Funkcja układów rozruchowych- Układ rozruchowy silnika spalinowego składa się z rozrusznika, Akumulatora i elementów pomocniczych(np. wyłącznik zapłonu) Główne elementy układu muszą ze sobą współpracować. Pojemność Akumulatora jest tak dobrana aby podczas rozruchu w niskiej temp. Nie było nadmiernych spadków napięcia na jego zaciskach, A co się z tym wiążę-zmniejszenie prędkości obrotowej rozrusznika. W temp. 15 C obwód rozruchowy powinien zapewnić -duży moment obrotowy; -pracę w szerokim zakresie temp otoczenia -Silnikowi z zapłonem iskrowym co najmniej 10 rozruchów w cyklu (właczenie 10s, przerwa 60s); -silnikowi z zapłonem samoczynnym Co najmniej 3 rozruchy w cyklu(włączenie 15s, przerwa 60s.); -Natychmiastowe odłącznika zębnika rozrusznika po uruchomieniu Silnika spalinowego -predkosc obrotowa walu korbowego podczas ostatniego rozruchu nie powinna byc mniejsza niz 50-70 obr/min dla silnikow ZI, 100-200 obr/min dla silnikow ZS

Budowa rozrusznika- Głowne zesply rozrusznika to: -silnik pradu stalego szeregowy lub szeregowo bocznikowy -mechanizm sprzegajacy i zebnik, ktory sprzega sie na czas rozruchu z uzebionym wieńcem kola zamachowego silnika spalinowego -wylacznik elektromagnetyczny

Rodzaje rozrusznikow- a)rozrusznik ze srubowo-przesuwnym zebnikiem o wlaczaniu jednostopniowym. Rozruszniki te charakteryzuja sie moca nie przekraczajaca 2kW. Sa stosowane do silnikow ZI. Zasada dzialania rozrusznikow: Po wlaczeniu przycisku rozruchowego (9, stacyjka) prad plynie w obwodzie: -zacisk dodatni akumulatora (10), uzwojenie trzymajace (13), do masy -rownoczesnie przez uzwojenie wciagajace (12), uzwojenie wzbudzenia silnika (2), szczotke (3), do uzwojenia twornika silnika (4), przez szczotke nieizolowana do masy polaczonej z ujemnym zaciskiem akumulatora. Pole magnetyczne dwóch uzwojeń wylacznika(12,13) wciaga rdzen (14), uruchamiajac w ten sposob dzwignie prowadnicy (11) oraz przesuwajac mostek zwierajacy styki wylacznika(1). Dzwignia prowadnicy obraca sie wokol wlasnej osi i przesuwa za pomoca widelek (7), pierscienie prowadnicy w lewo, pokonujac opor sprezyn popycha zebnik za sprzeglem jedno kierunkowym dp zazebienia z wiencem kola zamachowego. W tym celu zebnik obraca sie jednoczesnie po wielowypuscie srubowym(8). Ruch ten jest spowodowany przez niewielki moment elektromagnetyczny wytwarzany w silniku przez prad plynacy przez uzwojenie wciagajace(12). Jezeli zab zebnika trafi w luke zebow wienca to sprzegniecie nastepuje natychmiast. Krotko przed osiagnieciem polozenia calkowitego zazebienia nastepuje zamkniecie stykow wylacznika(1). Uzwojenie wciagajace(12) zostaje zbocznikowane, stan zazebienia jest utrzymywany przez uzwojenie trzymajace(13). Nastepuje wlasciwy proces rozruchu. Gdy rozrusznik jest wlaczony ma pelne napiecie. Sprzeglo jedno kierunkowe nie dopuszcza do przeniesienia sie duzej predkosci kola zamachowego na twornik silnika. b)rozrusznik z reduktorem- Tego rodzaju rozrusznik sklada sie z typowych elementow wchodzacych w sklad rozrusznika o konwencjonalnej budowie i zasadzie dzialania, do ktorych zaliczyc mozna: silnik pradu stalego, wylacznik elektromagnetyczny, walek z zebnikiem, sprzeglo jednokierunkowe i inne ponadto w rozruszniku zostalo zamontowane dodatkowo posrednie kolo zebate, usytuowane pomiedzy kolem zebatym napedowym silnika pradu stalego a kolem zebatym sprzeglowym. Dodatkowe kolo zebate redukuje predkosc silnika elektrycznego pradu stalego i przenosi naped na zebnik. W rozruszniku tym wylacznik elektromagnetyczny umieszczono na tej samej osi co zebnik. Rdzen wylacznika przesuwa zebnik bez dodatkowej dzwigni prowadnicy, bezposrednio sprzegajac go z wiencem kola zamachowego. Ten rodzaj rozrusznika wytwarza znacznie wiekszy moment obrotowy niz rozrusznik konwencjonalny o podobnej masie i wymiarach. c)rozrusznik z przekladnia planetarna-W rozruszniku typu planetarnego do redukcji predkosci obrotowego wirnika silnika elektrycznego pradu stalego jest stosowana przekladnia planetarna. Zebnik jest zazebiany dzwignia sprzegajaca tak jak w rozruszniku konwencjonalnym. Redukcje predkosci obrotowej walu silnika elektrycznego pradu stalego wykonuja 3 satelity i kolo wiencowe o uzebieniu wewnetrznym. Calkowite przelozenie przekladni wynosi 5 czyli predkosc walka wyjsciowego jest okolo 5 razy mniejsza od predkosci walu silnikowego. Podczas obrotu walu silnika elektrycznego satelity obracaja sie w kierunku przeciwnym usilujac obrucic kolo wiencowe. Poniewaz kolo jest unieruchomione, satelity musza otaczac sie po kole centralnym utwierdzonym na walku twornika silnika. Satelity za pomoca kosza obracaja walkiem wyjsciowym przekladni. Podczas normalnej pracy kolo wiencowe jest unieruchomione, ale jezeli w rozruszniku pojawi sie zbyt duzy Mo, to kolo wiencowe obroci sie powodujac wytracenie nadwyzki momentu. W ten sposob zabiezpieczany jest zarowno twornik silnika jak i inne czesci z nim wspolpracujace.

Obsluga i diagnostyka ukladow rozruchowych- Diagnozowanie czyli badanie stanu technicznego, ukladu rozruchowego obejmuje: -ogledziny zewnetrzne -sprawdzenie poprawnosci dzialania -sprawdzenie ciaglosci obwodu elektrycznego -pomiar napiecia zasilajacego, spadkow napiecia i pradu rozruchowego w obwodzie elektrycznym ukladu

Podczas ogledzin zewnetrznych sprawdza sie: a)mocowanie rozrusznika, jego glownych elementow oraz polaczen elektrycznych- Sprawdza sie polaczenia ktore zapewniaja przeplyw duzych pradow: akumulator masa, rozrusznik masa, akumulator rozrusznik. Istotne jest polaczenie bloku silnika z masa pojazdu grubym przewodem, przez ktory podczas rozruchu plynie prad o natezeniu 100-300 Amperów w zaleznosci od mocy rozrusznika. b)Stan powierzchni komutatora i szczotek oraz sprezyn dociskowych i szczotkotrzymaczy- Demontazu rozrusznika i jego naprawy wymagaja: -luzy, zanieczyszczenia i nadpalenia elementow -szczotki nie moga byc wykruszone i powinny przylegac do komutatora cala powierzchnia; jesli na komutatorze wystepuja slady stopu lutowniczego to oznacza ze nastapilo przegrzanie punktow lutowniczych na wycinkach komutatora w skutek np. zwarcia w uzwojeniu wirnika

Kontrola poprawnosci dzialania rozrusznika ma na celu sprawdzenie mozliwosci uruchamiania silnika oraz prawidlowosci rozlaczania zebnika z wiencem kola zamachowego po rozruchu. Sprawdzenie wykonuje sie przy wlaczonych swiatlach drogowych gdyz pobieraja one z akumulatora diza moc, co symuluje ciezsze warunki pracy ukladu rozruchu. Ogledzinom podlega przede wszystkim predkosc obracania sie walka rozrusznika oraz stanu swiatel podczas rozruchu. a)Slabe swiecenie swiatel drogowych lub ich wygaszenie po wlaczeniu rozrusznika, ktorego walek sie nie obraca lub obraca sie bardzo powoli-wskazuje na duzy spadek napiecia w instalacji b)Swiatla drogowe prawie calkowicie przygasaja podczas pracy rozrusznika ktorego walek obraca sie-oznacza to ze polaczenia w obwodzie rozrusznika sa nieprawidlowe np. slabo zacisniete koncowki przewodow lub przewody miedzy akumulatorem a rozrusznikiem ulegly przelamaniu. Nalezy sprawdzic polaczenia rozrusznika z akumulatorem, akumulatora z masą oraz stan przewodow c)Podczas naprawy pojazdu zostanie zle podlaczony pleciony przewod laczacy mase silnika z masa pojazdu-wowczas podczas rozruchu prad o bardzo duzym natezeniu przeplywa przez elementy metalowe laczace silnik z masa pojazdu. Elementy te moga ulec stopieniu lub nawet spowodowac pozar. d)Swiatla drogowe podczas rozruchu swieca prawidlowo, jedynie przygasaja po wlaczeniu rozrusznika, ktorego wal nie obraca sie lub obraca sie zbyt wolno-swiadczy o uszkodzeniu rozrusznika e)Zebnik rozrusznika zazebia sie z wiencem kola zamachowego, ale rozrusznik nadaje walowi korbowemu silnika za mala predkosc obrotowa-oznacza zly styk komutatora ze szczotkami albo niesprawne polaczenie stojana lub wirnika rozrusznika f)Zebnik rozrusznika nie zazebia sie z wiencem kola zamachowego lub zazebia sie czesciowo, a jego dzialaniu towarzysza halas i stuki-nalezy sprawdzic zuzycie kol zebatych zebnika i wienca kola zamachowego lub wylacznik elektromagnetyczny rozrusznika ktory nie moze dociagnac zebnika w polozenie pracy

Sprawdzenie ciaglosci obwodu elektrycznego-Odbywa sie w celu zlokalizowania uszkodzonych zespolow, czego nie wykryto w trakcie ogledzin zewnetrznych, choc podczas sprawdzenia rozrusznika zauwazono nieprawidlowosci. Wykonuje sie to za pomoca lampki kontrolnej. Jeden z zaciskow lampki laczy sie z masa pojazdu a drugi kolejno z badanymi punktami obwodu. Swiecenie lampki oznacza ze miedzy masa a badanym punktem nie ma przerwy w obwodzie. Gdy lampka sie nie swieci oznacza to przerwe w obwodzie miedzy zaciskiem pradowym akumulatora a badanym punktem. Rozrusznik nie reaguje na wlaczanie stacyjki. Podczas badania stacyjke utrzymuje sie w stanie wlaczonym. Lampka kontrolna podlaczona do punktow A i B swieci a w punkcie C nie swieci. Oznacza to uszkodzenie przewodu miedzy punktami B i C czyli miedzy stacyjka a rozrusznikiem.

Pomiar napiecia zasilajacego rozrusznika oraz pomiar spadkow napiecia w obwodzie rozrusznika-wykonuje sie za pomoca woltomierza. Sa to przyrzady uniwersalne lub woltomierze wchodzace w sklad specjalistycznych przyrzadow warsztatowych