Umowa o dzieło oraz umowa-zlecenie pozostawiają więcej niezależności niż etat, nie narzucają bowiem obowiązku pracy przez 8 godzin dziennie. Z drugiej strony jednak dają mniejsze poczucie bezpieczeństwa, ponieważ nie zapewniają - z kilkoma wyjątkami w przypadku umowy-zlecenia - świadczeń ZUS, czyli zasiłków chorobowych, powypadkowych czy rent. Nie dają również prawa do płatnych urlopów wypoczynkowych, a w przyszłości - świadczeń emerytalnych. Często pozwalają natomiast na wynegocjowanie z pracodawcą korzystniejszego wynagrodzenia. Jest to możliwe, bowiem firma nie płaci (lub płaci na dużo korzystniejszych zasadach) składek na ZUS, które w przypadku pracownika etatowego wynoszą 48 procent pensji.
Z umowy o dzieło bądź umowy-zlecenia najczęściej korzystają mężatki wychowujące dzieci, które z racji zatrudnienia męża mają dostęp do bezpłatnej służby zdrowia, a nienormowany czas pracy pozwala im zająć się maluchami. Podpisują je także osoby wykonujące poza etatem dodatkowa pracę. Nie muszą się martwić o świadczenia, gdyż mają je zagwarantowane dzięki etatowi.
Umowa o dzieło
Czego dotyczy, kto ją zawiera? Podpisujemy ją, jeśli powierzono nam do wykonania określone, stanowiące całość zadanie, np. wybudowanie domu, wyremontowanie mieszkania, wykonanie ekspertyzy, napisanie konkretnego artykułu lub zaprojektowanie ilustracji do książki. Najchętniej podpisują ją twórcy: architekci, dziennikarze, tłumacze, plastycy i osoby wykonujące wolne zawody: radcy prawni, biegli księgowi, doradcy finansowi, rzeczoznawcy, rewidenci. Jest ona także bardzo atrakcyjna dla rencistów i emerytów, ponieważ zarobione w ten sposób pieniądze nie są uznawane za stały dochód, nie powodują więc obniżenia czy nawet zawieszenia świadczeń.
Co powinno się w niej znaleźć? Umowa o dzieło musi być zawarta na piśmie i określać zadanie do wykonania, termin i wynagrodzenie. Nie ma żadnych ograniczeń co do liczby takich umów w roku i wysokości honorariów.
Czy od dochodów na umowę o dzieło płaci się podatek? Tak. Nalicza się go na takich zasadach, jak od dochodu osiągniętego z tytułu umowy o pracę. Podatnik ma prawo skorzystać z większości ulg - z nielicznymi wyjątkami, zarezerwowanymi tylko dla "etatowców", np. na zakup przyrządów i pomocy naukowych. Także renciści i emeryci dopisują zarobione sumy do kwot osiąganych z tytułu emerytury czy renty i płacą od nich podatek. W korzystnej sytuacji są twórcy, bo płacą oni podatek tylko od połowy wynagrodzenia (zatrzymują aż 50 procent tzw. kosztów uzyskania dochodu).
Umowa-zlecenie
Kiedy jest podpisywana? Umowa o dzieło dotyczy konkretnego, wykonanego od początku do końca zadania, tymczasem umowa-zlecenie - określonej czynności. Jest zawierana wówczas, gdy trzeba wykonywać jakąś pracę okresowo bądź codziennie, ale tylko przez kilka godzin. Pracodawca zatrudnia więc na umowę-zlecenie dodatkową kelnerkę w restauracji na weekendy lub modelkę na określony pokaz albo ekipę remontową na trzy tygodnie. Bardzo często jednak szefowie, chcąc uniknąć obciążeń finansowych, proponują ten rodzaj umowy osobom pracującym jak etatowcy.
Forma umowy. Umowa-zlecenie, podobnie jak umowa o dzieło, powinna być zawierana na piśmie. Trzeba w niej scharakteryzować powierzoną pracę, określić termin wykonania i wynagrodzenie.
Podatek. Od dochodów uzyskanych z tytułu umowy-zlecenia również płacimy podatek - na takich samych zasadach, jak pracownicy etatowi. Przysługują nam także wszystkie ulgi (poza tymi na zakup przyrządów i pomocy).
Prawa pracownika, obowiązki pracodawcy. Jeśli umowa zawierana jest na okres krótszy niż 15 dni, a przerwy między kolejnymi umowami są dłuższe niż 60 dni, nie ma obowiązku opłacania składek na ZUS.
Jeżeli natomiast podpisaliśmy umowę na co najmniej 15 dni lub przerwa między krótkimi umowami (7, 8 dni) była krótsza niż 60 dni, to zarówno my, jak i pracodawca musimy oddać do ZUS po 20 proc. dochodu z umowy (dla nas oznacza to, że od wynagrodzenia odliczymy nie tylko podatek, ale także składkę). Z dniem wysłania pierwszej wpłaty możemy już korzystać z bezpłatnej służby zdrowia. Natomiast uprawnień do świadczeń ZUS (zasiłek chorobowy, powypadkowy, emerytura) nabywamy dopiero po trwającym przynajmniej 6 miesięcy okresie ubezpieczenia.
Podstawa prawna. Zasady zawierania umów o dzieło regulują artykuły od 627 do 647, zaś umowy zlecenia od 734 do 751 kodeksu cywilnego