2 tysiąclecie pne

Protohetyci (Hatyci)

mieszkali w płn. części środkowej Anatolii (stolica w Hattusa)

język protohetycki jest językiem odizolowanym, niepodobnym do żadnego języka indoeuropejskiego.

Na obszarze protohetytów z czasem zwyciężył język hetycki. Protohetycki przetrwał w nazwach systemu administracyjnego, instytucji państwowych i społecznych.

według źródeł, znikneli ze sceny dziejowej w okresie starohetyckim (XVIII - XV w. pne)

Hetyci

mieszkali wewnątrz łuku rzeki Kizilirmak. W pózniejszym okresie rozszerzyli granice od morza czarnego po śródziemne i zachodnich granic Anatolii po północną Mezopotamię.

Państwo hetyckie podzielone jest na trzy okresy:

- starohetycki (XVIII - XV)

- średniohetycki (początek XV - pierwsza połowa XIV)

- imperialny (połowa XIV - XIII)

od okresu średniohetyckiego Huryci (lud z Syrii) i Luwici przemieszczają się na ziemie hetyckie zmieniając ich etnicznie i kulturowo

W XIII wieku państwo Hetytów upada. Nie są znane wszystkie przyczyny upadku, lecz jedną z nich mogły być najazdy ludów morza. Tajemniczy lud penetrował jednak jedynie regiony przybrzeżne i nie dotarł do stolicy ( w Hattusa).

W okresie starohetyckim hetycki był głównym językiem Anatolii. Jednak w czasie upadania państwa, przewagę przejął luwijski.

Język hetycki należy do języków indoeuropejskich i był zapisywany pismem klinowym (zachodnia odmiana pisma starobabilońskiego).

Luwici

Rodowe ziemie znajdowały się na zewnątrz łuku rzeki Kizilirmak (w Arzawie). W okresie średniohetyckim mieszkali w całej Anatolii.

Wiele zapisów hetyckich o tym, iż Luwici są ważnym składnikiem etnicznym Hetytów.

Luwijski jest podobny do hetyckiego. Również jest pismem klinowym i indoeuropejskim, jednak w przeciwieństwie do języka Hetytów, luwijski w słownictwie nie wykazuje dużego udziału obcego pochodzenia

Obszar językowy luwijskiego był bardzo rozległy w XX w pne; istniały dialekty m.in. Wschodnioluwijski i miał swoje kontynuacje na przykład w licyjskim.

Z upływem lat znaczenie hetyckiego malało i w XIII wieku był on językiem martwym. Zwyciężył luwijski.

Luwici przodowali wśród etnosów starożytnej Anatolii w 2 tysiącleciu pne.

Należeli do ludów indoeuropejskich

Palajczycy

mieszkali w kraju Pala, w północnej Anatolii.

Niewiele zapisów jest spowodowana napłynięciem plemienia Kaska na zachód a tym samym odcięcie Palajczyków od Hetytów.

Język palajski jest podobny do hetyckiego i luwijskiego, ale z widocznym wpływem protohetyckiego.

Należeli do ludów indoeuropejskich

1 tysiąclecie

Luwici hieroglificzni

Po upadku państwa hetyckiego Luwici dalej mieszkali na dawnych terenach, z szczególnym wyróżnieniem Karkemisz (stolicą), Kappadocji, w dolinie rzeki Kalykadnos.

Wykazywali w przeciwieństwie do Luwitów z 2 tys. dużą podatność na obce wpływy, na przykład Arameizacji na wschodzie (gdzie miejscami wręcz załamywała tradycję luwijską i ustąpiło miejsca alfabetowi aramejskiemu), czy hellenizacji na zachodzie (gdzie, w szczególności na wybrzeżu, zaczyna przewyższać składnik grecki i luwijski ustępuje miejsca grece).

luwijski hieroglificzny jest tworem czysto anatolijskim - klinowy, był zapożyczony z Mezopotamii), choć oba cechuje dość duże podobieństwo.

Pamfilijczycy i Pizydyjczycy

Pamfilia leżała w południowej części Anatolii i od wschodu graniczyła z górzystą Pizydią.

Przed właściwymi mieszkańcami tych regionów tereny te zamieszkiwali tzw. Lelegowie i w Pamfilii znajdują się świadectwa języka sideckiego (od stolicy Pamfilii - Side). W Pizydii posługiwano się dialektem podobnym do sideckiego.

W VIII - VII w pne nastąpiła kolonizacja grecka, wskutek czego przejęto grekę. Lecz język sidecki odbił widoczny wpływ na grece mieszkańcow tamtych regionów.

Oba ludy mówiły dialektami luwijskimi.

Licyjczycy

Półwysep licyjski leży w południowo zachodniej części Anatolii.

Zamieszkali półwysep w 2 tys. (od początku dość silnie powiązani byli z wyspą Rodos).

W VI wieku napłynięcie ludności i kultury greckiej.

W czasach perskich była równowaga pomiędzy Grekami i Licyjczykami ( Greków więcej na wybrzeżu, Licyjczyków wgłąb kraju).

Alfabet licyjski powstał w VIII wieku pne i wywodzi się z alfabetów doryckich zapożyczonych z Rodos.

Licyjski jest spokrewniony z luwijskim (wiele wyrazów ma etymologię luwijską - szczególnie imiona), tak więc, Licyjczycy musieli należeć do rdzennych mieszkańców Anatolii

Karyjczycy

Karia leżała w południowo zachodniej Anatolii

W 2 tys. pod wpływami hetyckimi

Ludność bardzo zróżnicowana etnicznie - w Karii oprócz Karyjczyków mieszkali Lelegowie, Jonowie, Dorowie, Luwici.

W Karii posługiwano się dwoma językami - karyjskim i greckim (co pokazuje, iż również tu liczba Greków była znaczna).

Pismo karyjskie było alfabetyczne a cały język uważa się za język należący do anatolijskich.

Lidyjczycy

Lidia leżała w zachodniej Anatolii. Trzonem kraju były doliny rzek Kajkas, Hermos, Kajstr, Meandr.

W zachodniej części Lidii mieszkały ludy greckie - Eolowie i Jonowie. W głębi zaś rdzenni mieszkańcy - Lidyjczycy.

Język lidyjski cechuje mało zapożyczeń językowych (chociaż sąsiadował choćby z Greką, która miała dość duże wpływy w innych państwach zachodniej Anatolii), mimo to w okresie hellenizmu Greka wyparła go.

Lidyjski był językiem alfabetycznym i należy do języków anatolijskich (tym samym do indoeuropejskich). Wykazuje związki z językami posługiwanymi na północy Anatolii (hetyckim, palajskim)

Frygijczycy

Frygia leżała na zachód od Lidii, w dorzeczu Sangariosu i sięgała prawie po Kizilirmak (centralna część Anatolii)

Na przełomie 2 i 3 tys. Frygijczycy wraz z przodkami Greków i Macedończyków tworzyli wspólnotę językową lokalizowaną na Bałkanach.

Do Anatolii zaczęli napływać przez cieśniny czarnomorskie. Te migracje zostały zapoczątkowane inwazją ludów tracko-frygijskich (XII wiek pne)

Frygia miała wpływy, w szczególności w sztuce, wśród sąsiadów. Frygijskie przedmioty znajduje się nawet na kontynencie greckim.

Upadek Frygii wiąże się z najazdem ludu Kimmerów na początku VII wieku pne. Z czasem ziemie frygijskie zajęła Lidia

Frygijczycy posługiwali się alfabetem. Oparli go na alfabecie greckim dodając swoich kilka znaków. Porzucili swój język dopiero po opanowaniu przez Aleksandra Wielkiego.