Uchwała
Sądu Najwyższego
z dnia 6 marca 1991 r.
III CZP 8/91
Rozpoznając żądanie ustalenia nieważności umowy notarialnej zbycia nieruchomości przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną, oparte na zarzucie braku uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie tego zbycia, sąd bada samodzielnie, czy uchwała taka została podjęta.
OSNC 1991/7/94
3643
Dz.U.2003.188.1848: art. 38; art. 54
Dz.U.1964.16.93: art. 58
glosa aprobujÄ…ca Stefaniuk K. OSP 1993/4/85
Skład orzekający
Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.
Sędziowie SN: H. Ciepła, A. Nalewajko (sprawozdawca).
Sentencja
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Prokuratora Rejonowego w K. przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. i Arkadiuszowi M. o uznanie aktu notarialnego za nieważny po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie postanowieniem z dnia 14 grudnia 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:
Czy zgłoszona w procesie o uznanie aktu notarialnego za nieważny, jako przesłanka roszczenia, sprawa prejudycjalna dotycząca ustalenia, że nie istnieje uchwała walnego zgromadzenia w przedmiocie zgody na zbycie nieruchomości (art. 38 § 1 pkt 5 ustawy - prawo spółdzielcze, Dz. U. z 1982 r. Nr 30, poz. 210), musi być rozstrzygnięta samodzielnie w odrębnym postępowaniu?
podjął następującą uchwałę:
Rozpoznając żądanie ustalenia nieważności umowy notarialnej zbycia nieruchomości przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną, oparte na zarzucie braku uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie tego zbycia, sąd bada samodzielnie, czy uchwała taka została podjęta.
Uzasadnienie faktyczne
Prokurator Rejonowy w K. w pozwie wytoczonym przeciwko Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. reprezentowanej przez Mariana J. i Marię S. oraz Arkadiusza M. wniósł o uznanie za nieważną umowy przeniesienia własności nieruchomości rolnych stanowiących działki nr: 793/1, 629, 638, 644, 651 o łącznym obszarze 3 ha 61 arów położone w K. G. oraz własności nieruchomości rolnej, oznaczonej jako działki nr: 2425/2, 2461, 2415, 2417/1, 2417/2, 2634 łącznego obszaru 2 ha 09 arów, położonej w W. należących do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. na rzecz Arkadiusza M., zawartej przez pozwanych w formie aktu notarialnego Rep. (...) sporządzonego dnia 9 maja 1985 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w K. W uzasadnieniu tego żądania powód wyjaśnił, że Marian J. i Maria S. reprezentując pozwaną Spółdzielnię przy zawarciu umowy przedłożyli protokół i uchwałę z dnia 28 marca 1989 r. Walnego Zgromadzenia członków RSP w W. uprawniającą Zarząd Spółdzielni do zbycia gruntu, które to dokumenty okazały się fikcyjne.
Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.
Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 19 września 1990 r. oddalił powództwo. Sąd Wojewódzki ustalił, że pod koniec marca 1989 r. zwołane zostało Walne Zgromadzenie członków Spółdzielni w sprawie zbycia nieruchomości, że w wyznaczonym dniu stawiło się sześciu spośród dwunastu członków Spółdzielni, a to (...), że w czasie bezskutecznego oczekiwania na przedstawiciela WZSR w R. członkowie wychodzili i przychodzili, ale wszyscy byli zgodni co do tego, że część gruntów należy sprzedać. Wobec tego prezes Spółdzielni uznał, że zebranie odbyło się i uchwała w przedmiocie zbycia gruntów została podjęta, a protokół i treść uchwały zostały spisane później. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego obecna na zebraniu połowa członków zgodnie z § 39 ust. 1 statutu Spółdzielni była uprawniona do podjęcia uchwały, a fakt, że uchwała ta nie została przegłosowana jest bez znaczenia, skoro jej treść odpowiadała woli biorących udział w Zgromadzeniu członków Spółdzielni.
Rozpoznając rewizję strony powodowej od powyższego wyroku Sąd Apelacyjny przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia sformułowane na wstępie zagadnienie prawne jako budzące poważne wątpliwości.
Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jakkolwiek żądanie powoda w sprawie niniejszej zostało sformułowane jako żądanie "uznania za nieważną" umowy notarialnej z dnia 9 maja 1989 r. w przedmiocie przeniesienia praw pozwanej Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w W. na rzecz pozwanego Arkadiusza M. nieruchomości rolnych opisanych w pozwie, dotyczy ono w istocie ustalenia nieważności tej umowy. Z uzasadnienia pozwu wynika bowiem, że dopatruje się nieważności umowy w tym, że została ona zawarta mimo braku uchwały Walnego Zgromadzenia członków pozwanej Spółdzielni w przedmiocie zbycia nieruchomości, a więc z naruszeniem bezwzględnie obowiązującego przepisu prawa, a mianowicie art. 38 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - prawo spółdzielcze. Powództwo w sprawie niniejszej jest zatem powództwem o ustalenie prawa, opartym na art. 189 k.p.c., a wyrok wydany a jego wyniku będzie miał charakter deklaratywny.
Z uwagi na przytoczoną w pozwie podstawę faktyczną i prawną tego powództwa ocena jego zasadności będzie uzależniona od wyjaśnienia, czy w dacie zawarcia umowy notarialnej, której dotyczy żądanie pozwu, była podjęta uchwała Walnego Zgromadzenia członków pozwanej Spółdzielni w przedmiocie zbycia nieruchomości rolnych Spółdzielni. Wymaganie istnienia takiej uchwały wynika bowiem z powołanego wyżej przepisu art. 38 § 1 pkt 5 prawa spółdzielczego, a niezachowanie tego wymagania musiałoby prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, a tym samym za nieważną (art. 58 § 1 k.c.). Powołana w pozwie przesłanka faktyczna nieważności umowy podlega ustaleniu w niniejszym postępowaniu, brak jest bowiem przepisu, który by nakazywał rozpoznanie jej w odrębnym postępowaniu w trybie art. 189 k.p.c., to jest w trybie tego samego przepisu, w którym zgłoszone zostało niniejsze powództwo. Zauważyć trzeba, że powództwo takie byłoby w ogóle niedopuszczalne jako dotyczące faktu, stanowiącego jedynie przesłankę ustalenia prawa. Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, sytuacja byłaby odmienna, gdyby chodziło o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia, która może być zaskarżona do sądu - w przypadku jej niezgodności z przepisami prawa lub statutu - jedynie w trybie określonym w art. 42 prawa spółdzielczego. Jednakże powództwo w sprawie niniejszej nie jest oparte na zarzucie nieważności uchwały walnego zgromadzenia członków spółdzielni ale na zarzucie nieistnienia takiej uchwały, rozważania co do jej kwestii są zatem bezprzedmiotowe.
Z tych zasad udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.