ęłęóSymptomy schizofrenii można podzielić na 5 ogólnych kategorii:

			symptomy pozytywne
			symptomy negatywne
			zburzenia nastroju
			zaburzenia myślenia
			zaburzenia zachowania

Zazwyczaj chorzy doświadczają pewnych objawów z każdej z tych grup, ale nie zawsze. Często też

zdarza się, że jedne są bardziej nasilone, inne zaś występują śladowo lub wcale. Najważniejsze i

zarazem najtrudniejsze w rozpoznaniu tej choroby jest to, że nie ma dwóch osób chorujących tak

samo, stąd już wcześniej wspominane określenie "choroba królewska". Symptomy pozytywne

nie oznaczają jak mogłaby nazwa sugerować objawów "dobrych", ale takie, które pojawiły się w

danej osoby a wcześniej ich nie było, tzw. objawy wytwórcze. Zaliczane są do nich przede wszystkim

omamy i urojenia. Najczęściej natężenie symptomów pozytywnych wzrasta w okresach nawrotu

choroby a maleje lub całkowicie zanika w fazie remisji. Symptomy negatywne oznaczają brak pewnych

zachowań czy uczuć, które w określonej sytuacji powinny się pojawiać. Należą do nich:

			Zjawisko otępienia - inaczej zwane stłumieniem emocjonalnym, przejawia się w trudnościach z wyrażaniem uczuć poprzez wyraz twarzy czy ton głosu. Nie jest to jednoznaczne z brakiem przeżywania uczuć a raczej z niemożnością ich wyrażania;
			Alogia - chory mówi bardzo mało (ubóstwo wypowiedzi) lub tez nie potrafi włączyć się do rozmowy (ubóstwo zawartości wypowiedzi); jest także określana jako niemożność tworzenia prawidłowych zdań;
			Apatia - brak motywacji nie tylko do pracy czy nauki, ale także do czynności codziennych, takich jak np. dbałość o higienę osobistą; przejawia się skłonnością do spania oraz unikaniem towarzystwa innych ludzi;
			Anhedonia - brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności w sytuacjach, które takich pozytywnych emocji dostarczały w przeszłości lub obiektywnie dostarczają. Towarzyszy jej przekonanie, że żadne działanie nie przyniesie satysfakcji.

Zaburzenia nastroju mogą mieć charakter chroniczny i utrzymywać się przez dłuższy czas lub też pojawiać

się sporadycznie. Zaliczają się do nich przede wszystkim:

			Depresja i skłonności samobójcze - przejawiająca się w postaci uczucia smutku, myśli o beznadziejności, bezradności i bezwartościowości, wycofaniem z kontaktów społecznych; skłonności samobójcze często są reakcją na chorobę a próby samobójcze kończą się sukcesem aż w 10%;
			Lęk - często wynika z treści symptomów pozytywnych, gdyż omamy i urojenia mają bardzo często zabarwienie negatywne, wywołujące u chorego uczucie lęku i niepokoju, w rezultacie czego chory może rezygnować z pewnych sytuacji czy kontaktów aż niektórymi osobami. Lęk może nasilić się do tego stopnia przy urojeniach paranoidalnych, że przechodzi w agresję, a choremu towarzyszy wówczas przekonanie, że działa w obronie własnej.
			Złość, wrogość, podejrzliwość - są one najczęściej konsekwencja symptomów pozytywnych (urojenia o treści prześladowczej, zdrady, głosy o przykrej tematyce itp.) a także zmiany sytuacji życiowej chorego i trudności wynikających z samej choroby;
			Zmienny nastrój - tzw. nastrój dysforyczny, kiedy to hory ulega gwałtownym i szybkim zmianom nastroju, często bez wyraźnego powodu;
			Nieodpowiednia lub niespójna ekspresja - chory wyraża uczucia w sposób niekonsekwentny lub nieadekwatny do sytuacji, co utrudnia otoczeniu zrozumienie prawdziwych jego przeżyć.

Zaburzenia myślenia, procesów poznawczych oraz mowy - należą do fundamentalnych zaburzeń

występujących w schizofrenii, należą do nich;

			Urojenia (omówione oddzielnie);
			Trudności z uwagą i koncentracją - chory bardzo łatwo się rozprasza, w koncentracji na bodźcach zewnętrznych przeszkadzają mu także doświadczenia symptomów pozytywnych;
			Problemy z pamięcią - częściej pojawiają się problemy z pamięcią świeżą niż długotrwałą; czasem może pojawić się hipermnezja, wykorzystywana do uzasadnienia doświadczeń urojeniowych;
			Zaburzenia rozumowania abstrakcyjnego oraz nieumiejętność wyciągania logicznych wniosków, przy czym pojawia się swoista, chorobowa logika przeżyć związanych z urojeniami i omamami;
			Upośledzenie percepcji społecznej, umiejętności empatii;
			Luźne skojarzenia - przeskakiwanie z tematu na temat i bardzo słabe powiązanie wypowiedzi chorego z tematem rozmowy;
			Wykolejenie wypowiedzi - całkowite oderwanie od dotychczasowego przebiegu rozmowy;
			Blokowanie myśli - chory zatrzymuje się w środku zdania, zapominając, co przed chwilą mówił;
			Neologizmy - chory tworzy nowe, własne słowa, nadając im nowe, chorobowe znaczenie;
			Sałatka słowna - wypowiedzi niespójne, z powodu niejasnego sposobu wypowiadania się lub wymieszanej składni;
			Mutyzm - chory odmawia kontaktu słownego w ogóle lub z wybranymi osobami czy w wybranych sytuacjach.

Zaburzenia zachowania - występują stosunkowo rzadko w schizofrenii, najczęściej w fazie objawów

ostrych:

			Katatonia - chory utrzymuje przez wiele godzin lub dni ta samą, często niewygodną pozycję ciała;
			Podniecenie katatoniczne - podwyższona aktywność motoryczna, nie wynikająca z żadnych bodźców zewnętrznych i często pozbawiona sensu;

ęłęóPrzełom w leczeniu farmakologicznym schizofrenii nastąpił dopiero w roku 1950. Odkrycie leków

antypsychotycznych było dziełem przypadku. Naukowcy pracowali wówczas nad skutecznym lekiem

nadciśnieniowym. Wśród substancji testowanych znalazła się chloropromazyna - Thorazine

(na polskim rynku - Fenactil). Okazało się, że Thorazine nie ma znaczącego wpływu na obniżenie nadciśnienia,

natomiast działała uspokajająco i to działanie stało się kierunkiem dalszych badań. Dla podkreślenia tego

efektu nazwano leki z grupy przeciwpsychotycznych "trankwilizerami dużymi" (od ang. "tranquillize" - uspokajać).

Okazało się wówczas, że Thorazine działała nie tylko uspokajająco, ale podawana chorym, cierpiącym na

schizofrenię, redukowała objawy wytwórcze - omamy i urojenia. Pozytywne efekty Thorazine stały się motorem

do dalszych badań nad lekami przeciwpsychotycznymi.

ęłęóDziałanie leków przeciwpsychotycznych jest dwojakie:

			redukują symptomy pozytywne: omamy, urojenia, dziwaczne zachowania i wypowiedzi, a także niektóre objawy negatywne: alogię, apatię.
			Zapobiegają nawrotom choroby (nawroty zdarzają się u 30% pacjentów biorących leki, a u ok. 70% pacjentów, którzy nie zażywają leków wcale bądź biorą je nieregularnie).

ęłęóZażywanie leków przeciwpsychotycznych:

Najczęściej przyjmuje się te leki w postaci drażetek lub płynu; codziennie, zazwyczaj od jednego do trzech

razy na dobę. Niektóre są dostępne w postaci długo działających zastrzyków. Czasem w formie zastrzyków

podaje się duże dawki leku pacjentom silnie pobudzonym, w nagłych sytuacjach (tzw. szybka trankwilizacja).

Sposób działania leków przeciwpsychotycznych.

Działanie leków przeciwpsychotycznych opiera się na ich wpływie na neuroprzekaźnik występujący w mózgu -

dopaminę. Siła oddziaływania poszczególnych leków równa się ilości dopaminy, jaką dany lek jest w stanie

zredukować. Odwrotną reakcję obserwujemy w przypadku oddziaływania środków podwyższających poziom

dopaminy, takich jak niektóre narkotyki (kokaina, amfetamina) czy związek L-Dopa, które prowadzą do

pogorszenia objawów schizofrenii. Rola dopaminy i innych neuroprzekaxników, takich jak np. serotonina, jest cały

czas przedmiotem badań, gdyż okazuje się, że ich funkcje są bardziej złożone niż przypuszczano a wpływ, jaki mają

na zachowanie, myślenie i emocje człowieka jest bardzo duży.

ęłęóSkutki uboczne Jedną z największych trudności w leczeniu schizofrenii są objawy uboczne leków

przeciwpsychotycznych, które często powodują zaniechanie leczenia przez pacjentów.
Należą do nich:

ęłęó

		senność - wzmożona potrzeba snu i sporadycznych drzemek, większa ospałość niż zazwyczaj;
				zawroty głowy - lekkie zawroty głowy podczas szybkiego podnoszenia się;
				sztywność mięśni - niezgrabność kroków i ruchów, skurcze mięśni;
				drżenie - trzęsące się ręce, drżenie w nogach;
				akatyzja - niepokój, trudność z wysiedzeniem w jednym miejscu, poczucie wewnętrznego niepokoju, drżenie w nogach;
				akineza - brak ekspresji twarzy i gestów, zmniejszone kołysanie rękami, spowolnione ruchy;
				wzmożony apetyt - powoduje najczęściej przyrost wagi;
				nadwrażliwość na światło - zwiększona podatność na oparzenia słoneczne;
				zaburzenia seksualne - trudność w osiąganiu erekcji.

ęęłęóBardzo ważne jest, aby chory potrafił rozpoznawać skutki uboczne przyjmowanych przez niego leków,

gdyż po pierwsze nie będzie niepokoił się nimi, traktując je jako nawrót choroby, a po drugie można je

zminimalizować farmakologicznie i tym samym zmniejszyć dyskomfort. Reakcją na występujące uporczywe

skutki uboczne może być ze strony lekarza prowadzącego: redukcja dawki leku, dodanie leków działających

na objawy uboczne lub zmiana leku przeciwpsychotycznego.
W sytuacji ostrej reakcji dystonicznej wywołanej dużą dawką neuroleptyków podaje się leki znoszące objawy

uboczne w postaci zastrzyku, w innych sytuacjach najczęściej występują one w postaci drażetek. Późne dyskinezy -

nazwa "dyskineza" pochodzi z języka łacińskiego i oznacza "niekontrolowane, nierytmiczne ruchy" a późna, ponieważ

objawy tego typu rozwijają się zazwyczaj dopiero po dłuższym okresie stosowania neuroleptyków. Jest to

neurologiczny syndrom mimowolnych ruchów warg, języka, kończyn - zazwyczaj są to ruchy delikatne, lecz

odróżniające chorego od innych i uciążliwe. Póki co nie ma skutecznego sposobu na zredukowanie tych objawów,

stosuje się raczej profilaktykę tzn. zmniejszanie dawek leków w sytuacji wyciszenia objawów, czy stosowanie

nietypowych leków przeciwpsychotycznych.

ęłęóInne sposoby leczenia

			Leki przeciwlękowe i uspokajające - stosowne szczególnie u chorych zgłaszających duże nasilenie lęku oraz problemy ze snem. Zazwyczaj są to leki z grupy, "benzodiazepin", które przy dłuższym stosowaniu mogą powodować uzależnienie a także mogą w pewnym stopniu upośledzać zdolności psychomotoryczne.
			Leki przeciwdepresyjne - ponieważ stany depresyjne są bardzo częste w schizofrenii, czasem stosuje się tego typu leki, aczkowiek z dużą ostrożnością gdyż mogą nasilać objawy psychotyczne
			Leki stabilizujące nastrój - stosuje się je często w zaburzeniach schizoafektywnych, gdyż redukują zarówno symptomy maniakalne (urojenia wielkościowe, zaburzenia snu) jak i depresyjne
			Terapia elektrowstrząsowa - stosowana obecnie w sytuacjach, gdy chory jest oporny na leczenie farmakologiczne lub w stanach nasilonego pobudzenia czy katatonicznego osłupienia
			Inne sposoby stosowane w leczeniu schizofrenii (kontrowersyjne, jeśli chodzi o efekty i skutki uboczne), w większości nie stosowanie już w chwili obecnej: ęłęó leczenie ortomolekularne (podawanie dużych dawek witamin); hemodializa (dializa nerek); psychochirurgia (leukotomia - przecięcie włókien nerwowych łączących korę przedczołową z podwzgórzem i ośrodkami podkorowymi); szok insulinowy - podawanie dużych dawek insuliny w celu wywołania śpiączki.`q2

ęęłęóNERWICA: depresyjna, histeryczna, hipochondryczna, natręctw, lękowa, neurastenia

Zaburzenia nerwicowe to bardzo pojemna kategoria zakłóceń psychicznych utrudniających prawidłowe funkcjonowanie. Gdy pojawiają się uciążliwe objawy nerwic warto podjąć psychoterapię indywidualną lub grupową, by można było odkryć obszary konfliktowe, to co nieuświadomione, często wyparte ze swojej świadomości. Nerwicę możemy rozpoznać za pomocą charakterystycznych symptomów.
Objawy osiowe nerwic według Kępińskiego to:
• lęk
• zaburzenia wegetatywne
• egocentryzm
• "błędne koło"
Lęk jest trudną emocją: jest bezprzedmiotowy, wszechogarniający i trudno go opanować. W zaburzeniach nerwicowych jest szczególnie uciążliwy, ponieważ towarzyszy niemal cały czas (lęk ciągły), albo ma charakter napadowy, ale o bardzo dużym nasileniu (napady paniki), albo jest zlokalizowany (fobie - cechujące się wystąpieniem intensywnego lęku w określonych okolicznościach lub w kontakcie z określonym przedmiotem).
Zaburzenia wegetatywne to m.in. zaburzenia łaknienia (znaczące zmniejszenie lub zwiększenie apetytu), zaburzenia snu (wybudzanie się, trudności z zasypianiem), ból głowy, żołądka lub mięśni, zaburzenia życia seksualnego.
Egocentryzm nerwicowy charakteryzuje się zamykaniem się w kręgu tylko własnych problemów. To ciągłe narzekanie na swój los i wysuwanie na plan pierwszy swoich dolegliwości. To bardzo trudny do przyjęcia objaw, zwłaszcza dla bliskich osoby cierpiącej na nerwicę.
Mechanizm „błędnego koła”, odgrywa w zaburzeniach nerwicowych bardzo ważną rolę – sprawia, iż objawy nasilają się i są nieustannie podtrzymywane. Polega na tym, że lęk napędza objawy wegetatywne, a te wzmacniają z kolei lęk, który nasila się i jeszcze bardziej potęguje objawy fizjologiczne, które podkręcone jeszcze mocniej napędzają i nasilają lęk… i tak w kółko.

Diagnoza nerwicy wymaga występowania wszystkich wspomnianych objawów, a czas ich trwania musi wynosić co najmniej miesiąc.
Obok osiowych objawów nerwic możemy wyróżnić symptomy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów. Warto zwrócić uwagę szczególnie na:
1. Nerwica natręctw
2. Nerwica lękowa
3. Nerwica depresyjna
4. Nerwica hipochondryczna
5. Nerwica histeryczna
6. Nerwica narządowa (choroba psychosomatyczna)
7. Nerwica pourazowa
8. Neurastenia

Leczenie nerwic podejmujemy w PCTS w Lublinie poprzez terapię psychodynamiczną. Wyrosła ona niegdyś właśnie z potrzeby pomocy pacjentom z objawami nerwicy.

ęłęó Nerwica natręctw
Nerwica natręctw nazywana jest także zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym, psychastenią, nerwicą anankastyczna - od gr. ananke - konieczność, przeznaczenie). Charakteryzuje się obecnością nawracających uporczywych myśli natrętnych (obsesji) lub czynności przymusowych (kompulsji). Cechą objawów nerwicy natręctw jest przymus (im bardziej chory walczy z objawami, tym silniej one występują, a wysiłek woli wobec nich jest bezskuteczny).
Najczęściej spotyka się przymusowe mycie rąk, rytuały przy ubieraniu i rozbieraniu. Potrzeba wykonania czynności natrętnej wyrasta na podłożu natrętnych wątpliwości lub wiary w magiczną skuteczność czynności przymusowej.
Wątpliwości, czy jakaś czynność została wykonana należycie, kończą się jej powtórzeniem. Celem samej czynności przymusowej może być odczynienie zła. Chory musi w określony sposób wstać z łóżka, w określonym porządku ubierać się, idąc do pracy, musi iść określoną drogą itp. Inaczej bowiem wszystko staje się złe i nieważne. Chory odczuwa silny niepokój, jeśli rytuał określonej czynności przekroczy w najdrobniejszym szczególe. Niepokój zmusza go do powtórzenia.
Objawy anankastyczne w śladowym nasileniu występują w codziennym życiu ludzi zdrowych, a także dopatrzyć się ich można w niektórych formach życia społecznego. Niektóre rytuały, takie jak np. odpukanie w niemalowane, nie są uważane za patologię. Różnica między tymi formami irracjonalnych natręctw a objawami nerwicowymi polega na intensywności i tym, jaki zakres życia obejmują i jak długo trwają. Obsesje lub kompulsje będące oznaką nerwicy są natarczywe, niepokojące, zakłócają normalne funkcjonowanie uniemożliwiając koncentrację na czymkolwiek innym ani nie dają się w żaden sposób opanować czy skierować w inną stronę.

ęęłęóZABURZENIA AFEKTYWNE: depresja, mania, choroba schizoafektywna, choroba afektywna dwubiegunowa

Podstawą do rozpoznania choroby afektywnej jest stwierdzenie dłużej trwających, głębokich zaburzeń nastroju istotnie zmieniających życie codzienne osoby, która doświadcza niezależnych od własnej woli zmian samopoczucia. Zaburzenia afektywne mogą mieć charakter epizodyczny, okresowy (nawracające zaburzenia depresyjne lub zaburzenia dwubiegunowe) lub charakter przewlekły pod postacią uporczywych, choć przeżywanych w mniejszym nasileniu zaburzeń nastroju (dystymia, cyklotymia).
Zaburzenia nastroju mogą przejawiać się jego obniżeniem (depresja), podwyższeniem (stanem maniakalnym), czasami stanami mieszanymi (jednoczesne objawy depresji i manii).

Wyodrębnienie przebiegu choroby w którym dominują wyłącznie nawracające zaburzenia depresyjne lub maniakalne, pozwoliło na nadanie jej nazwy CHOROBY AFEKTYWNEJ JEDNOBIEGUNOWEJ.
W przypadku depresji mamy do czynienia z problemem klinicznym, bo występują zmiany nie tylko na płaszczyźnie psychicznej, ale i somatycznej (dlatego nie depresja, ale zespół depresyjny).

Duża depresja (depresja endogenna) obejmuje występujące przynajmniej przez 2 tygodnie objawy: obniżenie nastroju, utrata zainteresowania dotąd ważnymi czynnościami lub anhedonia (niemożność czerpania przyjemności z życia), zaburzenie napędu i aktywności psychoruchowej, zaburzenia snu (np. w czesne budzenie się - zwykle 3 godz. przed normalnym czasem), zmiany hormonalne, zmęczenie lub brak energii, skargi somatyczne: bóle głowy, zachwiania wagowe, dysfunkcja przewodu pokarmowego, lęk, zaburzenia myślenia, trudności w pracy, izolacja, powtarzające się myśli o śmierci samobójczej itp.

Cyklotymia oznacza utrzymujące się przez długi czas (często przez całe życie) wahania nastroju i aktywności w postaci łagodnych stanów subdepresyjnych (dystymia - nieznacznie nasilona depresja) oraz hipomanii, występujące przemiennie niezależnie od wydarzeń życiowych.

Zespół maniakalny oznacza zmieniony chorobowo podwyższony nastrój i wzmożoną aktywność. Przejawy manii to przede wszystkim euforia, niczym nie uzasadnione, bardzo dobre samopoczucie. Nadmierna radość, nieuzasadnione poczucie szczęścia i zadowolenie sprawiają wrażenie niczym nie uzasadnionych reakcji, czasem nieadekwatnych, nawet na przykre wydarzenia życiowe. W bardziej nasilonych stanach maniakalnych dobre samopoczucie znika, a dominuje nastrój gniewny (dysforyczny). Rozdrażnienie, konfliktowość ujawniają się w sytuacjach, gdy chory napotyka na przeszkody w realizacji swoich zamiarów.
Stanowi maniakalnemu towarzyszy zmniejszenie potrzeby snu, bezsenność, mniejszy apetyt. Osoba w stanie maniakalnym często ma przeświadczenie o swojej nieomylności, siły, potencji, nie widzi przeszkód w realizacji swoich licznych pomysłów i celów. Chory często nadużywa alkohol, zawiera wiele nowych znajomości, jest aktywny seksualnie, potrafi stracić duże sumy pieniędzy, zaciągać pożyczki na różne nieracjonalne inwestycje.

Zaburzenia schizoafektywne - mają charakter epizodyczny. W ich przebiegu stwierdza się intensywne objawy zarówno afektywne, jak i schizofreniczne, które jednak nie uzasadniają rozpoznania ani schizofrenii, ani epizodów depresyjnego czy maniakalnego.

ZABURZENIE AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE
Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się występowaniem depresji i manii. Najczęściej objawy pierwszego epizodu depresyjnego narastają powoli i łagodnie. Mania natomiast pojawia się w sposób nagły i narasta w ciągu kilku dni. Choroba afektywna dwubiegunowa ma charakter nawracający. Średni czas trwania fazy depresyjnej wynosi 3 - 6 miesięcy, natomiast stany maniakalne trwają zazwyczaj krócej tj. kilka tygodni.

Psychoterapia dynamiczna zaburzeń depresyjnych podejmowana w PCTS obejmuje dążenie do ujawnienia przyczyn konfliktu wewnątrzpsychicznego i odtworzenia w jaki sposób wpłynął on na powstanie zaburzenia. Wgląd w naturę swoich objawów jest drogą dokonywania stopniowych zmian w czasie trwania relacji terapeutycznej.