Referendum wed艂ug Konstytucji RP p. nr 30
Formami demokracji bezpo艣redniej w Polsce s膮 referenda i inicjatywa ludowa.
I. Referendum og贸lnokrajowe:
a) ref. fakultatywne referendum mo偶e by膰 przeprowadzone w sprawach o szczeg贸lnym znaczeniu dla pa艅stwa (art. 125). Referendum ma prawo zarz膮dzi膰: 1) Sejm, bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby pos艂贸w, 2) Prezydent, za zgod膮 Senatu, wyra偶on膮 bezwzgl臋dn膮 wi臋kszo艣ci膮 g艂os贸w, w obecno艣ci co najmniej po艂owy ustawowej liczby senator贸w.
W my艣l ustawy z roku 1995, referendum polega na udzieleniu, na urz臋dowej karcie do g艂osowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania albo na dokonaniu wyboru mi臋dzy zaproponowanymi wariantami rozwi膮za艅. W g艂osowaniu maj膮 prawo uczestniczy膰 obywatele polscy posiadaj膮cy czynne prawo wyborcze do Sejmu. Referenda, przeciwnie ni偶 wybory, nie s膮 przeprowadzane poza granicami kraju (wyj膮tek od tej zasady dotyczy艂 tylko referendum konstytucyjnego).
Sejm mo偶e postanowi膰 o poddaniu okre艣lonej sprawy pod referendum z w艂asnej inicjatywy, a tak偶e na wniosek: a) Senatu, b) Rady Ministr贸w, c) grupy obywateli (je艣li dla swojego wniosku uzyskaj膮 poparcie co najmniej 500 tysi臋cy os贸b posiadaj膮cych czynne prawo wyborcze do Sejmu). Dodajmy, 偶e referendum z inicjatywy grupy obywateli jest jednak ograniczone co do swego przedmiotu, nie mo偶e bowiem dotyczy膰: wydatk贸w i dochod贸w pa艅stwa, jego obronno艣ci, a tak偶e amnestii.
Wynik referendum jest wi膮偶膮cy, je偶eli wzi臋艂a w nim udzia艂 wi臋cej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania (obywatele polscy, czynne prawo wyb., zamieszkuj膮ce na terenie RP). Natomiast rozstrzygni臋cie zapada tylko wtedy, gdy za jednym z dw贸ch lub wi臋cej przedstawionych rozwi膮za艅 opowiedzia艂a si臋 najwi臋ksza liczba bior膮cych udzia艂 w g艂osowaniu.
Je艣li referendum nie ma charakteru wi膮偶膮cego (udzia艂 mniej ni偶 po艂owa uprawnionych do g艂osowania) wtedy mamy do czynienia z referendum opiniodawczym.
Procedura post臋powania z wnioskiem skierowanym do marsza艂ka sejmu jest okre艣lona reg. Sejmu.
Gdy 500 tys. obyw. Prezydium Sejmu prawo wszcz臋cia post臋powania wst臋pnego przed PKW. Je艣li braki Prezydium odmawia przyj臋cia wniosku.
Wniosek Prezydencki kierowany do Senatu (to rodzaj kontrasygnaty), mo偶e Senat wyrazi膰 zgod臋 lub nie, nie mo偶e wprowadza膰 poprawek.
Referendum musi by膰 przeprowadzone w ci膮gu 90 dni od dnia og艂oszenia w 鈥淒. Ustaw鈥.
b) ref. Konstytucyjne- zmiany w art. I, II, przepis贸w dotycz膮cych zmian konstytucji, pos艂贸w, Senat lub Prezydent mog膮 偶膮da膰 w ci膮gu 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia ref. zatwierdzaj膮cego. Wniosek taki do M. Sejmu, kt贸ry ma obowiazek zarz膮dzenia (niezw艂ocznie) przeprowadzenie referendum w ci膮gu 60 dni od dnia z艂o偶enia wniosku. Zmiana konstytucji zostaje przyj臋ta, gdy za ni膮 opowiedzia艂a si臋 wi臋kszo艣膰 g艂osuj膮cych.
II Referendum lokalne
Cz艂onkowie wsp贸lnoty samorz膮dowej mog膮 decydowa膰 w drodze referendum o sprawach dotycz膮cych tej wsp贸lnoty w tym o odwo艂aniu pochodz膮cego z wybor贸w bezposrednich organu samorz膮du terytorialnego.
Wg. ustawy o samorz膮dzie powiatowym referendum mo偶e mie膰 charakter fakultatywny i obligatoryjny (odwo艂anie organ贸w stanowi膮cych gmin powiat贸w i wojew贸dztw, a w gminach r贸wnie偶 samoopodatkowania si臋.
Prawo inicjatywy- 1\10 mieszka艅c贸w. Wa偶ne, je艣li udzia艂 30 %. W przypadku samoopodatkowania wym贸g 2/3 wa偶nych g艂os贸w za.
W艂a艣ciwe organy pa艅stwowe maj膮 obowi膮zek podj臋cia niezw艂ocznie (nie p贸藕niej jednak ni偶 w terminie 6 miesi臋cy od og艂oszenia uchwa艂y o wa偶no艣ci referendum) czynno艣ci maj膮cych na celu realizacj臋 wyniku referendum przez wydanie akt贸w prawnych b膮d藕 podj臋cie innych decyzji (art. 10 ustawy o referendum). O wa偶no艣ci referendum rozstrzyga S膮d Najwy偶szy, podejmuj膮c w tej sprawie uchwa艂臋 nie p贸藕niej ni偶 w 60 dniu po dniu g艂osowania. Uchwa艂臋 t臋 przedstawia si臋 niezw艂ocznie organowi zarz膮dzaj膮cemu referendum i og艂asza w "Dzienniku Ustaw". Przeciwko wa偶no艣ci referendum mo偶e by膰 wniesiony protest. Protest wnosi si臋 na pi艣mie do S膮du Najwy偶szego od nast臋pnego dnia po dniu referendum, nie p贸藕niej jednak ni偶 w 7 dniu od daty og艂oszenia wyniku referendum przez PKW w "Dzienniku Ustaw".
IV Prawo polskie nie zna instytucji veta ludowego (okre艣lona prawnie liczba obywateli ma uprawnienie do zg艂oszenia we wskazanym czasie po podj臋ciu aktu protestu w stosunku do niego.
V Plebiscyt- o艣wiadczenie wyra偶one w g艂osowaniu ludno艣ci zwi膮zanej z pewnym obszarem tj. mieszkaj膮cej na nim lub tam urodzonej w kwestii przy艂膮czenia tego obszaru do okre艣lonego pa艅stwa lub utworzenia z tego obszary odr臋bnego pa艅stwa.
VI Konsultacja ludowa- wyniki nie maj膮 charakteru wi膮偶膮cego, jednak du偶e znaczenie polit..