Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych

Str 0 / 1

I SA/Sz 757/09 - Wyrok

Data orzeczenia	2009-12-29
Data wpływu	2009-10-08
Sąd	Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie
Sędziowie	Anna Sokołowska Kazimiera Sobocińska Kazimierz Maczewski /przewodniczący sprawozdawca/
Symbol z opisem	6118 Egzekucja świadczeń pieniężnych
Hasła tematyczne	Podatek od nieruchomości
Skarżony organ	Samorządowe Kolegium Odwoławcze
Treść wyniku	Uchylono postanowienie I i II instancji
Powołane przepisy	Dz.U. 2005 nr 8 poz 60; art 262 §1 pkt 1,2 §5,§6art 121 §1art 169 §1art 210§4; Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - tekst jedn. Dz.U. 2002 nr 153 poz 1270; art 145 §1 pkt 1, pkt 1 lit c, art 152 art 200, art 205 §1; Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Sentencja Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Kazimierz Maczewski (spr.), Sędziowie Sędzia NSA Kazimiera Sobocińska,, Sędzia WSA Anna Sokołowska, Protokolant Edyta Wójtowicz, po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 29 grudnia 2009 r. sprawy ze skargi P. Spółka z o.o. z siedzibą w S. na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] nr [...] w przedmiocie nałożenia kary porządkowej I . uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Prezydenta Miasta z dnia [...] Nr [...] II. stwierdza, że zaskarżone postanowienie nie podlega wykonaniu III zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz strony skarżącej kwotę [...] złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych.
Uzasadnienie Postanowieniem z [...] nr [...], wydanym na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 w zw. z art. 216 i art. 262 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60, ze zm.), Samorządowe Kolegium Odwoławcze - po rozpatrzeniu zażalenia "P" Sp. z o.o. z siedzibą w S. na postanowienie nr [...] z [...]. Prezydenta Miasta nakładające na Spółkę karę porządkową w wysokości [...] zł - utrzymało w mocy zaskarżone postanowienie organu I instancji. W uzasadnieniu swego postanowienia Kolegium wskazało, że postanowieniem z [...] organ podatkowy I instancji wszczął z urzędu postępowanie w sprawie określenia "P" Sp. z o.o. wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości na rok 2009. Powodem wszczęcia postępowania było nie złożenie przez Spółkę deklaracji podatkowej dotyczącej podatku od nieruchomości. Organ podatkowy pismem z [...] wezwał Spółkę do złożenia deklaracji podatkowej, a pismem z [...] wzywał Spółkę do przedłożenia informacji o wartości budowli stanowiących własność podatnika, znajdujących się na terenie Miasta, na dzień 1stycznia 2009 r. oraz do przekazania informacji o wszystkich nieruchomościach stanowiących własność podatnika, wraz z podaniem daty ich nabycia lub daty uprawomocnienia się postanowień o ich nabyciu. Jednocześnie organ pouczył podatnika, że w przypadku niewykonania nałożonego obowiązku, zostanie nałożona kara porządkowa. Wobec niewypełnienia obowiązku wskazanego w wezwaniu z [...] organ podatkowy I instancji ww. postanowieniem z [...] nałożył na Spółkę karę porządkową w wysokości [...] zł. W zażaleniu na to postanowienie Spółka wniosła o jego uchylenie w całości, podnosząc, iż wymagany dokument z sądu o datach uprawomocnienia się postanowień o przysądzeniu prawa własności nieruchomości "do dnia dzisiejszego" nie został Spółce przekazany, wobec tego, obwinianie Spółki o niedokonanie czynności jest niesprawiedliwe i błędne. Uzasadniając podjęte rozstrzygnięcie w sprawie organ odwoławczy wyjaśnił, że postanowienie organu podatkowego I instancji zostało wydane w oparciu o dyspozycję zawartą w przepisie art. 262 § 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten, łącznie z § 5 tego artykułu, daje podstawę do wydania postanowienia o nałożeniu kary pieniężnej, m.in. na stronę postępowania podatkowego, z powodu niestawienia się jej pomimo takiego zobowiązania, bezzasadnej odmowy złożenia wyjaśnień lub zeznań, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności oraz opuszczenia, bez zezwolenia organu, miejsca przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem. Organ II instancji wyjaśnił dalej, że istotą nałożenia kary pieniężnej jest danie możliwości organom podatkowym stosowania kar porządkowych w celu zdyscyplinowania uczestników postępowania podatkowego do określonych zachowań, podyktowanych czynnościami organu w celu wyjaśnienia konkretnego stanu faktycznego. Uchylanie się przez stronę, pełnomocnika strony, świadka, osobę trzecią czy biegłego od wykonywania obowiązków w postępowaniu podatkowym, powoduje przedłużanie postępowania, a niekiedy w ogóle uniemożliwia jego zakończenie. Kolegium wskazało, że podstawową przesłanką nałożenia kary porządkowej jest wystosowanie przez organ podatkowy prawidłowego wezwania spełniającego wymogi określone w art. 155 - 159 Ordynacji podatkowej. Niezbędną treść wezwania określa przepis art. 159 § 1 O.p. Stosownie natomiast do art. 155 § 1 O.p., organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Przepis ten koresponduje z art. 122 O.p. stanowiącym, że organ podatkowy ma obowiązek podejmowania wszystkich czynności procesowych, które są niezbędne do wyjaśnienia sprawy i jej załatwienia, albowiem granicę swobody organu w stosowaniu tego unormowania wyznacza wskazane w tym przepisie wymaganie "niezbędności" udziału strony w czynnościach. Czynny udział strony ma być niezbędny do wyjaśnienia okoliczności składających się na stan faktyczny sprawy lub też wymagających ustalenia okoliczności faktycznych służących rozstrzygnięciu. Zdaniem Kolegium, gdy organ kieruje do strony wezwanie w toku postępowania na podstawie art. 155 § 1 O.p., to pośrednio uznaje, że udział ten jest niezbędny dla prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie. W tej kwestii organ powołał się na wyrok WSA w Lublinie z 02.04.2008 r., sygn. akt I SA/Lu 7/08. W ocenie organu odwoławczego, w rozpatrywanej sprawie wszystkie przesłanki do wymierzenia kary porządkowej zostały spełnione. W sprawie tej przedmiotem postępowania podatkowego, wszczętego z urzędu postanowieniem z [...], jest określenie dla spółki z o.o. P zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości na rok 2009. Wzywanie podatnika do przekazania informacji dotyczących wartości budowli stanowiących własność podatnika, znajdujących się na terenie Miasta, jak również przekazania informacji o wszystkich nieruchomościach stanowiących własność Spółki wraz z podaniem daty ich nabycia lub daty uprawomocnienia się postanowień o ich nabyciu było więc uzasadnione, gdyż organ podatkowy musiał ustalić prawidłową podstawę opodatkowania budowli, powierzchni gruntów i powierzchni użytkowej budynków lub ich części będących w posiadaniu Spółki. Wezwanie to zostało odebrane przez Spółkę [...]. Mimo zawartego w wezwaniu pouczenia o skutkach niezastosowania się do wezwania - zgodnie z art. 159 § 1 pkt 6 O.p. - Spółka do dnia wydania przez organ I instancji postanowienia nie przedłożyła żądanych informacji i dokumentów, wobec tego organ odwoławczy uznał, że organ podatkowy właściwie zastosował przepis art. 262 O.p. Organ odwoławczy podkreślił też, że w zażaleniu na postanowienie o zastosowaniu kary porządkowej prezes zarządu P Sp. z o.o. nie podał podstawy prawnej wniesionego zarzutu oraz nie przedłożył kopii pisma skierowanego do sądu o podanie dat uprawomocnienia się postanowień o przysądzeniu prawa własności nieruchomości. Ponadto organ ten wskazał, że zasadność nakładania kar porządkowych na podatników bezzasadnie odmawiających określonego zachowania się w postępowaniu podatkowym potwierdzają wyroki sądów administracyjnych (wyrok WSA we Wrocławiu z 02.10.2007 r. sygn. akt I SA/Wr 1241/07; wyrok WSA w Lublinie z 02.04.2008 r. sygn. akt I SA/Lu7/08; wyrok WSA w Białymstoku z I SA/Bk 179/08; wyrok NSA z 03.06.2008 r. sygn. akt II FSK 304/08; wyrok WSA w Szczecinie z 02.07.2009 r. sygn. akt I SA/Sz 127/09; wyrok WSA w Gliwicach z dnia 20 lipca 2009 r. sygn. akt I SA/GL 146/09). W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego "P" Spółka z o.o. wniosła o uchylenie postanowienia organu odwoławczego. W uzasadnieniu skargi Spółka podniosła, że organy obu instancji pominęły podstawowy fakt, iż nałożony obowiązek podania informacji, co do dat uprawomocnienia się postanowień o przysądzeniu prawa własności nabytych nieruchomości, nie był możliwy do spełnienia, bowiem spółka w związku z otrzymanym wezwaniem organu podatkowego złożyła wniosek do sądu właściwego miejscowo o wydanie pisma zawierającego daty uprawomocnienia, lecz "do dnia dzisiejszego" nie otrzymała odpowiedzi z Sądu Rejonowego. Spółka zauważyła przy tym, że "nie ma wpływu na organizację pracy Sądu", a nałożenie na Spółkę obowiązku niemożliwego do spełnienia i karanie jej za to, że nie mogła spełnić tego obowiązku, jest oczywistym naruszeniem prawa do sprawiedliwej oceny działania podatnika i naruszeniem zasady adekwatnego karania w stosunku do popełnionej winy - której Spółka nie ponosi. Ponadto powołanie się przez SKO na fakt nie przedłożenia kopii pisma wniesionego przez Spółkę do sądu - w jej ocenie - "w żaden sposób nie może być powodem na nie uznanie skargi za zasadną, gdyż takiej kopii spółka nie posiadała". Odpowiadając na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu. Na rozprawie prezes zarządu Spółki oświadczył, że po otrzymaniu wezwania od organu podatkowego niezwłocznie wystąpił do Sądu Rejonowego o informację o datach uprawomocnienia się postanowień o przysądzeniu prawa własności, natomiast pozostałe wymagane informacje Spółka złożyła niezwłocznie wraz z deklaracją podatkową. Decyzja określająca Spółce podatek została już wydana (ok. 4 miesięcy temu), a kwota podatku od nieruchomości za rok 2009 wynosi ok. [...] zł. Wojewódzki Sąd Administracyjny z w a ż y ł, co następuje: W wyniku dokonanej kontroli legalności zaskarżonego postanowienia Sąd uznał, że skargę należy uwzględnić, bowiem postanowienie to, a także postanowienie organu I instancji, wydane zostały z naruszeniem przepisów postępowania, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Na wstępie należy wskazać, że postanowienie organu I instancji wydane zostało na podstawie art. 262 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. W myśl tego przepisu (w brzmieniu obowiązującym w 2009 r.): "strona, pełnomocnik strony, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, mogą zostać ukarani karą porządkową do 2.600 zł". Wprawdzie organ II instancji w podstawie prawnej zaskarżonego postanowienia powołał przepis art. 262 § 1 pkt 1 O.p. (dotyczący niewykonania obowiązku osobistego stawienia się ww. osób), jednak z treści uzasadnienia tego rozstrzygnięcia wynika, że organ odnosił się do treści przepisu art. 262 § 1 pkt 2 (wskazanego przez organ I instancji), zatem to uchybienie nie miało żadnego wpływu na wynik sprawy. Zgodnie z art. 262 § 5 O.p., karę porządkową nakłada się w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Ponadto zgodnie z § 6 tego artykułu: "Organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego, złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej, uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków, o których mowa w § 1, i uchylić postanowienie nakładające karę". Odnosząc powyższe przepisy do stanu faktycznego sprawy należy stwierdzić, że organ podatkowy I instancji w pouczeniu zawartym w postanowieniu o nałożeniu kary porządkowej nie pouczył Spółki także o prawie wynikającym z art. 262 § 6 O.p., tj. o prawie do złożenia wniosku o uchylenie kary. Jest to niewątpliwie dodatkowy środek prawny przewidziany w ustawie przysługujący ukaranemu, odrębny od zażalenia, rozpatrywany przez organ, który nałożył karę. Doręczając postanowienie o nałożeniu kary porządkowej, organ podatkowy, mając także na uwadze treść art. 121 § 1 O.p., powinien więc również pouczyć ukaranego o siedmiodniowym terminie do złożenia wniosku usprawiedliwiającego niewykonanie określonego w wezwaniu obowiązku (por. w: "Ordynacja podatkowa. Komentarz" S. Babiarz i inni, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2006, str. 743-744). W przypadku wątpliwości interpretacyjnych dotyczących tego, czy strona wnosi zażalenie na postanowienie o ukaraniu karą porządkową, czy też wniosek o uchylenie tej kary, zawsze decydujące znaczenie ma treść zarzutów i wniosków zawartych w tym piśmie (por. wyrok NSA z 06.03.2002 r. I SA/Łd 344/00, Mon. Pod. 2002, nr 7, s. 4). Gdyby wątpliwości pozostawały nadal, organ podatkowy powinien wezwać ukaranego do uzupełnienia braków pisma, na podstawie art. 169 § 1 O.p. W przedmiotowej sprawie organ podatkowy I instancji nie pouczył ukaranej Spółki o wymienionym uprawnieniu i już z tego powodu należy uznać, że zarówno postanowienie organu I instancji, jak i utrzymujące je w mocy zaskarżone postanowienie organu odwoławczego, wydane zostały z naruszeniem przepisów procesowych (art. 262 § 6 O.p. w zw. z art. 121 § 1 O.p.), w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Zauważyć przy tym wypada, że treść zażalenia złożonego przez Spółkę zawiera raczej elementy usprawiedliwienia - jednak to stwierdzenie na obecnym etapie rozpoznania sprawy nie ma już żadnego znaczenia. Niezależnie od powyższego Sąd uznał, że postanowienia organów obu instancji wydane zostały także z naruszeniem innych przepisów postępowania, tj. art. 262 § 1 O.p. w zw. z art. 210 § 4 O.p., również w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Stwierdzić bowiem należy, że wskazany przepis art. 262 § 1 O.p., zezwalający na ukaranie karą porządkową (m.in.) strony postępowania, określa maksymalną kwotę tej kary, wynoszącą w 2009 r. 2.600 zł - przy czym wysokość tej kary (w myśl art. 262a O.p.), podlega corocznej aktualizacji (podwyższeniu o określony wskaźnik). Taka redakcja przepisu oznacza, że przy stosowaniu tej kary organ podatkowy powinien także stosować zasadę adekwatności, to znaczy powinien rozważyć i wyjaśnić w uzasadnieniu postanowienia, wysokość nakładanej kary (por. wyrok NSA z 18.07.2000 r., I SA/Kr 2246/98, "Orzecznictwo Podatkowe - Przegląd" roo1 r., nr 4, s.66). Wprawdzie wysokość tej kary została pozostawiona uznaniu organu podatkowego, to jednak to uznanie nie może być dowolne. W takim bowiem razie organy podatkowe mogłyby we wszystkich przypadkach niewykonania wezwań, ustalać wobec wszystkich podmiotów karę porządkową w maksymalnej, obowiązującej w danym roku, wysokości. Takie stanowisko z oczywistych względów nie może być jednak aprobowane, wobec czego wysokość nakładanej kary (pieniężnej) musi być odnoszona do okoliczności faktycznych każdej sprawy, przy czym - w ocenie Sądu - rozważone powinny być zarówno elementy przedmiotowe jak i podmiotowe każdego przypadku nakładania takiej kary. Niewątpliwie na wysokość takiej kary powinna mieć wpływ zarówno waga nakładanego w wezwaniu obowiązku na bieg postępowania podatkowego oraz wartość (określona lub przewidywana) przedmiotu tego postępowania, jak również ocena zachowania podmiotu ukaranego (np. uporczywość, stopień winy) oraz sytuacja majątkowa (gospodarcza) tego podmiotu, wynikająca z akt sprawy. Ma to szczególne znaczenie w przypadku nakładania kary w maksymalnej lub zbliżonej do niej wysokości - jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie. Prawidłowe wyjaśnienie i rozważenie tych okoliczności przedstawione w uzasadnieniu postanowienia o nałożeniu kary porządkowej pozwoli bowiem na ocenę, czy ustalenie wysokości kary było zasadne, czy dowolne. Kwestie te w ogóle nie były rozważone w postanowieniach obu instancji - poza wykazywaną uporczywością ukaranej Spółki - zatem Sąd nie mógł jednoznacznie ocenić, czy wysokość nałożonej kary była zasadna. Dodatkowo należy zauważyć, że nie została też rozważona kwestia wpływu dat uprawomocnienia się postanowień o przysądzeniu prawa własności nabytych przez Spółkę nieruchomości, w postępowaniu podatkowym dotyczącym roku 2009, skoro postanowienia te wydawane były z reguły na wiele miesięcy przed 1 stycznia 2009 r. Ponadto organ II instancji, skoro rozpatrywał zażalenie na postanowienie, a nie wniosek o uchylenie kary, z którego wynikało, iż Spółka wystąpiła do sądu o żądaną przez organ informację, powinien wezwać stronę do wykazania tego faktu, a nie poprzestać na stwierdzeniu w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, o nie przedłożeniu przez Spółkę (wraz z zażaleniem) kopii pisma skierowanego do sądu. Kwestia ta wywołuje dodatkowe wątpliwości, skoro w skardze Spółka wskazywała, że nie otrzymała do tej pory z sądu wymaganej informacji (fakt ten potwierdził prezes zarządu Spółki na rozprawie), a mimo tego - jak oświadczył prezes zarządu Spółki - została już przed kilkoma miesiącami wydana decyzja organu podatkowego określająca przedmiotowe zobowiązanie podatkowe Spółki na rok 2009. Pozostaje więc do wyjaśnienia, czy przekazanie takiej informacji było niezbędne do wydania decyzji oraz, czy i kiedy Spółka wykonała inne obowiązki nałożone w wezwaniu. Na marginesie wypada zauważyć, że z akt administracyjnych sprawy wynika, że również organ podatkowy bezskutecznie wielokrotnie zwracał się do Sądu Rejonowego o podanie informacji o datach uprawomocnienia się wskazanych postanowień sądu. Fakt ten również może mieć znaczenie przy ocenie stopnia winy Spółki (jej reprezentanta). Na rozprawie prezes zarządu Spółki oświadczył również, że w ww. decyzji podatkowej określono Spółce przedmiotowe zobowiązanie podatkowe w wysokości ok. [...] zł, co wskazywałoby na to, iż nałożona kara porządkowa (ustalona w istocie w maksymalnej wysokości) wielokrotnie (ok. 8 razy) przekracza wysokość tego zobowiązania. Również i te okoliczności powinny być więc rozważone przy nakładaniu omawianej kary porządkowej. Ponieważ powyższe kwestie powinny być rozważone już na etapie nakładania kary, a postanowienie organu I instancji powinno zawierać także ww. pouczenie, dlatego Sąd uznał za niezbędne uchylenie również postanowienia organu I instancji. Mając zatem wszystko powyższe na względzie, Sąd orzekł o uchyleniu postanowień organów obu instancji, uznając, że zostały one wydane z naruszeniem ww. przepisów postępowania, w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy - stosownie do przepisu art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.). O niewykonywaniu zaskarżonego postanowienia orzeczono na podstawie art. 152, a o kosztach postępowania na podstawie art. 200 w zw. z art. 205 § 1 wymienionej ustawy.

2011-03-01 20:04