Mieczysław B.B. Biskupski

znanym polskim aktorem czasów wojny, a z pewnością jedyną gwiazdą, której narodowość była oczywista ze względu na sło­wiańskie nazwisko.

Janina Walasek, urodzona w Chicago w 1923 roku córka pol­skich imigrantów, wystąpiła podczas wojny w czterech filmach. W trzech z nich zagrała bezimienne postacie, a w czwartym była zwana po prostu „pięknością z Luizjany". Później stała się po­mniejszą gwiazdą o nazwisku Jean Wallace. Otaczały ją przypad­kowe polskie powiązania: jej pierwszemu mężowi, ocierającemu się o gwiazdorstwo Franchotowi Tone'owi, również powszechnie przypisywano polskie pochodzenie, prawdopodobnie dlatego, że jego prawdziwe imię brzmiało Stanislas¹⁵. Wiele lat później Wal­lace poślubiła Cornela Wilde'a, który zagrał Chopina w filmie MGM z 1944 A Song to Remember. Wilde, z pochodzenia Wę­gier, także nie był Polakiem. To jednak tylko ciekawostki.

Oprócz aktorów w Hollywood pracowali także reżyserzy pol­skiego pochodzenia. Ryszard Bolesławski (Bolesław Ryszard Śrzednicki), były polski kawalerzysta, wyreżyserował kilka du­żych filmów, ale zmarł w 1937 roku. Bolesławski nakręcił jeden z pierwszych polskich filmów, kronikę zwycięstwa nad Rosją Sowiecką w 1920 roku Cud nad Wisłą. Przybył do Hollywood w roku 1929, po krótkim pobycie w Niemczech. W ciągu kilku lat nie tylko wyreżyserował wiele ważnych filmów, ale też opubli­kował serię książek. Są wśród nich dwa tomy pamiętników, do­tyczących jego niezwykłych żołnierskich przygód w walce z Ro­sjanami, które pokazują Bolesławskiego jako gorącego polskiego

¹⁵ W rzeczywistości Tonę był pochodzenia francuskiego i irlandzkiego. Imię Stanislas było często używane w jego wywodzącej się z Lotaryngii rodzi­nie ze względu na jej poważanie dla osiemnastowiecznego księcia Lota­ryngii, Stanisława Leszczyńskiego, wcześniej króla Polski i zięcia Ludwika XV. Tonę mógł kultywować polonofilskie tradycje, ale Polakiem nie był. W przygotowaniu jest monografia Lisy Burks na temat Tone'a, utalento­wanego aktora, któremu nie poświęcono dotąd uwagi, na jaką zasługuje.

Polska obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

patriotę. Wśród jego ważniejszych filmów były Les Miserables (1934) z Frederikiem Marchem, The Garden of Allah (1935) z Charlesem Boyerem i Marleną Dietrich (jeden z pierwszych filmów kolorowych), Men in White (1934) z Clarkiem Gable oraz The Painted Veil (1934) z Gretą Garbo. Gdy umierał w wieku czterdziestu siedmiu lat, miał już ugruntowaną pozycję¹⁶.

Jego rodak Ryszard Ordyński przed drugą wojną światową był bardzo cenionym pionierem reżyserii w Polsce, twórcą filmów tak ważnych jak Pan Tadeusz (1928) i wspaniały doku­ment z 1928 roku Sztandar wolności. Podczas pierwszej wojny światowej Ordyński przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracował jako reżyser teatralny w nowojorskiej Metropolitan Opera i był mocno zaangażowany w pracę patriotyczną i pomoc dla Polski. W latach dwudziestych powrócił do ojczyzny. Gdy, niemłody już, ponownie trafił do Ameryki jako uchodźca pod­czas drugiej wojny światowej, zrobił bardzo skromną karierę w Hollywood, na którą złożyły się niemal wyłącznie niezauwa­żalne role epizodyczne i praca doradcy technicznego.

Polska nie miała podczas wojny w Hollywood żadnego wiel­kiego artysty, choć zdarzali się tacy we wcześniejszych dekadach oraz w latach powojennych. W Hollywood było za to mnó­stwo polskich Żydów, w tym Jack i Harry Warnerowie (z Polski centralnej), Samuel Goldwyn (urodzony w Warszawie jako Szmuel Gelbfisz) i Louis B. Mayer (z okolic Mińska na Kre­sach Wschodnich), a także „niemiecki" reżyser Ernst Lubitsch (którego rodzina pochodziła z Grodna). Lista obejmuje takie gwiazdy jak Paul Muni (urodzony jako Mehilen Weisenfreund we Lwowie pod zaborem austriackim), Al Jolson (urodzony na północy Kresów Wschodnich jako Asa Joelson) czy urodzony

¹⁶ Janek, jedyne dziecko Bolesławskiego, zginął tragicznie w wieku dwudzie­stu kilku lat.

46

47