Mieczysław B.B, Biskupski

Polska przelotna, niepewna, pomijana

Elsnera jako bohatera wodewilu, z dziwacznymi minami, skom­plikowanym i często zmieniającym się akcentem oraz żywiołową gestykulacją. Jak się wydaje, Muni tak się uparł przy swojej wersji Elsnera, że grał w swoim własnym filmie, w którym inni aktorzy byli zaledwie rekwizytami¹²³. Nigdy nie wyjaśniono na przykład, dlaczego Chopin mówi bez akcentu, a Elsner ma ich kilka.

A Song to Remember rodziło się długo i w bólach. BMP dowie­działo się, że Columbia planuje duże dzieło biograficzne o polskim kompozytorze późnym latem 1943 roku, kiedy otrzymało niekom­pletny scenariusz członka Partii Komunistycznej, Sidneya Buch-mana. Z tego szkicu od razu było widać, że film ma pokazywać Chopina jako reprezentanta sił ludowych walczących z carskim uciskiem, a nie polskiego patriotę sprzeciwiającego się rosyjskiemu zaborcy. Eleanor Berneis z BMP z radością zauważyła, że scena­riusz Buchmana utożsamia walkę polskiego ludu przeciw carskiej opresji z walką ludu rosyjskiego przeciw jego władcom. Pisała m.in.:

Rosjanin mówi polskim rewolucjonistom „żyjemy pod. tą samą tyranią. Jesteśmy braćmi w lochu - pod biczem cara. Chcemy wolności - tak jak wy. Pragniemy jej gorąco dla nas samych — a także dla was i dla każdego ludu na powierzchni ziemi" i wspomina o nowo powstałym państwie w Ameryce, opartym na prawach człowieka do życia, wolności i dążenia do szczę­ścia. Stwarza to znakomitą paralelę z trwającą obecnie walką przeciw uciskowi, co może wzmocnić poczucie jedności pośród ludów Narodów Zjednoczonych. Nie jest to ważny element fa­buły, ale jeśli takie podejście przeniesie się na resztę scenariusza, będzie miał ogromną wartość z punktu widzenia tego biura.

Carles P Mitchell słusznie określił film jako „kłamliwy i mylący". Jak zauwa-^ za, „z jakiegoś dziwnego powodu, skupia się (...) tak naprawdę nie na Cho, pinie, lecz na jego nauczycielu (...) Elsnerze . Wyjaśnienie jest proste: Muni był gwiazdą o ugruntowanej pozycji, Cornel Wilde zaś początkującym.

BMP wyczekiwało gotowego scenariusza po części dlatego, że jak przyznało, Polska była „rzadko przedstawianym człon­kiem Narodów Zjednoczonych".

Buchman jednak sprostytuował historię i Chopina, aby po­kazać rosyjski ruch rewolucyjny jako demokratyczny - i wobec tego podziwiający młodą amerykańską republikę - oraz przy­chylny wyzwoleniu Polaków. Dość topornie realizowanym celem tego wszystkiego było przekonanie widza, że Polacy nie cierpieli z rąk Rosjan, ale reakcyjnego caratu. Na początku filmu Rosjanin przemawia na tajnym zebraniu polskich patriotów

0 „życiu, wolności i dążeniu do szczęścia" i przywołuje wizje
przyjaźni polsko-rosyjskiej. Niedługo potem Chopin dowiaduje
się, że „Jan i nasi rosyjscy przyjaciele" zostali aresztowani. Wy­
gląda na to, że do polskich organizacji patriotycznych należeli
Rosjanie. To właśnie radykalna tradycja rosyjska sprzyjała Cho­
pinowi i Polsce. Ponieważ ta tradycja pod postacią bolszewizmu
obaliła carat w 1917 roku i teraz rządziła Rosją, jej reżim ipso
facto ucieleśniał tradycyjnie propolską orientację rosyjskiego ra­
dykalizmu. Chopin przekształcony został zatem w symbol logiki
historycznej przyjaźni polsko-sowieckiej. Przy takim odczytaniu
biografii Chopina rosyjski radykalizm, stosunki polsko-rosyjskie

1 rosyjskie poglądy na Polskę pozbawione zostają podstaw hi­
storycznych. Albo Berneis o tym nie wiedziała, albo obchodziła
ją tylko propaganda. Bez wątpienia dlatego właśnie BMP nie
miało „żadnych zastrzeżeń" do tego projektu, choć był on wciąż
jeszcze w bardzo wczesnym stadium.

Miesiąc później powstała szósta już wersja scenariusza, dwa razy dłuższa, z pewnymi sugestiami co do obsady. BMP ponownie ją sprawdziło. Rolę, jaką Polska odgrywała w strategii BMP, jasno pokazuje komentarz do nowego scenariusza, napisany przez Peg Fenwick z hollywoodzkiego biura. Biuro było zaintrygowane tym, że poprzez „poboczny wątek walki Polski o wolność" film

276

277