Historia i charakterystyka koni xx i oo i zimnokrwistych, koników i hucułów.
Konie pełnej krwi angielskiej (skrót rasowy xx)
Folbluty wyhodowane zostały Anglii w wyniku krzyżowania miejscowych klaczy z ogierami orientalnymi, arabskimi i berberyjskimi. Jest to rasa najstarsza, najbardziej skonsolidowana, dla której główną próbą selekcyjną są wyścigi płaskie. Jest to obecnie najszybsza rasa koni na świecie. Konie te użytkowane są także w najtrudniejszej z dyscyplin jeździeckich-wszechstronnym konkursie konia wierzchowego (WKKW). Wysokość w kłębie wynosi 160-170 cm, długa szyja, wyraźny kłąb, skośna łopatka oraz długi i suche kończyny. Konie pełnej krwi angielskiej to rasa wcześnie dojrzewająca, wymagająca intensywnego ruchu. Hoduje się je także dla polepszania i uszlachetniania innych ras. Znajdują się w czterech stadninach państwowych (Golejewko, Iwno, Kozienice, Krasne) oraz u hodowców prywatnych.
Konie czystej krwi arabskiej (skrót rasowy oo)
Araby zostały wyhodowane na Półwyspie Arabskim. Polska hodowla koni czystej krwi arabskiej jest jedną z najlepszych na świecie. Konie tej rasy charakteryzują się dobrym wykorzystaniem paszy, dużą odpornością na trudne warunki utrzymania, wytrzymałością i szybkością w biegu. Wyróżniające je cechy to: harmonijna budowa ciała, elegancja ruchu, żywy lecz łagodny temperament, sucha i mocna konstytucja oraz prawidłowe mocne kopyta. Wysokość w kłębie dorosłych koni wynosi 145-160 cm. Jest to rasa późno dojrzewająca (5-6 lat) długowieczna (rozpłodowo użytkowane są ponad 25 lat). Konie czystej krwi arabskiej są sprawdzane pod kątem dzielności na torze wyścigowym, w gonitwach płaskich. Najważniejszą gonitwą są Derby. Konie tej rasy można znaleźć w państwowych stadninach koni Janów Podlaski i Michałów, w Stadzie ogierów Białka oraz w licznych stadninach należących do hodowców prywatnych.
Polskie konie zimnokrwiste (z)
Powstały przy udziale importowanych z Europy Zachodniej koni ardeńskich, szwedzkich i francuskich, belgijskich, jak również bulonów i bretonów. Powstały wtedy lokalne typy koni: lidzbarskie, łowickie, sztumskie, sokólskie, kopczyki podlaskie używane przez rolników do prac na roli. Obecnie konie te stanowią bazę do produkcji koni rzeźnych, głównie na rynek włoski, a część ich używana jest nadal do ciężkih prac polowych. Charakteryzują się bardzo dobrym umięśnieniem i masą ciała 700-800 kg.
Kuce i małe konie
Konie tej grupy późno zawitały do naszego kraju. Wykorzystywane są głównie do nauki jazdy konnej przez dzieci i młodzież, jak również w sporcie jeździeckim. Od lat 90-tych organizowane są oficjalne Mistrzostwa Polski Pony i Małych Koni.
Konie huculskie (hc)
Wywodzą się z terenów Karpat Wschodnich oraz Bukowiny. Te prymitywne, górskie konie sprawdzają się jako zwierzęta juczne, mogą spełniać rolę wierzchowców. Obecnie są wykorzystywane w gospodarstwach agroturystycznych, jako konie rekreacyjne oraz do hipoterapii. Masa ciała 350-400 kg, wysokość w kłębie 130-150 cm. Hodowla zachowawcza jest prowadzona w dwóch stadninach państwowych: w Gładyszowie i w Odrzechowej.
Podaj historię hodowli i charakterystykę koników polskich.
Dzikimi przodkami koników polskich są tarpany odkryte przez Przewalskiego w 1876 r. Zamieszkiwały one do końca XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. W roku 1808 z powodu panującej biedy zostały one rozdane okolicznym chłopom, tam w wyniku krzyżowania z lokalnymi końmi wykształciła się rasa nazwana przez prof. Vetulaniego konikiem polskim. Ów naukowiec rozpoczął w 1936 r. pracę nad regeneracją dzikich tarpanów leśnych w Puszczy Białowieskiej na bazie koni biłgorajskich. Niestety w czasie II wojny hodowla ta została zniszczona, część koników wywieziono do Niemiec. W 1949 roku ocalałe koniki trafiły do Popielna, tam w Instytucie Genetyki i Hodowli Doświadczalnej PAN prowadzi się nad nimi badania naukowe i hodowlę zachowawczą. Przebywają one na otwartej przestrzeni, opieka ogranicza się do podawania siana w zimie.
Są to konie późnodojrzewające (3-5 lat), długowieczne, odporne na choroby i trudne warunki utrzymania. Mają twardy róg kopytowy pozwalający pracować niepodkutym na bitych drogach. Cechy pokroju: [kł: 133/134; okp: 163/168; onp: 17/18] mały wzrost, silna i krępa budowa; lekka głowa o prostym profilu, szyja krótka i nisko osadzona, prosta; mało wyraźny kłąb, głęboka klatka piersiowa, zad ścięty, grzywa i ogon o obfitych i grubych włosach, maść myszata.
Pogłowie: indywidual: 310/90, państwowe 120/50. Hodowla: rezerwaty: Popielno, Roztoczański Park Narodowy; warunki stajenne: Popielno, Racot, Sieraków
Jakie znasz indeksy budowy konia i jak się je oblicza.
indeks obwodu klatki piersiowej = ob. klatki pierś x 100% / wys. w kłębie
indeks kościstości = ob. nadpęcia x 100% / wys. w kłębie
indeks długości tułowia = dł. skośna x 100% . wys. w kłębie
indeks wysokości w krzyżu = wys. w krzyżu x 100% / wys. w kłębie
indeks głębokości = głęb. klatki piersiowej x 100% / wys. w kłębie
indeks eurysomii = ob. klatki piersiowej x 100% / skośna dł. tułowia.
Oblicz normalną siłę uciągu konia o masie 600 kg wzorem Wursta.
Normalna siła uciągu konia - jest to siła z jaką koń może pracować w ciągu dnia roboczego bez zbytniego wysiłku, przy odpowiednim żywieniu i koniecznym odpoczynku, bez szkody dla zdrowia. waha się w granicach 13 - 15% masy ciała.
Wzór P= Q/9+12 Q - masa ciała czyli P= 600/9+12= 78,6 czyli 13% masy ciała konia.
Omów grę hormonalną klaczy w czasie ciąży.
Ciałko żółte do 150 dnia produkuje progesteronm który wpływa na hamowanie jajeczkowania i podtrzymanie rozwoju zarodka, działa ono na macicę przygotowującą się do rozwoju zarodka. Ciałko żółte wzrasta do połowy cyklu, a potem zaczyna się zmniejszać. Po 10 dniach zamiera. Gdy klacz zostanie zapłodniona powstaje ciałko żółte ciążowe, które jest dodatkowym źródłem progesteronu. Gdy produkcja progesteronu jest zbyt niska może dojść do wystąpienia objawów rui, co przy kolejnym pokryciu może prowadzić do poronienia już żyjącego zarodka.
W czasie ciąży w kubkach błony śluzowej macicy uwalniane są do krwiobiegu hormony gonadotropowe surowicy źrebnej klaczy. Pojawiają się one w surowicy około 40 dnia źrebności, najwyższy ich poziom występuje około 75 dnia i oboża się do 120 dnia ciąży. W 180 dniu źrebności znikają hormony gonadotropowe i krwiobiegu. Ilość hormonów w dużej mierze zależy od rasy koni (szlachetne wytwarzają więcej). Hormony wytwarzane w błonie śluzowej macicy nie przenikają do moczu. Łożysko około 110 dni zaczyna wytwarzać duże ilości hormonów estrogennych, najwięcej pomiędzy 200 a 280 dniem ciąży. Są one wydalane z moczem i ich obecność może być wykorzystywana do diagnozowania ciąży.
Omów grę hormonalną klaczy w czasie rui.
W warstwie korowej jajników zlokalizowane są pierwotne komórki rozrodcze żeńskie otoczone pęcherzykami, które oprócz komórki jajowej zawierają naczynia krwionośne i substancje zapasowe. Wskutek działania estrogenów zaczyna się rozwijać tylko jeden pęcherzyk. Komórka jajowa otorbia się i tworzy pęcherzyk Graffa. 4 stadium rozwoju pęcherzyka przypada na najsilniejsze objawy rui. Dalej następuje rozmiękczenie otoczki pęcherzyka i jego pęknięcie. Wypływa płyn pęcherzykowy, a komórka jajowa zostaje uwolniona do jajowodu, proces ten zwany jest owulacją. W miejscu pęcherzyka Graffa powstaje zabliźnienie - krwawy skrzep przekształca się w ciałko żółte ciążowe (po zapłodnieniu) lub właściwe. Komórka jajowa przez lejek dostaje się do jajowodu, szybko się przesuwa, zapłodnienie następuję na 2/3 wysokości jajowodu. Komórka jajowa jest zdolna do zapłodnienia w czasie do 10 godzin po owulacji, potem obłania się, przechodzi przez cały jajowód i jest resorbowana.
Ruja występuje wiosną (głównie w maju), cykl płciowy trwa średnio 21 dni. Owulacja następuje najczęściej na 2 dni przed końcem rui objawia się niespokojnością, rozstawieniem tylnych nóg, błyskaniem sromem, częstym oddawaniem moczu ze śluzem.
Omów podstawowe jednostki chorobowe koni.
Posocznicowe choroby źrebią ostre choroby zakaźne w skutek zakażeń bakteryjnych i wirusów wywołane głównie przez Escherichia Coli, Salmonella, Paciorkowce, Corynebacterium Equi występuje w postaci czystej posocznicy z biegunką lub bez lub w postaci schorzeń narządów
Zakażenie w życiu płciowym przed i po porodzie (śródmaciczne) przez przewód pokarmowy i pępowinę leczenie i badanie bakteriologiczne pozwala na użycie odp. środków (np. antybiotyków) zapobieganie: izolacja i higiena, zapobieganie urodzeniu chorego przychówku, bierne uodparnianie źrebiąt i czynne klaczy.
Influeza koni (GRYPA lub NOSÓWKA koni) ostra gorączkowa choroba zakaźna wywoływana wirusem grypy, ma krótki gwałtowny przebie zarażenie przez kontakt (ogier może zarazić klacz nawet 3 lata po wyleczeniu), objawy: posocznica, obrzęk błon śluzowych i węzłów chłonnych, wysoka gorączka, poronienia, porażenia zadu, światłowstręt, łzotok.
Wirusowe ronienie klaczy wirus identyczny z influzją ronienia od 2 - 55 dnia od zakażenia albo zejście w kilka dni po urodzeniu. Infekcja najczęściej bez udziału ogiera, wyjątek stanowi wirus (wirusowego zapalenia tętnic)
Pomór koni choroba wirusowa, afrykańska obrzęk błon śl. i podskórnych, wysoka temp 42 st.
Niedokrwistość zakaźna u koni choroba zakaźna, wirusowa roznoszona przez owady kłujące objawy: okresowe napady gorączki, masowy rozpad erytrocytów, rozplem czynnej mzenchymy. SKUTKI: zwyrodnienia mięśni i wątroby, nerek, ukł. Siateczkowo - śródbłonkowe
Leptospirozy wywołane przez krętki typu Leptospira, zakażenie od innych gatunków objawy posocznicowe, żółtaczkowe, zapalenie nerek i mózgu
Zaraza stadnicza świądrzyca koni wywołana przez Trypanosoma Eqiperum, zakażenie przy kryciu, zachorowania 40 - 100%, ronienia 99% początkowo zapalenie zew. Narządów płciowych, potem wykwity skórne i podrażnienia.
Ospa koni pęcherzykowo - chrostowa wysypka skóry na stawach lub zapalenie jamy ustnej (krosty z płynem surowiczym), prowadzi do nadżerek.
Otręt - jest to zakażenie przy kryciu, ogranicza się do błon śluzowych narz. Płciowych
Zołzy jest to choroba ostra, zakaźna, wywoływana przez Streptococcus equi - paciorkowiec zołzowy silna gorączka, zapalenie bł. śluz. nosa i gardła, zapalenie węzłów chłonnych podszczękowyc
Neurobacilloza - GRUDA zaraza piersiowa, zakaźna, przebieg pod posacią krupowego zapalenia płuc lub zapalenia płuc i opłucnej, wywołana przez wirusy!
Choroba BONARSKA - zakaźne zapalenie rdzenia i mózgu wywołane przez wirusy pantropowe, OBJAWY: posocznicy, śpiączka i nagłe zejście. 90%
Nosacizna - choroba wywołana pałeczką nosacizny, OBJAWY: obecność guzków, wrzody błon śluzowych, skóry i narz. Wew.
Żółtaczka hemolityczna wywołana konfliktem serologicznym płodu i matki. Matka R+R+ x r- r- ojciec płód R+ r- organizm klaczy rozpoznaje płód jako ciało obce i przy kolejnych ciążach rodzą się co najmniej 3 źrebaki zdrowe, w późniejszych ciążach tworzą się antyciała anty r- , występują w mleku i po reakcji z krwią źrebięcia powodują śmierć.
Omów pojęcia
BUKSZYNY- zapalenie okostnej nadpęci przednich, spowodowane zbyt intensywną pracą koni 2-3 letnich. Powstają ok. 6 tyg. po rozpoczęciu sezonu wyścigowego (ok. 15 VI). Kończyna przyjmuje kształt butelkowaty. Bukszyny same znikają, gdy wyłączymy konia z użytkowania
FLEGMONTY- opuchnięcie stawu, nadpęcia, spowod.zapaleniem okostnej całej kończyny. Najpierw bolesne i miękkie, potem wysala się solami wapnia i twardnieje.
GRUDA- zapalenie skóry i tkanki podskórnej, pęciny i korony powodowane przez bakterie gnilne na tylnej części pęciny i pomiędzy piętkami Przyczyną jest uszkodzenie mechaniczne, zranienie, infekcja. Powoduje ból, a w efekcie kulawiznę, trudna w leczeniu.
NAKOSTNIAK- występuje na przednich nadpęcinach. Niegroźny ale gdy znajduje się w okolicy główki kości rysikowej, powoduje splint; jest to wyniosłość kostna na przednich kończynach występująca po stronie wewnętrznej nadpęcia, odwrotnie na tylnych kończynach. Ich obecność świadczy o słabej kości.
OPOJE- spowodowane wadą przemiany materii, jest to puchlina pochewek stawowych, najczęściej na stawach skokowych, rzadziej na pęcinowych lub w okolicy nadgarstka. Jest to obrzęk pochewki ścięgna blisko wierzchołka pęciny. Zazwyczaj po obu stronach stawu pęcinowego widoczne jest powiększenie objętości
PIPAK- chrzęstna narośl na pięcie, wada pięknościowa, nie powod.bolesności. Spowodowane złym funkcjonowaniem ukł.wydalniczego, zła przemiana materii.
PODKRÓJ- występuje u koni tuż pod wystającą kością nadgarstka dodatkową, poniżej st.nadgarstkowych na przednich kończynach. Zarysowuje się wskutek zbyt mocnego przyciśnięcia ścięgien zginaczy palca do kości nadpęcia i słabym wykształceniem kości rysikowych.
SARNIAK- zgrubienie na nadpęciu od str.wewnętrznej
SPLINT- specyficzny, bardzo groźny rodzaj nakostniaka. Różnego rodzaju narośla na wysokości 1/3 nadpęcia., powod.trwałą kulawiznę i ból. Powstaje wskutek stanu zapalnego więzadła i okostnej pomiędzy nadpęciem, a wewnętrzną kością rysikową. Przyczyny: u młodych źrebiąt w wychowie stajenno- pastwiskowym gdy koń krzywo stąpnie- k.rysikowe są jeszcze niezrośnięte. Zaczyna się najpierw lokalne a potem ogólne zapalenie.
SZPAT- wada zwrotna, powoduje usztywnienie kończyny, objawem jest kulawizna, początkowo koń ją rozchodzi, ale im jest starszy tym gorzej zgina nogę. Czasem prowadzi do tzw. koguciego chodu. Narośl węglanu i fosforanu wapnia, przy głowie kości rysikowej, potem przechodzi ono na całą kończynę.
SZPAT KRWAWY- duży krwiak spowodowany pęknięciem naczyń krwionośnych na skutek przeciążenia pracą. Jest to najpoważniejszy skutek zapalenia okostnej i w rezultacie prowadzi do usztywnienia kończyny. Wada ta dyskwalifikuje konia z hodowli.
ZAJĘCZAK występuje w tylnej, dolnej części stawu skokowego, jest to wada pięknościowa, gdy pojawia się na szeroki i mocnym stawie nie eliminuje konia z użytkowania.
ZATRATY- skaleczenia koronki na skutek schylania lub ścigania się kończyn. Profilaktyka- stosowanie strychulców. Małe ranki w okolicy koronki, najczęściej na tylnej kończynie, gdy koń się ściga- ściana przednia kopyta tylnego uderza podkową w kopyto przednie.
ŻABKI- pojedyncze narośla, rozrosty kostne stawów pęcinowo-koronowych i koronowo-kopytowych, powstają wskutek uderzenia lub nadwerężenia nadmiernym obciążeniem więzadeł. Częściej na nogach przednich, ostre i poszarpane. Przyczyną oprócz stromej postawy są wady przemiany materii i zła konstytucja tkanki kostnej.
Podstawowe elementy testu 100-dniowego ogierów (półkrwi) w Polsce.
I - ocena na płycie: (stęp, kłus,) - przez komisje: pokrój, ruchy, typ, konstytucja
II - skoki luzem : w tzw. Korytarzu max 120cm wysokości ocenia, ocenia się styl pokonywania przeszk
III - ocena pod jeźdźcem (stęp, galop, kłus) + pokaz jazdy indywidualnej - ruszanie, zatrzymanie.
IV - skoki pod jeźdźcem - do 110 cm
V - próba wytrzymałości i galop w tempie 350m/min 5min od razu po tym 30s 400m/min później sprawdza się oddech i tętno po 40 minutach.
VI - test obcych jeźdźców - oceny dokonuje komisja, kierownik zakładu tren. Obcy jeźdźcy
Komisja : I , II, IV praca w stępie, w kłusie, w galopie + ocena ogólna (ocena ruchy, przydatności użyt)
Kierownik ZT : przydatność do treningu, charakter, zdrowie i wykorzystanie paszy, skoki luzem, skoki pod jeźdźcem, praca w sępie, praca w kłusie, praca w galopie.
Obcy jeźdźcy: przydatność do ujeżdżenia, przydatność do skoków.
Potem na podstawie tych ocen oblicza się IWU (index wartości użytkowej) - na odstawie punktów uzyskanych za poszczególne cechy i uwzględnieniem ich zmienności oraz znaczenia hodowlanego.