Starożytne Igrzyska Olimpijskie w Grecji

Historia igrzysk olimpijskich sięga 776r. p.n.e., kiedy to zorganizowano pierwsze zawody w Olimpii w Grecji. Przez kolejne tysiąc lat odbywały się one zawsze co cztery lata. Igrzyska odbywały się przeważnie w czerwcu albo lipcu, a trwały one z reguły pięć dni. W 395r. Rzymianie wydali rozkaz zaprzestania organizacji igrzysk, co zapoczątkowało upadek Olimpii. Budynki i świątynie znajdujące się w Olimpii zostały zniszczone i splądrowane przez najeźdźców na przestrzeni czterech wieków (V-VIII w.). Natomiast w wyniku trzęsień ziemi, powodzi oraz obsuwania się gruntu miasto zostało pokryte czterometrową warstwą ziemi, a przez to zapomniane. W 1766r. Olimpia została odkryta przez angielskiego antykwariusza Richarda Chandlera.R E K L A M A czytaj dalej ↓

W starożytnej Grecji bardzo dużą wagę przywiązywano do fizycznej sprawności, gdyż sądzono, że regularne ćwiczenia służą zdrowiu. Ten argument podnoszono w czasach wojennych, kiedy to Grecja potrzebowała sprawnych, zdolnych do walki żołnierzy. W każdym polis organizowano zawody lekkoatletyczne, w których brali udział młodzi chłopcy. Na czas trwania igrzysk zawieszano wszystkie konflikty i walki, aby umożliwić żołnierzom udział w konkurencjach, a widzom bezpieczne dotarcie na miejsce. Całe zawody poświęcone były Zeusowi, a aby oddać mu cześć zapalano w olimpijskim gaju oliwnym specjalny znicz.

Największą cześć oddawano Zeusowi z sanktuarium Altis, które było także centralnym punktem kompleksu olimpijskiego. Początkowo był to jedynie gaj, ale w biegiem czasu powstawały tam świątynie, liczne posągi oraz miejsca kultu. Ołtarz Zeusa z Altis nie zachował się jednak do czasów współczesnych. Archeolodzy oszacowali, że świątynię wzniesiono pomiędzy 446 a 456r. p.n.e. Był to duży budynek z marmurowym dachem, który oparty był na wielu kolumnach. Świątynię ozdabiały rzeźby. Jedna z nich - wykonana przez samego Fidiasza- przedstawiała postać Zeusa. Sama rzeźba również nie przetrwała próby czasu, ale zapiski o niej można znaleźć w opisie kronikarza Pauzaniusza.

Same igrzyska miały bardziej religijny niż sportowy charakter, a przybywających tam ludzi można by określić bardziej mianem pielgrzymów niż kibiców. Przybywający ludzie nieśli dary dla Zeusa albo innego boga. Wokół Olimpii powstawał wioska namiotowa, a przybysze spędzali noce na powietrzu. Na uroczystości przybywali również handlarze i kupcy, którzy rozstawiali swoje stragany z żywnością. Jednak oni zawody traktowali bardziej jako jarmark niż podniosłe wydarzenie religijne.

W igrzyskach nie mogli uczestniczyć niewolnicy. Kobiety nie mogły nawet obserwować zawodów. Dla nich organizowano własne igrzyska, które odbywały się ku czci bogini Hery, także co cztery lata. Igrzyska te nazywano Hereią.

W kilku krajach istniała tradycja bicia monet, które miały upamiętnić sukcesy olimpijskie ich mieszkańców. Jednym z najbardziej znanych zwycięzców był Filip II Macedoński, który wybudował okrągłą budowlę - Philippeion - mającą symbolizować jego sukcesy.

O tym jak wyglądały igrzyska można dowiedzieć się z malowideł na wazach. Malowano na nich sceny przedstawiające przygotowania do zawodów, same zawody, ceremonię rozdania nagród, sędziów, a także religijne rytuały. Niektórzy bogaci uczestnicy igrzysk płacili za napisanie pieśni lub wiersza pochwalnego, który upamiętniłby ich zwycięstwo. Jednym z greckich poetów, który wsławił się takimi dziełami był Pindar.

Praktycznie wszystkie konkurencje, poza wyścigami konnymi i wyścigami rydwanów, odbywały się na wybudowanym specjalnie stadionie. W trakcie prowadzonych prac wykopaliskowych natrafiono na ślad pięciu stadionów. Archeologom udało się zrekonstruować jeden, który pochodził z IV w. p.n.e.

Stadion miał kształt prostokąta, a ze wszystkich stron otoczony był skarpami, gdzie znajdowały się miejsca dla widzów. Bieżnia miała długość 600 stóp, czyli 192,8m. Z obu stron bieżni umieszczone były bloki startowe, które miały specjalne miejsca by oprzeć o nie stopy. Początkowo linia startowa była wytyczana na piasku. Samą bieżnię odgradzano od widzów małymi kamyczkami, a którymi wykopany był kanał, którym płynęła woda przeznaczona do picia. Sędziowie stali na podwyższeniu jednej strony bieżni i obserwowali przebieg zawodów. Publiczność oglądała zawody stojąc. Zawodnicy oraz sędziowie przybywali na stadion tunelem, który połączony był z Altis. Kamienne ściany i łuki tego tunelu przetrwały do dziś.

Kronikarz Pauzaniusz opisywał w swoich dziełach również hipodrom wraz z bramkami startowymi, ale nie udało się odnaleźć jego pozostałości.

W Olimpii najbardziej dominowały miejsca ćwiczeń, czyli palestra i gimnazjon. W ruinach tego ostatniego odnaleziono tor wyścigowy, który miał takie same wymiary jak tor na stadionie. Posiadał także bloki startowe, co oznaczało, że trenowało tam najprawdopodobniej wielu sportowców w jednym czasie. Budynek palestry był znacznie mniejszy. Tam trenowali swoje umiejętności zapaśnicy, bokserzy oraz skoczkowie w dal. W palestrze wybudowane były pokoje, w których zawodnicy poddawali się zabiegom namaszczania ciała, posypywali ciało pyłem, korzystali z łaźni oraz odpoczywali. Archeolodzy odkryli również wiele kąpielowych urządzeń, które powstały w różnych czasach. Były o łaźnie zarówno zimne jak i gorące, łaźnie parowe oraz baseny kąpielowe. Wykopaliska świadczą o wadze, jaką zawodnicy przywiązywali do zabiegów kąpielowych.

W Olimpii wzniesiono także wiele innych budynków. Część z nich miała charakter religijny, część administracyjny, a część sportowy.

Zawody

W odniesieniu do współczesnych igrzysk, to w starożytności istniało mniej dyscyplin. Odbywały się konkurencje w boksie i zapasach, biegi, wyścigi zaprzęgów i wyścigi konne. Konkurowano także w pantathlonie, który składał się ze skoku w dal, rzutu dyskiem, rzutu oszczepem, zapasów i biegu, w wszystkie te konkurencje odbywały się w ciągu jednego popołudnia.

Według zapisów Pauzaniusza igrzyska olimpijskie trwały jedynie pięć dni, jednak przygotowania rozpoczynały się już rok wcześniej. W pierwszych igrzyskach uczestniczyli jedynie greccy mężczyźni, ale z biegiem czasu, gdy wzrastało znaczenie Rzymu, dopuszczono również udział rzymskich atletów.

Zawodnicy, biorący udział w igrzyskach, spotykali się miesiąc przed rozpoczęciem igrzysk w Elis - mieście oddalonym od Olimpii o 58km. Tam odbywały się ostatnie, najintensywniejsze treningi, a zawodnicy stosowali ścisłą dietę. Na dwa dni przed rozpoczęciem uroczystości wyruszali oni wspólnie w uroczystej procesji i zmierzali do Olimpii, gdzie zgromieni byli już liczni goście z całej Grecji.

Konkurencje

Biegi. Najważniejszą dyscypliną podczas igrzysk były biegi na krótkim dystansie. Imieniem zwycięzcy tej dyscypliny nazywano każdą kolejną olimpiadę. Najkrótszy bieg miał długość jednej stadii (długość jednego stadionu - 192,8m). Pozostałe biegi rozgrywano na długości diaulos, czyli na długości dwóch stadii oraz dolichos - 20 lub 24 stadie. Za najsłynniejszego zawodnika starożytnych olimpiad uważa się Leonidasa z Rodos, który według podań wygrał biegi na wszystkich trzech dystansach w przeciągu czterech następujących po sobie olimpiad. Przed startem zawodnicy wykonywali rozciągające i rozgrzewające ćwiczenia. Falstart natomiast były karane chłostą.

Hoplitodromus. Byłą to dyscyplina, która nie występuje na nowożytnych igrzyskach. Zawodnicy biorący udział w biegu musieli ubrać hełm i nagolennik oraz nieść okrągłą tarczę.

Rzut oszczepem i dyskiem. Dysk którym rzucano, wykonany był z marmuru, brązu i ołowiu, a ich waga wynosiła w granicach 6-7kg Uważa się, że ówczesny rekord rzutu wyniósł 30m. Oszczep natomiast był zrobiony z drewna, a w połowie zawiązywano na nim pętlę. Najprawdopodobniej rekord rzutu wyniósł 91m. Ponieważ malowidła często ukazują oszczepników z 3 szczepami, sądzi się, iż zawodnik mógł wykonać trzy rzuty.

Skok w dal. Dyscyplina ta odbiegała od tej, którą wszyscy dziś znamy. Zawodnik dzierżył w rękach ciężarki zamachowe. Ich przeznaczenie odkryli badacze dzięki analizie malowideł umieszczonych na wazach. Skoczek, kiedy się wybijał do skoku, wyrzucał t ciężarki do przodu, by następnie przed samym lądowaniem szybko je cofnąć za siebie. Zdaem ówczesnych Greków, to właśnie skok w dal był najcięższą i trudniejszą dyscypliną całych igrzysk.

Zapasy oraz pankration. Zapasy odbywały się w kategorii stojącej oraz naziemnej. W zapasach stojących, żeby wygrać, trzeba było przewrócić przeciwnika trzy razy na ziemię. Natomiast w zapasach naziemnych walka trwała tak długo, aż jeden z zawodników się nie poddał poprzez uniesienie prawej ręki i wyciągniętego kciuka. Zabroniono podczas walki drapania i gryzienia. Ciało zapaśnika było naoliwione, a następnie przed walką posypywane pyłem, aby umożliwić wykonywanie pewnych chwytów przeciwnikowi. Po zakończonej walce zapaśnicy oczyszczali swoje ciało z piasku i oliwy przy pomocy stringila, czyli specjalnej skrobaczki do ciała. Pankration natomiast był mieszanką zapasów i boksu, w którym wszystkie chwyty były właściwie dozwolone. Widzowie bardzo lubili tę dyscyplinę, gdyż byłą widowiskowa.

Boks. Był to popularny, ale zarazem brutalny sport. Zawodnicy używali czegoś w rodzaju bokserskich rękawic. Mianowicie najpierw owijali nadgarstki pasami miękkiej skóry i pozostawiali wole palce. W późniejszym czasie używano już twardszej skóry. W czasach rzymskich spotykano również rękawice, które wzmacniano żelazem lub kawałkami ołowiu. Walki bokserskie odbywały się na wolnym powietrzu. Nie ma żadnych informacji, c budowano coś na wzór ringu.

Wyścigi konne i wyścigi zaprzęgów. Zaprzęgi odbywały się w dwóch kategoriach, a mianowicie dwukonnych oraz czterokonnych. W wyścigu brali udział nie właściciele koni lub zaprzęgów, ale wynajęci przez nich jeźdźcy i woźnicy. Zwycięski wieniec przypadał jednak właścicielowi. Natomiast jeździec musiał zadowolić się szarfą. Szczególną wagę przywiązywano do zwycięstwa w wyścigu zaprzęgów czterokonnych, czyli kwadryg.

Rydwany budowano z drewna oraz wiklinowej plecionki. Nie były one resorowane. Cały wyścig odbywał się na długości od 1,6 do 13km. Na tym samym torze odbywały się także wyścigi konne. Nie było jeszcze wówczas siodeł i strzemion, więc jeźdźcy siedzieli na oklep.

Rozdawanie nagród

Zwycięzca w swojej dyscyplinie otrzymywał wieniec ze świętego drzewka oliwnego rosnącego w pobliżu świątyni Zeusa. Triumfatorzy zakładali także szarfy, które okręcone były wokół ramion, nóg oraz głowy. Z biegiem czasu zwycięzcy nosili również gałązki palmowe. Na cześć zwycięzców wydawano wielkie przyjęcie, ale organizowano również liczne prywatne uroczystości, gdzie odbywały się huczne zabawy przy akompaniamencie muzyki. Niektórzy pisarze pisali z tej okazji ody.

W antycznej Grecji oprócz lekkoatletyki uprawiano także inne porty. Dużą popularnością cieszyła się zabawa z piłką, chociaż bardziej przypominała ona współczesny hokej niż grę w piłkę nożną. W trakcie igrzysk w szranki ze sobą stawali również muzycy, poeci i tancerze. Olimpiada starożytna była więc nie tylko sportową imprezą.

Olimpijskie ciekawostki

sportowcy w trakcie zawodów występowali nago

za pierwszego zwycięzcę igrzysk uznaje się Koroibusa z Elis, który był kucharzem

biegi nie odbywały się dookoła stadionu, ale na prostym torze

oszustwo było karane - np. oszust musiał zapłacić za budowę posągu Zeusa

kobiety nie mogły oglądać przebiegu igrzysk, więc lekkoatleta Pizydorus postanowił przebrać swoją matkę za trenera, by mogła ona wejść na stadion

w pierwszych latach w trakcie igrzysk przeprowadzano nie tylko konkurencje sportowe, ale także teatralne, muzyczne i krasomówcze