Procesy geologiczne- zjawisko lub zespol zjawisk wywol na pow lub we wnętrzu skor ziemskiej, przeobrażenia fizyczne lub chemiczne. Procesy endogeniczne(wewn)- plutonizm(magmatyzm wewn), wulkanizm(magm pow), metamorfim, diastrofizm(deformacje skor ziem-trz ziemi). Procesy egzogeniczne(zewn)- sedymentacja(nagromadzenie osadow-sk osadowe), wietrzenie, erozja(niszczenie), pow ruchy masowe(pod wpływem grawit), denudacja(zmyw powierzch). Magmatyzm- 1)oddzielenie się płynnej magmy na skutek sily ciezkosci(likwacja), jednorodny stop rozdziela się pod wzgl gstosci(ciezsza magma-zasadowa opada na dol,lzejsza-kwasna do góry), 2)frakcyjna krystalizacja magmy-wydzialanie się krysztalow(mineralow), mineraly lżejsze(kwasne) przem się ku gorze, cięższe(zasadowa) opadają na dno, 3)różnicowanie przy udziale skladn lotnych- przy spadku ciśnienia i temp nastep wydzielenie się skl gazowych i ich wedrowka ku gorze zbiornika magm, banieczki gazow przyczep do kryszt mogą je przem ze sobą ku gorze, 4) różnicowanie przez asymilacje ze skalami oslony w brzeżnych partiach zbironika magmowego. Kolejność krystalizacji-szereg bowena- kryst wczesna-pirokseny,glowne stadium(pirokseny-amfibole-biotyt/anortyt-bytownit-labrador-andezyn-oligoklaz), stadium końcowe(skalenie alkaliczne-kwarc i muskowit). Etapy krystalizacji magmy- 1)etap wlasciwy-temp>800, w którym podczas kryst nastepuje zmiana składu od zasadowego do kwaśnego, 2)et pegmatytowy- temp 800-600- pozostalosc magmy krzemianowej jest silnie przesycona para wodna, 3) et pneumatoliczny- temp 600-400- przegrzane pary ubogie w skladn krzemianowe przenikające przez otaczajace serie skalne, 4)et hydrotermalny- temp 400-100- dominująca role odgrywają gorace roztwory pomagmowe o dużej ruchliwości. Metamorfizm- przeobrażenia skal osadpwych i metamorficznych w wysokich temp(do 800st) i w wysokich ciśnieniach(rzedy tysięcy Mpa), przeważnie w stanie stalym przy niewielkim udziale fazy cieklej i gazowej. Czynniki metamorfizmu: temp, ciśnienie, skl gazowe i ciekle, czas. Rozróżniamy: met termiczny,dyslokacyjny(str uskokowe i przyuskokowe), regionalny(najważniejszy, obejmuje duże jedn geolog, np. Sudety, powst nawj skal), somatyczny(na skutek doprowadzienia fazy cieklej), progresywny(system wzrastający), regresywny(wynurzanie, met wsteczny), ultrametamorfizm(skrajny, na granicy z magmatyzmem), uderzeniowy(na skutek zderzenia z calami pozaziemskimi,np. gnejs). Trzęsienia ziemi- gwałtowne rozładowanie naprezen powst w skorupie ziemskiej w czasie ruchow fragm litosfery, z miejsca uwolnienia tych naprezen(hipocentrum-ognisko trzęsienia ziemi) rozchodzą się fale sejsmiczne, puntk na pow polozony nad ogniskiem(epicentrum) to miejsce gdzie fale docierają najwcześniej i gdzie straty sa największe, sila wstrzasow maleje wraz z oddaleniem od epc. Skala richtera- skala logarytm okresl wielkość trzęsienia ziemi na podst amplitudy drgan wstrz sejsm, wielkość ta okr się za pomocą magnitudy, SR- jest skala energet, tj okresl energie wyzwolona w czasie wstrząsu, każdy kolejny stopien oznacza ok 10x wieksza energie wyzw, mierzona w dżulach[J], w prakt nie notuje się wstrz o magnitudzie pow 9.5 stp. Ponizej 2.0(najmn wstrząsy, nieodczuw przez czlow ani przez sejsmograf, 2920000 trzesien rocznie), 2,0-3,4(wstrząsy nieodczuwalnie dla człowieka, ale rejestr przez sejsm, 800000tr), 3,5-4,2(b.male wstrząsy odczuwalnie tylko przez niektórych ludzi, 30000tr), 4,3-4,8(odczuwalne przez większość osob, nieszkodliwe, 4800tr), 4,9-5,4(odczuw przez wszystkich, b niew zniszcz, 1400tr), 5,5-6,1(sredn wstrząsy, mniejsze uszk bud, 500tr), 6,2-6,9(duże wstrząsy, znaczne zniszcz,100tr), 7,0-7,3(poważne zniszcz),15tr), 7,4-8,0(ogromne zniszcz,4tr), 8,1-8,9(katastrof skutki dla wielu krajów,1tr), pow9,0(może zniszczyć wszystkie miasta w promieniu pow kilkunastu tys km, raz na 20 lat). Podzial trz ze wzgl na przyczyne: tektoniczne(najczestsze-90% i najgozniejsze, ich przycz sa gwałtowne rozładowania energii nagrom w skor ziem lub gornym płaszczu, energia w ośrodkach kumuluje się a gdy przekr kryt wart, osr peka powodując wstrząs), wulkaniczne(ok 7%, zw z gwałtownymi erupcjami wulkanow lub zapadaniem stropow opróżnianych komor magmowych), zapadowe(zwiąż z obszarami krasowymi na których dochodzi do zawalania się stropow nad jaskiniami lub innym prozniami w podlozu, ok2%). Fale sejsmiczne- fale spręż rozchodz się w ziemi powst w skutek trzes ziemi, wywol przez eksplozje materiałów wybuch lub dzialaln górniczej,rodzaje fal- wgłębne(objet, rozch się wewn ziemi), podluzne(undae prima,P, najszybsze z fal, najwcześniej docierają do epicentrum, drgają w kier rownolegl do kier rozch się fal), poprzeczne(undae secondae,S, wywoluja drgania w plaszcz pionowej lub poziomej w kier prostop do kier rozch się fal, mogą przemieszczać się tylko w skalach), powierzchniowe(undae langae,L, rozch się po pow ziemi od epic , najbardziej katastrof w skutkach). Procesy egzogeniczne, osad,sedyment- nagromadzenie materialu(na dnie zbiornika) w roznych środowiskach w wyniku procesow sedymentacyjnych, transport materialu(toczenie, wleczenie, saltacja, w zawieszeniu, warstwowanie(pozorne-horyzntalne,przekątne-skosne, sigmoidalne, frakcjonalne, kat naturalnego zsypu, flisz karpacki, jamki wirowe, slady uderzeniowe, slady uderzeniowe. Środowiska sedymentacji:sedymentacja ladowa(akumulacja rzecza,lodowcowa, eoliczna, pustynna, jeziorna, bagienna), sedym morska(osady litoralne, nerytyczne, hemipelagiczne, eupelagiczne). Akumul rzeczna(w srodwo rzecznym, tzn korytach i terenach zalewowych powstaje większość osadow kontynentalnych, gromadz się one w tych odcinkach biegu rzeki gdzie sedym przewaza nad erozja, w zalezn od charakt podloza i odc biegu rzeki w nanosach. Systemy glacjalne(moreny czolowe-sandry,pradoliny<recesyjne,wycisniete,spiętrzone><gliny zwalow>, denne,<osady fluwioglacjalne>, rodzaje dolin gorskich(v-ksztaltna-niezlodowacona, u-ksztaltna-zlodowacona), akumulacja eoliczna- efektem sa wydmy(paraboliczne, barchan, podluzne, poprzeczne), lessy- kwarc(45%), subst ilasta i pelit kwarcowy(37%), węglany(kalcyt) (12%), sedymentacja pustynna- gl.poligonalne(wskutek gwałtownego wysychania), sedymentacha jeziorna(gytia, kreda jeziorna, ziema okrzemkowa, ruda darniowa), akumulacja bagienna(torfy, wegiel brunatny,w kamienny), Stuhr-granica nagromadz się fauny po cofnieciu się morza, gran zaglebia weglonosnego. Elementy tektoniki- dziedzina nauk geologicznych zajm się struktura(archit) skorupy ziemskiej, badajaca deformacje roznych rzedow wielkości, geneza tych deform i wiek, warstwa- ciało geologiczne o odpow miazszasci ograniczona z góry stropem a z dolu spągiem, orientacja warstwy w przestrzeni-bieg,upad. Deformacje skalne: 1)def fałdowe-(promien fałdu, wysokość fałdu)(antyklina-wypukla,synklina-wklesla), fald stojący, obalony, pochylony, lezacy, przewalony. Deformacje uskokowe: -zrzutowe(uskok normalny, odwrócony/inwersyjny, progowy), przesuwcze(normalno-przesuwcze, inwersyjno-przesuwcze), rotacyjne(nożycowe, zawiasowe). Wietrzenie- reakcja skal na oddziaływanie powietrza, wody i slonca, działanie to ma char fizyczny i chemiczny. 1)wietrz fiz- pod wpływem insolacji i związanych z nia zmian temp, działania wody i mrozy oraz organizmow (nagrzewanie i ochładzanie, dezintegracja granulowana, blokowa, eksofilacja, luszczenie skal/ zamarzanie i rozmarzanie<nacisk 1666T/m2>/ pęcznienie i kurczenie, ruch czastek wskutek uuwodnienia i odwodnienia/ obtaczanie i scieranie pod wpływem transportu wodnego i eolicznego/ dzial roslinnosci i zwierzat), 2) wietrz chemiczne- rozpad mineralow i powst nowych pod wpływem wody i zawartego w niej CO2, odbywa się przez szereg reakcji chem do których naleza: hydroliza(reakcje miner z woda), hydratacja(uwodnienie miner), karbonatyzacja, utlenianie, rozuszczanie, ery; prekambr(proterozoik, archaik), kenozik(kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm), mezozoik(trias, jura, kreda), kenozoik(trzeciorzęd<paleogen[paleocen, eocen,oligocen], neogen[biocen, priocen]>, czwartorzęd<plejstocen,holocen>). Hydrogeologia: rodzaje wod gruntowych(woda w gruncie wystep w trzech stanach skupienia stalym, ciekłym i gazowym, wode klasyfikuje się na podst: stanu skupienia, ruchliwości, wzajemnego oddziaływania na czastki gruntowe, wyroznia się wode: w postaci pary, zwiazana(silnie zw-higroskopijna, slabo zw- błonkowata), wolna(gruntowa, wsiakowa), kapilarna(wloskowata), w stanie stalym, krystalizacyjna i chem zwiąż. Erozja rzeczna: bieg gorny, dolny, terasy rzeczne(zalewowe, nadzalewowe, erozyjne, erozyjno-akumuacyjne(rzeka wyerodowuje do pierwszego podloza), meandry(akumulacja zakolowa), ujście rzeczne(delta, estuarium). Ruchy masowe- przem mas skalnych pod wpływem grawit(piargi), zależy od: nachylenia stoku, rodzaju skal, ulozenia skal, temp powietrza, obecności roślin, wilg gleby, rodzaje rrodzaje rm: osuwisko, spełzywanie, odpadanie, obryw, splywanie,