Igrzyska olimpijskie, to najstarsza międzynarodowa impreza sportowa organizowana co 4 lata w różnych krajach, pod hasłem szlachetnego współzawodnictwa i braterstwa wszystkich narodów przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski.
Panhelleńskie igrzyska na cześć boga Zeusa. Odbywały się w Olimpii (stąd nazwa igrzysk), mieście na Półwyspie Peloponeskim, co cztery lata. Pomiędzy tymi wielkimi imprezami rozgrywano też inne igrzyska sportowe, ale nie na taka skalę. Igrzyskami w Olimpii zainteresowane były wszystkie polis greckie.
Pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie odbyły się w 776 roku p.n.e. Zostały one zakazane w roku 393 przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego, gdyż uznał je za przejaw kultu bogów pogańskich. Przywrócono je dopiero w 1896 roku n.e. Odtąd nie odbyły się tylko trzy razy: w 1916 roku z powodu I wojny światowej, w 1940 i w 1944 z powodu II wojny światowej.
W Olimpii igrzyska odbywały się u stóp wzgórza Kronos nad Alfejosem i Kladeosem, gdzie znajdowało się sanktuarium poświęcone Zeusowi. Na czas trwania igrzysk oraz na czas przyjazdu zawodników i widzów zawieszano działania wojenne pomiędzy miastami-państwami i zawierano pokój boży. Pierwsi do Olimpii, na kilka tygodni przed igrzyskami, przybywali zawodnicy, aby pod czujnym okiem trenerów i wybieranych losowo sędziów ćwiczyli do poszczególnych konkurencji. Na kilka dni przed zawodami przybywali goście ze wszystkich polis greckich. Przybywali również i kupcy z różnych stron świata, chcąc wykorzystać tak wielkie skupisko ludzi dla własnych interesów. W zawodach uczestniczyli tylko mężczyźni, kobietom nie wolno było nawet zasiadać na widowni. Sportowcy występowali nago. Potem przepis rozbierania się objął także sędziów. W przerwach igrzysk olimpijskich odbywały się liczne konkursy dla recytatorów i poetów, którzy mogli pokazać swoje umiejętności przed ogromną publicznością.
Pierwszym etapem uroczystości, jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk było złożenie przysięgi przed posągiem Zeusa. Każdy z uczestników, wraz z ojcem i braćmi swymi składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, w której mówili, że ściśle przykładali się do ćwiczeń przez poprzednie 10 miesięcy. Oficjalnie otrzymywało się nagrodę - wieniec laurowy, lecz nagradzany był tylko zwycięzca. Zawodnik który wygrał igrzyska stawał się sławny. W jego rodzinnym mieście stawiano pomniki na jego cześć i pisano wiersze. W murze miasta wygranego zawodnika robiono dziurę przez którą wchodził zwycięzca witany przez mieszkańców. Oznaczało to że miasto nikogo już się nie obawia, ponieważ ma takiego obrońcę. Z czasem oprócz wieńca z liści laurowych otrzymywano pieniądze i przedmioty wartościowe. Sławę zdobywało całe miasto, a nie tylko wygrany. Kary Olimpijskie były bardzo surowe. Zawodnik który dopełnił się oszustwa zmuszony był postawić pomnik Zeusowi, na którym wyryto jego imię i nazwisko oraz występek którego się dopuścił. Pośród dyscyplin najważniejszy był bieg na dystansie 1 lub kilku stadionów (ok. 193 metry). Odbywały się też skoki w dal, rzuty oszczepem i dyskiem. Inaczej obchodzono się z zapasami. W walce chodziło o powalenie przeciwnika na ziemię. Boks także wyglądał inaczej niż dziś. Pięściarze owijali ręce rzemieniami i bez przerw walczyli, aż do zwycięstwa. Najcięższy był pięciobój (grecki pentatlon). Uczestniczono kolejno w następujących konkurencjach: bieg krótki (ok. 1 stadionu), skok w dal, rzut oszczepem oraz dyskiem i zapasy. Najbardziej popularne były wyścigi zaprzęgów konnych. Stać na nie było tylko zamożnych, ponieważ utrzymanie koni było bardzo kosztowne. W zawodach brali udział zamożni ludzie, których stać było na zmarnowanie całego roku na ćwiczenia, później byli to tylko wybrani atleci. Występowano nago, dlatego igrzyska mogli oglądać tylko wolni mężczyźni oraz bezmężne kobiety. Jeżeli jakakolwiek kobieta weszła na igrzyska będąc zamężną, poddawana była karze śmierci. Nie było konkurencji zespołowych. W starożytnej Grecji termin Olimpiada oznaczał czteroletni okres między następnymi igrzyskami olimpijskimi.
Nowożytne igrzyska olimpijskie
Nowożytne letnie igrzyska olimpijskie odbywają się od 1896 roku (Ateny), a zimowe od 1924 (Chamonix). Nowożytne igrzyska olimpijskie nawiązują do tradycji starożytnych igrzysk greckich. Przez większość sportowców Igrzyska Olimpijskie są traktowane, jako najważniejsze zawody sportowe, a złoty medal olimpijski, jako najcenniejsze trofeum; wyjątkiem są tu tenisiści, kolarze i piłkarze ale międzynarodowe federacje tych sportów starają się podnieść rangę konkursów olimpijskich.
Ateny 1896 • Paryż 1900 • St. Louis 1904 • Ateny 1906 • Londyn 1908 • Sztokholm 1912 • 1916 • Antwerpia 1920 • Paryż 1924 • Amsterdam 1928 • Los Angeles 1932 • Berlin 1936 • 1940 • 1944 • Londyn 1948 • Helsinki 1952 • Melbourne 1956 • Rzym 1960 • Tokio 1964 • Meksyk 1968 • Monachium 1972 • Montreal 1976 • Moskwa 1980 • Los Angeles 1984 • Seul 1988 • Barcelona 1992 • Atlanta 1996 • Sydney 2000 • Ateny 2004 • Pekin 2008 • Londyn 2012 • 2016 • 2020 • 2024
Chamonix 1924 • St. Moritz 1928 • Lake Placid 1932 • Garmisch-Partenkirchen 1936 • St. Moritz 1948 • Oslo 1952 • Cortina d'Ampezzo 1956 • Squaw Valley 1960 • Innsbruck 1964 • Grenoble 1968 • Sapporo 1972 • Innsbruck 1976 • Lake Placid 1980 • Sarajewo 1984 • Calgary 1988 • Albertville 1992 • Lillehammer 1994 • Nagano 1998 • Salt Lake City 2002 • Turyn 2006 • Vancouver 2010 • 2014 • 2018 • 2022
Flaga olimpijska, najbardziej znany ze wszystkich symboli olimpijskich, flaga olimpijska odzwierciedla ideały Pierre de Coubertin - twórcy nowożytnych igrzysk. Pięć różnokolorowych przecinających się kół symbolizuje zarazem różnorodność, jak i jedność ludzi zamieszkujących Ziemię. Poszczególne kolory symbolizują kontynenty: niebieski - Europę, czarny - Afrykę, czerwony - Amerykę, żółty - Azję i zielony - Australię. Dodatkowo kolory te zostały dobrane tak, by każdy z nich pojawiał się przynajmniej raz na jakiejś fladze państwowej. Flaga olimpijska wciągana jest na maszt podczas ceremonii otwarcia igrzysk.
Oficjalnym mottem Igrzysk jest łacińskie zdanie: Szybciej, Mocniej, Wyżej. Innym znanym cytatem opisującym olimpiadę jest zdanie: Najważniejszą rzeczą w Igrzyskach Olimpijskich jest nie zwyciężyć, ale wziąć w nich udział, podobnie jak w życiu nie jest ważne triumfować, ale zmagać się.
Ogień olimpijski wzniecany jest za pomocą skupionych promieni słonecznych w ruinach świątyni Olimpii. Stamtąd sztafeta olimpijska przekazuje pochodnię olimpijską kolejnym biegaczom. Tradycja zapalania ognia sięga Igrzysk z 1928, a jego przenoszenia w sztafecie - 1936. Na koniec ogień niesiony w pochodni przybywa do miasta-gospodarza Igrzysk. Tutaj w trakcie ceremonii otwarcia zapalany jest znicz olimpijski, który płonie przez cały czas trwania zawodów.
Ceremonia otwarcia
Tradycyjnie Igrzyska otwiera trwająca kilka godzin ceremonia otwarcia, której celem jest m.in. zaprezentowanie miasta i państwa, w którym odbywają się Igrzyska. Stałym elementem tej ceremonii jest parada państw biorących udział w zawodach. W paradzie maszerują zawodnicy oraz działacze sportowi z danego kraju. Każde z państw wyznacza jednego sportowca do niesienia flagi. Sportowcy wchodzą na stadion według alfabetu języka używanego w państwie które gości igrzyska. Z uwagi na szacunek dla ojczyzny igrzysk paradę otwiera Grecja, a kończy gospodarz. Po wejściu wszystkich krajów na stadion olimpijski głowa państwa organizującego zawody dokonuje oficjalnego otwarcia Igrzysk, wypowiadając formułę: Igrzyska Olimpijskie w ... uważam za otwarte. Później, w trakcie odgrywania hymnu olimpijskiego, na maszt wciągana jest flaga olimpijska, którą wnoszą na arenę wybitne osobistości. Przedostatni biegacz sztafety olimpijskiej wbiega na stadion niosąc ogień olimpijski. Przekazuje go ostatniemu biegaczowi sztafety, zazwyczaj z goszczącego igrzyska kraju, który zapala znicz olimpijski. Często wypuszczane są gołębice - symbol pokoju. Na koniec wszyscy flagowi zbierają się w kole, a jeden wybrany zawodnik oraz jeden wybrany sędzia składają, w imieniu wszystkich zawodników i sędziów, przysięgę olimpijską. Elementem ceremonii otwarcia jest również wniesienie oraz wciągnięcie na maszt flagi państwa organizującego zawody, podczas wciągania flagi odgrywa się hymn.
Za najsłynniejsze, a zarazem najbardziej kontrowersyjne uznaje się ceremonie otwarcia i zamknięcia ZIO w Albertville w 1992 roku przygotowane przez młodego wizjonera Philippe Decouflé. Widowiska te określono kosmicznymi, ale zarazem stwierdzono, że przyćmiły one same zmagania sportowców.
Ceremonia zamknięcia
W części artystycznej ceremonii zamknięcia oprócz spektaklu przygotowanego przez gospodarzy swoją prezentację przedstawia również miasto następnych igrzysk. Sportowcy wkraczający na stadion nie są już podzieleni wedle państw, a wszystkie flagi państw uczestniczących w "festiwalu sportów" są niesione razem. Podczas ceremoni zamknięcia odgrywa się hymny oraz wciąga na maszt 3 flagi: państwa obecnie goszczącego igrzyska, przyszłego gospodarza oraz Grecji. Nowym zwyczajem jest ceremonia dekoracji zwycięzców ostatniej konkurencji: w przypadku LIO maratonu, a podczas ZIO biegu narciarskiego na 50 km. Przemawiają ponownie Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego oraz Przewodniczący MKOl. Przewodniczący MKOl wypowiada formułę: Igrzyska Olimpijskie w ... uważam za zamknięte, oraz "wzywa młodzież całego świata do stawienia się za 4 lata w mieście przyszłych igrzysk", po czym opuszcza się flagę olimpijską oraz gasi znicz. Stałym elementem jest również przekazanie flagi olimpijskiej przez mera (burmistrza, prezydenta) obecnego miasta-gospodarza przyszłemu organizatorowi igrzysk.
Współcześnie przy okazji Igrzysk powstaje oficjalna piosenka olimpijska. Promocji Igrzysk służy też przygotowania oficjalnych maskotek Igrzysk. Do każdych igrzysk jest również układane specjalne hasło odzwierciedlające ideę olimpijską.
Dyscypliny olimpijskie
Na pierwszych Igrzyskach rozgrywano zawody jedynie w 9 dyscyplinach: lekkoatletyce, kolarstwie, szermierce, gimnastyce, strzelectwie, tenisie, podnoszeniu ciężarów, zapasach i pływaniu (zawody wioślarskie z powodu złej pogody odwołano). Współcześnie ich liczba osiągnęła już, jak podaje MKOl, 28 (niektóre inne klasyfikacje wydzielają 34, a nawet 38 dyscyplin).
W skład każdej dyscypliny wchodzi od kilku do kikunastu konkurencji, które rozgrywane są oddzielnie przez kobiety i mężczyzn. Jednak istnieją takie konkurencje, które są rozgrywane wyłącznie przez kobiety (softball, gimnastyka artystyczna i pływanie synchroniczne) lub wyłącznie przez mężczyzn (boks i baseball). Żeby dana konkurencja mogła być wpisana do programu olimpijskiego musi być powszechnie uprawiana w wielu krajach świata: dla konkurencji męskich - w co najmniej 75 krajach na 4 kontynentach, dla kobiecych - w co najmniej 40 krajach na 3 kontynentach.
Letnie dyscypliny olimpijskie (2004):
zimowe dyscypliny olimpijskie (2002): |
|
