III. Style wychowania w rodzinie l. Rodzina pochodzenia METODA ANALIZA STYLU WYCHOWANIA W RODZINIE RODZINA POCHODZENIA (RP) Poniżej przedstawione zostały zestawy twierdzeń charakteryzujące różne po­stawy w rodzinie. Według nich proszę ocenić zachowania matki i ojca w sto­sunku do Pani (Pana) w okresie dzieciństwa (do ok. 12 roku życia). Punktacja zawsze jest taka sama: 3 - zdecydowanie tak 2 - raczej tak 1 - raczej nie 0 - zupełnie nie x - nie potrafię określić MOJA MATKA	Twierdzenie	Odp
1.	Jako dziecko miałem poczucie, że życie składa się z nieskończonej listy
	obowiązków wyznaczanych mi przez matkę
2.	Jako dziecko traktowałem matkę bardziej jak osobę stojącą wyżej w
	hierarchii, niż jak troskliwego i życzliwego mi człowieka
3.	Jako dziecko wiedziałem dokładnie, czego ode mnie matka oczekuje, ale
	nie słyszałem nigdy od niej, że jestem przez nią kochany
4.	Kary i nagrody były nieadekwatne do zachowań, nigdy nie było wia-
	domo, co będzie się matce podobało, a co nie
5.	Dzięki matce w mojej rodzinie każdy otwarcie i szczerze mógł wypowia-
	dać swoje zdanie
6.	Moja matka bardzo mnie kochała i zawsze chętnie okazywała mi to
7.	Moja matka cieszyła się moim szacunkiem, miała u mnie prawdziwy
	autorytet
8.	Nagrody i kary stosowane przez matkę były słuszne i sprawiedliwe
9.	Moje relacje pozarodzinne mało matkę interesowały

49

10. Moje dobre zachowanie nigdy nie było dla matki wystarczająco dobre;
matka moje sukcesy i postępy przyjmowała jako rzecz oczywistą, nie
Chwaliła mnie za osiągnięcia
11. Pomiędzy matką a mną w zasadzie nie było szczerej komunikacji
12. Matka - nawet jeśli mnie kochała, nie okazywała tego
13. Matka akceptowała i szanowała moje relacje pozarodzinne (przyjaciół,
kolegów), zachęcała mnie do tego typu kontaktów
14. Atmosferę w moim domu rodzinnym, dzięki matce, cechowała miłość,
łagodność i nie stawianie wymagań, które by mnie stresowały
15. Matka dawała mi jako dziecku właściwą swobodę, dostosowaną do mo-
jego wieku
16. Matka ściśle kontrolowała moje relacje pozarodzinne i ograniczała je
17. Matka nie miała u mnie autorytetu
18. Matka nie myślała o tym, aby mnie przygotować do samodzielnego życia
19. Moja matka raczej mnie prosiła o wykonanie poleceń i tłumaczyła racje,
niż odwoływała się do autorytetu
20. Matka starała się przygotować mnie do samodzielnego życia
21. Matka szanowała prawa i uczucia każdego członka rodziny
22. Matka wychwytywała i krytykowała każdy, nawet najmniejszy mój błąd
23. Matka zajęta była własnymi sprawami, o zaspokojenie swoich potrzeb
jako dziecko musiałem się troszczyć sam
24. Mojej matce nie zależało ani na rozwoju własnym, ani moim
25. Matce zależało na rozwoju, na realizacji możliwości, odkrywaniu
uzdolnień i talentów każdego członka rodziny
26. Matki nie interesowało przygotowanie mnie do samodzielnego życia
27. W domu matka nie stosowała nagród, tylko kary, które służyły także
ośmieszeniu mnie; karała surowo
28. W mojej rodzinie liczyło się tylko zdanie matki
29. W mojej rodzinie nie istniały bliższe związki między matką a mną, jako
dzieckiem
30. Dla matki ważniejsze było wypełnianie obowiązków niż zaspokajanie
potrzeb i budowanie relacji w rodzinie
31. W mojej rodzinie matka starała się - w miarę możliwości - o zaspokoje-
nie potrzeb wszystkich członków rodziny
32. W rodzinie matka wprowadzała chaos, nawet ważne sprawy były
rozwiązywane przypadkowo
33. W moim wychowaniu zdecydowanie przeważały nagrody, matka stra-
szyła karami, ale ich najczęściej nie stosowała
34. Dzisiaj czuję, że z matką nie łączą mnie pozytywne uczucia

50

MÓJ OJCIEC	Twierdzenie	Odp
1.	Jako dziecko miałem poczucie, że życie składa się z nieskończonej listy
	obowiązków wyznaczanych mi przez ojca
2.	Jako dziecko traktowałem ojca bardziej jak osobę stojącą wyżej w
	hierarchii, niż jak troskliwego i życzliwego mi człowieka
3.	Jako dziecko wiedziałem dokładnie, czego ode mnie ojciec oczekuje, ale
	nie słyszałem nigdy od niego, że jestem przez niego kochany
4.	Kary i nagrody były nieadekwatne do zachowań, nigdy nie było wia-
	domo, co będzie się ojcu podobało, a co nie
5.	Dzięki ojcu w mojej rodzinie każdy otwarcie i szczerze mógł wypowia-
	dać swoje zdanie
6.	Mój ojciec bardzo mnie kochał i zawsze chętnie okazywał mi to
7.	Mój ojciec cieszył się moim szacunkiem, miał u mnie prawdziwy auto-
	rytet
8.	Nagrody i kary stosowane przez ojca były słuszne i sprawiedliwe
9.	Moje relacje pozarodzinne mało ojca interesowały
10. Moje dobre zachowanie nigdy nie było dla ojca wystarczająco dobre;
	ojciec moje sukcesy i postępy przyjmował jako rzecz oczywistą, nie
	chwalił mnie za osiągnięcia
11. Pomiędzy ojcem a mną w zasadzie nie było szczerej komunikacji
12. Ojciec - nawet jeśli mnie kochał, nie okazywał tego
13. Ojciec akceptował i szanował moje relacje pozarodzinne (przyjaciół,
	kolegów), zachęcał mnie do tego typu kontaktów
14. Atmosferę w moim domu rodzinnym, dzięki ojcu, cechowała miłość,
	łagodność i nie stawianie wymagań, które by mnie stresowały
15. Ojciec dawał mi jako dziecku właściwą swobodę, dostosowaną do mo-
	jego wieku
16. Ojciec ściśle kontrolował moje relacje pozarodzinne i ograniczał je
17. Ojciec nie miał u mnie autorytetu
18. Ojciec nie myślał o tym, aby mnie przygotować do samodzielnego życia
19. Mój ojciec raczej mnie prosił o wykonanie poleceń i tłumaczył racje, niż
	odwoływał się do autorytetu
20. Ojciec starał się przygotować mnie do samodzielnego życia
21. Ojciec szanował prawa i uczucia każdego członka rodziny
22. Ojciec wychwytywał i krytykował każdy, nawet najmniejszy mój błąd
23. Ojciec zajęty był własnymi sprawami, o zaspokojenie swoich potrzeb
	jako dziecko musiałem się troszczyć sam

51

24. Mojemu ojcu nie zależało ani na rozwoju własnym, ani moim
25. Ojcu zależało na rozwoju, na realizacji możliwości,	odkrywaniu
uzdolnień i talentów każdego członka rodziny
26.Ojca nie interesowało przygotowanie mnie do samodzielnego życia
27. W domu ojciec nie stosował nagród, tylko kary, które służyły także
ośmieszeniu mnie; karał surowo
28. W mojej rodzinie liczyło się tylko zdanie ojca
29. W mojej rodzinie nie istniały bliższe związki między ojcem a mną, jako
dzieckiem
30. Dla ojca ważniejsze było wypełnianie obowiązków niż zaspokajanie PO-
trzeb i budowanie relacji w rodzinie
31. W mojej rodzinie ojciec starał się - w miarę możliwości - o zaspokoje-
nie potrzeb wszystkich członków rodziny
32. W rodzinie ojciec wprowadzał chaos, nawet ważne sprawy były
rozwiązywane przypadkowo
33. W moim wychowaniu zdecydowanie przeważały nagrody, ojciec straszył
karami, ale ich najczęściej nie stosował
34. Dzisiaj czuję, że z ojcem nie łączą mnie pozytywne uczucia

KLUCZ Wszystkie punkty zachowują swoją wartość, jedynie x ma wartość 1,5 punktu MA TKA Demokratyczny				Autokratyczny				Liberalny		Liberalny
								kochający		niekochający
Lp.	Nr	P-kty	Lp.		Nr	P-kty	Lp.	Nr	P-kty	Lp.	Nr		P-kty
1.	5		1.		l		1.	5		1.	4
2.	6		2.		2		2.	6		2.	9
3.	7		3.		3		3.	9		3.	11
4.	8		4.		10		4.	14		4.	17
5.	13		5.		12		5.	18		5.	23
6.	15		6.		16		6.	19		6.	24
7.	20		7.		22		7.	21		7.	26
8.	21		8.		27		8.	25		8.	29
9.	25		9.		28		9.	31		9.	32
10.	31		10.		30		10.	33		10.	34
RAZEM			RAZEM				RAZEM			RAZEM

52

OJCIEC Demokratyczny				Autokratyczny						Liberalny				Liberalny
										kochający				niekochaj JCY
Lp.	Nr	P-kty		Lp.		Nr	P-kty	Lp.		Nr	P-kty		Lp.		Nr	P-kty
l.	5			l.		1		l.		5			1.		4
2.	6			2.		2		2.		6			2.		9
3.	7			3.		3		3.		9			3.		11
4.	8			4.		10		4.		14			4.		17
5.	13			5.		12		5.		18			5.		23
6.	15			6.		16		6.		19			6.		24
7.	20			7.		22		7.		21			7.		26
8.	21			8.		27		8.		25			8.		29
9.	25			9.		28		9.		31			9.		32
10.	31			10.		30		10.		33			.10.		34
RAZEM					RAZEM				RAZEM					RAZEM

PROFILE OJCIEC Bardzo	27	30
wysokie
Wysokie	24	26
Średnie	21	23
Niskie	11	20
Bardzo	O	10
niskie					Liberalny	Liberalny
			Demokratyczny	Autokratyczny	kochający	niekochający

MATKA Bardzo	27	30
wysokie
Wysokie	24	26
Średnie	21	23
Niskie	11	20
Bardzo	O	10
niskie					Liberalny	Liberalny
			Demokratyczny	Autokratyczny	kochający	niekochający

53

STYLE WYCHOWANIA można także określić przy badaniu struktury śro­dowiska rodzinnego. Dla poszczególnych typów diagnostyczne są następujące numery twierdzeń: S~IDEMOKRATYCZNY Lp.	Nr	Matka	Ojciec
1.	20
2.	23
3.	27
4.	39
5.	47
6.	53
7.	62
8.	72
9.	81
10.	95

Styl LIBERALNY KOCHAJĄCY Lp.	Nr	Matka	Ojciec
1.	1
2.	20
3.	23
4.	32
5.	41
6.	57
7.	72
8.	81
9.	91
10.	95

54 Styl AUTOKRATYCZNY Lp.	Nr	Matka	Ojciec
1.	14
2.	17
3.	18
4.	43
5.	46
6.	55
7.	76
8.	87
9.	92
10.	94

Styl LIBERALNY NIEKOCHAJĄCY Lp.	Nr	Matka	Ojciec
1.	12
2.	19
3.	41
4.	45
5.	56
6.	78
7.	80
8.	82
9.	93
10.	96

1