Adam S3omka

RYZYKO ZAWODOWE

W BUDOWNICTWIE

Warszawa 2005 r.

Projekt ok³adki

Dorota Zaj¹c

Opracowanie typograficzne i ³amanie

Barbara Charewicz

PAÑSTWOWA INSPEKCJA PRACY

G£ ÓWNY INSPEKTORAT PRACY

Departament Informacji i Promocji

www.pip.gov.pl

SPIS TREŒCI

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Obowi¹zki pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego . . 7

Definicje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Dlaczego nale¿y oceniaæ ryzyko zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Kiedy wykonywaæ ocenê ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Kto powinien braæ udzia³ w ocenie ryzyka zawodowego . . . . . . . . 12

Przygotowania do oceny ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Algorytm oceny ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

KROK 1: Okreœlenie charakterystyki stanowiska

pracy/wykonywanej pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Faza u¿ywania obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Granice obiektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Wykonywane czynnoœ ci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Niedogodnoœci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Poziom wykszta³cenia, doœwiadczenia, umiejêtnoœ ci i

predyspozycje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Inne osoby, które mog¹ byæ nara¿ one na ryzyko. . . . . . . . . . . . . 16

Inne informacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

KROK 2: Identyfikacja zagro¿eñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Listy kontrolne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Dokumentacja techniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Normy okreœlaj¹ce wymagania bezpieczeñstwa pracy . . . . . . . . 18

Rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz

dokumentacja z nimi zwi¹zana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Dokumenty pomiarów czynników œrodowiska pracy . . . . . . . . . . 18

KROK 3:Szacowanie ryzyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Mo¿liwa strata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Prawdopodobieñstwo wyst¹pienia zdarzenia o okreœlonej

stracie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

KROK 4: Wartoœciowanie ryzyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

KROK 5: Ograniczanie lub eliminowanie ryzyka

zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

3

Dokumentowanie oceny ryzyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Informowanie o ryzyku zawodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Metody oceny ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Wstêpna analiza zagro¿eñ - PHA - preliminary hazard analysis . . 23

Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

WskaŸnik ryzyka - RISK SCORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Ocena ryzyka zawodowego dla czynników mierzalnych

(wg normy PN-N-18002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Postêpowanie przy wartoœciowaniu w skali trójstopniowej

ryzyka zawodowego zwi¹zanego z nara¿eniem na ha³as

na stanowisku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

Wartoœ ciowanie ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

4

WPROWADZENIE

Artyku³ 6 Dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich z 12 czerwca 1989r.

o wprowadzeniu œrodków w celu zwiêkszenia bezpieczeñstwa i poprawy

zdrowia pracowników podczas pracy (Dyrektywa 89/391/EWG) nak³ada

na pracodawców obowi¹zek podjêcia niezbêdnych œ rodków w celu za-

pewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników [1].

Bior¹c pod uwagê charakter dzia³alnoœci zak³adu lub przedsiêbior-

stwa, pracodawca powinien przy doborze wyposa¿enia roboczego, sto-

sowaniu substancji chemicznych lub preparatów, a tak¿ e przy wyposa-

¿aniu stanowisk pracy oceniaæ wielkoœæ ryzyka zagra¿aj¹cego bezpie-

czeñstwu i zdrowiu pracowników. W nastêpstwie tej oceny œrodki zapo-

biegawcze, metody produkcyjne oraz organizacja pracy, przewidywane

przez pracodawcê, musz¹ zapewniaæ zwiêkszenie poziomu bezpieczeñ -

stwa i zdrowia.

W ramach harmonizowania przepisów obowi¹zuj¹cych w Polsce

z wytycznymi Dyrektywy 89/391/EWG w zakresie obowi¹zków praco-

dawcy odnoœ nie bezpieczeñstwa pracy i ochrony zdrowia pracowników

wprowadzono odpowiednie zapisy do Kodeksu pracy [3] i rozporz¹dze-

nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej o ogólnych przepisach bezpieczeñ -

stwa i higieny pracy [4]. Ponadto opracowano krajow¹ normê PN-N-

-18002: 2000 [7], maj¹c¹ zastosowanie do oceny ryzyka zawodowego

na stanowiskach pracy.

Poza ogólnymi wytycznymi w zakresie oceny ryzyka zawodowego

dyrektywy okreœlaj¹ odpowiednie szczegó³owe postêpowania dotycz¹-

ce wybranych zagro¿eñ. Przyk³adem mo¿e byæ Dyrektywa 2000/54/WE

z 18 wrzeœnia 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem

zwi¹zanym z nara¿eniem na dzia³anie czynników biologicznych w miej-

scu pracy (siódma dyrektywa szczegó³owa w rozumieniu art. 16 ust. 1

dyrektywy 89/391/EWG).

W ramach harmonizacji prawa krajowego minister w³aœciwy

do spraw zdrowia we wspó³pracy z ministrem pracy okreœ l¹ w drodze

rozporz¹dzenia (opracowano projekt rozporz¹dzenia): klasyfikacjê i wy-

kaz szkodliwych czynników biologicznych, wykaz prac nara¿aj¹cych

pracowników na dzia³anie czynników biologicznych, szczegó³owe wa-

5