“Beniowski” - Juliusza Słowackiego jako poemat dygresyjny.

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POEMATU:

• krytyka twórczości Słowackiego

• intrygi przeciwników

ośmieszające recenzje: trzy poematy » odpowiedź: Balladyna Anhellim

• ośmieszanie utworów, które jeszcze się nie ukazały

• uczta u Januszkiewicza

- improwizacja na cześć Mickiewicza - hołd ale nie poniżanie się

- improwizacja Mickiewicza

"Wiedzcie, że dla poety jedna tylko droga,

W sercu szukać natchnienia i dążyć do Boga."

• krytyczna uwaga o intelektualnym charakterze poezji Słowackiego i jego tendencjach do

analitycznego i krytycznego przedstawiania obrazów rzeczywistości » idea braku miłości

• nastąpiła zgoda między poetami - czego nie mogli znieść przeciwnicy Słowackiego

- intrygi + "Improwizatorowie" - Januszkiewicz *

fałszywy przebieg treść obu improwizacji

"Adam odpowiedział Juliuszowi wyrzucał mu jego grzechy poetyckie. Oświadczył wręcz,

że nie jest on poetą. Tłumaczył co go zgubiło. Nie jesteś poetą - mówił - bo nie

masz wiary i miłości"

• Słowacki oburzony i rozgoryczony zaczął niesłusznie podejrzewać, że ogłoszenie tego

artykułu odbyło się nie bez wiedzy i aprobaty Mickiewicza (pojedynek - nie);

• odpowiedź - część poematu "Beniowski" - poemat DYGRESYJNY :atak jezuitów

: i innych przeciwników

• przerabia V pieśni dygresja skierowana przeciwko Mickiewiczowi - aluzja do wypadków uczty;

• 1841 rok poemat ukazuje się w druku

• akcenty polemiczne w stosunku do osobistych wrogów

• treść sięga o wiele głębiej - sprawy polityczne

- postawa wobec tego co dzieje się w kraju i na emigracji

• partie epickie i dygresyjne to tren polemiki politycznej i artystycznej - walka o rolę

wieszcza

AKCJA

obraz konfederacji barskiej w czasie walk z wojskiem rosyjskim i powstańcami ukraińskimi;

BOHATER

proety szlachcic B., który po stracie majątku przystąpił do konfederacji

dalsze pieśni, piosane w latach 1841-46 - dzieje B. - wysłannika na Krym do chana tatarskiego

TEMAT

konfederacja barska - przyciągał ówczesnych pisarzy

Grabowski, Rzewuski - oświetlanie z pozycji zdecydowanie wstecznych

konfederaci - reprezentanci najwyższego patriotyzmu

- zbuntowanych przeciw nadużyciom szlachty, chłopów ukraińskich -

zbrodniczych morderców;

Słowacki - przeciwstawia się gloryfikatorom szlachty

- nie ukazał rzeczywistego obrazu - źródła hist. na to nie pozwalały

- rewizja poglądów - sławił bohaterstwo konfederatów

- ale nie przemilczał jednak i niektórych ciemnych stron tej walki

- potępiał okrutne rzezie dokonywane przez wzburzonych chłopów ukraińskich

- nie przemilczał, że ich powstanie (kaliszczyzna) wywołane zostało nadużyciami

magnatów polskich typu LAdawskiego, Dzieduszyckiego

- krytyka kierownictwa konfederacji -magn.

LIST DO KS> MARKA PIEŚŃ IV "[...] niech was powystrzela

Moskal i diabeł, że się tak kłócicie

I zostawcie Bar Moskali pastwą;

I choć szlachetne imiona nosicie,

Jest z was ohyda boska i plugastwa."

Na tym tle historycznym występuje B. - nowy typ bohatera poezji Słowackiego;

BOHATER

• zubożały szlachcic

• niezbyt wykształcony

• niezbyt obyty towarzysko

• pozbawiony cech wyróżniających go spośród ówczesnej szlachty

nie ma nic wspólnego z dawnymi bohaterami S. - Kordianem - Balladyna - Anhellia

• stosując w poemacie metodę ironii S. wyraża żartobliwie zdumienie, że taki prosty szlachcic może być

bohaterem jego poematu [wpisy]

METODA

- poetycka - "ariostyczna" (Arios, poeta wł. z XVI w. - "Orland szalony")

- żartobliwe, przeskakiwanie z tematu na temat

- zmienność nastroju

- mieszanie rzeczy poważnych z lekko drwiącym stosunkiem do świata, do siebie samego, do swego dzieła,

nawet do czytelnika

- występuje też w dygrsjach » zdumiewających bogactwem tematycznym i zmiennością nastroju

DYGRESJE

walka polemiczna z przeciwnikami ideologicznymi,

artystycznymi,

osobistymi - w imię prawdziwego postępu

"Jednak wierzę

Że ludy płyną jak łańcuch żurawii

W postęp."

• krytyka stronnictwa emigracyjnego - czartoryszczyków

= burżuazyjnych demokratów

- wstecznictwo, monarchia

= oportunizm, obawa przed rewolucją ludową

• rozminięcie się z dążeniami narodu

PIEŚŃ V CREDO POLITYCZNE SŁOWACKIEGO (w. 405...)

• najostrzej został zaatakowany obóz "Młodej Polski"

- zgraja "jezuitów" - najbardziej reakcyjne tendencje w polityce

- najbardziej podłe metody walki z wrogami [wypisy]

ARCYDZIEŁO - DYGRESJA

• polemiki i walki polityczne » końcowa dygresja z pieśni V zwrócona przeciw Mickiewiczowi

• aluzje do uczty, improwizacji

• atak od strony różnicy w poglądach polit (stanowisko w duchu zgody z caratem)

• (wiązanie spraw pol. z Watykanem)"jezuici" nie M.

• nie był to małostkowy spór natury osobistej

• przeciwnie » podkreślił uznanie dla Mickiewicza

• "Bądź zdrów! - a tak się żegnają nie wrogi,

• Lecz dwa na słońcach przeciwnych - Bogi."

• uznanie - pieśń VIII - dygresja poświęcona arcydziełu - "Pan Tadeusz"

REASUMUJAC - DLACZEGO "BENIOWSKI" JEST POEMATEM DYGRESYJNYM ?

• najprościej - dlatego, że dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś

akcji, główni bohaterowie (taka jest zasada konstrukcyjna p. dygr.);

• fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczania dygresji (pobocznych, nie

związanych z treścią wstawek odautorskich)

• dygresje dotyczą z reguły współczesności autora

• są polemiką z wrogami

• refleksją na tematy polityczne lub literackie

• dygresje "Beniowskiego" - własnej twórczości, sposobach pisania utworu

- stosunkach na emigracji

- przeciwko Mickiewiczowi

- ośmieszające krytyków Słowackiego

- zawierające program poetycki

- polemika z koncepcją poezji Mickiewicza

"Chodzi mi o to, aby język giętki

powiedział wszystko, co pomyśli głowa"

Opracowanie: Katarzyna Walecka