RZECZOWNIK — SUBSTANTIWM PRZYMIOTNIK - ADIECTWUM

Rodzaje rzeczowników łacińskich

1. Rodzaj rzeczowników łacińskich poznaje się:

1. według zakończenia i przynależności do deklinacji (rodzaj gra­
   matyczny); np. forma [kształt] jest rodzaju żeńskiego, ponieważ należy do
   deklinacji żeńskiej; templum [świątynia] jest rodzaju nijakiego, ponieważ
   należy do drugiej deklinacji, a rzeczowniki II deki. zakończone na -um są
   rodzaju nijakiego.

2. według znaczenia (rodzaj rzeczywisty lub naturalny) -- rzeczow­
   niki oznaczające istoty rodzaju męskiego są męskie, np. pater [ojciec], puer
   [chłopiec], a rzeczowniki oznaczające istoty żeńskie są żeńskie, np. mater
   [matka], soror [siostra].

2. Masculina są: miesiące, wiatry, rzeki i ludy, np. Aprilis [kwiecień],
   Aąmlo [wiatr północny], Tiberis [rzeka Tyber], Persae [Persowie].

3. Feminina są: drzewa, kraje, miasta i wyspy, np. fagus alta [wysoki
   buk], Aegyptus fructuósa [urodzajny Egipt], Corinthus opulenta [bogaty
   Korynjb], C y prus magna [wielki Cypr].

§ 9 Ogólne wiadomości o deklinacjach

1. W języku łacińskim istnieje pięć odmian rzeczownikowych, zwanych
   deklinacjami.

2. Vocativus jest taki sam, jak nominativus. Wyjątek stanowią
   rzeczowniki II deki. na -us, mające vocativus singularis na -e.

3. Neutra (rzeczowniki rodzaju nijakiego) mają równe zakończenia
   w nominativus, accusativus i vocativus (w pluralis zawsze końcówkę -a).

4. Dativus i ablatiyus pluralis są zawsze sobie równe.

5. O przynależności rzeczownika do danej deklinacji decyduje za­
   kończenie genetivi singularis:

I	II	III	IV	V
-ae	-i	-is	-us	-ei

6. Płuralia tantum są to rzeczowniki używane tylko w liczbie mno­giej, np. divitiae [bogactwo], tenebrae [ciemność], Athenae [Ateny], castra [obóz], maióres [przodkowie], Idus [Idy].

12

7. Singularia tantum są to rzeczowniki używane tylko w liczbie
   pojedynczej, np. indóles [zdolności], aes alienum [długi], ius iurandum [przy­
   sięga].

8. Temat rzeczowników ustala się właściwie drogą naukową. Prak­
   tycznie można to najłatwiej osiągnąć przez odcięcie zakończenia gen. plur.
   (w I, II, V deki. -rum, w III i IV deki. -urn), np. I. porta-rum, II. horto-rum,
   III. labor-um, mari-um, nubi-um, IV. fructu-um, V. re-rum. Pamiętać jednak
   należy, że w II deki. samogłoska tematowa -o- jest krótka, chociaż przed za­
   kończeniem gen. plur. jest długie -o.

9. Przymiotniki należą do I, II, III dekl.

§10

I deklinacja

(temat na -a)

Wzór odmiany rzeczowników I deklinacji

Nazwa przypadka	Singularis			Pluralis
Nom.	porta	brama	portae		bramy
Gen.	portae	bramy	portarum		bram
Dat.	portae	bramie	portis		bramom
Acc.	portam	bramę	portas		bramy
Abl.	porta	bramą	portis		bramami
Voc.	porta	bramo	portae		bramy

1. Do I deklinacji należą rzeczowniki (i przymiotniki) rodzaju żeńskiego,
   zakończone w nom. sing. na -a, w gen. -ae. Pizeczowniki oznaczające męż­
   czyzn są rodzaju męskiego, jak advena [przybysz], conviva [gość], agricóla
   [rolnik], nauta [żeglarz], poeta [poeta], scriba [pisarz].

2. Pierwotna końcówka gen. sing. -as zachowała się w zwrocie pater
   familias [ojciec rodziny].

3. Dea i filia mają dat. i abl. plur. na -abus w połączeniach deis deabusque [bogom i boginiom], filiis et filidbus [synom i córkom].

13

II deklinacja

(temat na -o)

Wzory odmiany rzeczowników męskich II deklinacji

przypadka	Singularis
Nom.	hortus	ogród	liber		książka
Gen.	horti	ogrodu	libri		książki
Dat.	hortó	ogrodowi	libro		książce
Acc.	hortum	ogród librum			książkę
Abl.	hortó	ogrodem	libro		książką
Voc.	horte	ogrodzie	liber książko
Nazwa przypadka	Pluralis
Nom.	horti	ogrody libri książki
Gen.	hortórum ogrodów librórum książek
Dat.	hortis ogrodom libris książkom
Acc.	hortós	ogrody libros książki
Abl.	hortis	ogrodami libris			książkami
Yoc.	horti ogrody libri J			książki

Wzór odmiany rzeczowników nijakich II deklinacji

Nazwa przypadka	Singularis	Pluralis
Nom.	templum świątynia	templa	świątynie
Gen.	templi świątyni	templórum	świątyń
Dat.	templo świątyni	templis	świątyniom
Acc.	templum świątynię	templa	świątynie
Abl.	templó świątynią	templis	świątyniami
Yoc.	templum świątynio	templa	świątynie

1. Do II deki. należą rzeczowniki (i przymiotniki) rodzaju męskiego, zakończone w nom. sing. na -us i na -r, w gen. na -i, oraz rodzaju nijakiego, zakończone w nom.' na -um, w gen. na -i.

14

2. Niektóre rzeczowniki na -r zatrzymują -e we wszystkich przypad­
   kach, np. liberi [dzieci], liberdrum, liberis itd., puer [chłopiec], pueri, puero
   itd., vesper [wieczór], vesperi itd.

3. Rzeczowniki II deki. zakończone na -us mają w voc. sing. końcówkę
   -e (por. § 9 p. 2).

4. Deus ma voc. sing. deus; nom. pl. dei, dii, di; dat. i abl. pl. deis,
iia, dis.

5. Imiona własne na -ius kończą się w voc. sing. na długie -i: Lucius —
   voc. Lud, Pompeius — voc. Pompei, a w gen. ściągają często zakończenie
   -ii w i, np. Lucił obok Lim, Yergilii obok Yergill.

6. Filius [syn] ma voc. sing. fill, a meus — voc. mi: mi fili [mój
   synu]!

7. Locus [miejsce] ma w plur. loci [= miejsca w książce], loca [= miej­
   scowości, okolice].

8. Pierwotne zakończenie nom. sing. -os przekształciło się w -us, a pier­
   wotne zakończenie acc. sing. -om zmieniło się w -um, ponieważ w III w.
   p. n. e. samogłoska o w sylabach końcowych zamkniętych przeszła w u (np.
   * hortos — —> hortus, * hortom — —> hortum).

§12

Przymiotniki I i II deklinacji Wzory odmiany przymiotników I i II deklinacji

earus, -a, -uni [drogi], miser, -a, -um [biedny]
Nazwa	Singularis				Pluralis
przy­padka	Masculmum	Femimnum	Neutrum	Masculinum		Femininum	Neutrum
Nom.	carus	cara	carum	cari		carae	cara
Gen.	cari	carae	cari	carórum		cararum	carórum
Dat.	caró	carae	caró	caris		caris	caris
Acc.	oarum	caram	carum	caros		caras	cara
Abl.	caró	cara	caró	caris		caris	caris
Voc.	care	cara	carum	cari		carae	cara
Nom.	miser	misera	miserum	miseri		miserae	misera
Gen.	miseri	miserae	miseri	miserórum		miserarum	miserórum
Dat.	miseró	miserae	miseró	miseris		miseris	miseris
Acc.	miserum	miseram	miserum	miserós		miseras	misera
Abl.	miseró	misera	miseró	miseris		miseris	miseris
Voc.	miser	misera	miserum	miseri		miserae	misera

15

1. Przymiotniki należące do I i II deki. są przymiotnikami o trzech za­kończeniach rodzajowych:

zakończenia rodzajowe	-us (-er)	carus miser	formy rodzaju męskiego
	-a	cara misera	formy rodzaju żeńskiego
	-um	carum miserum	formy rodzaju nijakiego

2. Przymiotniki rodzaju męskiego odmieniają się jak rzeczowniki męskie
   II deklinacji, przymiotniki rodzaju żeńskiego odmieniają się jak rzeczowniki
   I deklinacji, a przymiotniki rodzaju nijakiego odmieniają się jak rzeczowniki
   nijakie II deklinacji.

3. Niektóre przymiotniki na -er tracą e w dalszych formach, np. pul-
   cher, pulchra, pulchrum [piękny].

§ 13 III deklinacja

(tematy spółgłoskowe i na -i)

III deklinacja obejmuje dużą ilość rzeczowników i przymiotników o róż­nych zakończeniach, o tematach spółgłoskowych i samogłoskowych.

Rzeczownikami o tematach spółgłoskowych nazywamy takie, których temat kończy się na spółgłoskę, np. labor-, milit- (od miles, milltis [żołnierz]), komin- (od homo, hommis [człowiek]). Natomiast temat rzeczowników o te­matach samogłoskowych kończy się na samogłoskę, np. animali- (od animal, animalis [zwierzę]), navi- (od navis [okręt]).

Wzory odmiany rzeczowników III deklinacji A) Tematy spółgłoskowe

Masculina Feminina
Nazwa	Singularis		Pluralis
przypadka
Nom.	labor	praca	labóres	prace
Gen.	labóris	pracy	labórum	prac
Dat.	labóri	pracy	laboribus	pracom
Acc.	labórem	pracę	labóres	prace
Abl.	labóre	pracą	laboribus	pracami
Voc.	labor	praco	labóres	prace

16

Neutra
Nazwa przypadka	Singularis		Pluralis
Nom.	corpus	ciało	corpóra	ciała
Gen.	corporis	ciała	corpórum	ciał
Dat.	corpori	ciału	ćorporibus	ciałom
Acc..	corpus	ciało	corpora	ciała
Abl.	corpore	ciałem,	corporibus	ciałami
Voc.	corpus	ciało	corpóra	ciała

B) Tematy samogłoskowe

(na -i)

Wśród rzeczowników o tematach samogłoskowych na .-& rozróżnia eię dwa typy odmian, różniące się końcówką abl. sing.

Typ marę (temat na -i): abl. sing. -i, gen. pl. -ium, nbni. pl. ńeutr. -ia
Nazwa przypadka	Singulariś		.Pluralis
Nom.	mare	morze		maria	morza
Gen.	maris	morza		marium	mórz
Dat.	mari.	morzu'		maribus	morzom
Acc.	mare	morze		maria	morza
Abl.	mari	morzem		maribus	morzami
Voc.	mare	morze		maria	morza
Typ nubes (temat .na -i) : abl. sing. -e, geri. pl. -ium
Nazwa przypadka	Singularis		,Pluralis
Nom.	nubes	chmura		nubes	chmury
Gen.	nubis	chmury		nubium	chmur
Dat.	nubi	chmurze		nubibus	chmurom
Acc.	nubem	chmurę		nubes	chmury
Abl.	nube	chmurą		nubibus	chmurami
.Voc.	nubes	chmuro		nubes	chmury

17

Według wzoru mare odmieniają się rzeczowniki rodzaju nijakiego za­kończone na -e, -ul, ar oraz przymiotniki III deki. w stopniu równym.

Według wzoru nubes odmieniają się: 1) parisyllaba na -es, -is; 2) impari-syllaba z dwiema-spółgłoskami przed zakończeniem gen. sing.; 3) participia praesentis activi (nom. pl. neutr. -la).

Parisyllaba - - rzeczowniki równozgłoskowe mają równą liczbę sylab w nom. i gen. sing., np. nu-bes, nu-bis [chmura], na-vis, na-vis [okręt].

Imparisyllaba — rzeczowniki nierównozgłoskowe mają w gen. sing. wię­cej sylab niż w nom., np. urbs, ur-bis [miasto]; mons, mon-tis [góra].

Uwagi:

1. Iuvenis [młodzieniec], canis [pies], vates [wieszcz], parenłes [rodzice]
   mają gen. plur. iuvenum, canum, vatum, parentum.

2. Acc. sing. na -im, abl. sing. na -l, gen. pl. na -ium mają: puppis
   [rufa], sitis [pragnienie], turris [wieża], securis [siekiera] oraz równozgłoskowe
   nazwy rzek i miejscowości na -is, np. Tiberis, Tiberis (acc. Tib&rim, abl.
   Tiberi).

3. Vis [siła] ma w sing. tylko acc. vim, abl. vi, a plur. tworzy od vtres,
   virium.

4. Sos, bovis [m. wół, f. krowa] ma gen. pl. boum, dat. i abl. pl. bóbus
   obok bubus.

5. luppiter [Jowisz] odmienia się w następujący sposób: gen. loms,
   dat. łom, acc. Iovem, abl. Iove, voc. luppiter.

6. Według wzorów tematów spółgłoskowych odmieniają się również
   przymiotniki w stopniu wyższym oraz niektóre przymiotniki w stopniu rów­
   nym, jak dives [bogaty], pauper [biedny], princeps [pierwszy], vetus [stary].

7. Mare powstało z *mari, ponieważ w końcowych sylabach otwartych
   krótkie -i zmieniło się w -e.

§ 14 Rodzaj rzeczowników III deklinacji

1. Masculina mają zakończenia: -or, -os, -er, imparisyllaba na--es,
   np.: labor [praca], flós [kwiat], imber [deszcz], pes, pedis [stopa, noga].

2. Nadto masculina są: collis [pagórek], lapis [kamień], mensis [miesiąc],
   orbis [krąg], piscis [ryba], pulms [pył], sanguis [krew], dens [ząb], f one [źródło],
   mons [góra], pons [most], ordó [porządek], sermo [mowa], as [as], yrex [trzoda]
   oraz rzeczowniki na -nis, np. finis [koniec].

3. Feminina mają zakończenia: -5, -x, -s z poprzedzającą.-spółgłoską,
   -as, -aus, -is, -us (gen. -utis, -udis), parisyllaba na -es, np.: regio [okolica], pax
   [pokój], urbs [miasto], civitds [państwo], laus [chwała], navis [okręt], virtus,
   mrtutis [męstwo], palus, paludis [bagno], nubes, nubis [chmura],

4. Nadto femimna są: arbor [drzewo], dós [posag], merces, mercedis
   [zapłata], reguies, reguietis [spoczynek], seges, segetis [zasiew].

1. Neutra mają zakończenia: -a, -e, -c, -l, -n, -t, -ar, -ur, -us (gen. -ris),

18

•

np. poema [utwór poetycki], mare [morze], lac [mleko], mel [miód], nomen [imię], caput [głowa], exemplar [wzór], robur [siła], genus, generis [rodzaj]. 6. Nadto neutra są: aes, aeris [spiż]; vas, vasis [naczynie] (plur. według II deki. vasa, vasorum): ós, óris [usta]; os, ossis [kość]; cór, cordis [serce]; iter, itineris [droga]; ver, veris [wiosna].

§ 15 Przymiotniki III deklinacji

Wzory odmiany przymiotników III deklinacji

brevis, breve [krótki]
Nazwa	Singularis			Pluralis
P"y padka	Mascul.	Femin.	Neutrum	Mascul.	Femin.	Neutrum
Nom.	brevis	brevls	breve	breves	breves	brevia
Gen.	brevis	brevis	brevis	brevium	brevium brevium
Dat.	brevi	brevi	brevi	brevlbus	brevibus	brevibus
Acc.	brevem	brevem	breve	breves	breves	brevia
Abl.	brevi	brevi	brevi	brevibus	brevibus	brevibus
Voc.	brevis	brevis	breve	breves	breves	brevia
acer, arris, aere [ostry]				ingens [ogromny]
Nazwa	Singularis			Singularis
padka	Mascul. Femin.		Neutrum	Mascul.	Femin.	Neutrum
Nom.	acer	acris	acre	ingens	ingens	ingens
Gen.	acris	acris	acris	ingentis	ingentis ingentis
Dat.	acri	acri	acri	ingenti	ingenti ingenti
Acc.	acrem	acrem	acre	ingentem	ingentem	ingens
Abl.	acri	acri	acri	ingenti	ingenti ingenti
Voc.	acer	acris	acre	ingens	ingens	ingens
Uwaga: Przymiotniki acer i ingens odmieniają się					w pluralis jak brevis.

Przymiotniki III dekl. mają w nom. sing.:

1. jedno zakończenie wspólne dla wszystkich trzech rodzajów, np.
   felix (m., f., n.) [szczęśliwy];

2. dwa zakończenia: pierwsze dla rodzaju męskiego i żeńskiego, drugie
   dla nijakiego, np. facilis (m., f.), facile (n.) [łatwy];

3. trzy zakończenia: dla każdego rodzaju osobne zakończenie, np.
   celer (m.), celeris (f.), celere (n.) [szybki].

2*

19

§16

IVdeklinacja

(temat na -u)

Wzory odmiany rzeczowników IV deklinacji

Masculma
Nazwa przypadka	Singularis		Pluralis
Nom.	fructus	owoc	fructus	owoce
Gen.	fructus	owocu	fructuum	owoców
Dat.	fructui	owocowi	fructibus	owocom
Acc.	fructum	owoc	fructus	owoce
Abl.	fructu	owocem	fructibus	owocami
Voc.	fructus	owocu	fructus	owoce
Neutra
Nazwa przypadka	Singularis		Plnralis
Nom.	cornu	róg	cornua	rogi
Gen.	cornus	rogu	cornuum	rogów
Dat.	cornu	rogowi	cornibus	rogom
Acc.	cornu	róg	cornua	rogi
Abl.	cornu	rogiem	cornibus	rogami
Voc.	cornu	rogu	cornua	rogi

1. Do IV deki. należą rzeczowniki rodzaju męskiego, zakończone w nom.
   sing. na -us, w gen. na -us, oraz rzeczowniki rodzaju nijakiego z nom. na -u,
   gen. na -us.

2. Niektóre rzeczowniki, jak arcus [łuk], artus [członek], guercus [dąb],
   zachowały w dat. i abl. pl. pierwotne zakończenie -ubus: arcubus, artubus,
   guercubus.

3. Domus [dom] ma niektóre przypadki według II deki.: abl. sing.
   domo, acc. pl. domos.

Pamiętaj: domum [do domu], domi [w domu], domo [z domu].

4. Dat. sing. kończy się niekiedy na -u, np. senatu = senatui.

4. Rodzaju żeńskiego są: domus [dom], Idus, Iduiim [Idy], manus
   [ręka], porticus [portyk], tribus [dzielnica].

20

17

V deklinacja

(temat na -e)

Wzór odmiany rzeczowników V deklinacji

Nazwa przypadka	Singularis		Pluralis
Nom.	res	rzecz	res	rzeczy
Gen.	rei	rzeczy	rerum	rzeczy
Dat.	rei	rzeczy	rebus	rzeczom
Acc.	rem	rzecz	res	rzeczy
Abl.	re	rzeczą	rebus	rzeczami
Voc.	res	rzeczy	res	rzeczy

1. Do V deki. należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w nom.
   sing. na -es, w gen. na -ei.

2. dies, diei [dzień] i meridies [południe] są rodzaju męskiego, ale dies
   jest rodzaju żeńskiego, jeżeli oznacza termin, np. dies dicta [wyznaczony
   dzień, termin].

§ 18

Zestawienie zakończeń deklinacyjnych

	Nazwa	Mascullna — Feminina					Neutra
Liczba	przypad-
	ka	Id.	lid.	III d.	IV d.	Vd.	n,m,ivd.
	Nom.	-a	-us, (-r)	- , - s	-us	-es
.2	Gen.	-ae	-i	-is	-us	-ei
133	Dat.	-ae	-o	-i	-ui	-ei
s
60	Acc.	-am	-um	-em	-um	-em	jak nom.
02	Abl.	-a	-o	-e (-i)	-u	-e
	Voc.	-a	-e, (-r)	-, -s	-us	-es	jak nom.
	Nom.	-ae	-i	-es	-us	-es	-a, (-ia)
03	Gen.	-arum	-orum	-um(-ium)	-uum	-erum
13	Dat.	-is	-is	-ibus	-ibus	-ebus
h P	Acc.	-as	-ós	-es	-us	-es	-a, (-ia)
ah	Abl.	-is	-is	-ibus	-ibus	-ebus
	Voc.	-ae	-i	-es	-fis	-es	-a, (-ia)

21

Stopniowanie przymiotników

1. Dla wyrażenia, w jakim stopniu osoba lub rzecz posiada jakiś przy­
miot, służą trzy stopnie:

1. stopień równy — gradus positivus,

2. stopień wyższy — gradus comparativus,

3. stopień najwyższy — gradus superlativus.

2. Punktem wyjścia do tworzenia stopnia wyższego i najwyższego jest
   genetivus sing. po odrzuceniu końcówki -i lub -is.

3. Comparatlvus tworzy się za pomocą przyrostka -ior dla rodzaju męs­
   kiego i żeńskiego, -ims dla rodzaju nijakiego, np. carus [drogi], carior (m., f.),
   carius (n.) [droższy]. Comparativus odmienia się według wzorów odmiany
   rzeczowników III deki. o tematach spółgłoskowych, np.:

Licz­ba	Nazwa przypadka	Masculinum	Femininum	Neutrum
to	Nom	car-ior	car-ior	car-ius
ł* icg	Gen. Dat.	car-iór-is car-iór-i	car-iór-is car-iór-i	car-iór-is car-iór-i
sjd S ć»	Acc. Abl.	car-iór-em car-iór-e	car-iór-em car-iór-e	car-ius car-iór-e
	Voc.	car-ior	car-ior	car-ius
	Nom.	car-iór-es	car-iór-es	car-iór-a
OD	Gen.	car-iór-um	car-iór-um	car-iór-um
•f	Dat,	car-ior-ibus	car-ior-ibus	car-ior-ibus
^3	Acc.	car-ior-es	car-ior-es	car-ior-a
ah	Abl.	car-ior-ibus	car-ior-ibus	car-ior-ibus
	Voc.	car-iór-es	car-iór-es	car-iór-a

4. Superlativus tworzy się za pomocą -issimus, -a, -um, np. carissimus, carissima, carissimum [najdroższy, bardzo drogi].

o. Przymiotniki zakończone na -er tworzą superlativus przez zamianę zakończenia -er na -errimus, -a, -um, np. pulcher [piękny] —* pulcherrimus [najpiękniejszy, bardzo piękny].

6. Kilka przymiotników tworzy formy stopni od różnych rdzeni:

Positi vus		Comparatlvus		Superlativus
bonus	dobry	melior, molius	lepszy		optimus, -a, -um	najlepszy
malus	zły	peior, peius	gorszy		possimus, -a, -um	najgorszy
magnus	wielki	maior, maius	większy		maximus, -a, -um	największy
parvus	mały	minor, minus	mniejszy		minimus, -a, -um	najmniejszy
multi,-ae,-a	/liczni \wiele	/plures, plura \(gen. plurium)	/liczniejsi \wiecej		plurimi, -ae, -a	/najliczniejsi ^najwięcej

7. Pięć przymiotników zakończonych na -ilis ma w superlatywie za­kończenie -illimus, -a, -urn:

Positivus		Comparat!vus	Superlatlvus
facllis, -e	łatwy	facilior, -ius	facillimus, -a, -um
difficilis, -e	trudny	difficilior, -ius	difficilllmus, -a, -um
similis, -e	podobny	similior, -ius	simillimus, -a, -um
dissimilis, -e	niepodobny	dissimilior, -ius	dissimillimus, -a, -um
humilis, -e	niski	humilior, -ius	humillimus, -a, -um

8. Przymiotniki złożone z -dicus, -ficus, -rolus mają comparatlvus na -entior, a superlativus na -entiss~'mus, np.:

Positlvus		Comparatlvus	Superlativus
maledicus magnificus benevolus	złorzeczący wspaniały życzliwy	maledicentior, -ius magnificentior, -ius benevolentior, -ius	maledicentissimus, -a, -um magnificentissimus, -a, -um benevolentissimus, -a, -um

9. Stopniowanie opisowe przy pomocy magis [bardziej], maxime [naj­bardziej] mają przymiotniki zakończone na -eus, -ius, -uus (ale nie na -quus, jak anttquus), np.:

Positi vus		Comparativus	Superlativus
idoneus necessarius arduus	stosowny potrzebny stromy	magis idoneus magis necessarius magis arduus	maxime idoneus maxime necessarius maxime arduus

23

Uwagi:

1. Formy superlatywu odmieniają się: męska (na -us) i nijaka (na -urn)
   według II deki., a żeńska (na -a) według I deki.

2. Przymiotnik magnus tworzy stopnie od jednego rdzenia mag-. Ze
   względów praktycznych podaje się go w sąsiedztwie przymiotnika parvus,
   wyrażającego przeciwieństwo, chociaż nie powinien znajdować się w tej
   tabelce.

§20 Przysłówek -- Adyerbium

A) Tworzenie

1. Punktem wyjścia dla tworzenia stopnia równego przysłówka jest
   gen. sing. przymiotnika po odrzuceniu końcówki -i lub -is.

2. Przysłówki w stopniu równym tworzy się od przymiotników II deki.
   za pomocą przyrostka -e, np. carus [drogi] - —> car e [drogo], a od
   przymiotników III deki. przy pomocy przyrostka -iter, np. brevis [krót­
   ki] > breviter [krótko].

• 3. Przysłówki od przymiotników zakończonych na -ns mają w stopniu równym zakończenie -er, np. prudens [roztropny] - —> prudenter [roz­tropnie].

B) Stopniowanie

1. Comparativus przysłówka równy jest comparat. przymiotnika w ro­
   dzaju nijakim, np. carius [drożej], pulchrius [piękniej], celerius [szybciej].

2. Superlatlvus przysłówka tworzy się zamieniając zakończenie gen.
   sing. przymiotnika w superlat. -i na -e, np. :

carissimus [najdroższy] - —> carissime [najdrożej]; pulcherrimus [najpiękniejszy] - —> pulcherrime [najpiękniej],

3. Zapamiętaj:

Positlyus		Comparativus		Superlativus
diu	długo	diutius	dłużej	diutissime	najdłużej
magnopere	bardzo	magis	bardziej	maxime	najbardziej
saepe	często	saepius	częściej	saepissime	najczęściej
bene	dobrze	melius	lepiej	optime	najlepiej
male	źle	peius	gorzej	pessime	najgorzej
multum	wiele,	plus	więcej	plurimum	najwięcej,
	bardzo				najbardziej
parum	za mało	minus	mniej	minime	najmniej

24