Psychologia Zdrowia: Wykład (30 h stacjonarne/24h niestacjonarne)

dr hab Aleksandra Łuszczyńska, prof SWPS

([e-mail])

Wykład ma na celu zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami psychologii zdrowia, dotyczącymi ochrony zdrowia i postępowania z osobami chorymi. Zaprezentowane zostaną podstawowe modele teoretyczne stresu, psychospołecznych determinantów zdrowia, zachowań zdrowotnych, oraz przestrzegania zaleceń dotyczących zdrowia. Omawiane będą również zasady pracy klinicznej z osobami chorymi oraz przykładowe interwencje stosowane w promocji zdrowia.

Tematy zajęć:

1. Wprowadzenie do psychologii zdrowia: Czym jest psycholgia zdrowia?

• Definicja zdrowia i psychologii zdrowia

• Kluczowe pytania w psychologii zdrowia

• Biopsychospołeczne podejście do jednostki

• Wykształcenie, rasa i status ekonomiczny jako determinanty zdrowia

• Płec jako determinant zdrowia

• Test: Sprawdź jak długo będziesz żyć?

2. Stres: jak zlikwidować swoje zasoby

• Koncepcja Selyego

• Psychoneuroimmunologia stresu

• Seks i rozmnażanie się a stres

• Stres, starość i śmierć

• Stres, metabolizm i likwidacja własnych zasobów

3. Stres: dlaczego niektórzy ludzie dostają wrzodów a inni nie?

• Stres a wrzody, udary i śmierć voodo

• Psychologiczne koncepcje stresu

• Radzenie sobie ze stresem i jego efektywność

• Psychologiczny pomiar stresu

• Przykład interwencji: program relaksacji

4. Osobowość i wydarzenia życiowe a zdrowie

• Osobowość typu A, B, C i H a choroba

• Twardość psychologiczna i przykład interwencji zwiększającej twardość

• Poczucie kontroli nad własnym zdrowiem

• Wydarzenia życiowe: skrajny i umiarkowany stres oraz codzienne bolączki a zdrowie

5. Wsparcie społeczne a zdrowie

• Definicje i modele wsparcia społecznego

• Ścieżki oddziaływania wsparcia społecznego na zdrowie

• Wsparcie społeczne a opieka nad pacjentami przewlekle chorymi

• Wsparcie społeczne a immunologia

6. Ból: emocje, przekonania i zachowania

• Definicje bólu: ból ostry i przewlekły

• Ból jako zachowanie

• Teoria kontroli wejścia

• Społeczne i poznawcze determinanty bólu

• Ból i uzależnienia: dlaczego pacjeci z bólem boją się brać morfinę

• Przykład interwencji: hipnoza jako metoda leczenia bólu przewlekłego

7. Komunikacja między pacjentem a psychologiem, lekarzem i personelem medycznym

• Psychospołeczne determinanty przestrzegania zaleceń

• Model komunikacji Cambridge-Calgary: strategie komunikacji dotyczące zdrowia i choroby

• Przykład interwencji: ćwiczenie komunikacji w modelu Cambridge-Calgary

8/9. Główni zabójcy: rak i choroby układu krążenia

• Biopsychospołeczne uwarunkowania chorób nowotworowych i chorób układu krążenia

• Jakość życia w chorobie przewlekłej

• Jak podwyższyć jakość życia: poszukiwanie korzyści w chorobie

• Elementy pracy psychologicznej z chorymi na choroby przewlekłe

• Psychoonkologia i opieka hospicyjna

• Przykład interwencji: elementy terapii poznawczo-behawioralnej w pracy z pacjentami z chorobą przewlekłą

10. Promocja zdrowia i prewencja

• Czynniki psychologiczne i społeczne determinujące skuteczność programów promocji zdrowia i prewencji

• Modele teoretyczne wyjaśniające podejmowanie i utrzymywanie zachowań zdrowotnych

• Przykład interwencji: „Wojny tytoniowe” – czy edukacja o paleniu pomaga rzucić palenie?

11. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych: prewencja i leczenie z uzależnienia od nikotyny

• Teorie psychologiczne i biologiczne dotyczące uzależnienia od nikotyny

• Psychologiczne i społeczne determinanty utrzymywania palenia

• Jak ograniczyć lub rzucić palenie: Programy terapeutyczne dotyczące zmniejszania/rzucania palenia

• Jak nie zaczynać: prewencja przed rozpoczęciem palenia wśród przedszkolaków i w szkole podstawowej

• Przykład interwencji: program dla młodzieży dotyczący zapobiegania regularnemu paleniu papierosów

12/13. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych: prewencja i leczenie z uzależnienia od alkoholu, kofeiny, opioidów

• Podłoże i diagnoza problemu alkoholowego

• Skutki uzależnienia alkoholowego

• Nielegalne substancje psychoaktywne – epidemiologia;

• „1 000 000 biorących heroinę nie może się mylić” – korzystne i niekorzystne substancji

• Programy redukcji szkody dla osób nadużywających różnych substancji psychoaktywnych

• Praca z osobami uzależnionymi od alkoholu oraz rodziną alkoholową

• Profilaktyka uzależnienia substancji różnych substancji psychoaktywnych: Program „7 kroków”

• Przykład interwencji: co zrobić gdy osoba używająca substancji psycoaktywnych nie chce z nich całkowicie zrezygnować? Program redukcji szkody (harm reduction)

14. Redukcja nadwagi i otyłości, dieta i aktywny tryb życia

• biopsychospołeczne uwarunkowania otyłości

• programy jedno- i wieloczynnikowe dotyczące diety i odchudzania się i ich efektywność

• czynniki związane ze skutecznością prowadzenia promocji zdrowia i prewencji związanej z odżywianiem się

• Aktywny tryb życia i programy promocji aktywnosci fizycznej

• Przykład interwencji: Elementy programu behawioralno-poznawczego mającego na celu zmianę wagi ciała

15. Nowe zadania psychologii zdrowia

• Promocja prowadzenia badań przesiewowych i samobadania

• Programy prewencji raka skóry

Literatura do egzaminu:

Egzamin obejmujmować będzie materiał wygłoszony na wkładach oraz

Sheridan, C. L. i Radmacher, S. A. (1998). Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia i PTP.

Strony: 4-42, 48-49, 93-120, 167-200, 205-420, 438-455