Wykładnia prawa

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Wykładnia prawa (także interpretacja prawa (przyjmuje się, że wyrazy wykładnia i interpretacja są synonimami), wykładnia przepisów prawa, wykładnia tekstu prawnego) to pojęcie języka prawnego i języka prawniczego, które oznacza, zależnie od kontekstu:

0. wykładnię prawa w ujęciu pragmatycznym, czyli proces (zespół czynności) zmierzający do ustalenia znaczenia przepisu prawa (wykładnia prawa sensu stricto) i ustalenia treści zawartych w nim norm prawnych (wykładnia prawa sensu largo);

1. wykładnię prawa w ujęciu apragmatycznym, czyli rezultat wykładni prawa w ujęciu pragmatycznym, tj. ustalone w jej toku znaczenie przepisu lub treść normy prawnej.

Przyczyny powodujące konieczność stosowania wykładni:

0. błędy językowe powstałe przy formułowaniu przepisów;

1. zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;

2. zbyt ogólny charakter normy prawnej.

Spis treści [ukryj] 1 Dyrektywy wykładni 1.1 Językowe dyrektywy wykładni 2 Rodzaje wykładni prawa 3 Zobacz też

Dyrektywy wykładni [edytuj]

Przez dyrektywy wykładni rozumie się dyrektywy rządzące wykładnią w ujęciu pragmatycznym. Teoria prawa wyróżnia dwie zasadnicze grupy dyrektyw wykładni prawa:

0. dyrektywy językowe,

1. dyrektywy pozajęzykowe.

W celu ustalenia rzeczywistej woli ustawodawcy, żadna z dyrektyw nie może być stosowana z pominięciem pozostałych.

Językowe dyrektywy wykładni [edytuj]

W tej grupie dyrektyw, mieszczą się m.in. następujące wskazówki:

0. Zwroty użyte w tekście prawnym mogą mieć swoiste znaczenie, odmienne od tego, jakie nadaje się danemu słowu lub słowom w języku potocznym. Jeżeli takie szczególne znaczenie zostało określone przez ustawodawcę, należy się nim konsekwentnie posługiwać w całym akcie prawnym. Szczególne znaczenie słowa może wynikać wyraźnie z przepisu, zawierającego tzw. słowniczek. Ustawodawca może także konstruować zupełnie nowe terminy, nadając im swoiste znaczenie.

Przykłady: Ustawa z 26.01.1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 112, poz. 1118 z późn. zm.) modyfikuje znaczenie terminu "nauczyciel". W myśl tej ustawy, "nauczycielami" są także osoby, które nie zajmują się bezpośrednio przekazywaniem wiedzy (np. bibliotekarze lub logopedzi zatrudniani w szkołach), a równocześnie nie są nimi dla ustawodawcy np. prywatni korepetytorzy.

"Członkiem rodziny" osoby podlegającej powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu jest wyłącznie:

a) dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,

b) małżonek,

c) wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym

- art. 5 ust. 3 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210, poz. 2135). Jest to tzw. definicja legalna, mająca znaczenie tylko dla tej ustawy.

0. W braku dostatecznego uzasadnienia dla nadania słowom szczególnego znaczenia, przyjmuje się znaczenie, jakie wynika z języka potocznego.

1. Znaczenie zwrotów i zdań, powstałych z połączenia kilku wyrazów, należy ustalać zgodnie z zasadami gramatyki języka, w którym przepis został sformułowany.

2. Użycie spójników ma szczególne skutki dla wykładni.

Przykłady:

Art. 201 § 1 kodeksu spółek handlowych: Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. - spójnik "i" (podobnie jak "oraz") oznacza koniunkcję (zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być upoważniony tylko do prowadzenia spraw spółki albo tylko do reprezentacji. Zawsze jest umocowany zarówno do działania "wewnątrz", jak i "na zewnątrz" spółki, tzn. także do zawierania czynności prawnych ze skutkiem bezpośrednio dla samej spółki. Odpowiada więc za całokształt jej bieżącej działalności).

Art. 35 ust. 2 ustawy o finansach publicznych: Głównym księgowym może być osoba, która: 4) ukończyła: a) ekonomiczne jednolite studia magisterskie, ekonomiczne wyższe studia zawodowe, uzupełniające ekonomiczne studia magisterskie lub ekonomiczne studia podyplomowe i posiada co najmniej 3-letnią praktykę w księgowości, lub b) średnią, policealną lub pomaturalną szkołę zawodową o kierunku rachunkowość i posiada co najmniej 6-letnią praktykę w księgowości. - spójnik "lub" oznacza, że wystarcza spełnienie jednej z alternatywnych przesłanek (alternatywa nierozłączna), ale mogą być także jednocześnie spełnione obie przesłanki (główny księgowy jednostki sektora finansów publicznych może być absolwentem liceum ekonomicznego i jednocześnie spełniać wymaganie wyższego wykształcenia na kierunku ekonomicznym).

Art. 39 § 1 kodeksu cywilnego: Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania. - spójnik "albo" oznacza alternatywę rozłączną (dla powstania obowiązku zwrotu i odszkodowania wystarczy stwierdzenie jednej z dwóch okoliczności: 1) ktoś działał jako rzekomy organ osoby prawnej, albo 2) ktoś pełnił funkcję organu lub członka organu, ale przekroczył umocowanie; okoliczności te nie mogą wystąpić łącznie).

Rodzaje wykładni prawa [edytuj]

0. Ze względu na dokonującego:

Autentyczna - przez prawodawcÄ™

Formalna - przez organy państwa

Legalna - przez organ upoważniony przez prawodawcę

Operatywna - przez organ stosujÄ…cy prawo (np. sÄ…dy)

Doktrynalna - przez przedstawiciela nauk prawniczych

Nieoficjalna - przez prawników dla potrzeb różnych podmiotów

0. Ze względu na metodę:

Językowa - na podstawie analizy języka przepisu

Systemowa - (systematyczna) na podstawie systemu prawa, w którym funkcjonuje przepis

Celowościowa - (teleologiczna) na podstawie celu, jaki ma realizować przepis

Funkcjonalna - na podstawie funkcji przepisu

Logiczna - na podstawie zasad logiki, poprzez zastosowanie wnioskowań prawniczych (porównanie)

Historyczna - na podstawie kontekstu historycznego

0. Ze względu na uzyskany na podstawie różnych wykładni efekt:

Dosłowna - zakres zastosowania przepisu będzie taki sam jak w przypadku użycia wykładni językowej

Rozszerzająca - wybrane zostanie szersze znaczenie przepisu niż w przypadku zastosowania wykładni językowej

Zawężająca - wybrane zostanie węższe znaczenie przepisu niż w przypadku zastosowania wykładni językowej

0. Reguły wnioskowań prawniczych:

Rozumowanie a contratio - nie stosowanie przepisu do sytuacji, do których nie odnosi się on wprost

Rozumowanie a simile - zastosowanie do sytuacji nieregulowanych przez przepisy - przepisów regulujących podobne sytuacje

Rozumowanie z celu na środki - jeśli dozwolony jest cel, dozwolone są także prowadzące do niego środki

Wnioskowanie reductio ad absurdum - sprowadzenie do absurdu; zaniechanie rozumowania w przypadku uzyskania nonsensownych wniosków

Wnioskowanie a fortiori:

0. a minori ad maius - wnioskowanie z mniejszego na większe (komu nie wolno mniej, temu tym bardziej nie wolno więcej)

1. a maiori ad minus - wnioskowanie z większego na mniejsze (komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno mniej)