniami i deportacjami.

⁹ Zobacz To nie był mord polityczny, „Rzeczpospolita", 4 III 2006.

102

Polska podczas drugiej wojny światowej

koszmarem był reżim nazistów, polscy chrześcijanie często ucie­kali z sowieckiej do niemieckiej strefy okupacyjnej, ponieważ postępowanie Rosjan było gorsze niż Niemców. Żydzi, tak juk wszyscy pozostali obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, zo-mtali dotknięci deportacjami w latach 1940-1941, w wyniku klórych wielka ich liczba została rozproszona po Związku So­wieckim. 60% spośród nich mówiło po polsku, 20% w jidysz lub po hebrajsku; pozostali po ukraińsku lub białorusku. Całko­wita liczba wciąż pozostaje przedmiotem kontrowersji, szacunki wahają się od 350 tysięcy do 1,7 miliona. Śmiertelność przekra-c/.ała 30%. Hollywood nigdy nie zajęło się tym tematem; pozo-Nlaje on jedną z największych zapomnianych tragedii tej wojny. W okupowanej Norwegii czy Czechosłowacji nie wydarzyło się Ilic, co można by z tym porównać. Mimo to Hollywood poświę­ciło tym krajom wiele filmów.

Zorganizowany polski ruch oporu zaczął działać tuż po klęsce wrześniowej, choć jego zakres i liczebność były dużo większe W strefie niemieckiej niż sowieckiej. Stworzono skomplikowaną »lcć jednostek zajmujących się wywiadem, sabotażem i propa­gandą, ostatecznie nazwanych Armią Krajową, a jednocześnie powstał rozbudowany system administracji cywilnej, obejmu­jący kompletny system sądownictwa i oświaty. Zarówno siatka wojskowa, jak i cywilna były kierowane z Warszawy i uzna­wały emigracyjny rząd Sikorskiego za legalną kontynuację władz przedwojennych. Polski rząd na uchodźstwie cieszył się niemal Całkowitą lojalnością i w kraju, i za granicą. Żaden kraj nie Hlógł się mierzyć z Polską pod względem rozmiaru i skutecz­ności ruchu oporu. Polska zachowała osobowość prawną nie­przerwanie w ciągu całej drugiej wojny światowej.

Rząd na emigracji zdołał do 1940 roku stworzyć 80-tysięczne llły zbrojne, które walczyły w obronie Francji przed niemiecką Inwazją w maju i czerwcu 1940 roku. Po klęsce Francji Sikorski

103