24.11.2004 wykład nr 6
II pne - I ne = wielki rozwój idei religijnych, wielki ferment powstają szkoły, odłamy Judaizmu, ruchy polityczne, istnieją 24 sekty żydowskie, jedną z nich jest chrześcijaństwo
Najważniejsze sekty
faryzeusze
saduceusze
esseńczycy
zeloci
III-II w pne okres hellenizacji w Palestynie
Arystokracja żydowska ulega tym wpływom.
Życie religijne wokół Jerozolimy, świątyni- centralne miejsce kultu- Sanhedryn zarządza.
Równolegle do kultu świątynnego, rozwija się kult synagogalny.
Synagoga= dom modlitwy, tu żydzi spotykają się żeby się modlić i czytać uczyć się i komentować Prawo. Miała się tym zajmować Świątynia ale zaniedbywali bo zbijali kasę.
Soferim- pisarz, ludzie świeccy, którzy przepisywali teksty religijne na potrzeby gminy, z nich wyłoniła się grupa faryzeuszy, oni bardzo dobrze znali Pismo Święte. Zostali nazwani „uczonymi w piśmie” -zaczęto spisywać te ich komentarze, powstali RABBI = mistrz nauczyciel.
Mamy
kastę kapłanów i Kult Świątyni
rabbi, soferi, ruch faryzejski, ruch oddolny przeciw kultowi świątynnemu Ruch synagogalny-czyli tendencja do studiowania prawa na własną na własną rękę, ruch bardzo demokratyczny. Rozchodzi się na różne frakcje(szkoły).Nauki Jezusa b. podobne, więc trzeba było przeciwstawić, dlatego faryzeusze przedstawieni w Ewangelii w bardzo karykaturalny sposób.
I w pne szkoły
SZAMNEJ- rygorystyczny surowy
HILLEL- luzacki bardziej
MISZNA- PRAWO USTNE ZACZYNA MIEĆ PODOBNE B. WAŻNE ZNACZENIE- saferi spisali te komentarze do Tory.
Z czasem z uwagi na wielki autorytet faryzeuszy dopuszcza Faryzeuszy do sanhedrynu (najważniejsza instytucja religijna, kult świątyni, zorganizowany zgodnie z nakazami kodeksu świątynnego-ofiary całopalne, centralna pozycja w kulcie.
Faryzeusze (nazwa oznacza „oddzielenie, trzymający się z dala”) zreinterpretowali b. radykalnie Pismo Święte.
Konflikt Saduceusze-faryzeusze. Większość saduceuszy w Świątyni, zostali zhellenizowani, ale literalnie przestrzegali Tory, bo mieli z tego przywileje. Nie uznawali wiary w życie pozagrobowe, ani zmartwychwstanie, żadnych wyjaśnień tory, konserwatyści, kolaborowali z okupantami. Zorganizowani w hierarchię, z dala od ludzi się trzymali. Żyli w wieży z kości słoniowej.
Faryzeusze- świeccy ludzie.
Główne funkcje- studiowanie i objaśnianie prawa. Nauczali prosty lud, organizowali modlitwy, tak powstała synagoga. Uważali, że można i należy modlić się wszędzie. Pojawia się zwyczaj czytania Tory. Bóg jedyny wszechmocny kojący, dał Torę ludziom i objaśnienia. Uznawali Świątynie Jerozolimska, ale uważali, że można też poza kult Jahwe uprawiać. Wierzyli w życie pozagrobowe, jako odpłatę za życie na ziemi. Wiara w nieśmiertelność i w dusze zmarłych. Kosmopolici, uważali że wszystkie narody są równe, Izrael to Starszy Brat, bo to jemu zostało objawione Prawo. Łączyli się w hawura= związki, Hawer= towarzysz.
Mieli duże poparcie wśród ludzi, kładli duży nacisk na etyczny wymiar religijności- potem to u Jezusa.
Istota religijności U fARYZEUSZY= KOCHAJ BLIŹNIEGO, ŻYJ GODZIWIE.
U SADUCEUSZY= PRZESTRZEGAJ PRAWA.
Himmel powiedział, ze Judaizm to religia kt nakazuje kochać bliźniego!!!
Zwracali się do „ubogich duchem, marnych, nauczali lud, mieszali się z nim, potem u Jezusa to samo.
Nie nauczali tylko kobiet, a Jezus już tak.
Chrześcijanie zapożyczyli od faryzeuszy, bo F powstali 200 lat wcześniej niż chrześcijanie.
Gminy chrześcijańskie podobne do gmin esseńskich.
ESSEŃCZYCY- „WIRTUOZI RELIGIJNI” stawiali na jakość nie na ilość, ruch ekskluzywny.
Początek ruchu esseńskiego nie do końca jasny, ale najprawdopodobniej najprawdopodobniej Świątyni Jerozolimskiej.
Sadok w III wieku pne się zbuntował, że to, co robią kapłani to degradacja religijności= odrzucają kult Świątyni!!!!i że to wcale nie centrum Judaizmu, tylko degradacji.
Udali się na pustynię Judzką. Tworzyli własne gminy, stworzyli ruch monastyczny, zrzekali się majątków, żyli z pracy własnych rąk, w odosobnieniu. Zajmowali się pracą na roli i studiowali Pismo. Część z nich żyła w celibacie. Centrum nad morzem Czarnym(albo martwym??))qumran. Mieli biblioteki, sale do wspólnych posiłków, mieli pisam kt weszły do kanonu Starego Testamentu, skryptorium, pomieszczenia gospodarcze i liczne zbiorniki na wodę!!!bo bardzo ważne były ceremonie ablucji-
OCZYSZCZENIE :
DOSŁOWNIE Z BRUDU, GDY WRACALI Z POLA
PRZENOŚNIE- Z GRZECHU
Jan Chrzciciel mógł być jednym z nich, tylko się odłączył, i założył własny interes, a potem rytuał oczyszczenia zaczął być rytuałem inicjacyjnym w chrześcijaństwie.
Ekskluzywność gminy esseńskiej- tam nie mógł przyjść byle kto- próba trwała 2 lata. Katechumeni= kandydaci do gminy(w chrzesc też tak było na początku- dwoistość pierwszych gmin chrzesc mamy w architekturze kościołów, mamy nawę, a po bokach takie pomieszczenie, dal katechumenów, podczas eucharystii te drzwi zamykano.
W pierwotnym chrześcijaństwie chrzest był tylko dal dorosłych, musiał być to człowiek świadomy, przyjmujący prawdy wiary, świadomy akt wyboru. Potem zaczęto chrzcić noworodki. Na początku chrześcijaństwo też było ekskluzywne, potem zaczęło być masowe, az doszło do tego ze w Europie nie można było być nie-chrześcijaninem).
Esseńczycy CD.
Gminą przewodziła Rada Dwunastu
Mewaker= nadzorca
Episkopos= nadzorca, biskup
Istota życia= modlitwy, śpiewanie hymnów, lektura Pisma Św. Wspólne posiłki, połaczone z pobłogosławieniem chleba i wina- i nadanie im sakralnego charakteru(skądś to znamy)
(Błogosławienie chleba i wina bardzo ważne do tej pory u żydów, Szabas zaczyna się od błogosławieństwa wina przez głowę rodziny.)
Oczekują Mesjasza z domu dawidowego. Mamy tu idee mesjasza kt przychodzi dwukrotnie. Charakterystyka esseńskiego mesjasza, niesłychanie dobrze pasuje do Chrystusa (człowiek kt dużo wycierpi, będzie oskarżany, poniesie męczeńską śmierć)
Gmina esseńska wywarła wielki wpływ na rozwój pierwszych chrześcijan.
Ideologia, doktryna, organizacja, praktyki, zwyczaje.
73 r klęska powstania żydowskiego, Masad pada jako ostatnia twierdza.
Część essen dołączyła do chrzesc (essen nie nauczali kobiet bo to zgodne z całą tradycja żydowską)
Ale dużo jest wątków bardzo odległych Judaizmowi: asceza, celibat, być może to wpływy gnostyckie.-perskie-oddawanie czci wschodzącemu słońcu- silne elementy dualistyczne. (hmm.. my się z tym chyba nie zgadzamy)
JAN CHRZCICIEL- bardziej znany prorok niż Jezus, pojawia się w trzech ewangeliach, i u Józefa Flawiusza. Jan Chrzciciel miał wg ewangelistów rozpoznać w Jezusie mesjasza. Słowa Jan tak ważne, ze jak on coś powie to tak jest, potem miał wątpliwości, co do Jezusa.
Jan był wielkim prorokiem, prorokiem autorytetem w Palestynie, był najprawdopodobniej essenczykiem - oczyszczanie zmienił w chrzest. Miał wielu uczniów, Andrzej i Jan ewangelista, ale potem poszli za Jezusem.
Do dziś jest wspólnota- MANDEJCZYCY= MANDEIZM, LUB SABATEJCZYCY. Ich księgi święte to nauki Jana Chrz. Są w Iraku i w ……. Centrum świątynia Manoli. Symbolem jest kij, chrzest to 3krotne zanurzenie w wodzie kt nazywają Jordan, woda musi przepływać, wiec albo rzeka labo basen specjalny w świątyni. Chrzest oczyszcza z grzechów, jest to zwyczaj cykliczny- to tak jak spowiedź, przed ślubem np. tez się muszą ochrzcić. Jezus to u nich uczeń Jana, najwybitniejszego proroka. Rozproszenie żydów po świecie, to kara za zamordowanie Jana.
DIASPORA- poza Palestyną, większość żydów żyje w diasporze. Gminy żydowskie są prężne i zamożne.
Są wystawieni na wpływy greckie, i inne pogańskie. Ulegają hellenizacji i tu mamy Aleksandrię. Innym ważnym ośrodkiem jest Tars-pd Turcja, przy granicy z Syrią. To rodzinne miasto św Pawła stolica Cylicji- prowincja Rzymska-opisany przez Strabna.
Św Paweł to właściwy twórca Chrześcijaństwa, był żydem z diaspory chrześcijaństwo w tej wersji, kt znamy teraz powstało właśnie tam.
JUDAIZM ALEKSANDRYJSKI- Aleksandria , tu powstaje szkoła religijno-filozoficzna. Ostatni znany nauczyciel Filon Młodszy, nie wiele starszy od Pawła( 30 pne- 40 ne) Pierwszy kanon powstaje w Aleksandrii- Sewptuaginta tu powstaje. Ta szkoła wydała na świat wielu filozofów.
FILON !!! V.I.P!!!!
Ale zanim był Filon, była Septuaginta, tu zaliczono ks mądrości, która nie weszła do kanonu hebrajskiego, bo została napisana w Aleksandrii, przez żyda aleksandryjskiego. Ks mądrości= ks salomonapo grecku jest napis anonimowego człowieka kt bardzo był dobrze wykształcony. Autor próbuje połączyć chrześcijaństwo z myślą grecką. Jest dualizm na duszę i ciało, idee stoickie, idea kosmosu rządzonego przez logos- rozum,on daje łąd we wszechświecie.
Myśl św Pawła i Jana ewangelisty nawiązuje do Filona
idea praegzystującej duszy- wstępuje do ciała potem opuszcza, idea platońska.
dualizm duszy i ciała.
logos, -(stoicy, a wcześniej Heraklit z Efezu, zwany ciemnym stworzył pojęcie logos) to siła immanetnta w kosmosie, kt powoduje w nim porządek. Heraklit uważał, że wszechświat jest dobry mądry i piękny. Logos oznacza też rozum, prawdę, słowo wiedza, na początku był logos kt przetłumaczono jako „słowo”.
Filon nawiązuje do koncepcji ks mądrości, operuje też pojęciem logos- immanentna mądrość.( Dopiero Jan ewangelista postawił znak= między Chrystusem a logosem. Ewangelia wg św Jana to traktat teologiczny, pozostałe 3 to ewangelie synoptyczne).
Logos to coś, co pośredniczy między bogiem a stworzeniem. To byt pośredniczący, reifikuje logos, traktuje ją jako byt.
Filon dokonuje pierwszej syntezy judaizmu z filozofią grecką. Jest przywiązany do prawd ST ale chce to przedstawić w jezyku filozofii greckiej. Działalność filona trzeba ulokować w towarzystwie kt wypracowało septuagintę.
Jest on monoteistą, głosi postulaty prawa żydowskiego, odrzuca politeizm, ale przyjmuje pojecie logosu.
Bóg jest pojmowany w sposób typowo żydowski: transcendentny, niepoznawalny,!!!!!!!! ale można się z nim zjednoczyć -ontologicznie połączyć w ekstazie- TO PODSTAWOWA, FUNDAMENTALNA IDEA CHRZEŚCIJAŃSTWA- zakłada zjednoczenie z Bogiem przez sakramenty (misteriom= to koncepcja z greckich religii misteryjnych, to element pogański- Filon łączy misteria z judaizmem. Gdy człowiek się połączy to ulega PRZEBÓSTWIENIU (na to żaden żyd by się nie zgodził, bo przepaść jest zbyt wielka)
Partycypacja w bogu prowadzi do przebóstwienia - duże znaczenie w prawosławiu, i idea ze wszyscy zostaną zbawieni, nawet diabeł tylko ze na końcu bo najwięcej nabroił
Filon podkreśla dualizm duszy i ciała, ciało to trumna dla duszy.
Żydzi mają klucz= hierarchię co jest ważne co ważniejsze.. chrześcijanie nie wiec filon wyprodukował-ALEGORYCZNA METODA Interpretacji Pisma świętego-księgi nie należy traktować dosłownie, trzeba odwołać się do alegorii- właściwie to wykorzystał metodę kt stworzyli grecy, oni interpretują alegorycznie swoją mitologię. A filon stworzył analogiczną metodę interpretacji ST—W TYM WIELKI WKŁAD FILONA W ROZWÓJ CHRZEŚCIJAŃSTWA, OJCOWIE KOŚCIOŁA TO PRZEJMĄ POZNIEJ. Świety Augustyn poradzi sobie dzieki tej metodzie ze wszystkimi niejasnościami.
Filon uważał że nie-żydzi(grecy i wszyscy poganie) też mogą ujrzeć Boga. ST to prawdy kt należy głosić wszystkim, ale musza być zrozumiałe- stad septuaginta biblia w języku greckim.
Jahwe to Bóg wszelkiego stworzenia, jego działalność skierowana jest na pogan wiec to już jest synkretyzm.
JUDAIZM ALEKSANDRYJSKI TO ANTYCYPACJA CHREZŚCIAJŃSTWA!!!
Chrześcijaństwo narodzi się w miastach greckich w Syrii, dzięki św Pawłowi kt zsynkretyzował judaizm+ nauczanie Chrystusa+ filozofie grecką(dualizm, logos, alegoryczna interpretacja. Bardzo silna orientacja misyjna!!!, <i tak ode mnie chyba jeszcze sakramenty??>)
Paweł nazywany apostołem pogan, nawraca ich a żydami się nie interesuje.
Cechuje go niewzruszone przekonanie że „Nowe Przymierze”= nowy testament, choć objawiony żydom (bo Jezus uczył żydów to powinno być poniesione wszystkim narodom świata.
Takie przekonanie mogł mieć tylko żyd z diaspory- zhellenizowany, kosmopolityczny, otwarty, przesiąknięty myślą stoicką- bo musiał znać te idee i być nimi nasycony). Stoicy uważali ze wszyscy ludzie SA dziećmi jednego boga , cechy społeczne SA nieistotne, gdy ktoś ich pytał skąd pochodzisz? odpowiadali „jestem obywatelem świata- kosmopolis”. Był to nurt bardzo kosmopolityczny, uniwersalistyczny, otwarty-Paweł był tym przesiąknięty. Stoicy stawiali znak= pomiędzy wszystkimi ludźmi: kobiety, dzieci, ubodzy, niewolnicy, a żydzi z Palestyny mieli poczucie ekskluzywizmu.
CHRZEŚCIJAŃSTWO TO TWÓR ŻYDÓW Z DIASPORY!!! bez procesu hellenizacji myśli żydowskiej chrześcijaństwo w znanej nam postaci nigdy by się nie pojawiło.
FILON
PAWEŁ
JAN EWANGELISTA
SYNTEZA DWÓCH WIELKICH TRADYCJI: GRECKIEJ-8 WIEKÓW + ŻYDOWSKIEJ-13 WIEKÓW.
Ten ewolucjonistyczny pomysł Pawła wywołał bardzo negatywną reakcje ze strony reszty apostołów- bo to żydzi z Palestyny, nie znają tradycji greckiej
Paweł popadł w konflikt z Piotrem Jakubem i Barnabą i z gminą w Antiochii - bo jego wizja chrześcijaństwa radykalnie odmienna. Pawłę nigdy nie był uczniem Jezusa, nigdy go na oczy nie widział….
1