STYL ROMAŃSKI

Miał charakter głównie sakralny, a jego

Dokonania wiązały się głownie z działalnością

zakonów zwłaszcza benedyktynów i cystersów.

Nawiązywał głównie do sztuki późno antycznej.

Do jej upowszechnienia przyczynił się kościół ( była

odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych

i surowości w ujmowaniu spraw

religijnych.

ARCHITEKTURA

Najważniejsze typy budowli: kościoły zakonne,

pielgrzymkowe o geometrycznych, surowych

formach, wieloczłonowe i zwarte.

CECHY STYLU ROMAŃSKIEGO

Grube mury, małe okna ( Stosuje sie małe , półkoliste

przesklepione o rozglifionych ościeżach . W wyższych

partiach murów okna dwudzielne. – biforia lub

trójdzielne triforia . Okna okrągłe (zwane rozetami)

Architekturę Romańską datujemy od końca X w. Do XII w.

Materiał budowlany: kamień palny, łupany, ciosany.

Używano zaprawy wapiennej lub glinianej.

Dachy niezbyt strome kryto łupkiem, dachówką

ceramiczną lub blachą ołowianą.

• wrażenie przysadzistej budowli

• sklepienia kolebkowe i krzyżowe

• prostota, surowość, mało dekoracji

• proporcjonalność

• portal symbolizuje drogę ku wieczności

drzwi są zdobione portalami schodkowymi uchodzącymi uskokami w gląb muru i bald achimowymi , wychodzącymi przed lico od muru. Pólkolista przestrzeń po miedzy nadprozami, a archiwaltą portalu, nazywa sie tympanonem .

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława
Kościół katedralny położony na Wzgórzu Wawelskim stanowił własność archidiecezji krakowskiej. Jest to miejsce koronacji Królów Polski oraz spoczynku ich szczątków. Pochowani tu są św. Stanisław ze Szczepanowa i inni biskupi krakowscy aż po czasy współczesne, prawie wszyscy królowie od Władysława Łokietka do Stanisława Leszczyńskiego (łącznie 17 królów wliczając Jadwigę i Annę Jagiellonkę) Iczłonkowie rodzin królewskich oraz wielcy wodzowie i wieszcze narodowi.

Krypta Św. Leonadra
Została wzniesiona w latach 1090-1117. Wnętrze podzielone jest ośmioma kolumnami na trzy nawy zakończone jedną absydą. Kolumny o kostkowych głowicach podpierają sklepienie krzyżowe. Jest to jedno z najlepiej zachowanych wnętrz romańskich w Polsce. Na środku znajduje się odnaleziony w 1938 w czasie prac archeologicznych grób biskupa Maurusa, zmarłego w 1118.
W Krypcie św. Leonarda przed ołtarzem mszę prymicyjną 2 listopada 1946 odprawił ks. Karol Wojtyła; 9 czerwca 1997 jako papież Jan Paweł II odprawił mszę raz jeszcze w 50. rocznicę święceń kapłańskich.
Co roku w Dzień Zaduszny, 2 listopada, w Krypcie Św. Leonarda odbywa się uroczyste nabożeństwo za dusze polskich władców i bohaterów narodowych.

Rotunda Najświętszej Marii Panny

Rotunda znajdująca się na wzgórzu wawelskim w Krakowie. Powstała prawdopodobnie na przełomie X i XI w. Jest to tzw. tetrakonchos - budowla na planie czworoliścia (koła, do którego przylegają cztery apsydy). Najczęściej przyjmuje się, iż pełniła funkcję kaplicy pałacowej. Budowlę wykonano w technice opus incertum – z płaskich płytek piaskowca, łączonych zaprawą wapienną. Zachowały się dwa rozglifione okna, które oświetlały wnętrze oraz ślady po emporze i dwóch innych przybudówkach.
Kościół otaczały zabudowania, być może pałac książęcy, które razem z rotundą uległy zniszczeniu w XIII w. Z zachowanych przekazów wynika, że z inicjatywy Konrada mazowieckiego rotundę ufortyfikowano w roku 1241 . W 1340 roku Kazimierz Wielki przeznaczył ją na kaplicę zamkową pod wezwaniem św. Feliksa i Adaukta. O rotundzie wspomina też Jan Długosz w Liber beneficiorum. W połowie XIV wieku została odnowiona, a następnie z czasem ponownie podupadła. W XVII wieku utraciła ona swój sakralny charakter, gdyż dolną część przeznaczono do przechowywania sreber, górną natomiast na mieszkanie, którą na początku XIX wieku rozebrano (znajdował się tam wówczas austriacki szpital wojskowy).
W czasie prac związanych z odnawianiem Wawelu w latach 1914-1917 profesor Adolf Szyszko-Bohusz odkrył zasklepiony w murach zachodniej oficyny zamku okrągły kamienny kościół o czterech absydach, który datował najpóźniej na wiek X. Po odkryciu rotundy, Adolf Szyszko-Bohusz dokonał jej częściowej rekonstrukcji, której poprawność bywa dziś podawana w wątpliwość.
Obecnie rotunda jest udostępniona zwiedzającym.

Kościół Św. Wojciecha
Kościół znajdujący się na rynku głównym w Krakowie. Pierwotnie romański, ale w XVII i XVIII w. przebudowana w stylu barokowym. Według tradycji miał głosić w tym miejscu kazania Św. Wojciech, a na pamiątkę miał powstać tam drewniany kościółek. Podczas badań archeologicznych odsłonięto pod obecną budowlą relikty wcześniejszej, murowanej, z przełomu X i XI wieku. Obecna romańska świątynia powstała w 2. połowie XI lub na początku XII wieku. Na początku XVII w.: podwyższono ściany kościoła, całość budowli nakryto kopułą, wytynkowano romańskie mury oraz wybudowano od strony zachodniej nowe wejście. Przebudową kierowali prof. Walenty Fontana oraz ks. Sebastian Mirosz. W 1711 roku dobudowano zakrystię.
Budowla jest jednonawowa, nakryta eliptyczną kopułą, z prosto zamkniętym prezbiterium. Do nawy przylegają dwie nisze (pastoforia). Od północy do kościoła przylega zakrystia w formie zbliżonej do półkolistej absydy, od południa – prostokątna kaplica Kadłubka. Do wnętrza świątyni prowadzi późnobarokowy portal (2. połowa XVIII). Wyposażenie wnętrza jest barokowe, z ok. połowy XVIII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się XVII-wieczny obraz z Matką Bożą Większą. Kopuła jest współcześnie polichromowana przez Eugeniusza Czuhorskiego. W tęczy wisi XV-wieczny krucyfiks. Kaplica ma sklepienie kolebkowe z lunetami, znajduje się w niej obraz Kadłubka przypisywany Szymonowi Czechowiczowi.
W podziemiach kościoła znajduje się ekspozycja związana z historią Rynku.

Kościół Św. Gereona ( nie zachowany)
Kościół św. Gereona. Kościół był bazyliką trójnawową z transeptem i prezbiterium zamkniętym od wschodu absydą. W ramionach transeptu umieszczono absydy z ołtarzami bocznymi oraz empory wsparte na kolumnach z kapitelami zdobionymi romańską plecionką. Pod prezbiterium zachowała się częściowo krypta, której sklepienie wspierało się na czterech kolumnach. Budowla do niedawna była uznawana za pierwszą romańską katedrę na Wawelu. Przypisywano jej znane z przekazu Jana Długosza wezwanie Św. Gereona, zmienione na Św. Marii Egipcjanki w XIII wieku.rekonstrukcja:wzgórze wawelskie.

Kościół Św. Jana Chrzciciela z XII w. w Prandocinie

Kościół ten ufundował najprawdopodobniej około połowy XII wieku komes Prandota pochodzący z rodu Odrowążów. Najpoważniejsze zmiany w kształcie budowli pozostawił tutaj po sobie gotyk - rozebrano wtedy apsydę wschodnią stawiając w tym miejscu większe, ceglane, gotyckie prezbiterium. Z tego okresu pochodzą też zachowane fragmentarycznie freski na wschodniej ścianie chóru.
Kościół św. Jana Chrzciciela zbudowano z jasnych ciosów piaskowca, od których kolorystycznie odcina się ceglane prezbiterium. Świątynia ta stanowi unikalny przykład założenia dwuchórowego . Układ taki był najprawdopodobniej redukcją rozbudowanego schematu bazyliki dwóchórowej (bardzo możliwe, że był to schemat romańskiej bazyliki na Wawelu) i poza Polską nie funkcjonuje. Do dziś zachowała się tylko apsyda zachodnia, a pozostałości apsydy wschodniej ukryte są pod posadzką gotyckiego prezbiterium.
Nietypowa organizacja przestrzeni oraz maestria detalu architektonicznego świadczą o bogactwie fundacji.
Od strony zachodniej, nad zachowaną do dziś apsydą zachodnią stoi ośmioboczna, obniżona i przykryta barokowym hełmem wieża. Do wieży dobudowano barokową kruchtę, przez którą dziś wchodzi się do kościoła. Pierwotny (a dzisiaj zamurowany), bogato zdobiony ornamentem plecionkowym i polichromowany (resztki tych polichromii w kolorach czerwonym, niebieskim i zielonym) uskokowy portal z gładkim tympanonem znajdował się na ścianie południowej.
Ściany zewnętrzne kościoła były bogato dekorowane - zachowały się tutaj lizeny, półkolumienki na apsydzie zachodniej fryz arkadkowy. Małe, pierwotnie pewnie rozglifione okienka przebito w okresie baroku, jednak na ścianie południowej zachował się ślad obramienia okiennego z dekoracją plecionkową.

Kościół Św. Mikołaja w Wysocicach
Kościół św. Mikołaja od stuleci góruje nad Wysocicami. Usytuowany na niewielkim wzniesieniu, stromo opadającym w dół, otoczony murem oraz kilkoma starymi lipami. Jego bryłę cechuje surowość, wynikająca z proporcji budowli, prostota jak i powaga kształtów.
Stan obecny świątyni niewiele odbiega od pierwotnego- jedynie obniżono nieco kalenice, a górne warstwy ciosów wapiennych uzupełniono cegłą, poszerzono też niektóre otwory okienne w nawie i prezbiterium od strony południowej oraz przemurowano sklepienia absydy. W 1779 zbudowano strop, w tym samym wieku została dobudowana zakrystia.
Doszła też kruchta , a na romańskim ostrosłupowym hełmie postawiono barokową latarnię, podobna góruje nad kalenicą nawy. Gładkie powierzchnie kamiennych ścian są pokryte precyzyjną siatką spoin i wzbogacone monumentalnymi akcentami plastycznymi.
W przyziemiu stosunkowo potężnej wieży mieści się sklepiona krzyżowo cela, niedostępna od zewnątrz (pierwotnie była otwarta do wnętrza nawy), ponad nią natomiast – na piętrze empora również w pomieszczeniu sklepionym, dostępnym schodami w grubości muru. Empora ta posiada we wschodniej, wybrzuszonej ścianie płytką apsydę, przesklepioną półkoliście, przeprutą okienkami otwartymi do wnętrza kościoła. Empory w kościołach niewielkich mogły być pomocne podczas sprawowania liturgii np. w okresie świąt Wielkanocy; mogły też stanowić miejsce zarezerwowane dla możnego obecnego w kościele podczas nabożeństwa. Ale niekiedy – np. w datowanym na lata 1170-1220 kościele w Wysocicach – kształtowano je omal na pewno w celu zapewnienia możnemu schronienia podczas zamieszek czy napadów. Wysocick empora oglądana od strony nawy czyni wrażenie jakby bunkra wystającego ze ściany wieży na wysokości około 3 m nad posadzką.

Kościół Norbertanek na Salwatorze
W miejscu dzisiejszej świątyni stał murowany z cegły, jednonawowy kościół z prostokątnym, zamkniętym najprawdopodobniej prosto prezbiterium. Stanął tu zapewne w miejscu wcześniejszego, kamiennego kościoła - tutejsza okolica była jedną z najważniejszych osad podkrakowskich. Ceglany kościół konwentualny ufundował według Długosza komes Jaksa w 1162 roku.
Z romańskiej świątyni nie zostało wiele. Partie murów zachowały się aż do wysokości pierwotnego gzymsu. Ale podniesienie budowli, dobudowa wieży i XVII-wiecznych przybudówek oraz wbudowanie w zachodnią część nawy oratorium, zatarły zupełnie pierwotny kształt kościoła. Można się domyślać jego piękna po reliktach. Otóż na zewnątrz zachował się fragment fryzu z przecinających się arkadek. Pozwala on wyobrazić sobie pierwotną wysokość ścian. Pod nim partie ceglane, poprzebijane późniejszymi oknami i częściowo zakryte.
Prawdziwa niespodzianka czeka jednak w północnej kruchcie (pomalowanej na niebieski kolor), przez którą wchodzi się do środka. Zachował się tu romański kamienny portal, którego ponad połowa wysokości znajduje się poniżej poziomu posadzki. Jego ościeża pozbawione są jednej pary kolumn i dwóch archiwolt. Jak donosi prof. Świechowski, pod podłogą kruchty zachowały się dolne partie kolumienek z bazami. Portal jest zapewne nieco nowszy od ceglanego kościoła. Powstał zapewne około 1250 roku (ma wczesnogotyckie głowice).
Drugi portal - prosty, wykończony ciosami piaskowca i obramowany cegłą - znajduje się w relikcie ściany od strony południowej, gdzie dziś jednak znajdują się krużganki klasztoru, objęte klauzurą.
W 1241 roku cały Zwierzyniec, wraz z klasztorem spalili Tatarzy. Z najazdem i złupieniem klasztoru wiążą się legendy. Otóż mniszki uciekające pod przywództwem swej ksieni, bł. Bronisławy, miały się schronić w pobliskiej kotlinie, wśród wapiennych skał u podnóża wzgórza Sowiniec (część Lasku Wolskiego). Ukryły się w małej kapliczce i tu osaczyli je najeźdźcy. Wówczas uklękły do modlitwy i... wraz z kapliczką zapadły się pod ziemię, unikając - jak to eufemistycznie ujmują kronikarze - pohańbienia. Miejsce to po dzień dzisiejszy nazywa się Panieńskimi Skałami. Ponoć człowiek bez grzechu, gdy przytknie oko do skalnej szczeliny, może zobaczyć uśpione mniszki.

Kościół św. Andrzeja

Niedaleko rynku,typowo romanski,

Kościół Św.Trójcy- Strzelno

Kolumny rzeźbione wewnątrz.

Rotunda w strzelnie

Wznoszona na planie czteroliścia

Plan centralny plus wieza plus prezbiterium. Transept, absydy,

Portal-ozdobne wejście do budowli

Archiwolta-zakrecony luk czesc glowna portalu. Na niej rzezby i postawy świętych.

Bazylika Bożego Ciała-obronna, sakralna, od południa wieza Sw Jakuba

GOTYCKI KRAKOW:

1120-powstaje gotyk, Francja

Strzeliste łuki

Sklepienia krzyzowo-zebrowe

Liczne witraże, czerwona cegła

Xiv intensywne budowle za Jagiełły

XIII-prawa miejskie dla Krakowa

ARCHITEKTURA

Ratusz w Krakowie

Wieza- punkt obserwacyjny

Barbakan-odzwierciedla muzeum, arena walk.Bastion-miał na celu lepszy widok okolicy, naokoło fosa.

Tylko wieża gotycka

Za panowania Jana Olbrachta

Uniklany układ przestrzenny

Cechy nadrzecznego miasta portowego

RATUSZ STAROMIEJSKI

Kwatera krolów polskich

Najstarszy i największy w Polsce

Łączył funkcję sądowniczą, handlową i administracyjną

Wieża ratuszowa jest ocalałą częścią gotyckiego ratusza z przełomu XIII/XIV wieku, zburzonego z początkiem XIX wieku. W jego rozległych podziemiach, które zachowały się do naszych czasów, mieściła się izba tortur, a także popularna, choć nie ciesząca się w mieście dobrą opinią piwiarnia i gospoda. Zbudowana z cegły i ozdobiona z trzech stron okładziną z kamienia tworzącego piękny gotycki ornament.

Kościoł Mariacko NMP

Jeden z 3 najwiekszych kościołów w Polsce

Klasztor i kościół franciszkanów

Wbudowane witraże. Świątynia romańska została zniszczona podczas najazdów tatarskich w 1241 i 1259 roku. Po zniszczeniach świątynia została odbudowana w stylu gotyckim, w postaci trójnawowej ceglanej budowli halowej - ukończona została w 1320 roku. Kościół Mariacki posiada dwie nierówne wieże. Wyższa, o wysokości 81 metrów zwieńczona jest późnogotyckim hełmem wykonanym w 1478 roku przez Macieja Heringka oraz posiada złoconą koronę ufundowana przez Piotra Antoniego Pestalocciego w 1666 roku. Od średniowiecza wieża należy do miasta, wykorzystywana była w roli strażnicy bądź hejnalicy. Do dzisiejszego dnia o każdej pełnej godzinie można wysłuchać z niej hejnału. Niższa (69 m.) wieża pełni rolę dzwonnicy, posiada hełm z końca XVI wieku. Znajduje się w niej dzwon "Półzygmunt". Najważniejszym elementem wnętrza kościoła jest ołtarz Wita Stwo-sza. Ołtarz powstał na miejscu poprzedniego, XIV-wiecznego, zniszczonego w 1442 roku zawalonym sklepieniem prezbiterium. Praca Stwosza przy ołta-rzu trwała 12 lat, ukończona została w 1489 roku. Ołtarz powstał w formie gotyckiego pentaptyku. Rzeź-by w ołtarzu zostały wykonane w drewnie lipowym. Centralna część ołtarza przedstawia zaśnięcie
Najświętszej Marii Panny, w otoczeniu Apostołów. Nad sceną Zaśnięcia ukazano motyw Wniebowzięcia. Ponad szafą można ujrzeć baldachim, przedstawiający koronację Matki Boskiej. Otwarte drzwi ołtarza przedstawiają sześć radości Marii: Zwiastowanie, Narodzenie, Hołd Trzech Króli, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świę-tego. Zamknięte drzwi pokazują sceny biblijne. Ołtarz w czasie drugiej wojny światowej został wywieziony przez Niemców do Norymbergi, po rewindykacji znajdował się na Wawelu, skąd w 1957 roku trafił do Kościoła Mariackiego.
Katedra na Wawelu, koronacyjny kościół królów polskich, skarbnica bezcennych dzieł sztuki i narodowych pamiątek, od wieków uważana jest za najdostojniejszą polską swiątynię. W jej podziemiach spoczywają prochy królów polskich i członków ich rodzin, wieszczów i wielu zasłużonych. Jej wygląd w ciągu następnych stuleci ulegał zmianom. Królowie, magnaci i biskupi przebudowywali dawne i wznosili nowe kaplice z przeznaczeniem na mauzolea, wyposażali wnętrze w cenne dzieła sztuki. W drugiej połowie XII wieku podniesiono północne skrzydło obejścia do wysokości prezbiterium. Dzieje katedry nie ograniczają się tylko do historii jej architektury i wyposażenia. Już w XI wieku zaczęła odgrywać rolę ośrodka oświaty dzięki swej bogatej bibliotece, a później szkole katedralnej.

2.TORUŃ w średniowieczu

Początki miasta od paleolitu 9000pne

W latach 90 cala starówka wpisana na liste UNESCO

1231-krzyzacy zakładają miasto

1233lokacja Starego Miasta

1264lokacja Nowego Miasia

1454polaczenie obu miast

1525rozparwienie się z Krzyżakami

Torun na mapie średniowiecza

„Brama Prus”miasto położone najbardziej na PN-zach granicy z Prusami

Znaczenie:

Miasto graniczne

Wazny osrodek hanzeatycki

Prawo składu(pełnomorski port)

Xix dewastacja miasta

4 XIII 1977 Torun miastem dziedzictwa kulturowego UNESCO

Zabytki kultury materialnej

Pozostałością po latach średniowiecznej świetności miasta są mury obronne baszty, wieże, bramy, ratusz, kamienice, spichlerze, kościoły. Zamek Krzyżacki nie ostał się z powodu rozbiórki dokonanej w 1454 przez mieszczan. Z 8 średniowiecznych bram prowadzących do Starego Miasta dziś oglądać można 4 Monstrancje, Koci Łeb, Krzywą Wieże i Gołębnik Z bram Nowego Miasta zostały klasztorna, Mostowa i Żeglarska. Po za tym Toruń poszczycić się może jedną z najpiękniejszych panoram miejskich na terenach Polski. Miasto to jest unikatem na skalę światową nie tylko ze względu na swój średniowieczny charakter, ale także dzięki zachowanej fortecy i zabudowaniom koszarowo bastionowym z XIX wieku.

Budowle swieckie:

Domy-sklady (np. Dom Kopernika)

Kamienice( Dwor Artusa) ozdobne szczyty, blendy

Bramy obronne (np. Mostowa, Żeglarska)

Zamek Krzyżacki.

3.Wieliczka

Jedyny obiekt górniczy na świecie

Sól- podstawa ekonomiczno-handlowa

Okres neolitu-pierwsze wykopaliska

Najważniejsza kopalnia w państwie

Sól-artykuł pierwszej potrzeby

Po I rozbiorze czasy austriackie

Uzdrowisko: sanatorium kapiele solankowe

Muzeum żubkakowskie

Wpisana na liste UNESCO

Kopalnia soli "Wieliczka" – kopalnia jest jednym z najstarszych zakładów górniczych Europy. Od XIII wieku do 1772 wspólnie z Kopalnią soli "Bochni" wchodziła w skład Żupy krakowskiej. W 1976 roku kopalnia wpisana została do krajowego rejestru zabytków. Dwa lata później w 1978 roku wpisana przez UNESCO na pierwszą Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. W 1989 roku Kopalnia Soli "Wieliczka" poszerzyła Listę Światowego Dziedzictwa Zagrożonego, z której została skreślona w 1998 roku^[44]. Od 1994, to także pomnik historii Polski. 30 VI 1996 r. zaprzestano całkowicie eksploatacji złoża.

4.RENESANSOWY KRAKÓW

• Wawel:
  Zamek - renesansowe elementy architektury i dekoracji
  Komnaty - renesansowe, Skarbiec - korona grobowa Zygmunta I, sandały koronacyjne Zygmunta Augusta, miecz króla Zygmunta I Starego, wystawa "Wawel zaginiony" - kafle pieców renesans.

Katedra na Wawelu:
Kaplice - króla Jana Olbrachta, Zygmuntowska, bpa Jana Konarskiego, bpa Filipa Padniewskiego, bpa Andrzeja Zebrzydowskiego, Mariacka (Stefana Batorego)
Nagrobki - baldachim nad gotyckim nagrobkiem króla Władysława Jagiełły, płyta epitafijna kardynała Fryderyka Jagiellończyka, zachowane ołtarze renesansowe - dawny ołtarz główny (obecnie w Bodzentynie) i ołtarz w Kaplicy Zygmuntowskiej Muzeum Historyczne Miasta Krakowa:
zabytki złotnictwa renesansowego: srebrny kur Biblioteka Jagiellońska:
zachowane zabytki piśmiennictwa i iluminatorstwa renesansowego: Kodeks Baltazara Behema Muzeum Czartoryskich:
dzieła malarstwa renesansowego: Dama z gronostajem, Portrety rodziny Jagiellonów Ulica Kanonicza:
kamienice nr 18 i 21 (portale) Kościół OO Dominikanów:
Kaplica Myszkowskich, płyta epitafijna Filipa Buonacorsi zw. Kallimachem Rynek Główny:
Sukiennice (dodane w XVI w.elementy architektury renesansowej)
Kościół Mariacki: Cyborium Jana Marii Padovano, płyty nagrobne Seweryna i Zofii Bonerów, nagrobki Montelupich i Cellarich
Klasztor Franciszkanów: krużganki - portret biskupa Piotra Tomickiego. Najbardziej charakterystyczne dla renesansie były domy budowane z alkierzowymi wieżami w narożnikach. W konstrukcji ratuszów pochodzących z drugiej połowy XVI wieku łatwo da się zauważyć cechy wspólne. Zwykle łączą one mury o gładkiej płaszczyźnie z attyką i wieżą oraz strzelistość z masywnością. Kamieniczki były wąskie lub też szeroko frontowe. Często ozdabiano je przy pomocy płaskorzeźb, attyk lub rustyk. Budowano je także w Krakowie. Krakowska rzeźba docierała na Śląsk, i tam nastąpiło połączenie dwóch jej motywów. Gotycki baldachim połączono z renesansowym przedstawieniem śpiącej postaci pochowanego w grobowcu (przykładem może być grób Baltazara z Promnic znajdujący się w Nysie). Na nagrobkach umieszczano także postacie w pozycji siedzącej oraz popiersia. Znajdowały się na nich także epitafia lub postacie najbliższej rodziny zmarłego w pozycji klęczącej (znajdowały się one po obydwu stronach krzyża). W upowszechnianiu się rzeźb późno manierystycznych dużą rolę odegrał autor, między innymi: nagrobka Stefana Batorego, Santi Gucci. Jeśli chodzi o rzeźby drewniane, to wyjątkowe tematycznie są głowy w kasetonach stropowych w Sali Poselskiej na Zamku Wawelskim. Polska świadomość narodowa została ukształtowana przez te osiągnięcia w sztuce.

5.KALWARIA ZEBRZYDOWSKA

Kalwaria Zebrzydowska jest ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego do sanktuarium pasyjno-maryjnego oo. bernardynów, które w 1999r. została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako jedyna kalwaria na świecie i Europie. Kalwaria Zebrzydowska jest ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego do położonego na szlaku papieskim, sanktuarium pasyjno-maryjnego, w skład którego wchodzi:

Klasztor i Bazylika Matki Boskiej Anielskiej wzniesiona w stylu manieryzmu niderlandzkiego, następnie rozbudowana w stylu barokowym, przechodzącą rokoko. W jednej z bocznych kaplic umieszczony jest cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej.

42 kaplice i kościoły – Dróżki Pana Jezusa (28 stacji), Dróżki Matki Boskiej (24 stacje).

Turyści mogą oglądać wkomponowane w otoczenie kościółki, kapliczki i figury. Przejście każdego ze szlaków zajmuje ok. trzy godziny. Najcenniejszym zabytkiem sakralnym w Kalwarii jest cudowny wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej w kaplicy Zebrzydowskich.

Do innych zabytków należą kamieniczki mieszczańskie z kramami odpustowymi. -układ urbanistyczny, zabudowa miejska rynku, kamieniczki i drewniana willa z I połowy XIX wieku. -ogród pałacowy oraz oficyna z bramą pałacu Czartoryskich. - dworek – pracownia Wojciecha Weissa. -cmentarz wojskowy żołnierzy z I wojny światowej. Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej:

sanktuarium pasyjno-maryjne bernardynów znajdujące się w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Bazylika i klasztor położone są na południe od miasta, u szczytu Góry Żar, na południe i wschód od nich znajdują się 42 kaplice i kościoły dróżek. Nazywane jest często Polską Jerozolimą.

Kalwaryjskie sanktuarium jest jednym z ważniejszych miejsc kultu pasyjnego i maryjnego- łączy zarówno kult Chrystusa cierpiącego, jak i Matki Bożej. Ideą przewodnią jest odwzorowanie ostatniej drogi Chrystusa (Droga Pojmania i Droga Krzyżowa). W sanktuarium znajduje się obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej.

Kościół i klasztor zostały wzniesiony według projektu architekta Jana Marię Bernardoniego oraz architekta i złotnika flamandzkiego Pawła Baudartha, który wzniósł prawie wszystkie kaplice kalwaryjskie.

• Bazylika jest budowlą późnobarokową z elementami rokoka. Wnętrze ozdobione jest polichromią, zabytkowymi stallami, bogato inkrustowanym wyposażeniem oraz licznymi obrazami.

• Dróżki stanowiące tzw. Park Pielgrzymkowy składający się z zespołu kościołów i kaplic o ciekawej architekturze w stylu barokowym i manierystycznym przypominające w rzucie poziomy różne figury geometryczne, wkomponowane są w naturalny krajobraz zainspirowane opisami Ziemi Świętej- Chrystiana Adrychomiusza.

Od południa kościół i klasztor otacza mur z dwoma bastionami przekształconymi w 1747r. na potrzeby duszpasterskie oraz kaplice św. Anny i Matki Boskiej Bolesnej. Na zachód znajduje się dziedziniec otoczony budynkami gospodarczymi i dwukondygnacyjną bramą z mansardowym dachem oraz pawilon w narożniku od południa.

6.KOSCIOŁY POKOJU JAWOR I ŚWIDNICA Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. W roku 2001 zostały one wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

HISTORIA Kościoły powstały w II poł. XVII wieku, w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią, gdy naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach bezpośrednio podległych jego władzy. Cesarska zgoda na budowę Kościołów Pokoju obwarowana była dodatkowymi ograniczeniami:

• budowle miały być wzniesione jedynie z materiałów nietrwałych (drewno, słoma, glina, piasek)

• kościoły mogły być wybudowane jedynie poza granicami miasta, nie dalej jednak niż na odległość strzału armatniego od murów miejskich

• nie mogły mieć wież, dzwonów, ani tradycyjnego kształtu świątyni

• musiały być ukończone w ciągu jednego roku

• musiały zostać wzniesione na koszt protestantów

• nie mogły przy nich powstać szkoły parafialne

Wybudowano trzy takie kościoły: w Głogowie, Jaworze oraz Świdnicy. Wszystkie zostały ukończone a do naszych czasów dotrwały dwa - kościół w Głogowie spłonął w pożarze wywołanym uderzeniem pioruna.

Kościół w Świdnicy Kościół ma 44 m długości, 30,5 m szerokości, powierzchnia budowli 1090 m², mieści 7500 osób, z czego 3000 miejsc siedzących.

Kościół w Jaworze Kościół ma 43,5 m długości, 14 m szerokości, 15,7 m wysokości, powierzchnia budowli 1180 m², mieści 6000 osób.

W Europie nie ma więcej takich świątyń - z tak bogatym wyposażeniem i zbudowanych jakby wbrew zasadom budowlanym.