Wyk艂adnia prawa
[edytuj]
Z Wikipedii
Wyk艂adnia prawa (tak偶e interpretacja prawa (przyjmuje si臋, 偶e wyrazy wyk艂adnia i interpretacja s膮 synonimami), wyk艂adnia przepis贸w prawa, wyk艂adnia tekstu prawnego) to poj臋cie j臋zyka prawnego i j臋zyka prawniczego, kt贸re oznacza, zale偶nie od kontekstu:
wyk艂adni臋 prawa w uj臋ciu pragmatycznym, czyli proces (zesp贸艂 czynno艣ci) zmierzaj膮cy do ustalenia znaczenia przepisu prawa (wyk艂adnia prawa sensu stricto) i ustalenia tre艣ci zawartych w nim norm prawnych (wyk艂adnia prawa sensu largo);
wyk艂adni臋 prawa w uj臋ciu apragmatycznym, czyli rezultat wyk艂adni prawa w uj臋ciu pragmatycznym, tj. ustalone w jej toku znaczenie przepisu lub tre艣膰 normy prawnej.
Przyczyny powoduj膮ce konieczno艣膰 stosowania wyk艂adni:
b艂臋dy j臋zykowe powsta艂e przy formu艂owaniu przepis贸w;
zmiany spo艂eczno-gospodarcze lub polityczne;
zbyt og贸lny charakter normy prawnej.
Spis tre艣ci [ukryj] |
Dyrektywy wyk艂adni [edytuj]
Przez dyrektywy wyk艂adni rozumie si臋 dyrektywy rz膮dz膮ce wyk艂adni膮 w uj臋ciu pragmatycznym. Teoria prawa wyr贸偶nia dwie zasadnicze grupy dyrektyw wyk艂adni prawa:
dyrektywy j臋zykowe,
dyrektywy pozaj臋zykowe.
W celu ustalenia rzeczywistej woli ustawodawcy, 偶adna z dyrektyw nie mo偶e by膰 stosowana z pomini臋ciem pozosta艂ych.
J臋zykowe dyrektywy wyk艂adni [edytuj]
W tej grupie dyrektyw, mieszcz膮 si臋 m.in. nast臋puj膮ce wskaz贸wki:
Zwroty u偶yte w tek艣cie prawnym mog膮 mie膰 swoiste znaczenie, odmienne od tego, jakie nadaje si臋 danemu s艂owu lub s艂owom w j臋zyku potocznym. Je偶eli takie szczeg贸lne znaczenie zosta艂o okre艣lone przez ustawodawc臋, nale偶y si臋 nim konsekwentnie pos艂ugiwa膰 w ca艂ym akcie prawnym. Szczeg贸lne znaczenie s艂owa mo偶e wynika膰 wyra藕nie z przepisu, zawieraj膮cego tzw. s艂owniczek. Ustawodawca mo偶e tak偶e konstruowa膰 zupe艂nie nowe terminy, nadaj膮c im swoiste znaczenie.
Przyk艂ady: Ustawa z 26.01.1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 112, poz. 1118 z p贸藕n. zm.) modyfikuje znaczenie terminu "nauczyciel". W my艣l tej ustawy, "nauczycielami" s膮 tak偶e osoby, kt贸re nie zajmuj膮 si臋 bezpo艣rednio przekazywaniem wiedzy (np. bibliotekarze lub logopedzi zatrudniani w szko艂ach), a r贸wnocze艣nie nie s膮 nimi dla ustawodawcy np. prywatni korepetytorzy.
"Cz艂onkiem rodziny" osoby podlegaj膮cej powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu jest wy艂膮cznie:
a) dziecko w艂asne, dziecko ma艂偶onka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla kt贸rego ustanowiono opiek臋, albo dziecko obce w ramach rodziny zast臋pczej, do uko艅czenia przez nie 18 lat, a je偶eli kszta艂ci si臋 dalej - do uko艅czenia 26 lat, natomiast je偶eli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepe艂nosprawno艣ci lub inne traktowane na r贸wni - bez ograniczenia wieku,
b) ma艂偶onek,
c) wst臋pni pozostaj膮cy z ubezpieczonym we wsp贸lnym gospodarstwie domowym
- art. 5 ust. 3 ustawy z 27.08.2004 r. o 艣wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze 艣rodk贸w publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135). Jest to tzw. definicja legalna, maj膮ca znaczenie tylko dla tej ustawy.
W braku dostatecznego uzasadnienia dla nadania s艂owom szczeg贸lnego znaczenia, przyjmuje si臋 znaczenie, jakie wynika z j臋zyka potocznego.
Znaczenie zwrot贸w i zda艅, powsta艂ych z po艂膮czenia kilku wyraz贸w, nale偶y ustala膰 zgodnie z zasadami gramatyki j臋zyka, w kt贸rym przepis zosta艂 sformu艂owany.
U偶ycie sp贸jnik贸w ma szczeg贸lne skutki dla wyk艂adni.
Przyk艂ady:
Art. 201 搂 1 kodeksu sp贸艂ek handlowych: Zarz膮d prowadzi sprawy sp贸艂ki i reprezentuje sp贸艂k臋. - sp贸jnik "i" (podobnie jak "oraz") oznacza koniunkcj臋 (zarz膮d sp贸艂ki z ograniczon膮 odpowiedzialno艣ci膮 nie mo偶e by膰 upowa偶niony tylko do prowadzenia spraw sp贸艂ki albo tylko do reprezentacji. Zawsze jest umocowany zar贸wno do dzia艂ania "wewn膮trz", jak i "na zewn膮trz" sp贸艂ki, tzn. tak偶e do zawierania czynno艣ci prawnych ze skutkiem bezpo艣rednio dla samej sp贸艂ki. Odpowiada wi臋c za ca艂okszta艂t jej bie偶膮cej dzia艂alno艣ci).
Art. 35 ust. 2 ustawy o finansach publicznych: G艂贸wnym ksi臋gowym mo偶e by膰 osoba, kt贸ra: 4) uko艅czy艂a: a) ekonomiczne jednolite studia magisterskie, ekonomiczne wy偶sze studia zawodowe, uzupe艂niaj膮ce ekonomiczne studia magisterskie lub ekonomiczne studia podyplomowe i posiada co najmniej 3-letni膮 praktyk臋 w ksi臋gowo艣ci, lub b) 艣redni膮, policealn膮 lub pomaturaln膮 szko艂臋 zawodow膮 o kierunku rachunkowo艣膰 i posiada co najmniej 6-letni膮 praktyk臋 w ksi臋gowo艣ci. - sp贸jnik "lub" oznacza, 偶e wystarcza spe艂nienie jednej z alternatywnych przes艂anek (alternatywa nieroz艂膮czna), ale mog膮 by膰 tak偶e jednocze艣nie spe艂nione obie przes艂anki (g艂贸wny ksi臋gowy jednostki sektora finans贸w publicznych mo偶e by膰 absolwentem liceum ekonomicznego i jednocze艣nie spe艂nia膰 wymaganie wy偶szego wykszta艂cenia na kierunku ekonomicznym).
Art. 39 搂 1 kodeksu cywilnego: Kto jako organ osoby prawnej zawar艂 umow臋 w jej imieniu nie b臋d膮c jej organem albo przekraczaj膮c zakres umocowania takiego organu, obowi膮zany jest do zwrotu tego, co otrzyma艂 od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, kt贸r膮 druga strona ponios艂a przez to, 偶e zawar艂a umow臋 nie wiedz膮c o braku umocowania. - sp贸jnik "albo" oznacza alternatyw臋 roz艂膮czn膮 (dla powstania obowi膮zku zwrotu i odszkodowania wystarczy stwierdzenie jednej z dw贸ch okoliczno艣ci: 1) kto艣 dzia艂a艂 jako rzekomy organ osoby prawnej, albo 2) kto艣 pe艂ni艂 funkcj臋 organu lub cz艂onka organu, ale przekroczy艂 umocowanie; okoliczno艣ci te nie mog膮 wyst膮pi膰 艂膮cznie).
Rodzaje wyk艂adni prawa [edytuj]
Ze wzgl臋du na dokonuj膮cego:
Autentyczna - przez prawodawc臋
Formalna - przez organy pa艅stwa
Legalna - przez organ upowa偶niony przez prawodawc臋
Operatywna - przez organ stosuj膮cy prawo (np. s膮dy)
Doktrynalna - przez przedstawiciela nauk prawniczych
Nieoficjalna - przez prawnik贸w dla potrzeb r贸偶nych podmiot贸w
Ze wzgl臋du na metod臋:
J臋zykowa - na podstawie analizy j臋zyka przepisu
Systemowa - (systematyczna) na podstawie systemu prawa, w kt贸rym funkcjonuje przepis
Celowo艣ciowa - (teleologiczna) na podstawie celu, jaki ma realizowa膰 przepis
Funkcjonalna - na podstawie funkcji przepisu
Logiczna - na podstawie zasad logiki, poprzez zastosowanie wnioskowa艅 prawniczych (por贸wnanie)
Historyczna - na podstawie kontekstu historycznego
Ze wzgl臋du na uzyskany na podstawie r贸偶nych wyk艂adni efekt:
Dos艂owna - zakres zastosowania przepisu b臋dzie taki sam jak w przypadku u偶ycia wyk艂adni j臋zykowej
Rozszerzaj膮ca - wybrane zostanie szersze znaczenie przepisu ni偶 w przypadku zastosowania wyk艂adni j臋zykowej
Zaw臋偶aj膮ca - wybrane zostanie w臋偶sze znaczenie przepisu ni偶 w przypadku zastosowania wyk艂adni j臋zykowej
Regu艂y wnioskowa艅 prawniczych:
Rozumowanie a contratio - nie stosowanie przepisu do sytuacji, do kt贸rych nie odnosi si臋 on wprost
Rozumowanie a simile - zastosowanie do sytuacji nieregulowanych przez przepisy - przepis贸w reguluj膮cych podobne sytuacje
Rozumowanie z celu na 艣rodki - je艣li dozwolony jest cel, dozwolone s膮 tak偶e prowadz膮ce do niego 艣rodki
Wnioskowanie reductio ad absurdum - sprowadzenie do absurdu; zaniechanie rozumowania w przypadku uzyskania nonsensownych wniosk贸w
Wnioskowanie a fortiori:
a minori ad maius - wnioskowanie z mniejszego na wi臋ksze (komu nie wolno mniej, temu tym bardziej nie wolno wi臋cej)
a maiori ad minus - wnioskowanie z wi臋kszego na mniejsze (komu wolno wi臋cej, temu tym bardziej wolno mniej)